De prioris nominum compositorum graecorum partis ofrmatione. Particula I ..

1쪽

DISSERTATIO INAUGURALIS PHILOLOGICA

QUAM

CONCESSU ET AUCTORITATE AMPLISSIMI PHILOSOPHORUM ORDINIS IN ACADEMIA FRIDERICIANA HALENSI CUM VITEBERGENSI CONSOCIATA AD SUMMOS IN PHILOSOPHIA HONORES RITE CAPESSENDOSDlE xv illi ME Sis tu Lit A. MDcce Lx xl l l HORA xl l IN AUDITORIO MAXIMO UNA CUM SENTENTIIS CONTROVERSIS PUBLICE DEFENDET

ADVERSARIORUM PARTES SUSCIPIENT:

3쪽

PIO GRATOQUE ANIMO

HUNC LIBELLUM

DEDICAT

5쪽

Ut omnium linguarum ind0germanicarum, qua S Vocant, Sic Graecae quoque nomina comp08ita non amplius duobus membris constare solent, et si quae Videntur ex pluribus partibus esse conflata, tamen revera c0mposita non sunt nisi duov0cabula, quorum Vel alterum Vel alterutrum ipsum quoque comp08itum est. Itaque τετρaIωνοπροςωπος du0bus constat V0eabulis, τετραIωνος et προςωπον, quorum utrumque e8t compositum duas partes continens. Et Sanscritum, quod affert Iustius p. 19, Sura-vadhu maribhukm-latu-st rhaS compositum est ex lataorhus et suravasthi paribhukta. Rarissima in lingua certe Graeca nam 8anscrita, quae copulativa adamat, eius generis comp0sitis secundior est) Sunt comp0sita plus quam duobus membris c0nstantia, quae illum in modum solvi non p088int,

av. 49l. Quae quum ita sint, omnis de compositis quaestio duplex est, ut aut de pri0re aut de p08teriore parte agatur. Et n08 quidem nunc satis habemus, priorum partium Drmationem examinare, eam quam de posterioribus instituimus quaestionem p08teriore quodam tempore edituri. Pri0rum igitur partium triplex est natura, quum aut a nominibus aut a verbis aut ab adverbiis vel particulis indeclinabilibus sint petitae. Et earum quidem, quae ab indeclinabilibus

petitae sunt, in dissertati0ne nostra rationem non habebimus, ut quae pr0pter ip8am naturam mutationes perpe8sae Sint pauciores, quodque in ea re sere congentimus cum Roedigero, qui

initio libelli sui de illis egit. Ut igitur has mittamus, in ceteri8 vocabulis c0mpositis ad prius membrum fingendum aut adhibe-

6쪽

tur nomen sive sub8tantivum sive adiectivum, interdum etiam pronomen, aut a Verbo aliquo repetitur larma huic ipsi usui soli destinata, et extra comp08itioniS compleXUS non HSurpata. In illo igitur compositorum genere Stirpes sui iuris persectae suisque numeris absolutae et praeterea etiam continenti ser mone usurpatae traducuntur tantum in hunc comp08it0rum usum: in hoc novae omnino finguntur Drmae. Itaque in illo

nihil quaeritur nisi qu0m0do mutentur stirpes illae, quum ad composita fingenda adhibentur, in hoc de t0ta v0 eis Drma

CAPUT I. De priore parte nominati.

Eorum compoSitorum, quae a nominali parte incipiunt, in omnibus familiae ind0germanicae lingui8 hanc communem e88e legem con8tat, ut prior pars 8it purum nominis alicuius thema, nullo addito declinationis signo. Quam legem et a Germanicis linguis et a Slavicis, omniumque severissime a lingua Sanscrita observatam Graeci quoque in maiore certe compositorum parte secuti sunt: id quod exemplis demonstrare

εργος cet. Deinde primae declinationis themata continentur his: Hθρχη- γεννης, βολὶ - θοος, βουδεὶ - φορος, γωλὶ-οχος, μυλλὶ-

QTος, πυλα- ωρος al. tertiae themata vel in vocales ιυdesinentia: πτολέ- πορθος, a6Tυ- βοωφὶς, βαθυ-λλὶιος, ωκυρροος alia, Vel in consonam exeuntia: ἐως - φορος, ἐγ χες- πειος, ορες-κωος, τελεο- φυρος, saχες-παλος, πυρροφορος, μελαI-χολος, μελαμ- πεπλος, παν-δοχος, πυγ- μαλος. Sed non pauca Vocabula ab hac regula videntur aliena e8se. Nam et primae declinationis nomina multa incomp08it0rum partibus pri0ribus vocalem thematis finalema vel χὶ) mutant in O, et secundae O in η, et tertiae declinationis vel maior pars, quum componuntur, aut thematis exitum commutat cum o vel χὶ, aut themati integro

7쪽

adi ungit o , vel ι. Hae ratione ficta sunt V. c. αεHO- ζους,

ventis. Haec erat Grimmii, Butim anni, B0ppii Vgl. Gr. 9 967.) sententia atque etiam in Κ illineri grammatica nuper denu0 edita eam deprehendi. Etiam Iu8tius, qui ad quaestionem de compositis conficiendam tantum attulerit, huic vocali com-p0sitivae adhuc satis amplum spatium concedit. Sed nuper R0edigerus accuratius in harum vocalium naturam inquirens tenebras illas, quibus adhuc earum origo obtecta erat, discutere coepit, maximamque earum partem plane alio quam illi existimaverant munere fungi ostendit, et post hunc novissimo temp0re Hergogius et G. Meyerus ultra etiam progressi

nullam omnino vocalem compoSitiVam e8se dem0nstrare conati

sunt. Tamen non desunt, qui his restagentur, inter qu08 prim0 loco nominandus Guil. Clemmius, qui de compositis a verbali parte incipientibus accurate et copiose disputan8, multum etiamnunc illis vocalibus c0mp0sitivis tribuit. Iam quae Videatur

Qui illius vocalis compo8itivae cauSam SuSceperunt, eam sie definiunt 'i, ut inter voeabula componenda con Sonantium durioris concursus evitandi causa v0ealem aliquam insertam esse dicant. Sed hoc munere in paucis tantum pr0rata parte Vocabulis opus erat. Quae enim Soni a8perita8 evi- ) nam Griminii sententia D. Gr. ΙΙ , 410 4263, qui hanc vocalem pro Signo ipso et proprietate omnis genuinae compositionis habet, iam satis refutata est a Boppio Vocalismus p. 132, Vgl. Gr. g 969), nec iam inveniet qui eam tueatur.

8쪽

sonarum concurSUS Omnino nullus fit, tamen inesse vocalemc0niunctivam vel Clemmius sp. 328) affirmat. Sed otiam in

illis e0mpositi8, qu0rum altera par8 con 80nanti clauditur, altera indipit consonanti, rariu8 ea e8t con 80narum natura, ut nulla vocali interp0sita disseili0res fuerint pr0nuntiatu, praesertim quum Graecae linguae non tam deligatae fuerint, ut vel du

fuerint illis rationes e0ns0nis assimilandis soni asperitatem mitigandi. R0manis quidem certe multa, quae Graeeis 0ribus et auribus usitatissima erant, initio durius 80nuisse, intelligimus ex mutati0nibus, quas Subire Graeca Vocabula necesse erat, quum in R0manae linguae civitatem reciperentur, linguae Vulgaris die0 et vetusti0ris, priu8quam dididerant Romani Graeea lingua tanquam altera quadam Vernacula uti. Cuius generis sunt illa: Hercules, mina, drachuma, techina, al. Graecos igitur a nimio mollitiei studio alienos fuisse e0n-8tat, eo8que nec in comp08iti8 00ΠSonantium congre88um anxievitasse diseimus talibus: ἐπ -παλος, ορες κροος, τελες φορος, Γυρ-καία, πυρ - πολεω, μελαI-κερως. Vide8 certe p0st themata in ς ν ρ voeali ad mitigandum concur8um inSerenda non opus suis8e. Nempe praeeipue liquidarum et na Salium ea est natura, ut cum mutis vel sequentibus Vel anteeedentibus arctiore qu0dam Vinculo colligentur, id qu0d in cau8a fuisse videtur, cur mutae cum liquida c0ncursus non faceret p08itionem. Nam liquidae pr0pter ipsam naturam m0bilem et mollem tacite ad alias con80nas sese aceommodant iisque arctiu8 inhaerent, ut una enuntiari sine ulla molestia possint. Quam Ob rem mutas cum liquidis e0niunctas saepissime deprehendas in voeabulis

qui videri p088it pr0pter s0ni asperitatem Vocalem e0Billuetivam Sibi dep08cere, quamquam etiam ex his una e0niungendi ratio Graeci8 t0lerabili0r visa est, eam die0, qua dent li8 post aliam mutam p0Sita est, quum dicerent κταοθω, aκτλν, λε πτός,

9쪽

04βd0ς, alia id genus. Neque deteras mutarum coniunctiones plane vitatas esse testimonio sunt v. c. λακ aTειν a Pherecrate, iaκπάτλὶτος a Sophocle USurpata. In longe maxima igitur parte eorum Vocabulorum, qHaev0calis comp0Sitivae ope seta esse dicuntur, certe ad mitigandum conSonarum e0neurSum voeali interponenda opus non fuit.

Et si suisset, unde tandem putabimus tantam in commi88ura composit0rum varietatem V ,ealium Q o Mi s extitisse γ Si omnibus illis v0eibus eadem causa fuit vocalis interp0nendae, cur non in omnibus eadem vocalis adhibita est 3 Quid tandem cauSae fuit, cur V0ees primae declinationis saepi88ime reciperent O, interdum ι θαλa66ιIODOsi, voces Secundae λὶ Vel ι, voces tertiae vel o vel λὶ vel f γ Metri eausa certe haec fieri n0n p0tuerunt, quum metro, Si quid ad immutandas vocales valuit, nihil nisi aut pr0duetio aut eorrepti 0 vocalis es-fiei p0sset. Ab aurium autem voluptate et euphoniae prae ceptis huius rei causam repeti n0n posse, ipse Clemmius, Vocalis compositivae patr0nus inprimis studiosus, concedit

Mult0 maioris autem momenti est, quod linguarum comparatione edocti sumus, a Vogali pronuntiationis tantum commodi iris eausa inserenda abhorrere linguas adhue pollentes ac vividas, idque non esse niSi devergentium ad senectutem. Ibin guarum enim eadem c0ndici0 est quae h0minum, ut Aene80entes

fiant inerti0res et fugiant enuntiandi molestiam. Sed quo quae que lingua est validi0r et iuvenilior, eo magis respuit hane organorum inertiam. Quam ob rem, ut concedamu8, Ρ08teri0re tempore et adulta lingua - quanquam linguam Graecam omni temp0re ab huiusm0di inertia alienam suisse scimus - talia

fieri p0tuisse, non p0terant fieri priscis illis temporibus, quibus

c0mp0nendi lege8, quae 908tea Valuerunt, inventae Sunt. Et adiumento est huic Sententiae, qu0d etiam in aliis linguae c0mmentis, in quibu8 V0calem eoniungendi causa insertam veteris disciplinae grammatici putaverunt, plane diversa huius vocalis origo recentiorum grammaticorum ad cognatas linguas respieientium opera intellecta est, praecipue in verborum e0nitigati0ne, cuius vocalem illam coniunctivam nihil nisi thematis

10쪽

- 10 exitum esse argute 0stenderunt Schleicher Comp. 750, Steln-

Denique accedit gravissimum hoc, quod maxima horum compositorum pars aliam illius voealis originem aut manifesto red0let, aut certe non re8puit. Quae quum accuratius expli

l. De o vocali in commissura compositorum.

Ad explicandam o vocalem thematibus primae et tertiae declinationis aut ultro adie tam aut in genuinae terminationisl0cum suppositam mihi quidem maximi momenti videtur esseh0c, quod permagna omnium compo8itorum Graecorum pars a nominibus secundae declinationis incipit, ideoque legitime vocalem O in e0mmissura habet. Apud Homerum ex 307 c0mp0sitis 8b priore parte continent nomen secundae declinationis in odeSinens, apud Pindarum ex 207 69, apud Aeschylum ex 349 109; cf. Hergog in Jahrbb. s. Phil. u. Paed. 187l, p. 295 sqq. , Un-

ters. liber d. Bildungsgeseli. d. Gr. u. Lat. p. 68. Iam quum homines tot vocabulorum comp08itorum priores parte8 Viderent in o de8inere, quam formam extra e0mpositionis vinculum non n088ent, tacite fieri p0terat, ut hoc o putarent omnis comp0'8iti0ni8 esse proprium, et etiam thematibus in consonam vel leviores ι et υ voeales desinentibus adiungerent O, in thematibus primae declinationis pro genuina a vocali, in thematibu8εc Syllaba finitis pro su syllaba substituerent. Dicet quispiam: quid γ tune h0mines illos vocabulorum comp0SitoreS, RHorum in numero praestantissima Graeciae ingenia fuerunt, tam hebetes fui88e putas, ut eos fugeret, illas composit0rum parte8 pri0' res in D desinentes non petitas esse nisi a vocibus Secundae declinati0nis, utque penitus ineonsiderate pravam analogiam Sequerentur γ Non equidem. Sed primum vocabula hunc in modum ad salsae anal0giae regulam composita illis iam priscis temporibus fingi c0epta esse contendo, quibus etiamnune aequa liora erant inter se ingenia necdum eludebant homines tam egregi0 animi acumine praediti, quales extitisse inde ab Ho- Τ) Diversa est Boppii sententia Ugl. Gr. b00.