Disquisitio physicomathematica, gemina, de vacuo itemque de attractione quibus probatur, nullum in rerum natura dari, vel posse dari vacuum; ipsaque experimenta variorum, ... Autore Antonio Deusingio ..

111쪽

set DE VACUor hunc modum exponit Pecquetus 2. Aerem certe, inquit, vel min mus, ut nemini dubium est, Calor dilatat; sed eo cum dilatatione, quastonte nonnunquam extenditur, di scrimine , quod Spontanea dilatatio virtutis Elasticae robur enervet; ut vacui in vacuo , cyprinaeque vesiculae Experimenta, inquit, demonstrant; altera vero dilatatio , quae Aeri ex trama est, a caloris videsicet acces se, firmet. virtutis Elasticae robur, &crescens augeat idem, languesten que sensim deprehendatur idem remittere.

3. Haec de mens Pecqueri , quo aeris Elater firmari statuitur, dum Spontaneo dilatatu creditur Vi tutis Elasticae robur debilitari, in nia duntaxat sine mente verba habet, atque Gertit quod urget, ut mox apparebit:) cui adeo mentem hanc nostram, meliori ratione sui nixam, reponere aggredimur : C

ur ipse, ut vulgo ceu accidens 'mctatur,

112쪽

- Γ& ATTRACTIONE. 93 statur nullam ἐνεργιοιν exercet, nisivi substantiae cujus accidens habetor: At qua est substantiae , secundum exiles particulas motu multiplici ac repercusso agitatae , ipsa, ita inter corporum quorumvis o viorum particulas se insinuat subj ctum caloris, easque ab invicem dia ducit ac disjicit, adeoque segregat ea quae erant conjuncta. q. Sic ergo, dum Aer abusilli re , seu Ignis fissistantia mobili, ac per motum multiplicem particul rum sui concipiente calorem , dirulatatur & incalescit, hoc est , admotum expansivum sui, seu rar

scentiam concitatur, ea ratione mul

tum igneae substantiae inter Aeris pamticulas se undiquaque insinuat, e que ab invicem vi quadam did cit , Aeremque effective rarescere facit. . Haec ergo dilatatio vere Aetari extrama , d caloris videlicet, seu potius corporis calidi, aut

113쪽

multifariam moti, accessis dependens; adeoque cum violenta particularum Aeris diductione conjuncta est: Quae quidem violenta diductio Aeris, seu dilatatio , augetur crescente calore ; velut item consimili. vi ignes caloris diiselvuntur corpora alia qua cumque , ipisque corporum gravium particulae ab invicem disjectae, attolluntur eodem expansivo sui motu violenter in altum; calore Vero languescente vicissim remittitur dilatatio, aere nimirum contractiva particul rum suarum inclinatione motuque ad statum naturalem denuo vergente.. 6. Censere autem hac Areu iam latione, quae eidem extranea , fim mari virtutis Elast e robur, atque increscente augeri, a ratione alienum est. Est namque Periueto Elastica mistus seu Elatem Aeris, innatus quidam ac naturalis nisus , quo partei

bertas adst, rareseunt: At huncs omtaneum nisumfirmari, cluin-augeri, seu

114쪽

& ATTRACTI NE . 9Sseu intendi, per cauis eXternae quam ' cunque ἐνέργειαν, manifestam sane contradictionem involvit: Quatenus enim vi cause externae dilatari statutia 'tur aer; nequaquam rarescit dilatata dontaneo, adeoqueoequaquam Et

tere nativo.

. Similiter stomama dilatatione '

. enemini virtutis Elasticae robur, con- tradictionem involvit: si enim ener-Vatur expansio aeris seu dilatatio

ejusdem, utique id ipsiim ab infit a

Aeri seu innata virtute nequaquam proficistitur, nec adeo spontanea dici meretur: Naturalis enim virtus,

smpliciter dicta , seu prout ab ania mali virtute distinguitur , sui actu magis magisque intenditur , atque exercendo energiam firmatur & a getur : sic gravia gravitando gravia tant magis, ac dum deorim s

runtur , perpetuo eorum motus V

locior evadit; cujus rei rationem Μ thematicam reddidimus in Thean Nat. uni es pari. ydis'. ue --ue

115쪽

ρο DE VACUOae in Dissert. Emathematisa H vero Θstem. undi,part. q.) Dum ergo statuit 'equetus , Elasticam Aeris

υirtutem flontanea dilatatione enem vari, eandemque extranea inlatatio

ne firmari ct augeri, ipsim Aeris

Elaterem , quem praeter rationem confinxerat, manifeste evertit. 8. Ut adeo rever, non alius Aeritribuendus sit,quam quo e statu praeternaturali,vi nempe causarum

quarumcumque αternarum coasectatus , expansivo quodam motu D turalem suum statum recuperare a nititur ; veluti Econtra a causis externis distractus atque rarior redditus,

innata virtute ad sui contractionem vergit. 9. Quod attinet incuo, a Periueto temere confictum, id stiperitis aerea atque Ignea fissistantia impletum exhibuimus,eidemq; omne Elasticae virtutis robur detraximus: Veluti,& ipsa Cyprinae vesicae Exper menta meliori ratione restavimus.

116쪽

. non tantum, sed quae molem accessu Caloris extendi, Thermometrum

Super1us Aeri Elaterem, tribuebat Pecquetus, quem denegabat Aquae; eundemque' accesse ealoris firmari atque augeri stituebat cap. praeced.

Nunc vero acre o Caloris non mi- ροὶ Aeris molem emendi daemonstrare aggreditur: Ut adeo vel utrique, tam Aquae quam Aeri Elater tribuendus; vel non omni extensioni seu dilatationi tam Ae ris quam Aquae aliquis Elater assi in gnandus; vel sestem , si Aeri tria buendus Elater, credendum com petere & Αquae Elaterem, qui demum accessu caloris excitetur, quem admodum Aeris Elater calore fi mari augeri a Pecqueto statuu

117쪽

98 DE VACUO rejecto, eam saltem habitudinem particulis Aeris tribuimus ;'qua Aer prae Aqua violenta distractione, citra caloris accessum, queat distendi, admissa substantia Ignis , seu AEthere, inter partes didiustas; similiter qua

possit violenta condensitione , seu coactione particularum, citra frigoriris accessum, in augustum compingi, expulsa quam inter particulas sui complectebatur substantia tenuiore. Sed ad propositum accedamus. 3. Impacta, inquit Pecquelm, s perioranermometri amyullae manus aut pruna, contentam deprimit Aquam: Insigni sane Argumento, ut opinatur dilatatum intus Aerem, exterioris, quem Aqueo cedere d scensui cogit, robori praecellere. . Insigni sand Argumento existit hoc ipsumExperimentum, A erem vi caloris dilatari seu distendi ac rar scere; At idem plane evidenti ratione universum AerisElaterem evertit.M i- rum namque omnino, tantillam ΑΕ-

118쪽

& ATTRACTIONE. 99ris particulam, quae intra a ullam

continetur,Elatere suo tam vam Am.

bientis Elateri praecelleret . Quin imo, si manus scilicet

calida utcunque, aut pruna, admota superiori Thermometri ampullae; excitat vel auget Aeris intus contenti Elaterem,quo Aqua in tubum evest id rimatur: utique eadem manus vel pruna , non minus Elaterem -- bientis Aeris , ac proximi ampullae, excitaret & augeret, cum illum prae interno immediate contingat. Cur ergo Ambientis Elater vel ex aequo vel magis calore adauctus, non P tius urget ac deprimit Aquam in ut jecto vase contentam, facitque adcoΑquam potius in tubo astendere l6. Haec nempe ratio est, quod,

ut superitis ostendimus, Aer ipse nec

Pondere nec Elatere Terraqueum o bem premat:sed calore rarefactus magis sursum enitatur, modo adsit libemtas, at intra ampullan onclusiis, si calore rarescat, ac distendatur in m

119쪽

1oo DE VAC uolem ampliorem , cum nequeat sum sum obstante vitro eniti, non potest non Aquam in tubo haerentem deo 1iun deprimere: quam equidem Aquae contentae depressionem, & ipse Aeris i externi calor, dum & vitro ampullae& Aeri contento seipsiim affundit, majori conatu adauget δ' nequaquam

vero , quod hypothesi de Aeris Elatere congrueret, qui Q lore juvetur, ) deprimitur Aqua in subjecto

vase contenta vi caloris externi qua tumcunque adaucti, neque adeo Aqua intra tubum sus msavi ejusdem caloris , quali aciaueto Aeris lambientis Elatere, in altum attolli

tur.

7. Progreditur Pecquetur : Nec suos, inquiens, duntaxat fines c loris incentivo producit Aer ; etiam Aquae moles, inquit, extenditur. I Id expertu facile, si pendulam medio' Thermometri caule placeat A- lquae particu m in infimam si1sti- inentis Aeris sedem reprimere: nam l

120쪽

admotus ignis superiori lcsunculae , non inclusam solummodo deorsum, adigit Aquam , sed 3c eandem ad. tertium usque puta gradum , qua vix geminos occupabat, cogit crescere 3 swe superiorem in Ampulla contentum, quem dilatat, in descendentem Aquam immerset, sicque Aquae molem distendat, )sive descendentis Aquae partes a reas ad rarefactionem excitet. 8. Pendula medio Thermo- metri caule , seu tubo, Aquae particulam nominat ; nempe a reliqua, interjecto Aere , avulsam : Hanc saepius casu pendulam, & ab A qua in vase subsidente non parum disesitam , se invenisse ait , ud fieri , , notum est , quam adhibita indu- striae suae diligentia eandem potu rit pendulam efficere : ut adeo Leges suspendendae Aquae non praescribat. 9. Sane ut Caloris, seu potitis corporis multiplici & repercussa .