장음표시 사용
521쪽
nomen imponam Hieracitaec quorum autor Hieraca nuncupatur Paeretici erant,ut ostendit Augustinus, qui carnis resurreoctionem negabant. Inuentio una est earum partium, quas oratorem lia' her oportet.Est autem inuentio excogitatio rerum vorarum,aut Verisimilium, quae causam Probabilem redo dant. Primo rhetoricorum tum de inuentione, tam ad Herennium.
Intelligentia prudentiae pars est, ut ait Cicero libri is Rhetoricorum,quo in loco intelligetiam ita definit. Instelligentia est per quam animus repetit ea,quae sunt. Iustitia est habitus animi, communi utilitate conserauata, suam cuim tribuens dignitatem.Eius initium est a natura profectum, deinde quaedam in consuetudinem ex utilitatis ratione venerunt , postea resia ab natura profectas,ia ab consuetudine prohatas, legum metus, S religio sanxit.Haec Cicero tradit libas. Rhetoricotu. Libro autem tertio Rhetori ad Herennium,Iustitia noquit, est aequitas,ius unicuique tribuens pro dignitate cuiusque. Ius triplex a Cicerone commemoratur,litati. Rheto' ricorum dus naturae,ius consuetudinis,lus legis. Ius naauri est ut libat. Rhetoricorum Cicero ostendit quod non opinio genuit, sed quaedam innata vis inseruit, ut religionem,pietatem, gratiam,vindicationem, obstruistiam, Veritatem. Consuetudine ius est, quod aut leuitera natura tractum aluit, & maius lacit usus: ut religi
. Aut si quid eorum,qui ante dim sentia natura profectum,maius factum propter cosuetudinem videmus. inui quod in morem vetustas vulgi approbatione peraduxis quod genus pactum est,par, iudicarum. Iudicastum est ut eodem ipso in loco Cicero ait, de quo alicusiius,aut aliquorum iam sententiis constitutum est. Lege ius est,quod in eo scripto,quod populo expositu est ut
obseruei,counc:Cic eode ipso in libro ostedit, ac loco,
522쪽
Incolumitas, una cum potentia ut Cicero ostendIthhto secundo rhetoricorum pars viilitatis alteraest.Est autem Incolumitas,salutis tuta,ati integra conseruatio.
Imperator definitur,costituiturQ a M.Antonio apud M. Ciceronem libro primo de oratore , Amministraror quidam belli gerendi,cuius ars est de exercitu, de castris, de agminibus, de signorum collationibus, de oppid tum oppugnationibus,de comeatu,de insidiis factedis, ait vitandis, de reliquis rebus, quae sunt propris belli amministrandi: quarum qui sunt animo,ia scientia compotes,lii esse imperatores dicuntur. Iuriscosultus autem ut idem ait is Vere nominatur, qui legum, & consuetudinis eius,qua priuati in ciuitate utuntur, M ad respondendum, A ad agendum,& ad cauendum peritus est. Iudicate est statuere, ac firmiter decernere. Cicero in primo de Finibus honorum A malorum,Nec enim sa/tis est iudicate quid faciendum,quid non faciendum sit, sed state etiam oportet in eo quod sit iudicatum. Pleri que autem quba tenere, atque seruare id quod statuo iunt,non possunt,uicti,& debilitati obiecta specie voluptatis,tradunt se libidinibus constringendos. Li cere, M expedire ostendit differre Augustinus in si hro de adulterinis coniugiis,dicens,Potest aliquid licere,ia non expedire.Expedire autem quod nO licet, non potest. Ac per hoc non omnia quae licita sunt, expediunt. Omnia verb illicita non expcdiunt.Idem pauld pdst, Ea mihi videntur licere, M non expedire, quae P iustitia quidem,quae coram deo est,permittuntur,sed propter offensionem hominum,ne ob hoc impediantur a salute,vistanda sunt,ea verb non licere , Ω ideo non expediret, quae sic ipsa iustitia vetantur, ut facienda non sint,etiam si ab eis quibus in notitiam fuerint perlata,laudentur. Labor duplex a Cicerone significatur,alter libero di gnus viro,alter illiberalis. Et primus ille vocatur indu Bria,qualia eorum est qui in scribendo versantur, atque
elaborant Aller a politiore abhorret elegantia, ut hi la
523쪽
ciunt,qui arant,aut fodiunt.Cicero in primo de Finibus libr. ut Terentianus Chremes no inhumanus, qui nouuvicinu no vult fodere, aut arare, aut aliquid serre,denim non illum ab indusilia,sed ab illiberari labore deterret. Memoriam thesaurum rerum omnium Cicero appeυ ut primo de oratore, eam ii primo rhetoricorum libro ita definit Memoria est firma animi rem ac verborum ad inuentionem perceptio: Primo de inuentione.At in primo ad Herennium est inquit memoria,firma animi rerum,u verborum,u dispositionis perceptio. Earmo libr.iij.thesaurum inuentorum,atque omnium partium rhetoricae custodem appellat. Memoria sicut intelligentia,ac prouidentia,pars p dentiae est,atque ea pro Ciceronis sententia libro .lj.Rhetoricorum sic definitur,Memoria est,per quam animus repetit illa,quae fuerunt.
Modestia a M.Tulliodi. Rhetoricorum pars ponitur temperantiae,& his definitur verbis, Modestia est, per qua pudor honestus clara & stabile coparatautoritate. Meditationis est perscrutari occulta . ContemplatioΦnis est admirari perspicua.Bernansvp.i.Quid est tibi mare qae fugisti. M subdit,Siquide meditatio est occultae veritatis studiosa inuestigatio. Coteplatio est perspicuae veritatis iucunda ammiratio.Quae autem occulta sunt,soΦlent ad manifestationem prodire,modo propria medit tione,modb diuina reuelatione.Ubi ergo reuelatioφnis gratiam praesentem habemus, meditationis ossicio
Mathematicae disciplinae quatuor partes innuere videtur in primo de Finibus bonorum A malorum M.Tulsiius,Aut se inquit ut Plato in musicis,geo nerria, nusmeris,astris contereret. per quae musica,geometria,arithmetica,astrologia significari videntur. Mortis tria sunt genera inquit Ambro.in libr. de boo no mortis. Una mors peccati est,de qua scripta n est, Anima quae peccauerit, ipsa morietur. Alia mora myρstica, quando quis peccato moritur, & deo vivit.
524쪽
De qua idem apostolus,Consepulti enim .sumus cum illo per baptismum in morte ertia more,qua cursum huhuius vitae,ia munus explem id est animae, corporis. ωcessio. Ac statim addit, Advertimus igitur quM una mors sit mala, si propter peccata moriamur: alia mors hora sit,qua is qui mortuus fuerit,iustificabitur a peccato.Tertia mors media sit,nam M hona iustis videtur , plerisque metuenda,quae cum ablatuat omnes, paucos delectat. Oculi non modb qui ad videndum animantibus dasti simi,sedia pro conspectu a veteribus nonnunquam poni consueuerunt.Cicero in Catone Maiore de F. Maximo,Nec verb in luce molli,atque oculis ciuium maνgnus.Idem in primo de Finibus bonorum D malorum de Torquato, At magnum periculum adsit, & in oculis
Obseruantia est ut ostendit Cicero libro secundo rhetoricotu θ a natura, & iure: ac definitur hist verbis, Obseruatia est,per quam homines aliqua dignitate a recedentes cultu quodam,u honore dignamur. Orator pro M.Antonii definitione apud Ciceronem libro primo de oratore dicitur,Qui x verbis ad audiendum iucundis,& sententiis ad probandum accommodatis in possit in causis forensibus, at communibris,& qui praeterea inmuctus voce sit,u actione, M lepore quodam . Est autem oratoris officium c ut libro primo rhetoricorum ad Herennium ostendit Cicero de his rebus posse dicere,quae res ad ciuilem viam moribus,& Iegibus constitutae sunt, cum assensione auditorum quoad eius fieri potest. Orator quae secundum M. Antonium habere debeat. declarat,ati exponit Cicero libro primo de oratore discens,la oratore acumen dialecticorum, sententiae phis losophorum,uerba prope poetarum, memoria iuris msultorum, vox tragoedorum,gestus pene lammoru acto3rum est requirendus.
525쪽
Oratorem quinque conuenit res habere, Ciceronis testimonio primo rhetorico rum tum de inuetione, tum ad Herennium libro inventionem, dispositionem, et
cutionem emoriam,pronunciationem.
Orationem duplicem esse ostendit Marcus Tullina ishro primo de Finibus honorum & malorum. Alteram
Perpetuam,alteram interrogatione, ac responsione cono stantem.Eius haec verba sunt,Uti oratione perpetua malo,quam interrogare,aut interrogori. Et in Tusculania
quaestionibus Atticus dicit, Sed nihil te interpellabo, commetem orationem audite malo. Tum M. inquit, Quid si te rogitauero aliqui nonne respondebis Rursum quoque in secundo libro de Finibus bonoorum. Ego autem cinquit arbitror quanquamas
modum delectatus sum eius oratione perpetua, tamen commodius quum rebus singulis insistas , M intelligis quid quisque concedat, quid abnuat,ex rebus concessis concludi quod velis,& ad exitum perueniis Hortensius magnus fuit orator, atque c in Aulus Gellius ait lib. t. de Noctib' Atticis omnies feae oro toribue aetatis suae nisi M. Tullio clarior. Quanquam ob nitidiorem munditiam maledictis, A probrosia co/pellationibus iactatus est. Hortensius dicitur di Ciceronis liber, in quo phselosophiae laudes complexus est. Hinc dicitur in libro primo de Finibus bonorum,& malorum,Philosophiae quidem vituperatoribus satia responsum est eo libro, quo a nobis philosophia defensa,& collaudata est, qua esset accusata, M vituperata ab Hortensio. Et in secundo Tustulanarum disputationum , Nos autem uniuersae philosoplatae vituperatoribus responΦdumis in Hortensio. Sed & Aurelius Augustinus in tertio confessonum libro , Liber illle inquit ipsius Ciceronis eκhortationem continet ad philosophiam,ia vocatur HortensiuM
526쪽
Pronunciatio c quam habere oratorem oportet aest, ut Cicero definit,ex rerum,ac verborum dignitate, voεcis,ac corporis moderatio: Libro primo rhetoricorum de inuentione.In primo verb ad Herentum ita ait, Pro nunciatio est vocis, vultus, gestus moderatis, cum V
Prudentia ut ostendit M. Tullius libro secundo Rhetoricorum o est rerum bonarii, M malarum M viris rumi scientia.Partes eius sunt memotia, intelligentia, prouidentia. In rhetoricis verb ad Herennium libro tertio his verbis definit,Prudentia est calliditas, quae ratione quadam potest delectum habere malorum,& bon tu Dicitur item prudentia scientia cuiusdam artificii. Appellatur item prudentia rerum multarum memoria, M usus complurium negociorum.Haec ad Herennium. Prouidentia est c ut ait Cicero lib.secundo Rhetoriscorum per quam saturum aliquid videtur, antequam factum est. Pietas uti definit Cicero libro secundo Rhetorico νrum est per quam sanguine coniunctis,patriaeid bene uolis,ossicium,u diligens tribuitur cultus. Pactum a iure consuetudinis est, ut ostendit Cic. lib. secundo Rhetizorum.Est autem pactum,quod inter aliquos couenit.Sicut par definitur ab eodem his verbis, Par quod in omnes aequabile est. Patientia sortitudinis est, ut ostendit Cicero lib. secv do Rhetolicorum.Est autem patientia honestatis, aut utilitatis causa,rerum arduarum, udifficilium volunta/ria,ac diuturna perpessio. Perseuerentia quoq; pars est sortitudini , ut idem ait est in ratione bene considerata stabilis, M perpoma permansio. Potentiac ut eodem loco declaratur una cum incolumitate, altera Utilitatis pars est, atq; ita definitur c ut ibidem Cicero ait Potentia est ad sua conseruanda, Malterius obtinenda idonearum rernm facultas.
Philosophus qui ut ait M.Antonius apud Ciceroν
527쪽
rem libro ptimo de oratore de sua vi, ac sapietia unus omnia profitetur.Haec tame descriptio est,ut his qui st deat omnium rerum diuinarum,atq; humanarum vim, naturam uias nosse,& omnem bene vivendi rati nem tenere,& prosequi,ut hoc nomine appelletur. Philosophi docent bene vivere,ia arte vivendi pro' fitenturi oratores autem potius bene dicunt. Lacta lius libro primo diuinarii institutionum:Idcirco apud G scos maiore in gloria philosophi,quam oratores fueriit. Illi enim rem vivendi doctores sunt existimati, quo est longe praestabilius,quoniam hene dicere ad paucos
Pertinet,bene autem vivere ad omnes.
Philosophi Cicerone testante in primo Rhetoricos rum libro proprium est quaestionem tractare, eam vis
delicet quae controuersiam habet sine personarum ceratarum intermistione,ut quae sit forma mundi, quae solis magnitudo quam partem ipsam in dioedo positam neo scire,Hermagoras etiam oratori tribueret. Oratoris est autem causam agere, quod est rem, Quae in se habeat controuersiam in dicendo positam cum certarum personarum interpositione,quae tripartita est, destrionstrativa,deliberati ,iudicialis,primum ab Arist tele appellata.
Philosophi, M poetae quo disserant,patefecit Lactistius Firmianus,quum haec dicit libro diuinatum institutionum primo:Hactenus depoetis,ad philosophos veniamus,quorum grauior est autoritas,certius. iudiciu , quia non rebus commentitiis,sed inuestigandae veritastii studuisse creduntur. Parcae,fata appellantur.Uergil. l.Eneid.Sic voluere parcas.Lactantius libro primo diuinarum institutionii, Illud quale est,esse fata,quibus Dii omnes,& ipse Iupister pareat: si parcatu tanta vis est,ut plus possint quam caelestes uniuersi. Pecuniam exponit eleganter Aurelius Augustinua in libro de disciplina Christiana inquiens, tum qui quid homines possident in terra , omnia quorum d
528쪽
ni sunt pecunia vocatur.Seruus sit,uas, ager, arbor, pecus, quicquid homin est, pecunia dicitur.Et ideo pomnia,quia antiqui totum quod habebant,in peco ibus ponebat. A pecore pecunia Vocatur Legimus antiquos patres dites fuisse pastores. e Peccare quo pacto intelligi oporteat,declarat Augu/ninus lib.de adniterinis coniugiis: Intelligendum est ex consuetudine sermonis absurdum, quod ita late patet, ut etiam iumenta, uis sint rationis expertia,tamen pludicamus debere vapulare quum peccat. Peccare aratem proprie non est,nisi eius qui utitur rationali volun talis arbitrio,quod in omnibus mortalibus animanties non nisi homini est diuinitus attributum. Sed aliud estrii proprie loquimur,aliud cum verba ex aliis rebus trabferendo,vel abutendo vocamus. Prosperum,atlasperum videntur contraria,autorita3te Ciceronis in primo de Finibus bonorum x malorii,
Si infantes,pueti,mutae etiam hestiae pene loquuntur magistia,ac duce natura, nihil esse prosperum nisi volupta3lem,nihil asperum nisi dolorem.
Religio,dei cultura. Nonius Marcellus, Divinarum rerum scientia a philosophis,& maioribus appellata. Plutarchus in Pauli Aemylii vita . Cicero secundum Aul.
Gebin orat ine de accusatore constituendo. Religiosa delubra, .escitis, venerationi scii plena.
e Relligiosum,quod propter sanctitatem aliquam remotum,ac sepositum est j nobis. X assurius Sabinus a relin quendo dictum. Sentius Sulpitius propter sanctitatem aliqua,a relegando.Religiosi,qui facienda,& vitanda discernunt: Festus Pompeius. Religio a naturae iure est, Ciceronis autoritate libro secundo Rhetoricorum,uhi R eam sic definit, Religio est,quae superioris cuiusdam naturae quam diuinam vo
Reprehendere, ac maledicere quo disserant,Ciceronis
velis declaratur in primo de Finibus bonorum, &
529쪽
lorum libro: Disserentium inter se reprehensiones non sunt vituperandae, maledicta verb,contumeliae, tum irascundiae, concertationesΦ in disputando pertinaces indisgnd philosophia mihi videri solent. Ac paulbpbλNeo disputari sine reprehensione, nec cum iracundis,ac pertunacia recte disputari potest. ISubsellia pro hadictis,tanquam locus pro exercitati ne eius,quod in loco fieri solet. Cicero primo de orat te, Ageuerb ne semper forum, subtalia, rostra, curiam meditere. Et iterum,Qualis esse posset is, qui habitat in subselliis, nem quicquam amplius assaret,quam causarum necessitas postularet GSapientia secundum Epicurum Cicerone teste in prismo de Finibus bonorum A malorum libro ars vivenεcti putanda est.Estenta una, quae moestitiam pellat exanimis,quae nos inhorrescere metu non sinat,qua praeceptrice in tranquillitate vita potest,omnium cupiditatum ardore restincto. Sensus iuxta Epicuri sententiam ut est apud Cicer nem intelligere in primo de Fint.bono.& malo.)incora rupti sunt,ati integri testes. QSibyllae decem fuere, estante Lactantio libro primo dininarum institutionu.Prima Persica. .c nda Libyca, tertia Cumaea, quaris Delphica, quinta pi thraea, sexta Samia, septima Cumana, nomine Amalthea, octaua Hellespoliata,nona ει Mia,decima Tiburtina, notae Albunea. Sibyllae ut ostendit Lactantius libro diuinarum Ἀρstitutionum ptimo) omnes Reminae vates sunt a veterish nuncupat vel ab unius Delphidis nomine, vel a consiliis deorum enunciandis.Sious enim deos,no thoo , u consilium,non Boulon,sed houlian appellabat, talico genere sermonis.Ital Sibyllam dictam esse quositheoubalen.
Solidum qua ratione, M perfectam dicatur, ostendu
530쪽
Lamntius diuinatum institutionum libro primo Id solidum inquit existimandum est,cui nihil decedore:id persectum,cui nihil accedere. Sortiri, R eligere quomodo distent, ostendit Plinius in
praelatione naturalis historiae dicens: Plurimum re feri,sortiatur aliquis iudicem,an eligat.Multumsti amparatus interest apud inuitatum hospitem, & oblatu. Seueritatis proprium videtur esse quae peccata sunt vindicare. Et charitati quomo opponatur,aperit Au gustin' in epistola ad virgines,dicens: Sicut app2rata
semeritas peccata quae inuenerit,vindicar ita novult charitas quod iudicet,inuenire. Temperantia ut etiam Epicuro videtur,Cicerone teste,
libro primo de Finibus honorum D malorum est
quae rebus aut expetendis,aut fugiendis, ut rationem
Temperantia quemadmodum finit magnus orator si hrcrsecuudo Rhetoricorum) est ratiois in libidinem,
atque in alios non rectos impetus animi firma, Mmoderata dominatio:quae u inter principales vimites constituitur, M partes habet,conuenientiam, clomentiam,modestiam. Eadem M libro tertio rheto Ocorum ad Herennium,appellatur modestia,quae clemnitur in . animo continens moderatio
Vindicare,liberare.Cicero in libro de Finibus bonorum n malorumSapientiam esse: solam,quae nos a libis dinum impetu,& a sormidinum tenore vindicet. dvoluptast secudum Epicurum dicitur id omne quo gaudemus:& omne quo offendimur, dolor. Ac doloria omnis priuatio recte nominata est voluptas,ut ostendit Cicero primo de fint.bono.& malorum. voluptatem duplicem constituebat Epicurus Cicerone testante in primo de Finibus honornm.Non hanc la: quimur solam,quae suauitate aliqua naturam ipsam mouet,u cum iucunditate quadam percipitur sensi hus,sed maximam illam voluptatem habemus,Mae