장음표시 사용
411쪽
oo INSTIT. LIB. IV. TIT. VI. positas habet Praetor veluti de pecunia constituta, cui similis videbatur receptitia. Sed ex nostra Constitutrones cum& si quid plenius habebat, hoc in actionem pecuniae constitutae transnusum est Mea quasi supervacuabusa est eum a
auctoritate a nostris legibus recedere utem Praetor proposuit actionem de peculio servorum fi Iiorumque familiarum.
eam, ex qua quam tur an actor juroerit in alias complures. 9. De constituta autem pecunia cum omnibus agitur, quicumque pro se vel pro alio soluturos se constituerint nulla scilicet stipulatione interpolita. Nam alioqui si stipulanti
promiserintJure crvili tenentur. Io Actiones aurem de peculio Ideo adversus patrem dominumve comparavit Praetor quia licet ex contracti siliorum servorumve ipso jure non teneantur, aequum tamen est
peculio tenust iurat veluti patrimonium est filiorum filiarumque, item servorum,congemnari eos. H. Item siquis, postulante adversario juraverit deberi sibi pecuniam, quam peteret, neque ei solvatur justissime accommodat ei talem actionem, perquam non illud quaeritur, an ei pecunia debeatur, sed an juraverit. in Poenales quoque actiones Praetor multas ex sua juri L
dictione introduxit veluti adversus eum, qui quid ex albo Dus corrupisset 'in eum qui patronum vel parentem injus vocasset, cum id non impetrasset item adversus eum, quuvi exemerit eum, qui in jus vocaretur, cujusve dolo allus exemerit &alias innumerabiles.
I 3. Praejudiciales actiones in rem esse videntur quales 'sunt, perquaSquaeritur , an aliquis liber, an libertus sit vel servus Vel de partu agnoscendo. x quibus sere una illa legitimam causam habet, per quam quaeritur, an aliquis liber sit caeterae ex ipsius Praetoris jurisdictione subitantiam capiunt. i . sic itaque discretis actionibus certum est, non posse actorem suam rem ita ab aliquo petere, Si apparet eum dareeportere. Nec enim quod actoris est, id ei dari oportet scilicet
412쪽
D, ACTIONIBUS. 4or licet quia dari cuiquam id intelligitur,quod ita datur, ut ejus fiat. Nec res, quae jam actoris est, magis ejus fieri potest Plane odio surum, quo magis pluribus actionibus teneantur,
esse tum est, ut extra poenam cupii, aut quadrupli rei recipiendae nomine fures etiam hac actione teneantur,s appareat eos dare vortereri quamvis sit adversus eos etiam haec in rem actio, per quam rem suam quis esse petit. Is Appellamus autem in rem quidem actiones, Vindicationes: in personam vero actione liquibus dare, aut facere oportere intenditur, Condictioues, Condicere enim est denuntiare, priste lingua nunc vero abusive dicimus Condicti nem actionem in personam esse, qua actor intendit dari sibi oportere. Nulla enim hoc tempore eo nomine denuntiatio
i 6 Sequens illa divisio est, quod quaedam actiones rei persequendae grati comparatae sunt, quaedam poenae persequendae, quaedam mixtae sunt. 17. Rei persequendae caun comparatae sunt omnes in rem actiones. arum vero actionum, quae in personam sunt, eae quidem, quae ex contractu nascuntur, sere omnes rei persequendae causa comparatae videntura veluti quibus mutuam pecuniam , vel in stipulatum deductam petit actor item commodati, depositi mandati, pro socio, ex empto,Vendito, locato, conducto Plane si depositi agatur, eo nomine, quod tumultuS incendii, ruinae, naufragii causa depositum sit in
duplum actionem Praetor reddit, si modo cum ipsis apud quem depositum sit, aut cum haerede ejus de dolo ipsius agitur; quo casu mixta est actio. 18. x maleficiis vero proditae actiones, aliae tantum poenae persequendae causa comparatae sunt aliae tam poenae,quam rei persequendae, Sc ob id mixtae sunt Poenam tantum persequitur quis actione furti sive enim manifesti agatur quadrupli sive non manifesti dupli, de sola poena agitur. Nam ipsam rem propria actione pertequitur quis, id est,suam esse petens: Ee eo sive
413쪽
o INSTIT. LIB. IV. UT ULsive sur ipse eam rem possideat, sive alius quilibet. Eo amplius
adversus furem etiam condictio est rei. I9. Vi autem bonorum raptorum actio mixta est, quia in quadruplo rei persecutio continetur poena autem tripli est.
Sed aegis Aquiliae actio de damno injuria dato mixta est inon solum si adversus inficiantem in duplum agatur, sed interdum & si in simplum quisque agat veluti si quis hominem
claudum aut luscum occiderit, qui in eo anno integer ωmagni pretii fuerit tanti enim damnatur quanti is homo eo in anno plurimi fuerit secundum jam traditam divisionem. Item mixta est actio contra eos, qui relicta sacrosanctis Ecclesiis, vel aliis venerabilibus locis ligati vel fideicommissi omine; dare distulerint i usque adeo,ut etiam injudicium vocarentur. Tunc enim & ipsam rem vel pecuniam, quae relicta est dare compelluntur,is aliud tantum pro poena, adeo in duplum ejus sit condemnatio. . risit Iazo Quaedam actiones mixtam causam obtinere videntur, tam in rem, Quam in personam qualis est familis erciscunde actio, qu competit colisredibus dedi ridenda lis reditate. Item communi dividundo, quae inter eoS redditur, inter quos aliquid commune est, ut id dividatur. Item sinium regund rum actio qua in te reos agitur, qui confines agros habent. In
quibus tribus judiciis permittiturjudici rem adicule litigatoribu eu bono in aequo iudicare si unius pars praegravari ridebitur , eum invicem certa pecunia asteri condemnare . . arci lii 2I. Omnes autem ac lone 3. Vel in simplum conceptae sunt,
vel in duplum vel in triplum, vetin quadruplum ulterius
autem tilla actio extenditur. χχ. In simplum agitar veluti ex stipulatione, &mutui datione exempto, vendito, locato, conducto, mandato,
denique ex aliis quam plurimis causis. 23. In duplum agimus veluti furti nec manifesti damni injuriae ex lege Aquilia depositi ex quibusdam causis. Item servi
414쪽
servi corrupti quae competit in eum, cujus hortatu consiliove servus alienus iugerit, aut contumax adversus dominum factus, aut luxuriose vivere coeperit, aut denique quolibet modo deterior factus sit. In qua actione earum etiam rerum, quas. fugiendo servus abstulerit, aestimatio deducitur. Item ex legato, quod venerabilibus locis relictum est, secundum ea, quae supra diximus. 24. Tripli vero agimus, cum quidam majorem vera aestimationeqdantitatem ualibello conventionis inserunt, ut ex hac causa viatores idi est, executores litium, ampliorem summam sportularum nomine exigerent tunc enim id, quod proptercorum causam damnum passus fuerit reus in triplum abactor consinuetur ut in hoc triplo etiam simplum, in quo damnum parius est, connumeretur Quod nostra Constitutio introduxit, quae in nostro Codice fulget, quam proculdubio certum est ex lege condictitia emanare. 2s. Quadrupli autem agitur, veluti furti manifesti item de eo quod metus causa facium sit, deque ea pecunia, quae in hoc data sit, ut is, cui datur, calumniae causi negotium alicui faceret, Vel non faceret. Item ex lege condictitianostra Constitutio oritur, in quadruplum condemnationem imponens iis executoribus litium , qui contra nostrae Constitutionis normam a reiS quicquam exegerint.16. Sed furti quidem nec manifesti actio,& servi corrupti. a caeteris, de quibus simul locuti sumus, eo disserunt,quod hae actiones omnimodo dupli sunt: at istae, id est damni injuriae ex lege Aquilia, interdum depositi,inficiatione duplicantur, in confitentem autem in simplum dantur. locis sunt, non solum inficiatione duplicatur, sed etiam si distulerit relicti solutionem , usquequojussu magistratuum
nostrorum conveniatur. In confitententem Vero, antequam
jultu magistratuum conveniatur, solventem, simpli redditur. 27. Item, actio de eo quod metus causa factum sit, acst relicta venerabilibus Eeera
415쪽
o INSTIT. LIB. IV. I T. VI.ris de quibus simul locuti sumus, eo differt, quod ejus natura tacite continetur, ut quijudaeis jussu ipsam rem actori resti tuat, absolvatur quod in caeteris casibus non est ita,sed pmnimodo quisque in quadruplum condemnarim: in surti manifesti actione. b Inoi Q χυ tu nitarua 28. Actionum autem quaedam bonae fidei sunt, quaedam strieti juris. Bonae fidei sunt hae, ex empto, Vendito, locato, conducto, negotiorum gestorum, mandati, depositi, pro socio, illelae commodati pignoratilia, familiae erciscundae communi dividundo, prescriptis verbis, quς de aestimato prc-PronitUr,& ea quae ex permutatione competit,& haereditatis petitio. Quamvis enim usque adhuc incertum erat, interhonae fidei judicia connumeranda haereditatis petitio esset,an non nostra tamen Constitutio aperte eam esse bonae fidei disposuit imo u 29. Fuerat antea uel uxoriae actio una ex bonae fidei judiciis sed cum pleniorem esse ex stipulatu actionem invenienteS, Omne jus, quod res uxoria antea habebat, cum multis
divisionibus in actionen ex stipulatu , quae de dotibus exigendis proponitur, transtulerimus merito rei uxori e actione sublata ex stipulatu actio, quae pro ea introducta est, naturam bonae fidei judicii tantum in exactione dotis meruit ut bonae fidei lit. Sed & tacitam ei dedimus hypothecam Praeserri antem aliis creditoribus in hypothecis tunc censuimus, cum iis a mulier de dote sua experiatur, cujus solius providentia hoc induximuS. O. In bona fidei judiciis libera potestas permitti videtur judici ex bonori aequo aestimandi, quantum actori restitui debeat. In quo&illud continetur ut, siquid invicem praestare actorem oporteat, eo compensato in reliquum is, cumuo actum est, debeat condemnari Sed, in stricti juris ju-iciis ex rescripto divi Marci oppolita doli mali exceptione, compensario inducebatur. Sed nostra Constitutio easdem compensationes, quae jure aperto nituntur, latius introduxit,
416쪽
dς incerta quantita apud huis,d ' , Min
usti erroris interveniebam μ' x.m magna causa
Velut si quis totum se iv 'que annis succurrebatur
d in aliis legata datam μ' cpx st, Aquibus
417쪽
o INITIT. LIB. IV. I T. VI. Plus autem quatuor modis petitur, re tempore, loco, ccausa. Re veluti si quis pro decem aureis, qui ei debebantur, Viginti petierit : aut si is, cujus ex parte res est, totam eam, Vel majorem partem suam esse intenderit. Tempore, siquis ante diem, vel ante conditionem petierit. Qua enim ratione qui tardius solvit, quam solvere deberet,minus solvere intelligitur, eadem ratione qui praemature petit, plus petere videtur. Loco plus petitur, veluti cum quisla, quod certo loco sibi dari stipulatus est, alio loco petit, sine commemoratione illius loci, in quo sibi dari stipulatus est verbi gratia si is, qui ita stipulatus fuerit, Ephesidarespondei Romae Pure intendat sibi dari oportere. Ideo autem plus petere intelligitur, quia utilitatem, quam haberet promitar, si Ephesi solveret, adimit et pura intentione Propter quam causam alio loco petenti arbitraria actio proponitur: in qua scilicet ratio habetur utilitatis, quae promi 1lori competitura suisset, si illo loco solveret, quo se soluturum spopondit. Quae utili ta plerumque in mercibus maxima invenitur. Veluti Vino, oleo, rumento, quae per singulas regiones diversa habent Pretia Stavi pecuniae numeratae non in omnibus regionibus sub eisdem usuris enerantur. Si quis tamen Ephesi petat, id est,eo loco petat.in quo ut sibi detur,stipulatus est,pura actione recte agit idque etiam Praetor monstrat,scilicet quia utilitas solvendi salva est promitari. Huic autem, qui loco Plus petere intelligitur proximus est is,qui causa plus petit:
ut ecce, si quis ita a te stipuletur, IIominem Stichum.ant decem aureos darespondes 8 deinde alterum petat, veluti hominem tantum, aut decem aureos tantum Ideo autem plus petere
intelligitur, quia in eo genere stipulationis promissoris est electio, utrum pecuniam, an hominem solvere malit. Qui igitur pecuniam tantum, vel hominem tantum sibi dari oportere intendit, eripit electionem adversario, Meo modo suam quidem conditionem meliorem lacit, adversarii vero sui deteriorem. Qua de causa talis in ea re prodita est actio, ut quis
418쪽
D E ACTIONIBUS. 4oyintendat hominem Stichum, aut aureos decem sibi dari oportere, id est, ut eodem modo peteret, quo stipulatus est. Praeterea, si quis generaliter hominem stipulatus sit,is specialiter Stichum petata aut gener aliter vinum stipulatus sit, & specialiter Campanum petat aut generaliter purpuram stipulatus sit, deinψe specialiter Tyriam petat plus petere intelligitur, quia electionem adversario tollit, cui stipulationisjure liberum fuit, aliud solvere, quam quod peteretur. Quin etiam licet vilissimum sit, quod quis petat, nihilominus plus petere intelligitur quia saepe accidit,ut promissori iacilius sit illud
solvere,quod majoris pretii est. iSed haec quidem antea in usu fuerant postea vero lex Zenoniana nostra rem coarctavit. Et si quidem tempore plus suerit petitum, quid statui oporteat, Zenonis divae memoris loquitur Constitutipiti sin autem quantitate, vel alio modo plus fuerit petitum .in omne, si quod sorte damnum ex hac causa acciderit ei contra quem plus petitum suerit, commissa tripli condemnationes sicut supra diximus,puniatur. 34. Si minus in intentione sua cQmplexus uerit aetor, quam ad eum pertineat veluti si cum ei decem aurei deberentur, quinque sibi dari oportere intenderit,aut si cum totus fundus ejus esset, partem dimidiam suam esse petierit, sine Periculo agit. In reliquum enim nihilominus judex adversarium in eodem judicio ei condemnat, ex Constitutione divae
memoriae Zenonis. is iSi quis aliud pro alio intenderit, nihil eum periclitari placet, sed in eodem judicio, cognita Veritate, errorem suum corrigere ei permittitur veluti si is,qui hominem Stichum petere deberet, rotem petierit Ut shq'Istio testamento dari sibi oportere intenderit, quod ex stipulatu de
36. Sunt praeterea quaedam actiones quibus non semper solidum, quod nobis debetur,'ersequimur sed modo solidum persequimur, modo minus ut ecce, si in peculium filii
419쪽
o INSTIT. LIB. IV. a T. VI. servive agamus. Nam si non minus in peculio sit, quam persequimur, in solidum dominus paterve condemnatur si vero minus inveniatur, eatenus condemnat judo, quatenus in peculio sit. Quemadmodum autem peculium intelligi debeat, suo ordine proponemus. 37. Item si de dote in judicio mulier agat, placet eatenus maritum condemnari debere, quatenus facere possit, id est, quatenus facultates ejus patiuntur. Itaque si dotis quantitati concurrant facultates ejus, insolidum damnatur si minus, in tantum quantum facere potest. Propter retentionem quo que dotis repetitio minuitur Nam ob impensas in res dotales factas marito quasi retentio concessa est quia ipsojure necessariis sumptibus do minuitur, sicut ex latioribus Digestorum libris cognoscere licet. 38. Sedi si quis cum patente suo patronoue agat item si socius cum socio udicio societatis agat non plus actor consequitur, quam adversarius ejus facere potest idem est, si quis ex donatione sua conveniatur.39 Compensationes quoque oppositae plerumque esciunt, ut minus quisque consequatur quam ei debeatur. Nam ex bonori aequo habita ratione ejus, quod invicem actorem ex eadem causa praestare oportet, poterit judex in reliquum eum, cum quo actum est, condemnare,sicut jam dictum est. O. Cum eo quoque, qui creditoribus suis bonis cessit, si postea aliquid acquisierit quod idoneum emolumentum habeat, ex integro in id, quod facere potest, creditores experiuntur inhumanum enim erat, spoliatum fortunis suis insolidum damnari.
2. Actionis vocabulum expli tur tur. D Dcrenaentum juris circa Actio s. Definitio Actionis explic/i nes traditur. κω continetur Accusatio Super
420쪽
eren ut de actionibus. Exposito jure personarum, quod primam Institutionum partem constituebat, explicatis insuper rebus , sub quibus' adquirendi dominii modi, obligationes continebantur, quae secundam partem constituebant, tertia partis trati tum aggreditur Tribonianus, qui respicit juris acti nes. Quas merito post obligationes collocavit, quod ex iis plerumque tamquam e gremio&matre originem ducant. Neque per
commendationem hujus tituli prolixiorem memet diffundam, quod ipse se commendet satis. Si quae enim in jure nostro materia reperiri poterit, haec ipsa est, quae auro lamento plena, secundum Immolam super tit. D. de rei vindic. Haec ipsa universalis est, quaeque se per universum juris corpus disseminat, abGrbet quicquid fere reperitur in libris juris . Ut recte dictum suerit, eum qui novit actiones, jura probe novisse. Haec ipsa difficilis est,quia brevis intricata, qua plerorumque interpretum vexavit ingenia, nulli non remoram aliquam, dum per latifundia Themidis spatiatur, i jecit. Haec ipsa commodissima Mutilissima est, xquasi totius jurisprude tiae ectetus per hanc obtinetur, quod sine actione experiri nemo valeat. l. II. D. quod metus causa. I. pupilli. g. videmus. D. de negot gestis. Ut frustra larum esset de personis, earumque dominiis Hobligationibus guse, nisi tandem de actionibus, quae inde oriuntur, quibusque personae
sua dominia, sua jura tuentur, ageretur vid. Iason. Crispum de Monte. Hottom Corasium, idendorp. Baccho v. tractat de action Althus s. dicaj.7.8.&seqq. Et quoniam hic observo plerosque interpretes in eam impingere meth duin quam in tradendis Institutionibus praescripstam terator, dum ad hunctit prolixe cumulant omnem juris materiam ideo solummodo generalia circa definitiones, divisiones,4 varios actionum effectus,4 qualitates occurrentes huc conseram , quod Philosophis est rem tractare abstracte Min actu signato, non item in astu exercito ne aliter in immensum volumen, quod omnem pandectarum materiam,cum tempore sorte explican dam, complecteretur, hoc opus excresceret. Praemittenda erit ante omnia significatio vocabuli actionis, quod in latissima acceptione continet Mactiones,4 cxceptiones, Maccusationes. l. I.
2. D. de excepi tit Cod quand crim actio civili praejud vid. de variis actioni significationibus post gloss. Iason &alicis hic Alciat. in I. edita. Cod de edend. Mini pecuniar. 178. g. actionis. D. de verb signis Greg. Tholos Synt. Iur pari. s. libr. 2I. c. 8. - . Nesemb. D. hic. n. 9. In me dia appellatione continet persecutiones interdiccta in princ. hic A. sn.