Quellen und Untersuchungen zur Geschichte der Böhmischen Brüder

141쪽

Lasicius Geschi clite erraru de r. Tandem po Si longas haesitationes . . . conVenerunt in pago hola, iquae Vox manumissionem atque ex servitute liberationem significat, prope oppidum yelinou Dueliuo hospiti erat cognomen LXX circiter eleriei, nobile S, eiVes, agricolae. Ubi precibus aeris dediti ad illis Christi

promissis persuasi confiSiqueri quicquid duo tresve e. rogarunt Supplice SPatrem Coelestem, velletne id, seu ut verbis utar illorum, essetne ipSius voluntas, ut se iam plane a Babylone Spirituali. . . Subducerent.... Et novum ordinem ministerii saneti soli Christo addicti, inter se constituerent Usi sunt quoque in precando his Davidis verbis Domine valde mitis e. Quid deinde laetum Exaudit supplices misericors ille et verax in dictis Coelestis Pater, ' voce hae ad aures ipsorum demissa Ge Stina ule: Est, inquit, mea voluntas . . . Addunt quoque quidam, Sorte eius rei aggrediendae quaesitum tempus indicatum e S Se qua Sorte quondam Israelitae soliti erant voluntatem Dei cognoscere . . . Sic autem haede Sorte Johannes lagoslaus, doctus Episcopus Fratrum in MoraVia, quem maximo Sequimur Post multas, inquit, orationes eum ieiuniis c.', Omitto in praesentia illos, quibus hoc, quod refero, omissum a timidi8 Seriptoribus, etsi vere accidit quid enim Deo volente non fieret), tamen quia est insolens et rarum, incredibile esse videtur q). . . Folgi in ge-lelirier Excur uber die under). . . Quod si hodie Pater Coelestis, cui Sui curae Sunt, rarius loquitur clara voce, sed crebrius instinctu sui spirituS, non e St tamen ideo hoc, quod narro, commentum existimandum, lectum a me in manuscriptis proborum virorum antiquae fidei libellis. Quare immerito tunc adversarii veritatis Fratres enthusiastas cognominabant. Quod Deo volente factum est semel, non est sperandum expeetandumVecum phantaStiei euthusiastis semper. Sed nos omissa nunc Apologia ad

istoriam reVertamur.

Fratres, aetis Deo pro hoc beneficio gratiis, sua in sententia tali miraculo confirmantur si Post eligunt tres viros, qui ad tempus primani eSSent, alio regerent, et posite sua obedientes mei commonefacerent. Quorum praeeipuus ille Gregorius, rerum Divinarum scientia vitaeque Sanctimonia clarus, caeteri Procopius et lenovius. Das Folgende uber die nae Lasteius selion amat beabsichtigi Seuditu naeli dem Orient s. ei ComeniuS., . . . Sed no ad Fratres. Apud quos postquam ' tres illi Presbyteri EeeleSiam aliquandiu administrassent, et ordo Christo auspice in StitutuS

tes Dors.

' Vgl. Comenius Exe. IV. : Fratres . . . sua in sententia, soli fundamento, Sacra Scriptura, in qua Deus suam revelat voluntatem esse nitendum, confirmantur Postmodum eligunt ...' Vgl. Comenius Exe. . : Postquam illi tres . . .

142쪽

Boilage P.

perquam utilis eis esse videretur iam vero non ullus alius sacerdos quam ille Michael, doctrinae pietatisque ussi quasi haere S, alii fato, aliis violentia hostium veritatis absumptis): Fratres, iudietis A. Id 6 T. publice ieiuniis preeati sunt Deum uines, ut de his, quae ipsi grata forent, cogitantibus benignum, et qualis natura sua est, misericordem seipSi praestaret. Quibus peractis, convenerunt rursus eodem loci ubi et ante, totidem aut pauco plures viri quam O, reliquis in suis sedibus conatum eorum precibus divinis adiuvantibus. Ubi illis Christi promissis animati quicquid orantes petieritis, credite vos accepturos: Seligunt inter Se XX viros, et integrae conscientiae, et legis divinae scientia ea FieriSexcellentiores, ac divino plane consilio novem segregant e quibu Deu SCoelesti Pater, Sumeret, quos duces Ecclesiae coiistituoret reliquo vero undecim rei huic peragendae designant. Destinato sortioni, quae delecto Sa Deo declararet, Christo, sponso cele8iae, commendant, ut Si quo illorum muneri ecle Siastico praefici vellet, eos ipsemet Sanctificaret, SpirituSque Sui doni expleret Parant praeterea duodecim Chartula convolutaS, ex quibus novem vacuis tres inseriptum EST, voluntatis divinae Signum habuere. Quibus eo modo constitutis, rui Sus orant suppliee Deum, ut pro Sua in Ecclesiam elementia, cuius redimendae ac in unum corpuS fidei eo gendae causa uigotium, Spiritumque suum in terram demiSSiSSet, et doctores duetoresque semper illis dedisset, ex illis novem Viri unum, duo S, tre SV simul celestolae suae rectores deligeret, si id nollet, ne faeeret. Quod quidem fieri potuit, si omnibus purae schedulae obVeniSSent. IIabuit ibidem regorius ad universum coetum eiusmodi oratiun- eulam: Quandoquidem Chari Fratres, id negotii Deo commisimuS, ut Si Velit, aliquos ex his viris seligat ad munus legationis filii sui in Ecclesia rite ob eundum, aequum est, ut tu voluntate ac iudicio eius aequie SestmUS. Interea bono sitis animo, non fallet nos ille, qui se effecturum ad Patrem Suum recepit, quod quis ab eo firma fiducia praeditus petierit.'Postea Procopius Diaconus J schedulas aversi, eulis e sitella eximenS, dabat singulatim eandidatis in medio stantibus II vero illo, ubi undecim consederant, aecedentes, suam singuli apud eos deponebant. Ubi, rem mirandam, inventi sunt tres, quorum schedulae signatae fuerunt, ei-lieet Matthias Connaldensis, 25 annos natus, Thomas Praelaucius ae Elias Chrenoxieius A revera isti fuerunt intor illos novem tanto muneri aptiS-Simi, et quod inde ab adolescentia vitam bene constituissent suam, te Stimonii aliorum ornati II ergo visi sunt omnibus Deo placuisse, ut Eeele- Siae adminiStrationem susciperent. Si enim de sorte hominum ille SapientiSSimu Prov. XVI. In sinum coniicitur sors, sed a JehoVa Si omne iudieium. Quod quidem ita esse, praeter alios in Jonathamo, filio Sauli, dona Propheta et Matthia novo Apostolo apparuit. Tum extemplo omne SDeo pro ducibus gratias egere, sorti consensere, electi obedientiam, ChriSto autem per eos fidem datis dextris polliceri, eosdemque orare, ut munia laboriosum, ad quod se divinitus vocatos esse, ipsime cernerent, alaeribu animis susciperent. is autem annuentibus . . . laeti omne earmine e tempore composito, gratias Deo concinunt. Cuius hoc est prin-

143쪽

I 35cipiunt: Gaudeamus simul omnes hodie e. Caetera ex canticis ipsorum petantur. Nam et hodie hac cautione Deum celebrant in suorum ministrorum creatione . . . Taudem omne eo enae Domini ceremonias, qualis in

saeris Literi legitur, ab Solvunt. Quod ad consecrationem, ea a Solo Deo ad preces Ecclesiae per Christum proficiscitur. Ego, inquit, nae ipSum pro eis sanctifico Inibi pius ille Michael, Romani chrismatis sacerdos, rogatu aboetu, tali sorte electis manus cum fausta apprecatione in nomine Jesu imponit, et sacri ministerii munus, quod et ipse a suis maioribus acceperat, committit. Fecit idem postea Stephanus Episeopus haldensium, ut erat hominum exiStimatio, quam proxime ad veritatem Evangelieam necedentium, eum ad illum is ipse Michael cum uno horum trium missu a coetu esset. Acceptam a Waldensibus confirmationem Michaelis comes reversus ad suos eum reliquis communieavit. Quo facto Fratres ostendere Voluerunt, nihil se boni damnare, quodcunque esset, sive in Romana, sive in alia Ecclesia, nihil enim ipsis magis cordi est, quam ordo quivis bonus, etiam ab hominibus institutus. A A libenter fatentur, esse in Papatu quae clam

bona . . . Sed eiuS modi quae Sunt, . . . In iis permi Sta . . . Rapropter distinguunt et tu bona, quae uni reeipienda, in miSta, quae purganda, et in mala prorsus reiicienda Exinde Michael Matthiae cessit, et abrogato vetere sacerdotio in sacrificando constituto, verius novo ritu Sumpsit, Seque ipse eleetis SubmiSit . . . Erat ibidem Romanae rasurae quidam alius sacrificulus, qui sibi novos ministros praeferri indigne ferens missos fecit Fratres . . . Post haec Matthiae, ut primas partes inter alios teneret, eoncordi omnium suffragio laeta est potestas . . . Isti haec omnia, quae flagranti quodam spiritu excitati litoris mandamus, quasi per manus posteritati tradiderunt, ad nos quoque accurata inquisitione perlata. Porro fuit aliquot ante diebus Gregorio illi divinitus patefactum, tam de his tribu eligendis, quam de primatu Matthiae, quod is nemini, antequam ita evenit, indicare voluit, soli Matthiae primatum praedixit. Qui Gregorius anete rogatus ab omnibus, num sors viso ipsiu respondisset, ita se Vere habet, respondit. Caeterum quo tune miraculo Deus, quem Johannes Evanget lucem Vocat, hane suorum parvulam gregem Se in posterum magi ae magis illuStraturum, demonstravit, id Epistola Fratrum ad contumacem Boche-Zanam paucis attingit, pluribus senes referunt. Etenim memores illorum edeonis de signo repetito et Davidis sal. LXXXVI verborum Miserere mei Deus, aeque mihi signum in bonum precati sunt ipsi quoque his verbis Deum: oramus te, benique Pater, ut si quos ad ministerium Ecclesiae tuae fame verbi tui iusteri pereuntis destinasti, ostenda id nobis aliquo signo l- Post quam preces coenaculum illorum luce quadam colluStratum reSplenduit . . . Quod ego literis nequaquam proderem, niSi

' Comenius Exc. V.): Fecit idem Stephanus, Episcopus Waldensium ele(tο3que confirma it quin et Episcopalem potestatem suos Pastores confirmandi de

dit. Quo facto . . .

' Comenius Exe. V. brielit hie ab init doni usafg qualis est, ut Clerici

nonnisi ab Episeopis ordinentiar e. e.

144쪽

me cogeret historices Veritas, dissimulationis inimica Adeo Fratres, modestiae humilitatisque Apostoli sequaces, qui ne illud quidem, quod Sque in tertium coelum abreptus fuerit et ineffabilia ibi audiverit, apertis verbis dicere de se voluit, ab omni gloriatione sunt alieni. Quare id permoleste tulerunt, quod homo quidam simplex ad oeheegsuam eum Epistola, quae numero quarta erat missus, rem illi omnem copiosius exposuisset. Iam enim tum infenSu erat Fratribus, ac narrante pro sua Simplieitate sincere, Deum tam voce priu edita, quam luce postea immiSSa, consilium eorum se probare ostendi8Se irrisit odio flagrans ipSorum, quod ipsi videre negatum fuit. Visum igitur Fratribus, ut hae propter malevolos vel optima quaeque perperam interpretari Solitos deinceps premerent nec in vulgus efferrent, ita ut et Joh. Blahoslaus Moravus, antistes ipsorum A. 1556. Summam rerum omnium gestarum ex variis Fratrum manuscriptis colligens hoc miraculum intellexerit, non expro S serit. Interea inquit, quod faetum sit, quale ostentum e. Attamen cum idem vir postea hanc meam istoriolam primae scriptionis ' censurae gratia ad se missam videret, ter eam, uti fatebatur, perlegens, toties confessuSeSt, Se Senem e Senioribus, hos ex Suis maioribus id, quod ego silentio praeterire nolui, pro comperto cognOViSS ... Porro rebus omnibus in Ecclesia institutis, perlatum est ad Fratres, habitare Waldenses prope Austriam, qui etiam doctrinam Christi puram conservarent, Simoniam Vitarent, et utrumque gradum, tam EpiSeopalem, quam Sacerdotalem, simul conferrent. Ita enim scriptum de illis comperio.

Nam Waldenses furore Antichristi per varias Europae regiones multoti egdissipati habitabant etiam in nonnullis Bohomiae, Austriae, Marchiaeque Brandeuburgensis locis, ubi Episcopus illorum cum duobus sectae suae viris a sanguinariis Pontificiis combustus est, quin multo plures olim ita extinet alibi sunt. De his enim intelligenda illa laeti Illyrici verba, non bene Fratribus ohemistis ab eo tributa, pistola ad quendam Seniorem Fratrum Calendis Aprilis o Isbo Magdoburgi Scripta Vestrae, inquit, Ecclesiae potissimum fuerunt illa septem hominum millia . . . De

quibus si quodam Papista Reinerus Citat naeli Catol. Te,t. p. 323. Ηis diebus naehrad 6T Waldenses, qui tune non multi latebant in

Bohemia, viso Fratrum inquieto statu . . . paulatim se alio subduxere, et EpiSeopus quidem illorum Stephanus Viennae combustus est, alii autem Bohemia egressi, abierunt in Marehiam Braudeburgensem, ubi tunc om- plure degebant, virtutumque suorum exemplis non paucos a Papatu ad Se pertrahebant. Verum postea, quae furiae Fratres in Bohemia, eaedem etiam aldenses in Marchia infestarunt. Eloni excitata a malis adver-Su Se atrocissima procella, hic aqua, ille igne, alius ferro perit. Quo tempore quidam ex ei8, Petrus, artificio textor, ut venit Lauseoronam, Vidit Fratrum Ecclesiam, in medio afflictionum florentem . . . Allexere Petrum ad Fratres hae ilire virtutes, ita ut membrum unitatis eorum fieri ex-

145쪽

Boilage P.

petierit. Quare examinatus ab illis in canone fidei et veritatis, dignus vi-Su est, qui more recepto adgeriberetur albo coetu eorum. Deinde post aliquot annos Petrus re vel Sia Suis quales in Fratres, utque Patronos e nobilitate habebant, licet eonventu publicos excercendi stultus divini causa, impedientibus acrificuliS, non agant, enarrat. ae ratio fuit, qua primum nomen Fratrum in Marchia innotuit, quae adeo laeti audivere Waldenses, ut multi accepto a Senioribus celesiastidis fidei probitatisque testimonio commigrarint ulne eum in oraviam ad Fratres, inque alia oppida, sedes veterum Marcomannorum, quo ritu solemni admissi in communionem Eeelegiae abiecta priori simulatione, domicilia ibi inter eos compararunt manentque tam diu ibi posteri illorum, unum eum illi eorpus Ecclesiae facti Caeterum illi qui remanserunt in Marchia, deleti sunt saepe renovatis persecutionibus, nec in Bohemia, Moraviaque ab eo tempore auditi sunt alii alitenSe8, praeter eo S, quilio pacto transirent ad Fratres. Cum autem ille Petrus extor revisens identidem patriam studio christiano ad eius veri notitiam, qua ipSe praeditu erat, complures adduceret, . . . ita ut auctu Sectatorum eius numerus bonis Waldensibus, multis malis fractis, haud mediocriter animos adderet, passim id increbruit, magnum iam in Marchia numerum Pleardorum Waldensiumque nequaquam tolerandorum inveniri. . . Folgi in Schil de-run dei Versolgun in de greliste Farben . . Ardentis mediis inflammis progenitoribus laetantes quoque una eum cunabulis adiiciebantur.)Ipse etiam Petrus cum Fratribus duodecim abreptus a textina tractus est ad idem supplicium, qui spe vitae hae conditione ibi proposita, ut daninaret ea, quae alii persuaserat, respondit malle se membratim disse-eari, quam verum falsum dicere. Instantibus autem monachis, ut vel moriturus aliquid boni ad populum diceret, coepit de Veritate Vangeliea . . . verbo facere, sed sublatus clamor vocem dicentis oppressit. . . Pauci per varia di8erimina elapsi anno salutis humanae sa8o eum literis suorum presbyterorum de his adversis ad Fatres venerunt. 'i,

Labente anno natali domini Jesu sa8s ' misero fratres in Gallias

et Italiam Lucam Pragensem et Thomam Germanum, coetu pio et Veritatis eo elestis amantes in ea Europae parte indagaturo et perquiSituro S, quae primas in Christianitate tenere existimabatur. Quibus regionibus dum vacant perlustrandis, inveniunt in media se eo vulgarium Christianorum, earnis concupiscentiis deditorum, nonnullos Dei metu praeditos variis periculis subiectos. 3' Quibus eum de religione collocuti alteri altero cohortatione ad absolvendum sub erue cursum christianae pietatis cohortati Sunt, oportere, dicenteS, per multas oppres Sione regnum coeleste in-

mus monachus, ieronymus Savonarola, Florentiae vivus comburebatur, cuius rei lintres fuero speetatoreS .

146쪽

138Boilage P, Q, trare. Ac tum interea stertentibus illis, qui ad gubernacula Eeelesiae positi erant, ineiderunt et in Gallia in Waldenses eiusdem fortunae, a quibustio Spitaliter accepti sunt atque tractati. Ita Deus ubique locorum habet Suo S. Vulgo ignotos, quorum Vita eruce Si perpetua, mors perenne gaudium. Morati vero aliquandiu Romae, ut omnia de ea in ApocalypSi Scripta oeulati testes pernoscerent, viderunt illam antiquam, eum seriberetur Apocalypsis sitam in Septem montibus suis Se . . . eam Vero, quae nude PS Set, ad Tiberim . . . de ScetidiSS . . . IIae et alia plura . . . non sine stupore Speetantes, animadvertunt

quendam sidens eiu liuiu ipsius deastri vegeti, humeris sex baiulorum gestati, fastum mollitiemque detractantem, qui eausam ab illis rogatus, cur hoc cum suis elam faceret, e publiea pestenta publie carperet, respondit malle se ita bestiam devorare, quam ab ea devorari nisi iu-quit, eadem pati veliti S, quae expertus quidam, qui hoc ipsum cernens et clara voee: non te Petrus, dicens, saee protinus in elusus aquam Tiberis bibit. Non licet hic, ohemi, neque tutum est verum palam dicere. Peeeare multifarie, periurare, mentiri. Ssentari Seoriari licet.

Tuebatur suam opinionem illo Joseph et Meodemi, e eultorum ChristidiSeipulorum, exemplo . . . Quod quidem sinceris Fratribus displieuit. Quare ad suos reversi omnia ipsis narrant, demirantibus Deum tantam immisisse mortalibus de eoptionis efficaciam, ut inquit Apostolus, ut crederent mendaeio, a veritate animos aversos haberent. Regi vero ladisia haeeum inseriptione literas attulerunt: Serenos simo Regi ladisias, Ducibu8, Baronibus et Senioribus Regni Bohemiae, pusillus grex Christianorum, iniquo nomine nuneupati Pieardi, gratiam a Deo patre et filio eius Osu Christo. Quae litora seriptae fuerunt vel a Gallis vel ab Italis Waldensibus, qui eo latini sermonis parum gnaros esse putabant. Alteras dedit ad presbyteros Calixtinos quidam Theodorus de fonte Citieulae et utrisque multa cognitu utilia exponuntur, si tamen ut eadem ab ipsismet fratribus licet fortassis minus luculenter, seribi potuerint. Erat enim Lueas artium liberalium aestalaureus nec Thomas indoetus. Quaedam aliquando audi eius importuniusque disseruntur, quam rei temporique conVeniebat. Rrasonichis Trahlat essen altera Nachtraq). Die sedi litger Stadibibliothel bestigiinter audere u blimis elientand-gehristen uel eine Traulatii agoniekys, de dies erram Isi 2 gege Ca-hera, en utraquistis ellen Administrator, versas si at. Cod. Chart. '

148쪽

uam also gur egistigian dei Naehrielit dienen Lulias ei in Todem alii e Saxonarolas uni nielit beretis I 8s in Italien gegosen. - eine andere Stelle polemistri rasonieli gegen die las tertiasten Prie ster die in der audiun Got voti immo herabrufo nollen, mi de Worten: si Theo Ortis estis scilieri uber uel unil egen ueli, hi Christus-Macheri tuositet Erysta).' Solito sinit de ruthselliaste Theodorus de fonte Citieulae gemein sein