장음표시 사용
241쪽
stiatibus , ac regno esse idoneos P. Prorusus factum.puta. Civilem hominem meiadiso ex altera parte respondere docuit
Arist. quod uterq.hominum morbOS existrudere conetur, Vterq. Valetudinem, ac temperationem quadam adducere, Uteriaque curare, ac, si in omnem mali fugam
possit, sanare. Sed medicus quidem comporibus , ciuilis vero animis medicinam facit. An vero mederi corporibus potest medicus, nisi illorum non dicam me bra, vol partes, sed neruulOSomneS, agmembranas, subtilissimas fibras, tenuissimos meatuS,ac porOS, OmneS, Vt ita dicam, atomo S anotomici cultri acie sinagula rimante, ipso oculorum iudicio, nedum mentis cogitatione distinxerit Θcerte non potes . idq. tu etiam nosti, &fatebere . Noueri S etiam non minorem in ciuili homine oportere reperiri ΠΟ-titiam humani animi, eius . irium omnium , siue rationis sint participes, siue illiuS
242쪽
illius tantum innitate , ac vicinia regantur: tum, quae sint appetitiones illorum naturae consentaneae , quae praeter naturam,& quasi simplomata; quo inter se nexu sint colligatae, quam Unaquaeq ad opus excitet, vel eius sit pedanea, aliaq.sexceta. Haec, quae modo dixi, iam pridem docuit Arist. I .de moribu S c. I 3. his verbis. Sed si haec ita se habent, per' cuum es civilem , quae ad animam ripectant
quodammodo cognoscere oportere; quemadmodum oculum , m totum eor 'G eum, qui eur
turines. In quam sententiam capite illo toto disputat. Iam si ciuilis non minus animam , quam medicus corpus nosse debet: animi vero non minuS quam corporis cognitio uniuersa ex naturali philosophia petenda est, ciuilis nemo sine naturali philosophia esse poterit magiS,' quam medicus. Transeo ad Dialectica seu Logicam . Disciplinas omne S, quae syllogismo, ac ratione utuntur; ita a Di, et lectica
243쪽
a dilectica pendere , ut sine illius seu an
cillari seruitio, seu obstetricia manu, Veinullo modo, vel sgre admodum gigna tur in nobis, tanto sapientum omniumco sensu exploratum est, vi,qui dissentit , in scipiens haberi velle videatur. Cum enim illa omnem disserendi, ac ratiocia nandi methodum certis legibus, ac prp. Ceptis complectatur ; sane sine dialectuca nemo ex arte ratiocinabitur; igitur temere: ac propterea, ut vi pro insta imgenio ad veritatem dignoscendam vi,
persaepe recte; at non raro non sine emrore 3 semper vero cum erroris periculo,
ac formidine; labore, & industria muli; operosiore ; perinde ac nauis secundis licet ventis commissa, nemine ad clauucum nautica pyxide sedente , ut recte colligit Arist. initio I. de arte rhetorica ia ter ad superos ruina quaerit Herculea violentia; Icaria leuitate insuetum periter aerias lustrat plagas pennis non hori.
244쪽
2qamini datis : labyrintum ingreditur cie Caeregens nullo vestigia filo : Giganteo furore Ossa pelion ij, gradibus canu petit, absurde, inquam,qusrit simul scientiam, S modum sciendi,qui sine rationali phialosophia nempe logico prssidio reliquas philosophiae partes capessendaS putat.
Provoco ad sanctissimum, ac sapientissitamum Augustinum, cuiuS testimonili ho in negotio non potest non esse grauissi mum, cum dialectica facultate vi q.1deo praestaret, vi Petilianus, &Cresconius haeretici, ut probrum Obiecerint, quod esset dialecticus: cauerintvine sur Vu- quam cum Augustino congrederentur; ne dialectica illos arte circumueniret. Hic itaq. tantus dialecticu S lib. 3. contrλAcademico siccudo de doctrina rustiana S saepe alibi, mira dicit de huius artis ad omnes disciplinas utilitate . sed
eam optime: amplificat libro de ord1neris verbis. Ratio discipliuarum excogitatrix
245쪽
gitatrix non prius alias artes fabricae est, quam sua quaeda machinamenta , delastrumenta distinxerit, notarit, diges tit,prodideritq. ipsam disciplinam disci. plinarum, qua vocant dialectica,tis in quit,docet docere,docet discere, in hac se ipsa ratio demonstrat, at haperit qupsit quid velitiquid valeat, scit scire, lascientes faccre non solum vult, sed etis. potest: & ideo dicitur scientia scientiadrum, qua clausa, cetcrae claviduntur, Soqua aperta, ceterae aperiuntur tuit:
ne Augustinus loqui vel ad laudem lecticae uberius, vel ad rem praesentem accomodatius ρ Eadem fere legere emapud Diuum Thomam in I. post. &I.
Pri . cap. I. Vil videatur cum Auguastino tesseram eontulisse. Opus. Verade, I rinitate quaest. s. art. I. ad 2 Oportet,
inquit , in addiscendo a logica incipere, quia aliae scientiae ab ipsa dependent,inquantum ipsa docet modum procede P a di
246쪽
di in aliis omnibus. Ide est profecto sensis philosophoru omnium, qui hac det causa appellant logicam disciplina esciplinarum, scientiam scientiarum, inrstrumentu philosophiae. Tu vero adhuc- ne tibi persuades moralem, ac ciuilem disciplinam sine dialectica obtineri non posse,ac proinde reipublicae gubernatorem a philosophia pendere. Ad haec ille
terruit me sane magnopere Augustini de dialectica testimoniu, quod aduersuRetantum Doctore nihil a me video possct excipi; sed ea tamen, quae abs te hacte nus dicta sunt, omnino conficiunt eum,
qui rempublicam aliquam praeclare su dare,optimis l. legibus a se condit sta hilire, cultus diuini rationem, &.to tu de religione negotium, iuSOmne tu ais aqvum,tum iniquum, quid fas, quidin fuήuiq sit de suo capite definii aut lami omnino philosophiae partem igno,
247쪽
Chrisippo humanarum, diuinarum q. rzi ruin notitia sit definita. Nunc vero cum l . iampridem hac cura non modo iurispe. I ritis, iudices, ac magistratus, sed etiami frincipes liberati sint, iure usque adeo spisso , crassoque excocto, ut ne a Iuris Consultorum quidem ingluvie totum di
geri potuerit'; sed partim Digestum sit spartim indigestu relinquatur, nihil opus est leges eondere; sed lege agere: non iura sancire; sed sarcire: Oratione; non ratione: philologia, non philosophia; memoria legum, digestorum, codicum, Paragraphorumque titulos , S initia prompte reddente;no ingenio inuenie dis iudicandi q. disciplina apprime exculto . Etsi enim illud a Iurisperitis teratio quoch verbo usurpetur: Ratione anumam esse legis; & in Gallia mos inoleverit, ut non iura, non leges; sed legum ra tiones allegentur, nemini in probro est
248쪽
σs rationem non assequatur, aut dialecti- lce tractet , quod iampridem omnes lpudorarit Vulpiani illud.
Aduersus hanc desensionem primo i tuitu sane prsclaram nouo mihi tunc aradore pectus incaluit, o plura dixi, quam temporis ratio patiatur ad honestissimuhunc consessum reserri, cuius humauutate, ne abuti incipiam, magnopere V Or . Perstringo paucis, quod si fortε olim incidat occasio libentissime dilat ho . Ostendi non minore opus esse sapientia ius dicenti, quam constituenti: serenti leges, quam interpretanti: primum quia non raro euenit leges legibus prima facie aduersari, & ciuili inter se bello confligere, ut quemadmodum de Romanis legionibus cecinit ille
249쪽
RErei ullas , sta minantia pilis: i q
Ita de legibus aequali iure dicam
Tegi u armato furere in certamina legera Isis anceps pugnare foro.
Deindequia non raro si hoc Ioco,& temPore lege agendum pronuncies, aequit ti apertissirne , atq. adeo mepti Legisl toris contrarius videare; sin a laged stiscendum,paternaru m legum euersor. Tum quia frequenter scriptum valde est ambiguum,quod lex diu loqui sine squi uocatione non possit; ideoque opus sit mentem assequi Legislatoris. Denique quia Cum non omnia legibus caueri post sint, ubi proxima lex non est,Vtendum, est simili, & propinqua, in quibus quae stionum generibus nemo non videt iududicia exerceri tuto non posse, nisi iudex Legislatoris mentem probe assequatur
250쪽
quando iudicium serat,quo loco rectius, aequiu , senserit, nisi intelligat quousq. legem pertinere Voluerit, quando eius vim extendi, quando contrahi. Vt planum sit eamdem sequi, ac iusti notitiam in Legislatore, & legis peritis, eademq. iuris naturalis peritiam requiri, quam non nisi Philosophiae, ac Dialecticae beaneficio obtinere possunt, quod solae naturale mentis lumen humanas ratiocinationes , ex quibus ius illud naturae m- situm illucescit certis legibus, ac praeceptis confirment, ut nunquam ratioci nando aberret,& ita initar cotis acuant, ut nihil non penetret,perficiant, ut nihil
non percipiat. His, alijsq.effeci parem Legislatoris, ac legis periti debere esse
rerum omnium cognitionem; immo imgis periti longe maiorem. Quoniam Ut recte Arist. initio rhetoricae, Longi te a paris consideratione legesseruntur , iudicia se