장음표시 사용
41쪽
JOHANNIS HIERONYMI LAPIDE ACIDULA
Et Musaei Capitolini Praeferitum.
43쪽
UΜ imitari summos viros non lauda-hile tantum , sed prope necessarium videatur, in iis praesertim , quae ingeniorum aliquam mercitationem, &Optimarum artium studia respiciunt; ab omnibus certe probatum iri confido , si praestantium Romanorum Civium, Lucretii Cari, Virgilii Maronis, Moderati Columellae ea empla sequutus , qui principibus Civitatis viris , Memmio , Maecenati, Silvino libros suos inscripserunt, haec, Cuaecumque ea sint, ad naturalem romani soli hi -
1ioriam spectantia, ad te LUCΑΤΕLLI AMPLISSIME per litteras scriberem . Tibi quidem dc bentur ,
quia cum a me primum observata , di vix animo concepta , tibi indicassim, ita maxime temporibus, quibus valetudinis ergo medicus te convenirem haec humanitate incredibili excepisti . Huc accedit , quod eximiae bonarum litterarum peritiae , & asti- duae in veterum monumentis , magno sumptu con-
44쪽
ac docte explicandis diligentiae, saga-ata, curae quo in genere studiorum cum nul- as ope indigere videris , tum merito ac jure ea consequutus, ut Pontifex Maximus Musaeo te Capitolino praeesse Vellet optimam in iis quae ad naturae ipsius indagationem adtinent, voluntatem accessisse, fuerim admiratus . Itaque mihi de observationibus quibusdam , super Aquam Acidulam , ad ripam Τyberis copioso duetu fluentem,olim institutis , cogitanti optimum factu visum est, si, quae jam explorata in adver1aria retuleram , nunc in meliorem ordinem digesta ad te per litteras mitterem , ut & quid sentires intelligerem, &obser-Vantiam erga te meam aliquo modo demonstrarem . Nec vero quisquam est, cui magis exploratum sit, quam tibi , plurimas in agro romano acidularum scaturigines emanare, qui BENEDICTO XIV. Pontifice optimo Maximo jubente , peritia hominibus ad Tyberis curiam ab Hortano tracta usque ad inserum mare cognoscendum , ii pasque ejus dimetiendas missis praesuisti, cui muneri & a Principe ,& ab omnibus laudatus mirifice satisfecisti . Quo
in itinere cum aquam e puteo , quem vocant Sancti
Hippolyti, ad ostia Τyberis in Insula Sacra scatentem , quaque Vulgo homines ad potum utuntur, urinam, calculosque movere pro comperto habui Dses , mox ejus naturam chemico artificio per te domi tuae indagando , eam inter acidulas esse recensendam tibi contigit reperire , & me tunc de acidularum qualitatibus familiariter disputantem audire voluisti.
45쪽
Prosecto cum ob auctam sedulis philosophorum observationibus physicam Goe il
nam plurima suerint inventa, quae magnam piastem ad vitae simul & usum & dulcedinem conserunt; aqua, ut scis , tantam Τelluris partem constituens, di animantium , plantarum, fossilium vel origini, vel augmento, vel conservationi, vel tandem destructioni multum praebens , eorum diligentiam, studiumque occupatione gravissima detinuit. Quae
autem aquarum genera , aut sapore aliquo singulari praedita , aut inlueto frigore , vel calore donata , apparuere , ea magis ipsos exercuerunt, sed omnium maxime , quae is 1 apor acer acidularum vulgo nomen fecit. Prae omnibus , quibus ager romanus abundat celeberrima praedicatur acidula, quam non longe
a Ponte Milvio dextrorsum ad ipsam Τyberis ripam , duo circiter millia passuum ab Urbe , manantem , loci amoenitate ductus, animi causa saepe numero visitasti, ec soniis medica virtute inlultris substructiones , 1 alientes , & ornamenta a summis Pon
tificibus Paulo V. ab Innocentio X. Alexandro VII. Clemente XI. o, publicae commoditati consu-
Et infra unibus, o stomacho . spleni, jecorique med tur, Mille malis prodest Masalubris aqua . b ALEXANDER NI. PORT. Misex ut acidulae salubritatem ni-t:dius bauriendi copia oe loci amoenitas commeudaret. repurgato fonte, additis ampliori aedificatione salientibus , umbraque arborum inducta publicae utilitati consuluit An. S. MDCLXIRcc CLEMENS M. PO T. MAX. Coercito flumine , torrivatis ve*is , purgatis duectibus, instaurato fonte , acidularum salubritaιi, O cbascr- -rioui pro Texit An. Sal. MDC AU. Pont. S. XII.
46쪽
ata admodum probavisti. Fonte M.tunc novum merito dixit Andreas Baccius Elpidi, nus io cum tres acidas Plinii memorans , ita scribit. Harum vero aeidarum eirca Urbem Romam, quam quam hodie alicujus eelebritatis sint, non invenio antiquam memoriam sed nova videtur inventio , ut quoque nomiter ad ripam Taberis, haud longe a Ponte Miamio , dextrorsum reperis ect acidula, quae non multis hactenus cognita , clarae subRantiae eLI, o boc sapore non injucunda . De qua in hoc uno suorum librorum loco verba facit . Is etiam deducit s omnium acidularum praecipui saporis originem a Chalcantho, lapide aluminis, serrugine, aerugine, puteolano pulvere , quibus omnibus agrum romanum , &Campaniam scripsit abundare . Primus omnium Fridericus Hosta annus , medicus apud Germanos insignis , veterum errores Ci-Ca id genus aquarum naturam demonstravit l, I Forum enim saporem S efficaciam a minimis praecipue substantiis, nequaquam acidis, intus latentibus sed contrarie alcatinis , seu acribus dependere , innumeris certisque experimentis cognovit . Id quod in hac, de qua loquimur, acidala comperi, ut ex iis, quae dicam, intelliges . Ideoque ab Andreae Baccii de chalcantho , alumine , aerugine , ferrugine, & Alexandri Petronii de subterranea putredine, saporem acidulae dantibus, opinione, cui Vulgus medicorum consensit, recedere necesse est .
e J Differt. de acidularum di Thermarum ratione ingredientium de virium convenientia .
47쪽
Frequentissimus aestate servente inter romanorves & agricolas perperam saepe, & inconsultis idicis , quo variis occurrant morbis, acidularum usus inprimis me compulit, ut operam conferrem ad earum , quibus constarent, interiores partes exquirendas ; ut postea, ipsarum intrinsecus cognita natura , tutius aptiusque in morbis praescribantur . Atque en nostra tentamina. Laudati fontis aciis
dulam , insigniter pellucidam , nihil olentem , & ad
aquae communis caloris gradum temperatam , cum
aestas admodum sicca , & calida praecessisset, mense Septembri anni MDCCL. , leviter flante borea , in Urbem adtuli, & hujus libras duas cum semisse Philippo Cesanellio , pharmacopolae valde perito , continuo tradidi. Eam vir diligens , praefente me , in vitream matulam defundens , igni per balneum humidum , seu, ut ajunt , Mariae, admovit , ut, in vapores elata , paulatim evanesceret. Aereae primum innumerae bullulae ascendebant,&pelliculatri aqUac' crncie apparebat,quam ascendentes bullulae,ob mutuam conjunctionem ampliores factae , rumpebant , quae perae ra volitanistes dispergebantur . Postquam omnis aqua evanuisisset, crusta quaedam , subtilis & candida vitri lateribus , ejus tamen fundo crassior, adhaesit, quae , ab eo revulsa, lancique impositat riginta granorum pondo suit. Sed aliqua ipsius portiuncula colligi omnis
nunquam potuit. Unde nostram patet acidulam , Caeteras , hactenus notas , materiae illius quantitate aut excellere , aut adaequare , quod maxime Cavendum in ejus potatione imperanda. Haec terra, lin-
48쪽
ae imposita, acre satis ciebat sapoeris sensum , oculis microscopio munitis inspecta, varios t menti instar candidos acervulos plurimis cum te in .nuissimis spiculis mixtos exhibuit. De qua re gramitas habeo humanissimo viro, ac de re physic a opintime merito, Hieronymo Olivetio , Societatis Jesu praesbytero . Hic enim ea, qua in vitris opticia elaborandis, peritia excellit, microscopium , quo fuimus usi, omnium, quae noveram, confecit praestantissimum. Jam vero eadem consueto artificia destillata, aqua tantum para , saporis colorisque expers ascendit, & in vase praedicta terra suSsbdit: ex quo hanc unam acidulae acrimoniam adferre, etiam atque etiam dignoscimus At enim cum omnes naturalium rerum studiosi, plurimis edocti observationibus, putent, aqua mintra terras excurrentem induere particulas qGidam, modo acidas, modo alcatinas , utrum acidulae hujus acritudo ab acidis , an ab alcatinis Cor
dulam vitreo scypho contentam , & ad aeris externi calorem redactam, quernarum gallarum scrobem indidit tum nativam Pelluciditatem exuens , solito gallarum , in aqua lolutarum , colore tincta spectabatur . Quod , si acidum quodque retineret, certe non accidisset, sed pullam nigramve vidissemus. Chalcanthi germanici pollen, ad imum scyphi, acidula repleti, descendens , statim solvebatur , &specie sumi adsurgens, commotionem quandam inter aqueas induxit particulas ; quod in acidis liquoribus , vel aqua communi non fit, ut de Aqua
49쪽
virgine compertum est. Eadem qi, ehaleanthi spiritu excitabatur , sal ,- is i ii eius nullam adferebat mutationem . Ab argento
item in spirita nitri soluto acidula statim albescebat,& , albo hinc desidente, pluribusque aereis adsurgentibus bullulis,superior ejus pars , pelluciditatem recuperans , propriam exuit acredinem .
Rurius syrupo tineturae violarum adjuncta viridem accepit acidula colorem , qui, aucta syrupi quantitate , plenior fiebat; cum rubescere contra debuisset, si acido suisset insecta . Quamobrem abal calicis terrestribus corpusculis acrem illius saporem repetendum esse, affirmare non dubitamus ,& veteri acidulae nomine retento , diversam tamen eidem naturam adscribimus . Eadem quoque ab oleo tartari, per deliquium, ut ajunt, parato, evestigio albescebat, ac ubi tenuissimum albumque subsidit, limpida rursus evasit: in subsidenti au- item materia leviusculam spiritu chalcanthi, atque
merae prodibant aereae bullulae , & omne desiden, per aquam iterum dispergebatur, ouae pristinum recuperavit nitorem . Idcirco non est mihi improbabile , aerem in principe causa esse commotionis intestinae, quam in fermentationibus, effervescet tiisque adspicimus . At si , virenti obiyrupum violarum , acidulae oleum tartari affundebatur, statim viridia spectabantur desilentia , superiore aqua priorem recuperante pelluciditatem . Hinc etiam a materia terrestri, quae in superiore experimento
eandida subsidebat, ope adjecti serupi violarum
50쪽
i colorem, manifestum est. In Aqua virgine post assulam oleum tartari non albescente, salem communem seu muriaticum dissolvi , deinde oleum tartari adjeci; mixtura tamen eadem perstitit , tunc per immissas aliquot acidulae guttulas , omnia vidi illico albescere . Non ergo ob dispersos
sales albescere videtur acidula , sed ob terram alcais linam seu calcariam , qua etsi penitus non carere Aquam Virginem, ab indita argenti, ut dicunt, solutione albescentem , comperissem , tamen in hac minimam Contineri , Oleum indicat tartari, ideoque ad usum potus est admodum opportuna . V t denique certior fierem , terream illam subis stantiam ab evaporatione , vel destillatione residuam , gustantibus acrem , esse haud dubie alcatinam , neque Chalcanthum , neque alumen, neque
ferruginem , aeruginemque retinere , ipsam spiritui 1 alis ammoniaci , & oleo tartari addidi, cum qui bris nunquam-ebulliit, aut admixta est, quod profecto, si acidum laperet non eventilet. Statim vero ac chalcanthi spiritu , aut aceto vini destillato excipiebatur, frigida & vehemens ciebatur ebul Iitio , & liquor dulcis fiebat. Τerrea etiam materia ex Aqua Felici, & violarum syrupo liquata,
pulchre virebat. Quamobrem de alcalica tantum acidulae hujus, nequaquam acida acritudine , non nisi temere possumus cubitare. Atque ut aliud in
eamdem rem tibi experimentum adferam , scias velim, caprinum lac, ad coagulandum more 1olito Comparatum , caleum , in medio 1eri coa tum , tenerius molliusque dedisse illam pelvim , in qua