Oratio de institutione academica

4쪽

HABITA DIE VIII MENSIS FEBRUARII ANNI MDCCCXL. QUUM MAGISTRATUM ACADEMICUM DEPONERET.

Η Α ΑΕ - COMITIS, EX TYPOGRAPHIA REGIA.

6쪽

ΑCADEMIAE CURATORES, PROFESSORES, IUVENES VOSQUE VIRORUM ERUDITORUM CORONA, QUICUNQUE HAEC SACRA NOBISCUM CELEBRARE DIGNAMINI lBene a prudenter maiores nostri instituerunt, ut ipso academiae natali rectores magistratum annuuin deponerent. Ita nimirum et diei festi memoriae recolendae et libertati academiae servandae optii ne prospectum est. Nec minus sapienter sestum hunc diem oratione rectorali celebrandum osse, judicaverunt. Nam si vulgus hominum conviviis, ludis cantu, dies est exhiIaret quo quaeso eruditorum animi aut aptiori aut meliori modo ad hujus diei solemnitatem componerentur, quam istiusmodi ludo it terario, quam Musarum cantu, Socratica inter pocula.

Certe non omnes ossunt esse oratores, ut verborum sententiarumque ornatu, ut opto concinnoque corporis motu . ut voce vultuque divinis audientium animos Permulceant. Verum ecquis tam agrestis est, tam rudis , tam insans

plane, ut nihil neque de rebus divinis, neque de rebus humanis neque de sua, neque de aliorum scientia expromere et verbis proferro possit Parum profecto ingenium tam tenue hoc doctoris academici munere et honore dignum existimaretis. Nam nisi liberaliter institutus, nisi acadeiniae, nisi reipublicae litterariae civis tantam personam cum dignitato nemo sustinebit. Atque hanc Iiberalem . hanc academi ni institutionem enitans, saepius voce tanquam tacita monebar, id mihi sumerem coram vobis hae hora dicendi argumentum. Crebro quidem aliae res permultae do quibus verba sacerem, menti meae obversabantur. Sed erant hae quales qua nocte visuntur species et umbrae meque quasi ex somno evigilantem , ecce institutio academica de se sermonem ut haberem, adhortabatur.

7쪽

Dicam igitur, quoniam sata sic jubent da ἐπιιDuιiona eadamis et dicam

ut Potero, os me dicentem benevolentia vestra et humanitate ut sublevetis, etiam atque etiam rogo. Equidem quaenam sit, aut esse debeat haec institutio, mecum reputans statim incido in contrarias hominum dissentientium ac litigantium sententias. Nempe aliis eadem est atque scholastica , quibus elementa tradere , competidia ad verbum ediscere, examina sustinere, promotionem subire, academimo potissimum instituti otiis esse videtur quique juvenum ingenia ad unum omnia moduluani ad suum scilicet, redigere cupiunt. Alii contra nescio quam libertatem somniantes, omnem legum . omnem consuetudinis , omnem oriani nodisciplinas vim auctoritatemque tollunt eamque demum vocant academicam iustitutionem, in quam juvenes spontane tanquam ingenii motu instinctu iuc

seruntur.

Horum neutra mihi ratio valdopere adridet, neque scholasticorum ista severitas, neque temeritas liberalium. Nam illa puerilem nobis laeto insti tutionem; haec nullam prorsus. Vos igitur, quae tandem mihi probetur sententia, declarandum esse vobis putatis idque jure quidem vestro. Ego autem, quo me vortam, nescio videoque rimum institutio quid sit, deinde quaenam IIa, quam volumus, eademica, definiendum esse. Atque hic in ipso sermonis exordio multae mihi magnaeque nascuntur rei dissicultates. Nam alia rerum, alia hominum institutio est: haecque ipsa sive varias linguas

consulamus, sive in hominum vitas intueamur , seu pervolvamus libros de hoc argumento scriptos, nunc ad corpus, nunc ad mentem, nunc ad animum

moresque hominum reserenda videtur ut aliis instituere idein sit quod Iera, aliis Gere , aliis vero eastigare, corrigere , emendaro. Academiam vero et a adeuiicam institutionem definire cupienti, incumbero mihi materiam viribus adeo iniquam sentio, ut de re invenienda fere dcsperem. Nostis Axi quae nuper cum Belgis fratribus ea de re disputavi inus. Nostis, quot quantaequo agitatae sint quaestiones inter veteris etiam patriae rosea fores, quorum singuli paene qui scriberent, aut dissererent, in singulas

abierunt sententias. Nec meum est, tantas inter hos componere ites, nec si vel esset, quo eas Pacto com Ponerem, satis teneo.

Equidem , utrum plus Proficerem, qui mos medicorum est, ad experientiam adpellans meque convertens , vehementer dubito.

8쪽

5Nam cives cadernicos observans, alios video, quibus haec vita academica habetur ι tam eum di Data, quae quamvis in senibus serenda sit opinio. in junioribus profecto ignaviae eulpa non vacabit. Aliis placet, institutionem academicam ad hilaritatem esse institutionem, quorum dum vult is adipe nitet vinoque madet corpus, sumnium bonum est gaudere vitaque ruideliciis ot voluptatibus disssuente. Hoc genus hominum inter cives academio credo perquain arui est ast minus sorsitan rari sunt, qui mediam legentes viam, studiis quidem dant peram, nec tamen Dianiam Amant isti Musas non perdite, ut juvenes , sed mediocriter, ut senes Anquirunt, quanto opus sit Iahore, ut lento Ienique passu, sed satis laudabiliter studiorum iter conficiant, nihil magis metuentes, quam corporis animiquo defatigationem. Lectiones

academicas nequaquam frequentant ne scilicet studia domestica pereant, quae mari tractanda, ut sat supersit temporis ad animorum relaxationem et convivia vespertina.

Perspicitis A ut priores, sic hos etiam esse philosophos de vita

rebusque humanis acute et subtiliter admodum disputantes, quorum ut alteri ἡδονὴν Epicuri sic alteri mediocritatem Peripateticorum sibi proposuisse videntur. Neque tamen illorum uerilis hilaritas, horum gravitas senilis nobismet adeo probatur, ut eos summa laude dignos habeamus Sed quid hujus aetatis nos moretur experientia, de qua qui intersumus ipsi minus aequo ortasse judicabitnus animo. llistoriar invocemus testem, historiam prisci aevi, quo suus litteris constabat honos et antiqui mores erant et antiqua studia Vereor Al ne in praeterita teinpora inspicientes eandem scenam agi videamus. Testes cito eruditissimum rerum academicarum historicum legenheehium nostrum et principem litterarum veterum doctorein Wyttentiachium, Ruhnveni praecepiqris vitam narrantem. Et hic qui deinde Ruhnkenii scholis historicis: a harum utilitati, inquit, ac suavitati scho- Iarum indicio etiam uit earum frequentia, non quidem illa maxima, sed major tamen, quam ab illius seculi perversitate exspectari poterat Boeens turio, sic Pergit, inter homines nostros invaluerat error, historiam libris legendis rectius disci, quam adeundis professorum scholis Hems terti ius solitus erat, historiam reipublicae Batavae narrare, tanta audientium multitudine et adprobatione, ut illa non solum historiae, sed et prudentiae civilis

institutio haberetur; at Wagenarii do historia patriae opere edito, paulatim

9쪽

desieientibus discipulorum ad id , quod ut quidem putabant, jam editum legere

possent, studiis, illae Hemsterhusii scholae vacuae relinquebantur notque haec fuit Hemsterhusii professoris fortuna qui qualis quantusque etiam in docendo fuerit, ex nuhnkenio discimus, viri immortalis auditor ae discipuIo. Cum igitur ad hanc nostram de institutione academica quaestionem neque consentiens virorum clarissimorum vox, nec civium academicorum vita, nee Praesentis, nec praeterita aetatis experientia probabiliter respondeant, alio

nos transferamus , ne esse est.

Atque hic peropportune deeret Regii cogitatio subit, unde quod quaerimus, cognoscere sorsitan poterimus. o Ioeo dicitur academica institutio erudisorum futurorum πνα itiis , hujusque institutionis variae partes describuntur ac qua lege et conditione gradum doctoralem in unoquoque doctrinarum genero capessere quis possit, significatur agitur etiam do numero ac stipendio Prosessorum deque administratione academica, verbo de quibusvis ad externam rei condionem ac formam portinentibus; verum de interiore hujus institutionis ratione et indole ibi ne agitur, nec agi poterat ita ut habeamus machinat descriptam, ignoremus machinae motus et potentias praesertim motrices ac sul'paret teneamus rei cognitionem cognitioni corporis humariinnatomicae sorinam conspicii nus et vinum eo inpositionem et mirabi Iemlabricationem, verum abest vita et anima et motus et spiritus omnis, quo alebatur, movebatur . vivebat. Et quae tandem est illa vis organismi acta mici iotrix corpus si hoc iners excitans, origo , movens, animans Incorpore ne materia hanc vim frustra quaesiveritis: rustra pariter in rerum externarum condition Ad animum igitur mens convertenda est ad eum quem, non hominis umbram, aut simulacrum, sed verum appellamus hominem ad ejusque interpretem philosophiam, quae nisi doceret et ostenderet , quod praeelare oratius Mesrina ae vis promotis ἐν-itam, inanissore et vana omnis haec nostra de institutione academica disputatio. Et profecto ita est ΑΑ inest li ominibus vis insita, quam doctrina acad mica promovere, inest seminium, quod somno tanquam sepultum et corpore eulis imis oppressum , excitare Tovere, alere oportet. Hoc autem seminium, haec vis insita, hoc cujusvis accidemicae institutionis principium ut eognoscamus, agite psychologiam adhibeamus interpretem remque ab initio repetamus. Socrates, quem tortalium sapientissimum sapiens vocavit antiquitas

10쪽

nullam aliam se profiteri praeter parvam quandam amandi disciplinam Hebat. Socraticum illud tabemra φίλαντι tanquam sapiendi principium ponentes ab eo omnem nostram ordiamur disputationem. Nec vobis opinor, displicebit Miuchoe die esto amorem aerinone celebremus , qualis eroticus sermo non tantum nobis senioribus, sed huic etiam juventuti academicae gratus esse et acceptus debet. Ab amore eniim omnis institutio, tanquam sonte ac principio . ducitur. Verum operae pretium est, in hune amorem inquirere, quem artium scientiarumque sontem habuere ac dixere veteres. Nam alius est amor animalibus eiu hominibus communis, Ilus est proprius hominibus. Omne animal , ut recte viderant illi, se ipsum diligit, a simul ut ortum est , id agit , ut se conservet. s te amor aut hominibus est eum animantibus communis quique eo duntaxat ducuntur , nae illi subsistunt in primis illius ainandi disciplinae Iementis Sed advortite quaeso animantium hominumque discritnen illorum perbrevis est ad naturae suae persectionem institutio, horum et longa insantia, et multa egestas, ut in domo Paterna parentum, fratrum, sororum caritatibus explicetur: qui ardor amoris semel incitatus cum una domo jain capi non possit, sequuntur amicitiae, connubia, adfinitates, amor patriae generisque bumani, quod omne omnium caritates complectitur. Ut aurum arentum cum Iiberis, si Praeceptorum est eum discipulis conjunctio quae quum mutua bene O lentia et studiorum ommunione iistur naturae humanae Praestanti mmaximo manu int. Simul vero hac amoris mutui significatione declaratuae, non corporis tantum se animi quoque sui amore trahi homines, qui quo praestantior, eo erit ipse amantior eumque ab aliis diligimur, hos diligere mutuo et amare discimus, ex praeclara illa veteris philosophi voce ἔρως ara τέρωτα τίκτει. Haec ut eleganter a veteribus exposita sunt, ita vereor maxime adfirmare, tales revera esse, quales illi ingenio sibi finxerint, homines. De amore sui vobiscum o veteres philosophi non pugnabimus sed ex animan

tium hocce amore humanum existere, id est quod Mia tam judicamus. Illum, quem amandi diseipIinae initium dicitis, vereor ne ipsius sit finis vosque pulcra specie capti nubem pro Iunone amplectamini. Nonne liberorum in Parentes impietas, rara fratrum gratia, lites conjugum, amicitiar muris ilitas, hominum populorumque simul iste et odia deque principatu eertamina tam quotidianae observationi sunt, ut vel in proverbia abierint r