Quarta fen, primi [canonis]: de universali ratione medendi / Interprete Jacob Mantino

11쪽

1 rostrae medicus insignis Arabi a Latin que hugua pariter eruditus, magna ex parte laudabiliter emendauerit, alieno tamens mine campum penitus expurgare non potuim. sed adhuc plurima relicta sint quae veluti nobilia quadam erit aemit Alo-nt obducunt. Quamobrem est nihil magis pro prius ominis esse sempc existimauerim, quam quo quo modo uniuersis, tilitatem oberre mortalibus. quemadmodum plaraque tu arru facultatibus eae

Hebraico in Latiniam sermonem coacrii, ita nsic ah- quos Avicennae commetarios aggressus, eos maculis

omnibus emendatos, a quod Primo sit, absolutio

os latinitate donatos, tanqua evidens animi mei indicium legentibus offerre decrem qui pinquam meam cum aliorum interpi tationibus co paraue rint,quid mihi debeant ipsi iderint. Cum aute tres potis imum uicennae partes in gymnasiris publicelegantur,videlicet prima pars prinii libri, quae prAmasen primi dicitur, qoarta, quae quarta fenprimi nucupatur, ac prima pars quarti libri,quae primasen quarti appestatur, ea omnia tu latinum ora- onem Tertere propomens, quarta fen primi liἷri interpretari exorsus sum. quia haec pars maiore cae teris in niuersuti medendi arte tilitatem a ferre Ῥidetur, hanc primo in lucem egere olui. Mox autem annuente deo optimo maximo , ad reliquas cxpediendas accingar. Cum vero omnes frequi

d i ab quod

12쪽

aliquod literarii opus in lucem edere meditantur, alicuius patrocinio commendatum emittant, idem mihi facere cogitanti, tua vere serenitas occurrit, quae tanta es Ni Mocunqse animi tenebras atque perturbationes solo intuitu discutere,aleat quando ea te pulchritudine ac dignitate corporis exo nari contigit, i nemo te conlpeditor hactenus imper se credatur,cui animi pulchritudo,cum prudentia, tum o ili maturitate, t effectus ipsi probant,

ac omnium moralium virtutum probitas aeque

stondet, tibique potissimum duabus de causis, hanc editionem nostram deberi arbitror, et quia vestro furent silmostudio Patauio a puero fuerimsemper addictus, nunc ero praecipue ob egregiam eorum eruditionem qui ibi publice profitentur, c quoniare pub.cui tu merito praesides,iustius antiquioribus praeponenda κam recentioribus comparada,ita gemo iam merita est,a t omnia illi debea, omnia opte. vero in dicendo sim prolixior iram ipsa res postulare videtur, has princeps ita trisy tuo nomini dicatus elucubrationes seu stipe, tuaq; si opus fuerit, autoritate defende no quod eas te dignas existimo, sed i mea tibi mens aliquando manifesta fiat, quae puΓlice ac priuatim huic ciuitati pro viribus in emulae proposuit Nec tamen gratu ideo tibi minus me

futurum stero, cum qui quod potes dat, omniad disse censeri debeat vale.

13쪽

FEN QUARTA

PRIMI LIBRI A VI

CENNAE IACOB ANTINO

Hebraeo Medico

interprete. Fen quarta,de rationum medendi diuisione 3i capitibus distincta. Caput primum se quartae semes niuersali de medendi ratione. Vrationem aliquo trium perses dici . regiminein ipso victu, veIMM medicamini usu,aut manus artificio, quod chirurgia appellatur intelligo autemper regimen sum causarum necessarita, quae iam iuxta communem consuetudinem en meratae sunt, in quibus victus ipse continetur. Iudicia autem regiminis, si eorum qualitatem spectes,sina ilia plane sunt medicaminum iudiciis Verii inter haec ipsa victus ratio, quoad quantitatem , iudicia sibi propria habet . nam quandoque alimentum tollimus, quandoque minuimus, nonnunquam aequamus, ante

a iii dum

14쪽

FEN Q VARTAE dum augemus. Aufertur in totum alimentum cum medicus culini natura vacare humorum coctioni. Minuitur,ubi studet ut 1 res alimento conseruentur: dc tum Virium curani habet.

vel fortasse minuitur ut materiae prospiciatur, ne scilicet natura sit circa nutrimenti multitudinem impedita. Intprim tamen semper curi sit id quod magis urget, ut quod praestantius sit, nempe vires ipsae, praesertim si admoduimbecilles fuerint. Caeterum alimentum dupliciter minuitur,quantitate,aut qualitate, aut si liceat tertium ex his duobus constituere modum, potes. Interest autem inter quatitatem , qualitatem.quoniam interdum alimentum cst multum in quantitate, parvi in nutriens tamen ut sunt olera fructus multiplicare e nimiae ς, cst multiplicare quantitatem alime-ti, non eius qualitatem. Et quandoque alimetum est cxiguum in quantitate, multum tamequo ad nutritionem visunt oua,&testes pullorum gallinaceorum. Nos autem quandoque qualitatem minuere, quantitatem vero augere cogimur ut cum appetitus ad cibum vehernes fuerit, de in venis humores crudi fuerint ibi nos hv usmodi appetctiam replendovetriculum sedare curamus, illumque humo rem exuperantem a venis arcere, ut si quid est in eis primo concoquat aliisque rationibus praetex

15쪽

M vis praeter has,id facimus.Non unquam etia qualitatem augere, quantitate vero minuere debemus viiii vires roborare cupimus,sed ipsa natura ventriculi imbecillior redditur, re ad co- coctione pleniore se valida reddere nequeat.

Minorare aut vel auferre alimetii lucrimus,cu morbos acutos curamus .nam etsi in diuturnioribus victia quoq; minuamus, minus tamequam in acutis quonia vires magis obseruamus in morbis diuturnis, cultorti iudiciu ac vigore satis distare no ignoremus quod nisi fieret, nequaqua posset usq; ad lepus iudicii vi tus csi seruari:nec durate diu tepore cococtionis, cocoquere quide posset. At acutorum o borii iudiciu propinquia est. ita, ante eorum vigore vires admodi dissolui nodubitemus. Vel si id timuerimus, non tamen usque adeo attinentu minuemus. Climque aegritudo propitiquior fuerit principio, casusque mitiores fuerint, sic aegri alemus his, quae vires fouet. Sed quado aegritudo processerit in crescedo, cassis'; ipsi augescere coeperint, tuc alimentia minuemus, cu quia in nostro praecedet victu, ian intrepide 5fidinaus,tum etia,ut tempore

quo virtus certat,ean exoneremus. In vigore autem coiistendi, victum in cxtremo attenta

te studebimus: quato morbus acutior,etiis que uadiciu propitiquius fuerit, tanto victum

a iiij magis

16쪽

nligis attenuabimus:nisi aliquς superuenerint causae,quae nos id agere impediant ut in par ticulari nostra comentatione id a nobis explicabitur Alimentum insuper ea ratione qua alit, duo alia habet officia nempe vel quod cito penetrat,vt vinum:vel tarde,ut assata, to

sta.ad haec, aut quod id quoq; sanguinis quod

ex eo generatur, est crassae ac tenacis substantiar,ut est alimentum carnis porcinae titulinae aut tenues facile aptum dissolui,ut est id quod ictibus vinoque constat. Alimento igitur quod cito penetrat indigemus, cum vitale virtutem deficientem subleuare,eamque excitare desideramus ubi ventriculus aut virtus non perficiunt concoctionem cibi tardae concoctionis. Cauebimus autem cibum concoctu facilem, ubi contingat praecessisse alimentum tardae concoctionis. 1mendum enim est, ne illi admisceatur, ad illum modum iam prius nobis expositum res reuertatur. A crasso vero abstinebimus ubi metus impendet de obstri ctionii aduentu Alimentu tamen validissimae nutritionis, tardaeque concoctionis eligimus, ubi quempiam roborare,eumque validi exercitationibus tradere cupimus sed leue praeeli-gmaus alimentum ei, qui in meatuum obstructionem facile incurrit Vsus autem medic

minum

17쪽

CAPUT PRIMUM.

minum tres continet regulas. Prima in eligenda qualitate ipsius medicaminis consistit videlicet vel calidi, vel frigidi, vel humidi, vel sicci. Secunda in qualitate deligeda quae quidem bifariam diuiditur nempe vel in mensuram ponderis eius, vel in metiedam eiusqualitatem,hoc est gradum caloris aut frigoris eius, aut alterius id genus Tertia autem consideratio est ipse ordo temporis eius. Dirigit itaque nos, ad qualitatem medicaminis simpliciter eligendam, cognitio generis morbi. quoniam cognita aegritudinis qualitate, eligendum est medicamentum illi sua qualitate

contrarium cum morbus suo curetur contrario sanitas vero suo simili seruetur. At mensura quantitatis eius iuxta illos duos modos simul cognoscitur , coniectura artificiosa , ex membri natura, magnitudineque morbi,&ex his quae sua conuenientia, seu similituditae id significant, quae quidem sunt maris ac foeminae disserentia, aetates, consuetudo, temnus anni, regio, ars, robur de habitus comporis , atque color. Ad cognitionem autem natura membri quatuor sunt cognoscenda. nempe membri temperatura eiusque formatio positus, viresque ipsius cognita enimn turalis membri temperatura simul cum mor

bosae

18쪽

bosae temperatura magnitudine, coniectur prorsus cognoscetur quantum quis recedat a suo naturali temper mei to, Ut sciatur quonaitidigeat ut sibi restituatur ut gratia exempli: si salubre temperamentum alicuius frigidum fuerit,morbus vero calidus,tunc is a sua temperatura magno distat recessu, magnaque digebit refrigeratione quod sit viruiaque calidum fuerit,exigua refrigeratio satis erat Caeterum quod ad formationem ipsus particulae attinet, iam nobis dictum est quot res in se includat quare recurratur ad eum locum. Hoc tam te scire licet aliquod esse membria quod ex sui formatione habet tam intra se quam cxtra faciles meatus,vnde tenui ac mediocri medicamine excrementia expcllitur:aliquod vero

aliud non ita se habet quo sit ut valentius cxigat medicame . Est taliud fungosum, aliud

vero densum .Rarum autem.tenue medicamedessiderat densum vero,validiori indiget M bra praeterea, iuς validius medicamen postulant, sunt, quae ex neutra parte cauitatem aut intercapedinem habent minus autem, quae in altera tantum parte Praeterea minus, quae in

utraque parte oceptaculum obtinet,sed sunt densa astri que substantiae, ut rencs. Minus iteru,quod utrinque habet concauitate, est

rara

19쪽

carae substantiae,ut pulmo. Per situm vero ut nosti intelligimus, vel locum, vel consensum.

Notitia igitur communicationis membri lucquidem maxime tibi conducit, cum aliquod medicamen ad aliquam parte trahere, aut reducere decreueris veluti causa ex epli, ubi materia in gibbosa parte iecinoris si sederit,eam urina, Vbi vero in caua, aluo uacuabimus:

quoniam gibbos hepatis pars cum membris

urna a , eius concaua cum intestinis communicationem habent. Notitia vero loci tripliciter opem fert primo quidem vicinitate vel distantia ipsius narii propinquus su rit locus,

ut stomachus, modica medicam et, d si peruenient, in eundemque aget: sed si, motus ut pulmo vis profecto medicamelorum ediocriuremittetur antequam ad et pertinget idcirco paullo valentiora pro eo requirutu praesidia. At si vicini uel it particula, qua medicamentum pertigerit, tunc tanta debet esse vis illius Inedicamenti, quata morbo sit opposita. Sc d si situs 5gius absit, ita visi i medicamelum eo penetrare debeat, magna vim penetratilla requirat tu plus aequo vina medicam et augere oportebit, ut in emplastro coxendicis, caeteris aliis id genus seri solet. Secundo vero, notitia eoru quet admisceri debet medicamelitis, ut

20쪽

cus Tertio denique, Ut sciatur quomodo ipsi inebro admouedum sit medicamen, ut gratia exempli si ulcus in inferiodibus intestinis insidere scierimus , tum illud clysteri pertingimus: quod si in supremis id esse coniecerimus tunc per ea quae bibuntur. Nolantiquam adhuc obseruare locum de cosensum simul summopere siducet, veluti cumateria iam perfecte fluxerit ad membrum, quid nam agere nos conuenit.ubi vero mate- ita adhuc fluit quid iterum nos agere deceat. nam si adhuc fluat,eam a suo auertemus loco, quatuor tamen conditionibus prius consideratis. Prima est ad partem oppositam uersio, quam ωνι απασιμ Graeci dicunt, ut cum ex dextra ad laruam reuellimus partem sursumque ab his quae infra sunt, contra. Secundo,si consensum seruaueris, ut mens-bus confertim erumpentibus, eos quidem si stes, si magnas cucurbitas sub mammis defixeris, tanquam ad affinem locum reuocans.

Tertib,pars e regione sita inspicienda est ut cum in iecinoris affectibus vena brachi dextri internam quam basilicam appellant cincidimus: