Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

391쪽

ΠRRGMANN et duplex praemium reportauerat. p- II Respexerat inprimis ad Phalaeuam brumatam iLINN. Syst. Ed. XII. 28 r. cuius femina ali S Caret, Pomonae arboribus maxime inimica; metamorphosin subire insectum in terra obseruauit feminas vero non a maribus volantibus i ' coitu transferri, ut contingit aliquibus feminarum, alis orbatarum. Sed contra mares semimortuos secum trahere. Igitur impediendae sunt, ne in arbores

repant, ouilla in gemmis soliorum nam septembri et octobri metamorphosin subeunt,) depositurae.

liganda frusta corticis v. c. betulae; illa vero pice liquida illinenda; in qua, quae haeserunt insecta, quotidie eximenda sunt, ne super illorum Cadauexa, alia, tuta ab adhaesione adscendant: pix etiam

xenovanda est, ut semper satis tenax maneat. Hoeconsilium quam bene sibi cesserit, describit Ill.

utrumque sexum pinxit C ERROR iconer infecit9m rarior. Tab. 7. fig. ψ. erucam cum femina sola, non sEL LUeo en Belustusngen. T. III. tab. I . habet etiam ΠΕAvΜvR TOm. ΙΙ. Tin. 3O. COT- p. 19.tices circumdati arboribus fructiferis, varii generiss 97. Captae feminae inde a 23 sept. I 769. ad

2S nou. numeratae 227 6, praeter multaS non nu

meratas, et 'Circiter 6o oo in pice relictas. Marium numerus etiam additus est, sed non tanta sollicitudine ac feminarum. Si feminae cuiuis tribuantur Oua 2SO, patet, quantus futurus fuisset erucarum prouentu S. Feminarum deiectarum oua aut de comederunt vespae, et illis adeo se replerunt, Vt volare non potuerint, aliquae etiam perierint.

392쪽

P. 2 . q. L m BERGMANNI consilium quom si emsecutus sis resert PETR. ADLE RHEI M. Consit metall. Ipse hoc modo innumeras Phalaenas brumatos

cepit Vtriusque sexus. Quasdam feminas suspicatus euasis , vel per interstititia corticis alligati et arboris ipsius perrependo vel transeundo super picem, quae tempestate frigida facile ita coit, vi satis viscida non maneat; cui impediendo, Vt

aliquid admisceri possit pici optat. Certe tamen

erucarum futurarum numerum hoc modo insigniter diminuit, et cortices arboribus alligatos reliquit, proximo anno rursus usui suturOS. P s. Observationes uetriolarum sanguinolentarum edit GAHRIEL LvND M. D. Cum multi infantes variolis perirent Holmiae, sub finem anni s76o. et

initium 17 6 I, has, quas describit, vidit in infantibus

S. aut 6 parentum pauperum. Initium morbi simile initio variolarum malignarum, ardor, doloreSCapitis, anxietas, vomitus, inprimis lassitudo et defectus virium, cuius indicium erat, pulsus parvus et celer, respiratio dissicilis, plerumque etiam diarrho ea. Secunda die incipiebat stadium secundum; conspiciebantur maculae rubrae, quarum aliquae paulatim elevabantur, ad magnitudinem paruae iuglandis, sanguine repletae, aliae minores, aliae exiguae, variolis confluentibus similes. Maxima pars vesicularum saepius velut retracta intra corpus , vix amplius conspiciebatur: deinde rursus apparebant priori magnitudine, quae alternatio p. 3I- duo dies interdum durabat. Loca, a varioliS libera, pallebant, circum variolas nulla apparebant inflammatiociis indicia. Durabant anxietas, d lectio virium, pulsus paruus et celerrimus, ardor, non adeo magnus; saepius vero accedebat profluvium sanguinis ex naribus, di arrhoea difficulter

393쪽

compescebatur. Tertio stadio, quod suppurationis vocatur, nulla suppuratio. Variolae, ut ante,

sanguine plenae, infantes, dum anxii se in lecto iactitabant, et ita vesiculas rumpebant, sangui S, quiessiuxerat, lintea simili colore tingebat, ac alius sanguis, sed pallidiore. Fundum variolarum, ubi

disruptae erant vesiculae , gangraenatum non ani maduertit; ubi vero vesiculae sponte concidebant, locus p0st breve tempus nigrescebat. Iam alternabant ardor et frigus, alternis vicibus etiam nares sanguinem stillabant, excrementa erant sanguinolenta, visis magis magisque diminuebantur, anxietas et deiectio virium increscebant et aeger plerumque quinta die post eruptionem variolarum moriebatur. Nihil ad leuandum morbum faciebant nitrosa, acida mineralia, emulsiva, diluentia, Camphorata aut Chinata: analepticis videbatur optime essies, ut variolae extra superficiern corporis retinerentur. Balnei utilitas nulla, venaesectio, cantharides, sinapismus exigui usus. Turundis, solutione vitrioli aut aluminis madefactis, narium haemorrhagia sistebatur, rhabarbarina, et optata lenia, vespere data, diarrhoeam ad tempus impediebant, sed haec remedia omnia, non nisi lenien tia erant; infantes autem his variolis sanguinolen- lentis adfecti omnes, septima die ab initio morbi moriebantur. Hung morbum in Auctoribus frustra se quaesiisse ait Noster, et diuersos ostendis, qui similes ipsis videri possint apud sYDRNWA-

Holm. in obseruatori0 habitas edit PET. IV A R-GENTIN, quaS inprimi S monet magni momenti

esse ad definiendas differentias meridianorum loco-

394쪽

rum, ubi tum temporis astronomi degebant, propter transitum veneris sub sole. Ita ex sua obseruatione cum ea, quam T HE habuit, collata, Ward 0ehusium . ubi Vir Cl. obseruauerat min. II sec. temporis magis versus orientem situm

colligit Holinia; Eleuatio poli Wardoeliusti est Io gr.

et a min. 3 s see. quibus duobus definitur positio extremi borealis peninsulae Scandicae. Ceterum hic edit tempora, quibuS maculas, quarum illa die multae in sole erant, vel texerat luna, vel illas reliquerat. p. I. T. Eiusdem stoli seu obferuntiones, per ERICvM PROSPERINVM Math. Adi. Vpsaliae. P ψλ- 8. Eiusdem obsier Mettio FRID. MALLET Ob seruatoris Regii Upsaliensis, Pello in Lapponia instituta. Vidit quaedam, quae existimat ad lunae atm0sphaeram pertinere, et astronomis, ut ad eiusmodi phaenomena attenti sint, commendat. p. 8. 9. nomen pulueris, eaementariis usitati s ass)edit BE NED. Qv IS T. ANDER S So N. Vsus est

materia, quam Delphis reperit, ubi molis contunditur. Duas eius varietates inuenit. Prima gris ea est, flavescens, duriuscula, tactu aspera et sicca: diffracta in superfici bus, quae cohaeserant, speciem exhibens subtilioris argillae, arenae mixtae, ignem passae: immixtas habet particulaS Corneorum Crystallisatorum WALLERD, item spatiet quarti, plecta interstitiorum , quorum alia vacua sunt, alia referta particulis lapidis leuiter adhaerentis, pumici exfibris tenuibus constanti similis. Altera varietaS eo solo a priore differt, quod plura admixta habeat, Vt, praeter enumerata, particulas schisti nigrescentis, lapilli cornei crystalli sati, magneti obedientes, micam, particulas minerae ferreae cet. His

395쪽

materiebus contusis aquam superfudit, limumque et sedimentum examinauit, liquores chemiCOS, in- prirnis spiritum vitrioli adhibuit: limum etiam siccatum et compacatum examinauit , ex quibuS, qu Qenarrare longum e siet, haec infert: Materia haec Traisis, varias alias habet admix- p. 6S. t S, sed tam exigua copia, ut fortuito ad illam delata esse iudicandum sit, nec ad substantiam pertibnere. Inprimis ad argillas videtur referenda: nam puluis, in aqua natans, ipsum odorem argillae spargit madefacta et siccata, in igne aliquantum indurescit, p. sola absque additumento funditur, spiritu vitrioli admixto alumen praebet, et sal seleniticum, quo

terram calcariam adesse ostenditur. Adiiciamus, caementariam hanc terram, Trosi, Germaniae pro ductum esse. Foditur prope Francolarium ad Moenum et Andernaeum, et inde Belgis aduehitur. Examen chimicum eius instituit Cel. V o GELin praelectione habita in Soc. Reg. Scient. Gotting. NOV. 177 2. v. Nouos Commentari OS SOC. SC. Gott. TOm. III. p. IO.)IO. Vnerram Putorium describit IOSEPH. p. 67.

εε e fidei in America, quae Hispanis paret, medi

cuS. Descriptio ex litteris ad Nyco L. ALSTROE

MBR, sermone Hispanico scriptis, hic Suecico editur. Habitat animal circa metalliso dinas prope Pamplonam Americae; foueas in terra excavat, i quibus tota die dormit, nemini nocivum. Nocte insecta venatur, quibus vescitur, scarabaeos et lumbri eos, quos ex terra effodit, fortibus eo fine

praeditum pedibus anterioribus , illisque ungrilis munitis. Quamprimum aliquid auditu percipit, unde sibi metuit, liquorem foetidissimum longei culat, quo facile inimicum quemvis absterret.

396쪽

Hunc liquorem Vrinam hactenus putarunt. Nο- P. 7y. ster reperit eum contineri duabus glandulis oui columbini magnitudine, infra pelvim prope anum sitis, exitum habentibus in rimam, dimidii digiti longam. Hanc rimam initio pro vulva habuit falso, erat enim animal mas; sed hoc errore effectum est, ut, destructa rima, non satis obseruare posset exitum puniti alicuius mammiliaris, ex quo proiiciebatur liquor foetidus. Glandulae vero, quas diximus, Conglomeratae erant, contentae folliculo oviblarmi, in quo reperiebat aliquid liquoris foetidi.

Folliculus erat membranoso tendinosus, laeuis, compactus. Punctum mammillare pertransibat ductus excretorius; glandulae vero circum uestiebantur musculis, quorum ope liquor exprimeretur per ductum. Hos musculos licet satis sortes, non tamen sussicere credit Noster liquori in tantam, ut re vera sit, distantiam spargendo: igitur sacere aliquid adhuc aestimat basin caudae prementem. Vesica urinaria vacua erat nullumque vestigium iailla fuisse aliquid adeo foetidi. Exhibet Noster tum

animalis descriptionem, ad leges LinnaeanaS COD- cinnatam, tum varia ad anatomiam pertinentia de partibus, thorace ac abdomine contentis, item

musculis. Sed in his breuiorem esse, quam vellet, coegit intolerabilis Detor, unde nati ipsi dolores capitis, nausea, Vertigo, et alia mala, ut huius

anatomiae adhuc cum horrore reminiscatur.

Multos dies superfuit adhuc foetor in conclaui, ubi peracta erat disquisitio. Quodsi hystericae e paroxySmis rebus foetentibus reuocandae sint, nullum efficacius remedium adhiberi posse hac materia credit. Ceterum monet, animal prope accedere ad Ciuetiam, quam descripsit Ac. Reg. Sc. Parisina. II. Ex

397쪽

II. Ex Grato academiae editur, Cl. HEY- p. 77 KENS KIO ET D experimento comprobasse, quod

de aqua fontis Lohn narratur, diutissime illam servari posse. Lagenas hac aqua repleri curauit i7 S9. et ad sentem ipsum subere et pice claudi. Harum aliquae Holmiae in cauea seruatae hoc anno ITTO,sa Porem Omnino, qualis aquae, ad ipsum fontem haustae, est, ostendunt, nihil vel sedimenti, vel turbidi habent. Igitur haec aqua iis Commendatur, qui purissimam potui, vel alios ob fines

quaerunt.

Trimesre secundum. I. Historiam eorum, quae chymici fecerunt gae p. 79.

Nniendum mercurium, cum acido salis communis edit. T. BERGMANN. Haz prima parte agit de P. 87. Ablimato corrosuo, cuius praeparationis methodos varias recenset et diiudicat : saepius etiam, quae ipsi evenerint experimenta pariter instituenti, narrat. Sublimati huius parum vel nihil in p. 9 P.Suecia praeparari dolet, cum parcere Sueci possint pecuniae, in emendum illud ab exteris impendendae. Sit etiam id, quod emitur saepius arseni CO mangonbsitum. Quam fraudem ita detegi aliqui dicunt, quod sublimatum, arsenico inquinatum, indito salo aleatino, nigrum praecipitetur. Noster vero, valde obscurum esse hunc characterem experimento comperit, et illi certius ex9men praeseri, ut pauxit tum sublimati carbonibus iniiciatur, arsenico, odore allii se manifestaturo. r. Sublimati corrosui praeparati0nem QbHV '' p. Ior. doget Cl. ΜοNNET; Gallus, rei metallicae caussa itinera instituens; Ace. Regg. S cc. Taurinensis et Ruthomagiensis sodalis, opere de aquis mineralibus

398쪽

P. I O . bus notus. Eius scriptum dissertat oni BER AMANNI occasionem dedit. Experimenta eius haec sunt. Libram mercurii soluit in acido nitri q. s. quod calens adhuc adfudit in vas lapideum. Antequam recederet Calor omnis, adfudit solutionem librae et dimidiae salis communis omnem simul. Ortus inmixto motus infernus, ascenderunt vaporeS rubri,

et multum praecipitati decidit, sed id statim rursus

soluebatur. Post aliquam quietem, magna multitudo coit crystallorum paruarum, pugionum forma triangulares, flexibiles, et illis omnino similes, quas exhibet solutio sublimati corrosiui, illae P. IOS. a reliqua massa non aliter separari poterant, quam quod in filtro restarent. Cum bene essent exsiccutae, dimidium illarum exponebatur sublimationi, in cucurbita, balneo arenae indita. Sublimatio satis

celeriter procedebat calore exiguo. Alterum dimidium terebatur in mortario vitreo cum argento vivo; tres unciae crystallorum assumebant duas Vn-

Cias argenti vivi; quam proportionem dispensatorium Parisinum praescribit ad edulcorandum sublimatum corrosilium. Mixtura haec exponebatur

sublimationi. Cum hinc constaret, mercurium corrosiuum via humida tantum acidi salis recipere

posse, quantum sufficit, ut abeat in sublimatum corrosiuum, tentare libuit, num maiori copia acidi onerari se patiatur Z Itaque duae librae mercurii in ea acidi nitri quantitate soluebantur, cui aliquid adhuc deest et ad saturationem. Affundebatur solutio

librarum trium salis communis. Oriebatur, Ut ante, Vehemens motus intestinus cum vaporibus rubris; liquor autem vix ad momentum temporis albescebat, statim rursus fiebat clarus, colorem Vero Obtinebat egregie coeruleum. Sali communi soluendo, aqua adhibita grat, copia, quam fieri poterat, minima: igitur mox oriebatur ingens multitudo crystal-

399쪽

erystallorum, illis experimenti praecedentis omnino similium. His separatis, liquor exponebatur

balneo arenae, Vt quarta pars in vapores abiret: cum refrigesceret, coibat plurimum eiusdem salis. Id siccatum, tantundem mercurii currenti S, aC Prae- diectum recipiebat, ut abiret in mercurium dulcem.

Hae crystalli, cum a crystallis mercurii sublimati comrOsiui, Consueto more praeparatis, aqua sua crystalli, ssationis disterrent, adhibendus illis sub initium sublimationis est calor lentus et caute tractandus, ne crystallisationis aqua subito mutetur in VaporeS, magnam partem sublimati secum abducturos, imo vasa distracturos. Idem sal mercurii si solum sublimari debeat, maiori adhuc cautione opus est. Quod in his decompositionibus nascitur nitrum quadrilaterum, dissiculter crystallisatur, et humidum ex aere attrahit, igitur nullum periculum est, id salimercurii, cum hoc crystallisatur, se admixturum. Solutio quidem eius circumdat crystallos; sed a charta, super qua siccantur, suctione recipitur. Liquor ex ambobus his experimentis residuus, sollieite in balneo arenae ad siccitatem evaporabatur: dum siccabatur massa salina, aliquid salis mercurii marginibus adhaerebat, etsi calor esset lenis. 1t que hoc modo multum perditur; sal vero obtinetur omnino siccum. Haec massa ad separandum sal mercurii in puluerem redigebatur, quo 6 cucurbitulae usque ad dimidium replebantur et balneo arenae immittebantur. Quarum fornices superiores, cum breui tempore sublimato obducerentur, paulo post ex media sumus crassus albus exiit; quae cum accuratius Noster consideraret, in fundo residuum nitrum quadrilaterum fluere et vehementer ebullire vidit, imo variis in locis incendi; statim reliquae cucurbitae eadem ostendebant. Igitur pquasdam ex igne sustulit, sed statim elaboratoriosum

400쪽

sumo, mercurii sublimati pleno, fugere eum oportuit ;inspirauit et deglutivit aleati volatile, qu0d vaporibus mercurii sublimati unitum, eorum esseaus nocuos impedit, et eos exspiratione elici rursus permittit. Itaque rediens in laboratorium cucu bitas, in balneo arenae residua S, claras reperit abS-que ullo sublimato. Cum exiret ignis, nitrum quadrilaterum in magnis massis, fundis accretum reperit. CHCurbitae, quaS exemerat, egregium sublimatum corrosiuum continebant, paulo rarioris texturae. Haec, ut patet, oriebantur a fusiono

nitri, quod ita solum accendi potuisse notatu dignum. Haee perieula ut euitarentur, massa salis mercurii aequali portioni arenae miscebatur, quo impediebatur subita fusio, calor vero sub initium adhibebatur lenis, ut paulatim in vapores abiret humiditas. Ita facile obtinebatur sublimatum; sed, cum massa, antequam adderetur arena, plurimum nitri quadrilateri contineret, quaelibet cucurbita non, nisi tenuem laminam sublimati, interiora obducentem, coΠtinebat; unde consultius est plurium cucurbitarum loco unam maiorem adhibere, in qua sublimatum magis compactum et crystallinum ob-P. IOS. tinetur. Solutioni Octo unciarum mercurii tantundem spiritus salis adfudit. Decidit magna quantitas praecipitati albi, etiamsi vehementer caleret solutio; praecipitatum hoc fit tratum et aqua calida edulcoratum, omnino simile repertum est consueto praecipitato albo. Hinc infert, cum meΓcurius sat acidi receperit, ut in sublimatum corrosivum abire possit, deinde plus acidi dissiculter recibpere, aut Omnino non. Euaporatione ex hoc liquore obtinuit crystallos, prius descriptis similes. p. I o9. Tandem examinaturus, num acidum salis adoriatur mercurium, alcati ope ab acido nitri separatum, unciae praecipitati in cucurbita adfudit quatuor

uncias