장음표시 사용
411쪽
R O quiete terrae tuenda multum eertabitur infra in dinputatione de caelis impugnando systema Copernicanum; quare hie tantum obiter de illa ediiserimus, ac ne praeter milia videatur notabilis terrae proprietas, di digna, si quae P ulla est, serio Physicae eonsiderationis examine , ut colligitur ex his verbis Senecae lib. quaest. Nar. Isto quoque pertinebit hoc excussisse , inquit , ut scram in utrum mundus terra stanιε circumeat , an mundo stanti terra vertatur : fuerunt enim qui Hcerent nos esse, quos rerum natura nescientes ferat, nec eati motu fleri ortus σ occasus, sed ipsos ποι oriri or oecidere. Digna res est, scilieet physica, eontemplatione ut mamur in qua rerum statu simus piger rimam sortiri an vetieissmam βῶm, circa nos Deus omnιa, an nos agat &c. Itaque terrae quietem in tuo loco, id est, in centro tontius Universi, in quo collocatam esse sam dictum est, intelligimus praesertim prout oppositam motui tum diurno, quem iuxta Coin pernicum perficiti ab Oceasu in ortum intra horas 24 circa proprium centrum, tum annuo, quem perficit circa centrum Solis intra dies 36s, ut interim nihil observetur de aliis motibus, quibus ad caelestia omnia phaenomena explicanda eam agitari supponitur. Satis quippe est ad praetens institutum , si ostendatur physica experimenta non concordare cum illo motu sive diurno , sive annuo ; imo si sufficienter Ostensum fuerit terram non cireumvolvi motu diurno, hine ruit quidqdid systema terrae motae complectitur. Igitur omittendo rationes Astronotnicas, quas inserius tangam, breviter subjicio non
nullas Physicas , quae e multis passim obviis apud Ruthores seligi debuerunt; quatenus non ita facile est, ut vulgo putatur, salsis
412쪽
tatem systematis Copernieani argumentis PhysieIs demonstrare.
Dico primo. Si terra intra horas 24 circa proprium centrum revolveretur, secuin sine dubio abriperet aerem saltem vicinum, a quo undique cingitur, sicuti rota velocis lime mota illum abripit;
quamquat nulla est rotae circumactae concitatio, quae comparaIi Possit cum velocitate motus terrestris: neque refugiunt aut reclamant Copernicani ab hac evidentistima consequentia, qua suppo sita terram non moveri convincitur in hunc modum. Si terra incita secum abripit aerem ambientum , aer ille ambiens cireumagitur veI praecise aeque celeriter ac terra, vel celerius, vel tardius. Intelli
gatur quippe columna illa acrea, quae nune meo capiti perpendi iculariter insidet, illa igitur postquam terra mecum perfecerit suu in integrum circulum diurnum, vel adhuc capiti ineo perpendicul 'riter insistit, quod est cireumagi aeque celeriter ac terramὴ vel prae cessit, vel remansit a tergo, quod est circumagi celerius aut tardius; suppono autem aliunde ad cautelam hujus argumenti nullum exsibilare ventum extraneum, qui possit eolumnam illam aeream deturbare E suo locos quia vero de aliis quibuscunque columnis ac rcis non aliter, quam de illa discurrendum est , hinc veritas factae Propositionis abunde eonstat. At tria illa capita enumerata perinde ec salia iunt & pugnant eum quotidianis totius Naturi experimenti sui sie ostendo per singula. Et prim. quidem non potest rerra eircumagere aerem ambien tem eadem omnino celeritate, qua se ipsam circumagit & corpora secum solide cohaerentia, ut arbores, turres, &e. quia nimirum aer non sic affixus est terrae, quamvis, ut fateor, aliqualiter assi xus sit ob iuum naturale pondus, quo illam premit. Deinde vero cum aer sit substantiae mollis ae fluidae , non potest suscipere vim impetus impreis aequalem ei, qui terra circumvoluitur, ut experimentaliter deprehenditur ex aqua, quam si in aliquo vase Iate patente prope ranter detuleris, refluit illa & pone intumescit; quatenus tum ob minus firmam cum vase cohaerentiana, tum substantiae suae mollitiem non potest vim impressi impetus eandem admittere, quae vasicommunicatur, dcferente. Ulule Galilaeus inter Copernicanos notissimus enititur aestum maris reciprocum explicare per hujuscemodi retrocessionem intumescenti lim aquarum, quasi non voentium con sequi terrae cireumactae agitationem, ut suo loco explicabitur et
quanto igitur minus poterit aer comitari celeritatem motus tcrrcstris
413쪽
hos Physica dis' ut. XVI. 4Art. III.
Neque secundo potest aer ambiens celerius , quam terra cireum agi non solum ob pr dictam rationem, sed ob plurimas , qua rum omnium haec videtur intellectu facillima, nempe quod si aee
celerius, quam terra circumageretur , columna illa aurea , quae campiti meo perpendiculariter insidet, paulatim obtineret lovim alium anteriorem ac proinde etiam in locum anteriorem secum propelle rei corpora praesertim levissima , quae per illud perpendiculum tor id caderent, aut ex industria dimitterentur. Ergo, quod est contra experientiam , soliis v. g. lusorius sursum perpendiculariter proiectus non recideret in illud punctum terrestre, quod tali perpendiculo correspondet, quatenus in ascensu ac descensu propelleretur in partes anteriores ab aere celerius circumacto, perinde ac in hypothesi terrae stantis ad eas abripitur , vento paululum vehemente. Et universaliter loquendo nulla corpora praesertim leviora perpendiculariter caderent, non dico perpendiculariter, quasi per ligneam rectam perpendicularem : quis enim nescit gravia , si verum est terram moveri, non cadere nisi per lineas curvas s led dico perpendiculariter , id est , directe supra illud punctum terrestre, quod ex nostro modo loquendi ae concipiendi perpendiculariter subiacet. Sed praeterea celerior illa congyratio aetis nec volatui voluctum, nec in-ccitui animantium parum obstaret, euntium scilicet in partes adversas, quatenus vim haberet venti in contrarium flantis, ut latis patebit attendenti. Neque tande in aer tardius, quam terra circumagitur , ob eademiam enumerata inconvenientia, quae ex ista suppositione si in iliter sequercntur: nam neque gravia perpendiculariter in sensu praedicto caderent, nec sque facile in omnem partem aut volarent avos, aut incederent animantes contra quotidianam experientiam. Sed omnino non est omittendum, quod sive circum gyratio aeris celerior, sive tardior supponatur motu terrestri, hinc evidens est necesse esse , ut singulis instantibus novus ac novus aer & faciem nostram ambiat de continuo pei sentiatur frigidulus ad eum modum , quo accidit utentibus flabello ad refrigerium vultus. Quod nihilominus falsu in est. Ergo &c.
Dico secundo. Quamvis physice non repugnaret terram moveri motu utcunque lento; at certe repugnat illam moveri cum ea motus rapiditate, quae juxta suppositiones Copernicanas motus terrestrigium diurni, tum praesertim annui admittitur. Ad motum enim diuris
num quod attinet, si assumatur in exemplum homo aliquis sub aequit Digiti co by Corale
414쪽
hoctiali constitutus, quoniam intra horas 24 absoluit ei reulum maximum , culus ambitus ex dictis in art. prscedente est leuearum communium Galli earum 72oo, conficit proinde intra horas singulas 3oo lcueas, atque ita singulis horae minutis leucas quinque. Tum vero sub aliis citra & ultra aequinoctialem parallelis minuitur quidem rapiditas illius revolutionis diurnae; at non sic tamen ut subparallelo 3, sub quo isthaec scribo, non percurrantur ab homine stante plui quam duae leucae minutis singulis Deinde si consideremus velocitatem motus terrestris annui, haec VILlonge incredibilior est; quatenus assumpta diametro Orbis magni,
qui peragitur motu terrae annuo circa Solem , semidiametrorum motus ania terrestrium 2 32 , prout ad minus assumi solet, hinc juxta leges com- nui. puti geometrici, quod omitto, mihi comparuit terram motu illo transationis per orbem magnum , interim duin volvitur turbi tim, singulis minutis percurrere leucas circiter quadraginta. His vero ita positis & certis in suppositione Copernicana circa . VIII
rapiditatem motus terreritis tum diurni, tum annui sic argumen i,i ueretor. Experientia constat hominem sub aequinoctiali perinde ac sub pugnate quovis alio parallelo stare & huc atque illuc progredi quo libuerit et moxum. at in hypothesi motus terrestris ob praedictam ejus rapiditatem nee *ςxx incedere posset, nec stare. Tum quia ad libere iacedendum te standum homo nihil habet, quo se tueatur 1 rapiditate motus terres tris, praeter suam gravitatem , per quam terrae incumbit ; at haregravitas quantula est ad rapiditatem illam comparata ' Tum etiam quia, ut recte colligitur ex in assulis v. g. plumbeis, quae si supra
rotam aliquam hori Zontalem erigantur, ea mox vclociter circumacta non modo non stant, sed huc atque illuc desiliunt, non pollet homo stare ae multo minus incedere super rotam aliquam similiter circumactam ; quatito igitur minus stare & incedete posset super
terram multo celerius revolutam fNeque pro rei pontione idonea recurri potest sive ad paritatem, IX. qua homo nihil obstante velocissimo motu navigii, quo uchitur, & Astς VR stat & incedit perinde ac si navigium quiesceret; sive ad consuetudinem, quae nos ab insantia erudit ad obtinendum corporis aequi- pernica. libitum, quo opus est ne corruat; sive ad circumstatutam aeris, norum, qui cu ri undique nos aequaliter & ambiat & premat, non sinit in hanc potius , quam in illam partem inclinare, cd erectos tuetur; sive denique ad distinctionem qua praedictus motus terrae dicatur
naturalis, motus vcro rotae violentus.
415쪽
os metso dissut. X VI. Art. III.
X. Non, inquam, ad haec effbgia recurri potest. Nam quaecunque fit illi Et Nn navigii sulcantis celeritas, pro nulla aut sere nulla haberi potest , sit in his i cum pernicitate motus terri stris, praesertim annui, conseratur 3 prae-
obstent. ter quamqriod ad ince uendum tuto tu per naves velociter euntes αυ & industria opus est. Deinde nulla est consuetudo quae humana possit firmare vestigia contra velocitatem rotae motu validissimo cir incutii ructae , ideoque nec contra rapiditatem motus terrestris; aliunde vero liberam incedendi facultatem non esse in animantibus a coninsuetudine ulla satis probant pulli equini, asinini, &c. qui ut primum nati erumpunt in saltus agili ssimos. Tum aer nec minus ambiret, nec premeret hominem insistentem rotae hori Eontali, ὸ qua nihilominus agitata dejiceretur .' praeterea vero dictum est aerem non posse aeque Celeriter ac terram moveri, unde necesse est ut pone refluat : & sie
hominem stantem non in statione firmaret , sed potius ad instar venti vehementius dejiceret. Denique quod motus terrest. is naturalis dicatur homini , id non minuit illius celeritatem, cui ostensum suit non posse gravitatem hominis stantis resistere ; sed neque natu talis ei dicendus est , cum sit extraneus. Itaque his discussis patet vis tota suis perioris nostri argumenti contra hypothesim terrae motae. I.. Dico tertio. Si terra movetur, necesse est , ut ille impetus , quo
blia tepuia movetur, sit communis rebus omnibus, quae simul cum ea movemur, antia ex quia , ut experientia constat, Omnis motor transtatus imprimit rebus P Πς in' omnibus, quas secum trans seri , eundem omnino motum, quo ipse
trans sertur: unde accidit ut si quis interim dum pernicissimo eurru rapitur, sagittam rem sursum excutiat, recidat hare in ipsum curis rum: & similitet si in tetim dum triremis velocissimo transfertur re migio , dimittatur lapis e su minitate mali, sive ex carchesio, concidit
ille ad pedem ejusdem mali, id est , in pternam , scilicet ob motum
sive currus communem sagittae, sive triremis eommunem lapidi, de se de aliis. Quae cum ita se habeant, jam intelligitur terram motam, sive transsatani ab occasu in ortum communicare omnibus corpori bus , quae secum transfert, illum eundem motum ab occasu in ortum , huic vero motui omnino contrarius est alius ab ortu in oce sum. Atque ita ad hoc ut aliquod mobile moveatur ab ortu in occasum majori conatu virium indigeret, quam ad eundum ab oceam in Ortum s ad eundum enim in hane partem iuvaretur ab impetu sibi impresso per motum terrestrem, ad eundum vero in illam ab illo e dem impetu , ii quidem vincendo , retardaretur. Unde sequitur aeque
evidenter ac contra experientiam, quod iuxta hypothesim terrae motae tum
416쪽
tum homines stellius incederent, tum aves agIlius volarent versus Drtum, quini Versus occasum ac non aliter, qu 3 ni facilius natatur obsequendo , quam obnitendo contra vim fluminis. Sed insuper contemplatione physi ea dignius est & ad propolitam XII. dissicultatem urgentius, quod aer' ex praedictis non atque celeriter λις transfertur ac terra : ac proinde non habet vim aequalem transferendi quidquid intra ipsum fuerit easu aut aliter. Unde si Deus lapidem avium v crearia in sublimi, ut in media regione aeris atque in eo praecise Iatu. Puncto, quod meo capiti verticaliter imminet, nihil mihi timendum esset a casu illius lapidis ; quia interim dum caderet, non posset aer eum transferre quousque transferrer ego a motu terrestri; sicque jam concludo, quod aves , quae hue atque illuc volitando ac sese etiam librando multum amittunt de impetu, que in ipsis terra ini- presse ar, non possent v. g. ad turrem orientalem, unde discessissent, redire : ad eum quippe reditum non haberent, nisi impetum ab aere circuinacto impressum ; at hie est valde minor ipso impetu ter restri ἀ de aliunde vires propriae omnino sunt in lassicientes ad prosequendam rapiditatem motus terrestris. Ergo propter haec & multa alia, quae ex argumento proposito eone ludia D ur, recte tequitur terram non moveri. ut fissius probabitur in disputatione de caelis: hae vero in tetim pauculae , sed ieiectae physicae rationes sumetent.
IC o prim is terram , ut vulgo sumitur, aeceptam pro illa corporea mole, quam animalia pedibus calcant & stu mina irrigant, & arbores obumbrant, &e. non esse ma- retiam aliquam esementarem .; sed veluti quamdam com pagem coacervatam ex multiplicibus elementis, ex quibus nimi' , ip ph, rum prodit universa illa varietas metallorum, mineralium, succo elemcnt..
417쪽
a I. Qualiter terra seseea Ssricida.
io Phasica dis t. XVI. Art. IV.
rum , halituum , &c. quorum omnium cougeriem terra suo fini
concludit. Aliunde vero in eodem terrae sinu qucit aquarum gurgites , quot ignes , quot exspirationes aureae reconduntur λ tot cirte, DL terram non pro uno clemento , sed pro omnium clementorum colleetione accipias. Quia tamen inter elementa a Deo creata Scordinata ad generat Ones mixtorum, terra numerum obtinet ex una
nimi Philosophorum fusti agio, ideo intellige in hujus molis ter-reittis compositionem venire quam plurima unius naturae clementaris, nempe terrestris, corpuscula, quae ex eo quod numero praevaleatae, molem illa in universam denominant terret trem. Quo pacto corpus cula illa certae ac determinatae naturae, quam proprie terrui rem dicimus, si seor lim ab omnibus aliis considercntur, constituunt terram est mentarem: nam prout sic considerata nullam habet imp ritatem heterogeneae admixtionis. Attenditur aucem natura terres4
tris maxime secundum soliditate ni & consistentiam ; unde in omni sive naturali, sive artefacta corpotum exsolutione, si quid caeteris partibus abeuntibus in humores, in exspirationes &c. remanet icili indeque consistit, id pro tetra reputatur. Dico secundo terram hanc, nempe impuram, quam novimur, nam puta illa sive es ementaris experi montis nostris non subjacet, esse siceam Se se igidam. Et primo quidem sicca est, quia ut modo dicebam, quanto magis aliquid est solidum & consistens, tanto magis
putatur ad terrae naturam accedere : consistentia autem siccitatem
involvit. Ubi nota quod siecitatem hic non sumimus pro facultate activa exsiccandi , non enim terra exsiccat; sed pro tali proprietate, qua corpus, quod est siccum , secundum definitionem Aristo telicam suis terminis facit E continetur, nempe quia non effluit, ut accidit omni humido. Secundo etiam est frigida, quatenus non aliunde, quam ex sinit terrae erumpunt eis uvia illa corpusculorum , quae per hyemem in frigidant acrem & conglaciant aquam , δέ c. sed quia nihilominus forte haec corpuscula non sunt illius certae ac deinterminatae naturae Elementaris , quae est proprie terrestris, quamvis pro terrestribus habeantur, ideo non nisi de terra impura de multis heterogeneis mixtionibus seeta proprietates istae intelliguntur, ut monui. Nec dicas quod eodem modo terra potest dici calida propter ignes, quos in sinu suo fovet ac saepe evomit: satis quippe patet ignes illos esse ad terrae naturam extraneos: quod de emissis stigo tineis effuviis non sic constat.