장음표시 사용
21쪽
quae formando corpori in utero incumbit, tamen haec illius impetus motusque persentiscat usque adeo, ut fortior imaginatio membra subito distorqueat, numerum , situm, figuram partium pervertat, vibices tenello corpori imprimat, coeptamque fabriacam mutilet ac deformet. Hic ignorare puto sapientissimos, qui fiat, ut impresina phantasiae coloris aut partis monstrosiae sola'species Wimago, verum stabilemque colorem deformitatemque imprimat embryoni. opus edat, causa sua, ut videtur, nobilius. Quam quoque stupenda est, Auditores, somniorum generatio. Feriantur sensus, feriatur ratio viget tamen phantasia, portentosis se spectris vel oblectat, vel terret. Dormit causidicus, apud se causas agit dormit Imperator sugnat. dormit nauta
decumanos fluctus vitat dormit mercator secunias nume
rat. Et quanquam imaginatione haec fiant, tanta tamen ejus est fiducia, ut mendacio juvet Lmniantem, se semniare neget
tunc, cum somnia maxime. Haec ditissimos nos facit, cum habemus nihil reges,cum imperamus nulli cubamus in reginarum
thalamis,post inter sies ostro Villisque pretiosis induimur pannis annisque obsti .ut non inirer,indignatum valde fuisseMycillum Lucianicum, quod aureum dives somnium galli cantus abrupis set At quoties ineptire vult,& ridicula esse in melancholicis, quid
non perstiadet miseris. Hic se vitreum credit, metuitque sibi sollicitus ab astantibus. Ille ranas in ventre coaxantes se audire urat Alter se granulum hordo esse arbitratur; timetque, ne gallinae pabulum fiat. Est, qui montes sibi incubantes sentit, sub tanto onere dum gemit, jacet immobilis. Apud Trallianum muliercula, cum se digito totum orbem gestare assirmaret, ausa non fuit illum inflecteres, verita ne tota mundi machina laberetur. Iam vero videtis, nihil morti tam esse simile, quam semnum atqui dormientium animi maxime declarant divinitatem suam multa enim , quoniam remissi ac liberi sunt, futura perspiciunt ex
quo intelligitur, quales futuri sint, cum plane se corporis vinculis relaxaverint.
Pr ter sensius, etiam Appetendi im nobis largita est divina
providentia. Quam si cum ratione compares, manifestum erit, unam eandemoue animam secum bellum gerere unam eandem
que imperare sibi & dicto parere idem Lgere, prosequi dumnareo probare omnis lucta duorum est omnis pugna plu- rium.
22쪽
1 DE ANIMAE HUMANAErium Anima nostra licet una sit, secum pugnat 'idet meliora probatque , deteriora sequitur aliud illi cupido, aliud mens suadet ea lenaque est, quae sidadetin cui suadetur, dissuadet, Vis
suadetur. In bellis inauditum prorsus, eundem esse victorem victum. eundem triumphare S in triumphum abduci. Anima viniacit, anima vincitur. Anima triumphatis refractariam cupiditatum turmam, hoc est, seipsam, in triumphum abducit. In foro disserunt, aetor, reus, judex, forum, arbiter, testis, lictori nima nostra omnia est eadem accusat seri accusatur ab luit vel
condemnat eadem inter rationem turbulentos affectus ar
bitra est nec ad aliud sorum provocat, quam ad seipsam nec
aliis testibus eget, quam seipsa nec alio lictore aut flagello, quam seipsa In scholis disputant partes disputationem moderatur praeses aliquis Animus noster secum disputat, modo rationem, modo obluctantem sensum disputantem audit, Quirique pro arbitrio praesidet. Appetitui comes it ea animae vis, qua loco moVemur, qua
currimus, fallamus, brachia pedesque actamus. Sed illud mihi expediat, quisquis set ille Sophorum qua ratione necessum sit
imperio voluntatis,quii sablimi est, nec cum corpore communi-Cat, moveri extrema infimasque corporis partes Vel qua ratione, 'uibus apparitoribus mandata mentis deferri possint momento ad membra remotissima cum nec membra haec, nec pixi tus internuncii aut mandata capiant, aut mandantem norint.
Volo currere pedes' currunt quiesceres quies uni loqui in-guama loquitur sileres silet Ocyus at qui meus pes intelligat capiatque jussa voluntatis, plures mecum nescitis. Quin illud
omni sapientia humana majus est, quomodo pulsantes citharam digiti, pari motu celerrimas cogitationes assequantur, ut nec amente digitus, nec a digito mens reliquatur. Atque hactenus ea prosecutus sum Animae ossicia, quae vel cum plantis , vel cum caeteris animantibus nobis communia sint. Nunc divinissimam animae particulam , qua homines semus perpendamus. Hoc primo eximium Mexcellens est in homine, Animum immortalem esse in domicilio mortalici sine materia in materia expertem corruptionis in corpore corruptibili Dis serit de morte, mori nescius. disserit de morbis, morborum ignarus verberat, didit, vulnerat, necat, nec ultorem metuit. Q morti
23쪽
scit, eo ille erectior. latitur corporis exuVias concuti, Orsyana, labefactari, nec de abitu, nisi destructo corpore, cogitat. Bibit Socrates cicutam , quam anima in immortalitatis Vertit medicamentum. Contusus fuit in mortario Anaxarchus non, inquam, Anaxarchus, sed sollis Anaxarchi. Anima Catonis inter ruinas publicas recta stetit, licet legionibus custodirentur terrae, clas sibus maria, invenit tamen, qua exiret. Cum lectulo affxus esisset aeger Vespasianus erexit se anima, Imperatorem voluit stantem mori. Cum Thraseam Paetum destitueret Vigor corporis, de natura sua, spiritus corporisque distaciatione, inquirebat Animus. Cum fugiente sanguine deficeret Seneca , anima de se, de republica de justitia, patientia, ad stuporem dissiemit,4 constantibus exemplisse alios lue munivit. Irruente in Ciceronem P
pilio,valedixit corpori disertissima anima,& de se secura feriri ut
iit cervicem. Cum pioru corpora exucca sunt & putrida, animus
ultra coelos sibi rapi videtur, citate beatos Vivere. Destruunt
ignem aquae, aquas ignis Viventium alia his,alia aliis modis inter eunt. Anima sela in terris hostem non habet. Cum corpore conspirat , nec tamen illi incolumitatem suam debet Spiritum non metuit,quia ipsa spiritus est. Si qua inter animos hostilis decertatio est non in animae, sed corporis destructionem noxamque dirigitur. aut, cum doctorum animae disteptant, emergit ex hoc conflictu clario vexitas. Modum 'uoque cori uptionis nescit non ibium, qui corporum est, nec enim corpus est non illum, qui acci
dentium est,cum sit substantia non illum,qui est rerum a materia dependentium, quia in materia operatur tamen sine illa non non illum,qui est rerum a generandi perpetuo emanantium, quia a solo Deo creatore dependet. Septem orbis miracula tot retro seculis suspexit orbis At eademici solo aequata sunt, vel aequantur indies. Nihil immortale manus mortales fecere. Animus lucet est e incipit, esse non desinit. Mundo interitum ipse mundus minatur inveterascet Coelum, colliquescent elementa, in confusionem sorte primasque tenebras omnia redibunt. Anima fatise empta, quia aeterna cogitat, aetem appetit, mortalitatis immortalitatis discrimina novit, quia in stilunim longe videt, vis Vi aeternum. Si fauces nodus constringat, si lapsus comminuit
caput, si jugulum serit mucro, inter ipsas latronum ac scariorum
24쪽
manus,amma elabitur. In Elnam cum Empedocle incidit, nec uritur in voragines emergit, nec mergitur. toto licet Oceano obruatur, evolat sospes, nec suffocatur. Loquitur anima Martyrum in mediis ignibus meum innocentiae testem invocat praescisso linguae plectro, hymnos modulatur mens quin terris desessa, cum hostes suos increpare nequit, pro hostibus suis orat. Dicebat olim Zeno, malle se videre Indum conscendentem rogum , quam quosvis philosophos audire de animae immo talitate disputantes. Quid vos sentiatis nescio. Ego, ut immortalitatis animae sententiam firmius imbibam,malo videre Paulum decollatum, Petrum inverse corpore pendentem, Bartholomaeum excoriamin,Laurentium in cratere jacentem me immortalitatis
quam ea legere, quae a Platone in Phaedone, vel a Cicerone in Tusculanis, vel a Thoma, Scoto totaque Scholasticorum turba de animae Immortalitate erudite disputantur. Mu'd si quando seducta mensii luciam immortalitatis excusserit, tamen ubisse prema hora adventaverit. Veterno expergefit, isque se cos itationibus occupat, quae immortalem eam esse vincunt sive e-tuat Deum quem offendit sive conversa in melius, speret sibi lenem. Ita aliam vitam jam tum praesentiunt, quam futuram ingenii temeritate negaverant. At grande illud est naturae portentum in eadem animae parte languere nutritionem, languere
1ensum,motumque; vim vero rationalem integram manere. Quae
tamen, ex mente Aristotelis, in quavis est animae parte, etiam illic, ubi male videt oculus, dissiculter respirat pulmo. Si in
Mentis rationisque penetralia admitti vultis , rerum mirabilium adspectu os obruam , Si in voluntatis sacraria, abys os videbitis. Si utriusque nexum mutuaque obsequia ignoranti. e mecum eritis flenti professores. an plantis arboribusque observamus occultum aliquid, quo crescunt, florent, fructum serunt At nihil tale, quo sciunt se crescere, florere, fructum ferre. Inlr tis,praeter illa,observamus principium sensus motusque, nec non aliud, quo cognoscunt se sentire, moveri. At nihil tale quod supra sensius se, ac singularia, materiaeque conditiones eleVet. In Homine veneranda Dei filia Ratio elucescit, quae non solum scit se scire, adeoque supra seipsum reflecti potest, & cauis causam longa sene investigare,verum etiam res rebus abstrahit,hominem 1 tro equum Bucephalo,nec tamen eas divellit aut multas facit. Eadem s
25쪽
Eadem per ea, quae videt, penetrat in ea, quae non videt per ea, quae non sunt, intelligit ea, quae sunt per ea, quae crassa Iuni& seculenta, percipit spiritualia pex composita, indagat simpliacissima, se rerum finitarum conceptus,abserbet infinitum, &ab eo abserbetur. Corpora certis dimensionibus constant nec capiunt quicquam, quam quod quantitate ipsis respondeat cumq; operantur, potentiam termino finiunt. Mens nostra majus aliquid corpore est, nec tamen extra corpus est. & licet essentiae terminis in corpore circumscribatur, virtute in immensum abit omnia capit, praeter Deum deipsam coelosis terram complectitur, nec de angustia queritur. Quamvis maximae sint res stant cum parvis in mente quamvis multae sint res , alias admittit. Quo
plura habet, eo plura appetit quo impletur magis, eo se expa dit magis quo plura stit, quo plura se ignorare distiti Tot artibus, tot disciplinis locum dat, nec deest novus Materia formam
recipit unam intellectus noster innumeras. Idem dum in corpore est, etiam alibi est. licet loca climatibus distent, momento est in pluribus. Vix jusseris eum ire ultra Sauromatas, jam consectum est iter Vix domum revocaveris, Jam domi est montes standitis ambulat in vallibus montibus destendit, statque in cacumine. Versat 4 Vagatur quaquaversum, im mobili licet corpore. Tanta ero ejus in agendo velocitas, d in centro posita per coelorum ambitu horribilia jacia fer tur tanta ejus perspicacia, ut clausis oculis videat acutius, oppletis auribus audiat se loquentem melius tanta intelligendi vis, ut quo feratur, unde Venerit, in quem exitum tandem tantus mundi apparatus properet, prospicere probabiliter possit. Rel, qua, quotquot in natura sunt corpora, distinctis bonis gaudent. animus omnibus. cum nulla re alatur, Vivit omnium contemplatione. Totus hic mundus illi pro alimento est nec tamen satiatur unius cognitione quaerit infinitos in Luna, Sole, ste, iisque reliquis, aut plures invenit aut, quod puto probabilius, invenisse se lamniat. Mirata est stiperior aetas Saporem regem Persarum, qui Sphaeram construxerat, tantae magnitudinis, ut
ipse in centro sedens , circumquaque picta stellarum lumina adspiceret. Quanto majus illud est animas nostras sedere in totius niversi puncto,d circum se oculis animoque Planetarum orbes
26쪽
, DE ANIMAE HUMANAE orbes ac late patentis Firmamenti convexa tueri Amplius pertinax inter res contrarias est pugna aeterna in animantium plantarum genere odia deprehenduntur inimicitiae. Haec omnia in mente coaleseunt, coeunt placide. Intellectus, inquit Aristoteles, fit id, quod intelligitur. Ergo , illic cum calore
frigus, cum rein curvum, cum pari impar numerus amice oberrat. illic lupus ovi, capra leaenae , lepori canis it comes. M tium 3 Syllam cogitat, exutis odiis. Pompejum3 Caesarem sine aemulatione Achillem Agamemnonem , sine maledictis. Quaeque extra nos se inVicem destruunt, specierum Mimaginum ope , in nobis veluti seroriant. Illud in sensibus experiamur, eos vel vehementiore luce, vel seno, vel calore laedi. Vissem nec videre nimis propinqua, nec de remotis recte judicare. Menti nihil tam lucidum, quod non eam perficiat magis nihil tam acre , quod non cernat lubentius nihil tam propinquum, quod ori videat facillime nihil tam remotum, quod non apprehendat distincte. Vnum est, quod sine stupore referre non possum mentem humanam adeo rebus sublimibus intentam esse posse, ut sensuum omnium vitaeque functiones deserat jacet mortuo similis contemplator, dum in ecstasin rapitur anima, riget consistioque corpus, tanquam catalepsi correptum. Hoc Platoni Socrati, aerismegisto accidisse serunt De Socxat refert Alcibiades in Convivio,eum aliquando uno gradu, uno loco, diem & noctem
stetisse cogitabundum, cibi potus, semnia Xantippe suae immemorem Meminit Augustinus Presbyteri cujusdam, nomine Restituti, qui, quoties vellet, adeo se auferebat a sensibus, ut non selum vellicantes pungentes minime sentiret, sed aliquando ignibus admotis ureretur, sine doloris sensit. Sed quis Oedipus illud assequetur' in eadem anima, ut docet Stagirita, mentem esse duplicem. nam Patientem, quae species recipiat, intelligatques unam vero Agentem, quae faciat, ut illa intelligat. Illam se habere admodum coloris illustrandi. Hanc esse instar lucis illustrantis illam corruptibilem esse, a corpore inseparabilem hanc incorruptibilem separabilem illam cum semine traduci r hanc sorinsecus ingredi. Caecutio ad
haec Peripateticorum selgetra, tanquam noci uad talpa ad Solis
27쪽
ADMIRANDI S. 19 Altera Animae humanae facultas Voluntas est. In ea admiratione digna senes, agendi modus, libertas, imperium Agendi modus
istiusinodi est , ut nec corpore utatur pro instrumento, cum honestum appetat nec appetendo satietur , nisi cum Deo fruitur :nec in praesentia selum feratur, more sensium, cum etiam illa, quae in terris sela spe possidentur, desideret Reliquas in natura causas Deus mera agendi necessitate adstrinxit, Sola voluntas actionis ire, quanquam si Dei moderamine, arbitra est. Non
coeli aspectibus terretur, non elementorum conflictus horret,
non vi, non suasionibus invita a proposito dimoveri potest. n- ter flagra , uncos, cruciatus exquisitissimos, pergit velle, quod vult, nolle, quod non vult. Ab uno Deo se fleeti patitur, quem unum creatorem agnos it. Est & hic aliquid , quod acutissimos Philosepho torquet quomodo voluntas Intellectum ducem sequatur, quomodo inter honestum Linhonestum eligat, ua-men quid honestum, quid inhonestum sit, ipsi ignoret scire
quippe intellectus ossicium est, non voluntatis Nec minus illud vexat magnas mentes quomodo voluntas, quae instar bitaneis
in utramque partem vergere nata est ibi arutina sit 'anx pondus, ipsa velit, te faciat ultimo velle,ipsa se determinet,&determinetur. Quae enim hic intellectus simi partes, siadentis sint, non determinantis Imperium videte tale illud est,ut nullum sit aliud, quam rationis loluntatis sive imperium exerceat in nobis,sive extra nos,in alios. Cum intellectu imperium dividit,dis pari licet jure Nam illi cum imperat intelligendi locum,tempus, argumentuml, paret ratio, serVorum exemplo, nec refragari in
det. Vicissim, cum intellectus jussa audit, paret civium exemplo, qui refragari subinde sustinent. Quod si insiirga contra
rationem non una cupiditas, etiam hic fas es sitos ostentat regina voluntas, Mea fugit, quae male expetimus aut ea expetit,quae male fugimus. Sed vim, qua loco movemur, servilius habet mecrespuere sinit imperium partes, ad servitium natas. Imperium, quod in alios exercet, non aliis terminis, quam quibus niver-mm, terminatur. Non aliam dominam agnovit As iu , Persa, Graecus, Romanus. Quaecunque de imperiis Veterum recem
28쪽
ao DE ANIMAE HUMANAE vis. Haec jura dicit Cimbro in Christianis, Adriam sibi subdit in
Veneto, utrumque orbem nuper cum Hispano partiri voluit in Batavo. Nullam aliam Imperatores potestatis suae agnoseunt sormulam, quam potentissimum istud, SIC VOLVMus. Et quae est illa res vis animae est. & quantula illa est res animes si in toto homine est, sex non raro, aut minus,pedum res est. Si in capite, non unius si in corde,vix digiti, si in cordis ventriculo, vix semidigiti magnitudinem habet. Im si Philosephis quibusdam credere vultis, instar puncti est indivisibilis. Ergo tantilla res est,
quae orbem omnem turbat, reges collidit, regna, arces urbesque subruit. Cum exercitus concurrunt, cogitate inter se pugnare
millena aliquot punctula, aut aliquid iis non multo majus Compora enim nihil moror, quae animae sint, quod cochleae est testa. Cum inter se contenderent Max QVlysses, Annibal Scipio
Arminius&Flavius,cogitate perorasse res minimas de rebus maximis. Tantillae res sunt, quae intemplis religiose concionantur,
incuria disertissime litigant, in foro subdole mercantur, suaviter epulantur in conviviis , amant in lectulo procaciter, in agris fodiunt serviliter Tantillae res fiant, quae pyraticam exercent in pelago, adulatoriam in palatio Tantillae res in scholis cum Socrate disputant, cum Carneade dubitant, cum Epicuro quiescunt, cum Stoicis graves sunt, cum Cynicis serdidae abjectar. Breviter animula nostra est, quae histrioniam hic agit quae Ni- nos, Cyros, Alexandros, Caesares, Attilas, Totilas in scenam produxit, magnos fabula humanae Davos. Qui naturae secreta rimantur, ad magneticam vim extra se rapi videntur. At in anima omnia mirabiliora Magnes similibus polis magnetem fugit, dissimilibus amplexatur, cum natura universa similes sibi res amet, sugiat dissimiles. Anima hominis, quod majoris est operae,&similem sibi amat, cum vult, Minimicissimos, cum pia esse vult. Idem lapis majorem vim trahendi serro largiri videtur, quam habeat ipse cum paradoxum sit, causam dare, quod non
habet. Anima vero movet, nec movetur laedit, nec laeditur cogitat aeterna, principii particeps, cogitat infinitum, cum sit finita Vis magnetica, ubi serrum occupavit, pro Vario ad terram situ, nunc Borealis est, nunc Australis. Diceres ludere in lapide
daemonium aliquod, & homini illudere. At quid anima nostra 'nonne cothurnus est ' simulandi dissimulandique peritissima
29쪽
ADMIRANDI S. et modo facilis, modo dissicilis, modo honesta, modo improba, modo ros, modo Italus, tota Protheus, tota Polypus, tota panagaea Diana. Illud postremum miror, ut tandem desinam mirari, eandem animam, post tot exantlatos in corpusculo hoc labores. tutam tandem isto carcere aeternam vitam agere. Tunc alibi vivere, sed liberius tunc intelligere, sed plenius tunc scire, sed certius tunc appetere,sed sine lucta expeditius. Quam illud est arduum generosum stitu superesse adhuc Laeliorum , Scipionum, Camillorum, Regulorum, quanta nomina animas. Vna forte esse animam Antonii, Ciceronis, Fulviae, Terentiae, Tiberii Germanicorum, Alexandri Parmenionis. Occursare alicubi animam Seneca Neronianae, sed sine irari animam Elvidi Domitianae, sed immemorem injuriae paterni Caligulae
Syllani, at sine novacula Claudii Agrippinae , sed sine boleto de pinna. De hoc animorum post mortem statu audite loquentem ,,Tullium Sapientissimus quisque equissimo animo moritur , stultissimus iniquissimo, quia ille longius videtis cernit se ad semeliora proficisci hic quia hebetior est, illa non videt Equi ,,dem esseror studio Paulos & Africanos, quos colui dilexi, vi
Ddendi neque vero eos solum convenire aveo, de quibus co-
,,gnovi, sed illos etiam, de quibus audivi ac legi,4 ipse conscripsi.
,, Discedo ex hac vita tanquam ex hospitio, non tanquam ex do- , , mo commorandi enim natura diverserium nobis, non habi- istandi locum dedit O praeclarum diem, quum in illud animo rum concilium, coetumque proficiscar, riuum ex hac turba &colluvione discedam. Proficiscar enim non ad eos solum viseros, de quibus ante dixi, sed etiam ad Catonem meum, quo ne- mo vir melior natus est, nemo pietate praestantior Hactenus
Intellexistis, A. . admiranda animae, ejus majestatem, Originem, potentiam, immortalitatem. Habent inessabile aliquid Theologi, creationem, resurreci lonem aliaque Habent inessὰ-bile aliquid Medici, causas puta periodicarum febrium. Habetit inessabile aliquid Mathematici, divisionem lineae in infinitum
circuli quadraturam. Habent arcanum quid Politici, reconditos Principum sensius Nobis Physicis ineffabilis est ille , de quo verba fecimus, Animus. Quamobrem, nolite admirari ea,quae suspicit vulgus non divitias, nam fluxae sunt non domos splendidas, ruino-
30쪽
aa D E A N I M a m V M A N Eruino sunt non servorum agmina, quia fallaces sunt non cu rus ilhaleratos equos, quia discerpent vos. Transeunt ista, nec possidentur diu. Animam suspicite, mole exiguam, Virtute maximam , origine coelestem, duratione perpetuam quae si Virtute fulgeat, fulget semper, si scientia splendeat, splendet semper. Haec propria nostra dos est haec peculium reliqua sortunae fiunt bona& hostium Animam stupete, quae felix est cum infelix habetur potens, cum impotens dives, cum paupercula creditur cum serte sua contenta est, cum sapientia se implexit tingens fit animo, plena fiduciae, major inVadente Animam siusipicite, quae si sceleribus locum fecit,pessima res est si pietati, si probitati, optuma. Sunt, quorum oculos praestringit ambitio. Sunt, quibus i xuria pro portento est. Sunt, qui in agris aedificant, turres turribus imponunt,ut mirabiles habeantur. Ab animo haec sint fateor, sed sapientiae veteris ignaro Sapientis anima excrementa illa putat mundi, non ornamenta vomitum ebriae cupiditatis,& saginam inutilem insatiabilis avaritiae. Sapientis anima majoris aestimat Solem meridianum, quam fastum Pellaei juvenis Vbi de aqua 'olenta prospexerit corpori, Iovi de felicitate Controversiam movet. Cum,Vitae integra,manum ad stipem porrigit, non se miseram credet, dummodo virtutem possideat cum ceris vestibus occultatur, provocat purpuratos nec enim decus
suum aliis , sed sibi debere cupit cum cervicem in sceno , vel Dpide reclinat, quia nullius sibi culpae conscia est', dormit siaviter, dcculcitras regum DCircense tomentum fastidit. Nullum diem execratur, sed acerbum patientia mitigat, prosperum animi moderatione castigat. Animam stupete, sed ut Creatorem stupe tis magis qui licet divinitatis suae luculenta documenta ostendat propalam, in Animae creatione sit venia dicto seipsum supe asse videtur. Revereamini ejus sapientiam, quae in re tam pusilla, tenui sorte aurula, inexplicabiles virtutis suae thesauros depositit. Revereamini ejus potentiam, qui tot malis septo, impetito, Nato, fracto corpore, mortalitate coeleste hoc depositum vindicat. Revereamini ejus bonitatem, quae soli animae imaginem diavinae suae majestatis impressit, nec nisi ab illa cognosci, coli, adorari voluit. Si quis adhuc Diodorus est vel Protagoras, illo ore Deum esse fateatur, quo loquitur anima. Si quis adhuc Epicurus est, illo ore Deum nos curare agnoscat, quo adversius providentiam