Libri duo de theriaca et mithridatio ... italico sermone scripti, in quibus velut in tabula quapiam, vera haec antidota componendi ratio, breviter ob oculos ponitur, omniaque simplicia (quorum in hisce antidotis conficiendis usus est) solertissime ex

41쪽

positionem instituit Sed responderi

potest: lum veteres considerauerunt, nullam rem esse difficiliorem, quam cauere si 'bia serpentibus, venenis, homine Sque saepenumero iam propter hoc vel illud mo, riantur, neque possent haec pericula mortis alio modo vel effugi vel cui tari, volueruncvthac Antidoto ad similes casus extremo , in quo vel propter morsus bestiarum , vel venena,incidissent in cenissimum pericu lum vitae, haberent aliquid quo illud subito a se repellerent, Mabsque periculo euaderent. Sed quia natura temperamenta hominum ita sunt diuersa , ut muli a sint remedia, quae uni alicui manifeste prosint. alium vero plane nihil iuvent, sed poti-uS noceant, voluerunt illi hac multitudine Medicamentorum consulere omnibus naturisvi proprietatibus corpori humani, ut si uno quopiam modo contra venenum nequeant iuuare , hoc faciat alio vel etiam pluribus. Et sic haec copia effecit eam magis securam cluculentiorem, nec periculum fuit, quod in aliquare deficeret. Hanc que ob causam Theriaca singulare est Alexiterium omnium venenorum, in singulis naturis& temperamentis hominu Quod

42쪽

D THERIACA, tum est imputandum malae compositioni. i ii iis, quae oritur ab ignorantia ignauia Medicorum vel pharmacopa iam Quae, eo de diuersitate temperamentorum liu manoru dicuntur, plenius co firmantur in 3Iib Methodi nostrs Mouli insuperptima a cor huius compositionis Theriacae veni ulla implicia in ea accum utaret, varietas veni noru nam etsi viati simplex sanat mor sim viperae, non tamen conueniet inmorsu D riui vel aspidis. Itemq; sunt quae contra m orsum cinis rabidi prosunt , nihil autem lauantillos, qui a Scorpione aut alio animal et ero sunt icti Eadem ratio est de

eniS,quae per OS sumuntumum mani- fi lium sit, si unum simplex curet Canthari- de Sepotos, tamen non conueniat in illis

qui deuorauerint Ephemerum , Colchi cum, Aconitum, pium, vel Gypsum,&c. illud quod utiliter datur ei qui lithar girum deglutiit, parum prodest qui forte Cerussam , aut Agaricum nigrum , aut simile quippiam ingesserit. Ad faciendum itaque medicamentum quod idoneum eia

set contra omnia genera venenorum, miscuerit quoq; cucta genera simplictu, quae otra illa usurpatur Altera deinde fuit cau- , ut hac ratioe scilicet ad alia genera motaborum

43쪽

a. oborum quoq; utilis esset n6 solum ad renona. Cumq; in paucis medicamentis tacultas ista,quae respiciat infinita generatiorborum in ludi non posset . opus fuit tot Miam varia imponere, quae possent tam amplae promissioni satisfacere. Vnde non parum admirari una cum Galeno debemus istius ingenium, qui primus studinitam varia medicamenta in hoc Antidoto commiscere. Idque eo maiorem admirationem meretur, quod non cinere illa miscuerit, sed diligenti si habita consside rationes maturo bono itidi io

bito, vinultu laue in eo sit simpla , quo

i mutetur, auferatur, alit in Mautitaterietur, si non uniuersam saltem ali uam partem compositioni, labefactet. Hii . t iam accidit, quod olim imperatore Sinam ipsi potiss. habebat commoditatem, ut ipsis

a Medicis cclcbrioribus quanta icri posset

ditio entia pararetur obseruarunt admira-dos illius eri editis nec copei tu fuit quem pia illis temporib. mortu esse . qui ctus vel morsus etia ab mortifer, exitios s. ser pete statim Theriaca assumserit, quod Gal. ctiacap. 2. de Theriaca affirmat. Qua facultas eius cum non minus in praecauendo, si

curando appareret, factu est, insuper ut quin curi

44쪽

DAE THERIACA, cunq: prius illa bibis et, saulo post a serpente laesus fuisset, nullii symptoma veneni sentiret. Quod'penumero principib.&slijs iudicib. in illis, qui ad ultimii supplicias iunt condemnati, certa experientia fuit

observam Atq; a Medicis quoq; qui hanc com moditatem explorandi ea non potuerunt habere,in variis animalibus idem dea praehensum it, accipientes praesertim gallos gallinaceos extra domos enutrito si ut client sicciores temperaturae quos serpentibus obiicere solebant,ubi semper illi quibus Theriaca data fuit, manserunt superstites,ali vero quibus non fuerat exhibita. sublio extinguebantur. Quod si hodie isti et Fectus in ista Theriaca . quae in officinis venditur, non depraehendantur non facile iudicare sit, quare hoc fiat, nisi ab illis qui ingenio praediti sunt haud vulgari Quod ego in progressu harum disputationum ita planum faciam unicuique, ut etiam digitis tangi possit, cumque propositurus sim verum debitum artificium preparandi hoc Antidotum, confido me illi amissas vires propter negligetiam Medicorum4 Pharinocopaeorum,ita esse redditurum, ut rursum tam efficax reipsa, qualis fuit apud veteres imperatores: Medicos esse incipiat.

45쪽

LIBER I.

ad Theriacam acci

AM tea quae in medium protulimus plane intellio pos sint, causam indicabo, quare viperae non aliae serpentes ad eam conficiendam eligatur quo intellecto, facile quoque de alijserit iudicium. Nam nimis prolixum forer, velle differere quare fingula eiusmodi silmplicia non alia assumerentur. Dicendum itaque primo est, in quem finem serpentes ad composita Medicamenta accipiantur, Propriὸ autem in causa est natura omnium rerum, quae res per similitudinem libenter coniunguntur, 'uasi in itinctu naturali sese mutuo appetunt. Cum itaque venenum est ingressum corpus humanum , ut posset ab eo loco, ubi iam se firmauit, aut paulo se firmabit, dimoueri, existimarunt Medici rationales, si aliud venenum intra corpus

46쪽

e praeberent, quod illud facile moue

retiar, cum ii mile appeteret. Sed quia illa de loco motio non natis est ad conseruandum hominem, ideo tam varia addiderunt illi veneno Alexeteria, ut sit ad alteriniam intra corpus sumtum perueniret, hoc pollea domaretur& superaretur, atque etiam ex

ira corpus expelleretur quod si Alexe eri una aliquod solum adhiberetur, ad magis

interiora loca venenum repelleret, mI-rum contrarium fugiens ideo priuiquam vis Antidoti necessaria eo peruenixet,homo extingueretur. Sed quia periculosum csset dare venenum intra corpus a lexpellendum aliud venenum , nam facile posset accidere, ut dum num conaremurcij certa duo ibi permanerent, ideo prospectum fuit, ut carnes viperinae sine noxa

tra corpus sumi possent, eas scilicet praepara eo coctione tanta diligentia , de qua postea dicetur corrigendo Insuper tam multis Alexi teriis. At quem ad nnodum Galenus in lib. te Theriaca, 8,cas. dicit, voluit Andromachus potius eligere viperas quam aliud animal venenatum, propterea quod hae respectu aliarum serpentum habent facultate niminu exl-tialem. Quae postea etiam propter praepa ratione na

47쪽

OBER I tra ioncm&correctionem quasi plane ob litcratur,cuius rei multa exempla proponi posuint. Na Basili lcus serpens est tam Velie

mentis veneni, tu, tantum videntes eu ,vel elongo audietes sibilum eius, celeritate ad mirabili intern ciat. Imo dicitur quodcuq;

animal etiam mortuam illa serpente attin gat omni b. modis necare Dryinu S. i. quer- cinus, quia ad radices quercuum vivit, fer Pens tam venenata est , ut pedes eorum,

qui ipsum calcant, excorio de crura faciat intumescere, nec ullii Medicus sine periculo excoria ionis manuum in ipso quoque ista queat curare. Sed ne sim longior in exemplis recitandis , manifestum est, quod maior pars sit multo venenosior , cuius occidat, quam faciant viperae . Quod si aliqua ex illis ad Theriacam assumerentur, credibile esset nulla praeparatione, aut copia aliorum medicamentorum potuisse, ita earum perniciosam facultatem

retundi, quin aliquid relinqueretur, quod

vehementer corpori humano obesset,cum

etiam inter tangendum tractandia ipsas, illis qui pararent Theriacam plurimum damni at erre possent. Quemadmodum igitur ad hanc rem non sine magna causa vipera reliquis est practata, ita quoque sentiendum

48쪽

DE THERIACA, tiendum est de aliis uniuersis simplicibus. Nec puto opus esse, ut in singulis hoc de monitiemus, sed satiSerit ea exponere, quae ad captum pharmacopaeorum susticere videbuntur. Quod si fortasse ulterius progrediemur, fiet hoc propter illos pharmacopaeos, qui doctrina praediti sciunt se explicare ex ij difficultatib quae in hac pro- se Sion incidunt , quales ego in talia inultos noliris temporibus noui , inter quos primo loco semper nominare soleo Ferdinandum imperatum Neapolitanum, cuius precibus impulsus potis . hos ommentarios conscribere cepi. Sed primum ipsam compositionem exponamuS.

cis compositiones descriptae, sed cum Andromachus senior autor fuerit primus, ut vipera admiscerentur, Medi cuScerte suorum temporum ratione eaperientia summus, qui pro Nerone Imperato ro

49쪽

speratore lapius illam pararit,&feliciter v-surpaverit, praeterea quod versibus sit deri scripta, ubi propter numeros magis in te gra seruatur proportio, postremo quod Calenus eam descriptionem aliis omni b. praetule it, mihi quoq; videtur idq; etiam alijs horum temporum Medicis praestantiorib. placui liquod eam debeamus usurpare, atque ideo merito ridendi sunt aliqui Pharmacopes medici, quod quas dam compositiones a quibusdam Barbaris desumtas accipiant, in quibus plures sunt errores quam verba. Describit itaq; ea Galenus ex sententia Andromachi versibus elegiacis, quam nos ita in prosam orationem transtulimus.

Accipe Trociscorum de Scylla drach. dxiij.id est,unc.vi. II. Trociscorum de vipera. de Hedychroo. Piperis longi.

Opij. Singulorum dr. xxiiii. id

est,unc. iij. III.

Rosarum rubearum purgatari itidis.

Succi

50쪽

DI THERIA CASucci Glycyrrhietae. Seminis Napidulcis. Opobalsami.

Cinamomi Agarici. Singuloru tr. 1 .idet Unc. I. l. IIII. Myrrhae. Colli. Croci. Cassiae.

Nardi indici. Schoenanthi. Piperis nigri. Thuris pellucidi. Dictamni Cretici. Rhapontici. StoechadoS. Marrubi viridis. Petroselini. Calamenthi. Terebinthina . Zingiberis. Singuloru dr.Yγ

Quinquefolii. Poli Montani. Chamaepyleos.