Libri duo de theriaca et mithridatio ... italico sermone scripti, in quibus velut in tabula quapiam, vera haec antidota componendi ratio, breviter ob oculos ponitur, omniaque simplicia (quorum in hisce antidotis conficiendis usus est) solertissime ex

331쪽

I. se sit ut bis quotidie sumatur , aut vero semel tantum, aut alternis diebus, vel longiore temporis interualles, itemque quae aliae similes regulae legentibus haec essent

utiles futurae.

Qu'niam vero initio exposuimus hos Commentarios potissimum pharmacopoeorum, non autem Medicorum causa a nobis esse conscriptos, & principale n ostium consiliuis fuisse, docere quo mo-co haec Antidotus artiticiose, praeparari possit, ut securo ea serpari de stas pro amissis omnibus satisfacere queat, neque huius loci sit disputare de eius proprietatibus, cum ea res non pertineat ad pharmacopinoso propterea ego quoque hic

non ero prolixior in j declarandis , quae ex Galeni doctrina desumta adduci posta sent, statimque primo quasi intuitu ex ipso Galeno, Aetio Paulo , dc alijs adprobatis Autoribus a Medicis sese of ferunt , unde quaestionibus exortis satis- heri possit. Neque aliam ob causam volui de om nibus magis fortasse quam opus fuit, particulatim copiosius paulo scribere, nisi ut hi meiCommentari pharmacopoeis, in quorum sum inprimis a me instituti

sui ta

332쪽

DE THER C ε, sunt, essent in omnibus clariores quan- uuam etiam interdum de satis intricatis rebus disputauerim, eo tamen Orationis genere, ut sperem a mediocriter etiam ii

telligentibus omnia intelligi posse. Quod si eodem modo quoq; de facultatibus huius Antidoti sermonem instituere vellem, praeter id quod longissimus essem futurus, pharmacopoeis quoque qui Medicationibus morborum sese admiscere non solent neq; debent, Mininime gratum foret, idq; exemplo alem etiam in primo libro. de Antidotis, ubi copiose hac de re pro pter utilitatem Medicorum potius quam

Pharmacopoeorum tractat, hanc quoque partem omiserit . At contra si penitus hi de hac re diceremus, mei calumniato res inde occasionem sumentes , obij cere

possent, hoc scriptum ideo esse imperfectum Nam quo ad Galenum , propterea de his non locutus est in libro de Antido iis, quod alibi nimirum in libro ad Pisonem Pamphilianum abunde de illis ege rit. Quibus ut silentium imponatur, constitui simpliciter ea qua Galenus, Aetius, Paulus in diuersis locis de Theriacae viribus prodiderunt, hoc loco per summa tantum capita exponere, omissis quesbo-

333쪽

Ribus R explicatione longiore de multis

rebus.

Primum itaque sciendum duas esse

principales facultates Theriacae . Quarum una est,ut sanos praeseruet, altera, ut grotis succurrat. Cumque homo exanimas corpore compositus sit, ad utrumque suam flicacitatem extendit. Neque aliam ob causam Andromachus tranquillam vocat, hilarem, serenam, nisi quod corporibus quasi tempestate malorum vexatis conciliet sanitatis serenitatem rexhilarando anisum quoque occupatum aliqua causa morbida , iurgando a tenebris molestorum vaporum , qui illum offulcant, cum haec vox tranquilla ad cor-Pus, reliquae vero duae ad animam referantur. Praeseruat itaque usus ipsius mentem lanam , conseruans eius prudentiam, acuens ingenium, omnes quinque sensus reddon perfectiores, idque exiccando 'calsipando fumos euaporationes, citaliciens mentem magis solertem & e retam. Praeseruat quoque corpus, intw- lucens in ipsum optimum temperamen tum, conseruans eius bonam valetudinem: nam dum humores superfluos consumi membraque frigidiora reddita ru sum

334쪽

in calefacit, acultates naturales ob

eius, in t facile actiones sua cor oossit. Omnibus enim clarum

ida est . um cibus bene di

par laudabilem sanguinem se rei a LVtramque bilem recte ab eodem

rat4 expellit, unde Cor sanguinem

de fiscatum suscipiens aptissi

oris nutritionem in vena re eatur eo

rim denurato, indeque vita ipsa prolono, ora prIterea expellit modo omnia excrementa . non solum illa

I eliquiis ciborum sunt, sed subri-

rari cive per urinam , sudorem , c

rabis em denique ororum cor- ζου bilem. Propter has itaque talia plures, de quibus adhuc

caulas, μ' Romanorum Princi

im in si habuere, quoruin

moti eam in Lunae coniunctione accipiet ris in quadratura illius ad quanti

lis&duobus aquae calidae. Custodit quoque eos qui tetrapore Brumae peregrinantur , calefaciendo

335쪽

qui vestes facere solent , ira cauendo eris malam qualitatem,atque corrigendo etiam aquas corruptas. Non minus quoq; aliquem ab omnibus venenis praeseruat, siue per os assumtis, seu illatis per morsus venenati animaris cuiuscunque. Quod abunde confirmat historia nobilis imi Regis Pontici Mithridatis, qui assumtione Antidoti Mithridati sit milis Theriacae . exceptis vipe- iis quibus illud caret, ita corpus suum assuefecit, ut postea nullo veneni genere olfenderetur. lam quanto magis Theriaca hoc praestabit, in qua insuper V per quoque habentur , quibus vis praecipua contra venena attribuituro Accipi autem eo tempore solebat, cum tribus cyathis vini ad quantitatem nucis, idque tam ante quam mst veneni assumti suspi

Vtiliter quoque illis exhibetur qui ex

aliqua occulta minterna causa extenuantur non aliter ac si venenum hausit

senta

P cauet etiam a peste , eodem modo aerem infectum commutans, ac ignis xxrebus Aromatico accensus facere solet, quod

336쪽

innod vincunt incilium inuepit Hippi xtesad extinguendani pestem,qus exAe. hi olain Graeciam ingru bax ba ante dum accidat, ut senes,limentis obstruentibus,si fuerint, ili-

si Theriaca ad

obstructiones, quemadmodum Galenus

dora capit. libris ea uendabona rirest V praeseruando sanos,essicit quo

in curandis aegroti

es in cicipientes ab animo

moderatas depellit curas&vehemen imaginationes, ex humorem, lancholico

orta: atram bilem in bene&aliis membris aquasi exiccans Sanat deliri furto

tam conciliando illis somnum. atq; eana ob causam sedat talsas imaginationes, in

rimus eacurari veneno quocunq; 'ctos, statim frangendo vim venenatam, ' appa-

ira odem est Mithridate, qui tam

. si milli in Vendi hauserat, inde tamen

337쪽

serpentum, ne intra corpus penetrent, facitque ut ipsorum vires plane extinguan

tur.

Sanat laesos a Cane rabido nosolum peros assumta, sed etiam parti de moris appli cata: saepe etiam numero timori Aquae, quo affectu demorsi a tali Cane solent interdum corripi auxiliari solet. Vtilis est in omnibus affectibus internis cuiusuis membri principalis. Vnde initium sumentes a capite, inueteratos eius dolores, vertiginem, vidius Mauditus debilitatem curat, resistit paroxysmis Epilepticis, quoniam diminuit incidit cerebri superfluam humiditatem,&vaporibus, quominus eo ascendant,sese opponit. Et in his morbis,si corpora sunt macilenti exaninguia datur in Aqua mulsa, sin corpulenta di sanguinea,in Aceto mul Q. Nonnulli prius iubent in ore mandere Sinapi, sputu elicere , sequenti vero nocte exhibent Theriacam cum aqua magnitudine Fabae

Graecae.

Ad pectus deinde descendentes , illam Asthmaticis damus , praesertim ortho pnaeicis, quia dissipat cincidit pituitam

crassam , qua meatus pulmonum in far cti sunt,&attenuando eam ad exitum prae

338쪽

parat.Exhibetur tam cum Acet scyllitici cyatho uno atque dimidio. Prieterea confert illis qui sanguinem spuunt,modo diluatur decocto Symphiti,

vel,ut vulgo vocatur,Consolidae, si malum sit inueteratum quod si recens acciderit, sufficit Oxycratum:TempuSautem assumtionis est, prima nox ante auroram. Ita Galenus . lib. de curandi morbi cap. 73. dedit contra sputum sanguinas in quadam muliere propter Catharrhum exortum, Theriacam quatuor mensium , lavini Opi tum validissimam idque antem-

ressum lecti. . Vsurpatur in tussi vetere recente, itemque in doloribus laterum iectoris,cum Mulsa, si aeger est sine febre:silia cum febre, in aqua dulci pondere Fabae Aegyptiacae, ad noctem. Aufert quoque vocis raucedinem, non solum bibita, sed in ore quoque retenta instar eclegmatis,cum paulatim permittitur in pectus descendere. Quod si in potu sumatur, miscetur duplex pondus Gummi Tragacanthae:Inmul. se vel passo.

Reficit insuper eos qui syncope labo riuit, quibus propter sudores vires resoluunturin debilitantur: nam sudorem

339쪽

borat.

Progredientes ulterius ad ventriculum, omnes ipsius assectus praeter natura curat: Memadmoritu est in appetentia maxima,&ipsius contrarii in Canina fames dicta, siue haec oriatur ex vellicatioe humoris acris&mordacis, siue propter copiosos vermes: nam illum incidit resoluit, hos vero interficit. Sumitur quantitate Fabae Au-gyptiaca cum duobus ad minimum cyoactis vini , ad summum vero cum tribu Sa

Saepe etiam medetur Cholerica passioni dictae partim humores densando, par tim reprimendo. Sana quoq; tardam coctione vetriculi calefaciendori roborando ipsius facultate. In testina praeterea plurimum iuuat, peculiariter expellit vermem istum latum, maximum, longissimum, qui omne alimentum ex cibo attractum absumit , corpus inde graciles macilentum redditur.

Adhaae Dysenteriam, alias intestinorucxulceratione cum decocto ex Sumachfacto sanat. Similiter Lieteriam &alios corporis nuxus: sicuti etiam diuturnos crucia-

340쪽

DE THERIACI, ius Colicos, Iliacas affectiones. alios la

ventre dolores& flatus. Datur autem linne uuantitate unius Fabae Aegyptiaecum a uua . nam consumit omnes humores pu tridos Latros, flatus discutit. Et si forte Colici dolores secuti essent ad Medicame- tum purgans pari ratione eos sanat Vc, lenus quoque tradit libr. ia Methodiis

De Epate iam loquentes, curat eius obstructiones, Mimpetum ex bile exortu pro

pter aliquam ipsitus debilitatem, depurant Io eam. adiuuando Epar , ut ab omni

sanguine mundetur.

Hydropem sanat consumendo umo res, &rursem calefaciendo naturalem calorem frigidiorem redditum 4 snciendo habitum corporis firmiorem. Inprimis vero eam speciem efficaciter sanat, quam Ana arca, Leucophlegmatiam Graeci vocant : nam Theriaca totum corpuSpene trans,exprimit deprauatam humiditatena. Datur autem tam in hoc morbo quam Reaio vel Ictero cum decocto Asari. Inde apparet eam quoque utilem esse ad matuti corporis habitum siue Cachexiam , eum mutando in meliorem statum, malosque humores in vaporis resoluendo, procu