Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

761쪽

1506. Ortum febris gastro - entericae e refrigerio concipere et explicare nemo cunetabitur, Si Peculiarem consensum inter cutem morbi atrium), et membranas mucosas fistulae cibariae morbi substratum) e physiologiae praeceptiS erutUm, et experientia abunde confirmatum paulo Chiratius perpenderit. Ea ratione, qua refrigrarium Super aestuantem allidit cutem, non Solum perspirationis munus supprimit, Sed etiam aequabili imponderabilium conductioni renititur. Membra

SerVare moliuntur, quod quidem sine incitata Systematis vasorum capillarium vitalitate praestare nequeunt. Tali pacto ponitur status irritationis et Secretionis auolao mox in ventriculo, mox in variis intestinorum locis.

rum abdominis vicarium illud Suscipiant munus, in periodica Systematum organiCorum evolutione, anni temporum nutui obtemperante, facile invenitur. Quemadmodum labente auctumno, hyeme, et primo Vere respirationiS organa, ceu irritabilitatis focus, majorem energiae gradum adipiscuntur, ae ideo sub minimo injuriarum influxu vividiores opponunt reactiones 3 ita vere adulto et aeState, qualiscunque generis noXae in organis Systematis reproductivi, et maxime in cen-

762쪽

rias concitant reactioneS.

1508. Ea ratione, qua vernuS tepor Plantarum gemmas protrudit, decalvatas arbores viri- descente amictu ornat, animalium hyemalem lethargum discutit, eorum vigorem aCuit, incrementum et persectionem omnium entium organicorum Promovet, AC uniVerSao naturae novam

quasi vitam inspirat 3- eadem, inquam, ratione etiam homo beneficum redeuntis solis influxum experitur, a reviviSCentis Undiquaque naturae nutui obtemperando majorem in cunctis organis plasticae vitae dicatis vigorem recuperat. - Inde fit, ut facilius emergant morbi reproductionis organicae, ipsaeque febres populares focum in systemate Splanchnico agnoscant, indo fit, ut eaedem prophases, quae priuS pulmones offenderunt, nuno Officinae formativae instrumentis praecipuis, ventriculo et intestinis insidias

Struant, hinc materieS, quae alio anni tempore aut odontalgiaS seCerat, aut CoryZaS, BriginaS, tuS-sus , aestate ad inteStinorum membranas projecta, ventris Corygam, et inteStinorum Catarrhum facit.

1509. Quatenus nullum anni tempus vicissitudinibus prorsus immune evadit 3 eatenus etiam aegritudines inde originem ducentes, Catarrhi,

rheumata, et erysipelata, Stationaria veluti mala constituunt. Variant vero eorum formae juxta mutatas anni temporum rationes, ac mutatas ideo hominum diatheses 3 quare adoleSCente vere TR.

763쪽

51rescunt catarrhi pulmonales ea proportione, qua febrium gasti O-entericarum frequentia Crescit, harum Contra vestigia protinus evaneSCunt Subintrante bruma. - Quo mollior est cutis, et quo major in transpirationem prona, eo faCilius refrigerium repentinum exhalantia ostia claudit, atque antagonisticas reactiones in ollis organis pro-VOCat, hinc adeo periculosae noctes frigidao in medio aestatiS. 1310. C haracte r itaque ga StrO- pituit Osus e laeso cutis munere OriunduS, Seu quod idem est, Character CatarrhOSUS Cum eminento adsectione fistulae gastro-enteriCae, ConStitutionem epide mi Cam anniver Sariam

veris et aestatis ordientis efficit, quae in principio de praegresso ingenio inflammatorio hyemis, sub finem de subsequo charactere bilioso, aut nervoSΟ-aSthenico aestatis adultae participat. Id discriminis, ait St Ollius, inter morbOS ver-nOS et aestivos observatur, quod illi saepe phlogisticum quid sibi junctum habent, aut excussis sordibus in inflammatorios migrant: hi vero septici quid, malignique ferunt, aut in malignos

facillime mutantuΓ.1δ1 l. Tempore aequinoctii purissima animadvertitur febris gastrico-pituitosa, ad neutram quasi Vergens naturam, nisi venti aquilonares redivivae faveant epidemiae inflammatoriae, aut praecoces servores biliosae constitutionis ortum

praecipitent. Quoad typum febres pituitosae

764쪽

vernale S mox continUae remittenteS SUnt, mox

intermittentes, et quidem plerumque quotidianae. Nomini quidem parcunt, caeteris tamen paribus homines laxos, phlegmaticos, pueros et semina Sfacilius adgrediuntur, quam viros robustoS OtathletaS. 1512. Ipsa demum forma febrium gastrO-ontericarum notabiliter variat. 1 Secundum Sedem specialem irritationis , et 23 Secundum humoris morbose Secreti indolem. - Prima specimina febris gaStricae vernalis viX non Semper plus minusve Conspicuam adfectionem organorum spiritalium comitem habent, ac ideo plerumque iniqua tu SSi Stipantur. Ingruente vero aeStatis fervore nullam amplius labem concipiunt instrumenta CorporiS pneumatica, sed omnem irritationis et Secretionis morbosae tyrannidem experitur tunica villosa ventriculi, intestinorum, vel amborum , unde mox Consueta incommoda Saburrae Sursum turgentis, ipse que V o m i tu S, mox diar rhoea et dysenteria, mox Choleraeminentem praebet morbi formam. 1315. Secundam diversae febrium gastro-entericarum formae rationem suppeditat laticis secreti et primas vias innundantis varia natura. Ephysiologia notum est, duplicem in ventriculo et intestinis Contingere secretionem, mUCOSam Ut Pole et Serosam 3 prioris productum est pituita Sive muCu S gastro - intestinatis, posterioris Verolaticos Serosi, peculiari a credine et Oxygenii e -

765쪽

cossu distincti, in ventriculo Succus gaStriCUS, entericus in cloaca intestinati. Pituitam in glandulis muciparis separari, humorem Contra gaStri-Cum et entericum vasis capillaribus arteriosis exhalari, ac speciem sudoris intestinatis siStere, a modernis passim defenditur physiologis. Ergo etiam febrium gastro-entericarum duas dari

debere Species, rationi consonum eSt, eaSque reapSe existere observatio testatur 3 - quippo febrem gaStro-entericam Cum Saburra pituitosa, et febrem gastro-entericam Cum Saburra seros O-bili formi. - Quatenus autem utrumque secretionis intestinatis genus ad unum idemque refertur substratum organi Cum , ad membranam videlicet mucosam, ac inseparabili modo unitur 3 eatenus praemissa distinctione nonnisi eminentiorem unius, vel alterius laticis Separationem indicare volumus.1514. Febris gastrica cum Saburra pituitΟSae Cunctis signis, quae muci uberius secreti, tenacis, viscidi, aliave ratione a normali qualitate aberrantis colluviem indicant, facile dignoscenda, communissimam sormam febrium vernalium Onfert ; decursum mitiorem magisque lentum observat, libenter in febrem intermittentem, maxime quotidianam abit, nisi ipsa jam intermittentis productum Sit 3 ac Sub Concursu CirCum- stantiarum Sinistrarum in febrem nervosam lentam vertitur. Non defuerunt etiam febris pitui-

766쪽

toso in nerVOSae lentae, populariter debacchantis, exempla l .

1 Cur di, Diss. sistens sebris nervoso - pituitosae Observat. Jen. 1795.

1515. Febris gaStro - enteri a cum Saburrabilisormi illa est, quae cum ubere secretion Ohumoris gastrici, aut enterici incedit, non semper tamen CertiS SigniS a priori dignoscenda, nisi ipsa materies peccari S per emeSin aut diarrho eam evacuata, in Spici poSsit. Hancce Saburram, S t o Ilio antesignano 1ν, bili formem compellare ex eo placuit, quod illius characteres physici magis obvii, color SubstaVUS et Sapor acriS, remotam quamdam cum bile analogiam demonstrant. Dissert a vera bile, quod productum Secretionis intestinorum , et non hepatis sistit ; quod Saporem Acerbum, adStringentem , fere metallicum , et dentes Stupefacientem , a bilis amaritudine diversum Sub vomitu excitat 3 quod mira Saepe Copia , ventris volumine parum indicante, excutitur, ita ut suSpicandum sit, sub ipsis vomendi conatibus uberiorem secretionem sollicitari ; quod demum absque ullis Systematis χολο- ποιῶ et polycholiae signis adesse potest, licet utriusque Secretionis vitiatae consortium haud infrequens esse Soleat, ipsaque materies SerOSaintestinatis verae bilis permixtae vestigia prodit, cujus ratio ex intimo hepatis et tubi intestinatis consensu facile concipitur.

13 Stoli, natio medendi. Tom. I. p. 24. Τicini 1733.

767쪽

1346. Saburra pituitosa potiuS temporis verni, saburra hiliformis ex adverso aestatis fervidae productum esse Core Suevit 3 Unde jam conspicua inter febres gastricas vernaleS et aestivas elucet disserentia, quamvis utraque ex iisdem scaturiat causis, et quidem potissime e cuti S munere laeso, quod vicaria intestinorum actio supplere adnititur. Cur autem urente Syrio humor SerOSo-entericus potius, quam pituita uberiori secernatur copia, in majori totius superficiei externae proinde etiam membranarum mucosarum tubi intestinatis) ad perspirationem et Sudorem Proclivitate quaerendum esSe videtur. 1517. Febris ga StrO-enterica cum Saburra bi-tiformi acutum magis praediligit decurSum, pe

tilem, in profluvia ventris emaenia et summo debilitantia, dysenteriam utpote et Choleram, nec non in febres intermittentes tertianaS Ostendit, quo intuitu febxibus biliosis proximo accedit , quarum contemporalem Sistit Socium. 1518. Quemadmodum Simplex refrigerium cuti admissum primas vias acriter offendero valet ;ita tubus intestinatis non minu S patitur, Si praecedens quaedam Sy Stematis dermatici , aut aliarum partium, cum Cute SymPRihi Ce conneXarum, passio derepente supprimitur 3 uti v. g. erySipelas, impetigines habituales, ulcera Chronica, rheumata, arthrodyniae, CatarrhuS pulmonum, quorum malorum me tactiores es aestivis diebus

768쪽

FEBRES 56haud raro funestissimae adseCtion S gaStro-entericae Sequuntur. IpSa di arrhoea, quae morbillos adeo frequenter excipit, Similis est originis ;vicarius utpote exanthematis, incondito decurrentis, vel praecociter evanescenti S, esseCtuS. 1519. Ex hacce disquisitione nosogenetica febrium gaStrico - entericarum , rationalis physiologiae praeceptis et experientiae innixa , qua simul origo morborum epidemicorum pro parte illustratur, Sine negotio concipi poterit, proximam illarum causam in Statu irritationis Sub- inflammatoriae velamenti mucosi fistulae alimentaris sentgiindvngstanticher Zustand), ac secretionis inde citra normn m au Ctae Consi Stere, quae interdum a Stimulis localibus sidiopathica), Saepissime vero a Suppressa cutis perspiratione Sympathica et vicaria) ortum ducit.

1520. Hancce naturae congruam sobrium aestivarum theoriam Syden hamus jam, licet vorbis nostrae aetati minus arridentibus, proscSStaseSt, materiam perSpirabilem ad intestina trajectam criminando. Liquet inde febres gaStrΟ - en te ripas Strictiori in sensu nil, nisi febres catar-xhales cum topica adlaetione membranae mucosae ventriculi aut intestinorum esse , quae obenteritide catarrhosa Solummodo minori irritationis localis et sebris irritativae Comitis gradu, uberiori contra humorum Secretione et coacervatione

distinguuntur. Omni igitur juro catarrhi in-

769쪽

testinatis sive Corygae ventris nomine

dignae sunt, si profuso simul stipantur alvi fluxu. Epitheto rheumaticae in hisce casibus uti, quemadmodum S t o li i o placuit, vetat discrimen , quod inter Catarrhum et rheuma, habito substrati respectu, facere oportet. - Charac te- rem gaStricum, qui febres Contagiosas in exordio et decursu comitatur, ejusdem Originis et natu-TRE ESSE, E Complexu rerum expoSitarum abSque negotio eruitur.

1321. Quandoque illa conditio pathologica,

quae essentiam febris ga Stro - entericae efficit. ceu productum universalis cujusdam evolutionis, ac virium naturae, morbosos fomites per intestinorum Viam expulere molientium, Considerari meretur 3 di arrhoeae criticae enim, nisi materies peccantes forinsecuS SuSceptae exitum hac ue via inveniant, non aliter, quam e statu irritationis membranae muCOSae, et secretionis uberioris

concipi pOSSunt. EXITUS. 1522. Coadjuvantibus naturae moliminibus, et artis adminiculis aegri pristinam adipiscuntuc salutem die mox quinta, aut Septima, mox decima quarta. QuatenuS neque Saburra pituitosa, ne quo bili formis causam febris praebet, Sed eam unice SuStinere, vel graviorem reddere juvat;

eatenus etiam materiae peccantiS eductione, ut ut

ab omni initio tentatu, morbus quidem Iovior

770쪽

mogisque regularis redditur, nunquam tamen eX- templo truncatur. - ΕXcretiones criticae Salutem advehentes, sunt vomitus Spontaneus, diar-

rhoea , et SudoreS profusi, Sub quorum eruptione non raro hydroa ad labia comparet. - Quae ad finem secundi cycli septenarii non solvitur febris gastrO - enterica, libenter decursum lentum, et formam febris pituitosae hecticae induit. 152b. Hujus generis febres mortem indirecto tantum modo machinantur, mutato quippe charactere, topicis nobiliorum organorum adseC-tionibus, metastasi funesta, vel consectariis diver-Sae naturae. FebreS vernales characterem inflammatorium, aestivae n*rVOSum, aut

Septicum contrahunt ; priores in febres intermittentes quotidianas defatiscunt; POSteriores sub urente Sidere in perniciosas larvatas aut comitata S, emeti Cas, dysente ricas, et cholericas degenerare Sunt viSae. - later topicas labes insigni saepe periculo terrent ga Stritis et enteriti S, gan

rius nituntur, quam febres biliosae.1324. Po si h u m a potiora plurimum depen- doni a vitiato officinae digestoriae munere, unde cardialgia, dyspepsia, flatulentia, alvi inordinata excretio, diarrhoea, et Similia Originem repetunt, quibus etiam devictis insignis in relapsum proclivitas relinquitur. Febris pituitosa cum Statu polyblenniae consociata in varias abit -