Pandectes de Justinien : mises dans un nouvel ordre, avec les lois du code et les nouvelles qui confirment, expliquent ou abrogent le droit des pandectes

351쪽

est pendatile.

Si les simo in on sit proquiis devant les juges 'nia compro mi , On potirra se servi de leurs si position ei jugement, oitque es hines simo in existent eues re oti ait ut cesssi 'exister. Cependant 'iis Sont en cor vivans , elui ccntre qui iis soni pro- duit si Durra demander que te juge les en ende ne se conde Ois. XXVI . oules is les simoin , que que sol le iuge evant teque iis dolvent si poser, soli tenus 'abori de prole ferment; en esset, Constant in dit Nous avons ordonia depuis long tenas i qu 'avant de re nil re simoigia age, es simo in seront id spar a religion dii seruient, en permettant sente metit 'ajo uterso au dbposition de certaines person ne respectabies , an te Sassiij et tiris et te sor malit n. li aut avo i aias si que les parties soni appelsies h l 'audition deleur temo in surri 'avertis semen des huis siet D mais que si Plane et 'aut re soni absentes , le juge Ourra galement entendi e le tem Oiu ; Oy. a Di is, at code et tiro dii merue tit re, a la-

XXIX. Lamo velle C statue a cetragarisque elui qui a pro

duit ne ii de ux Ois des semo itis, ne petat plus apros V Oir nes is pris Onnais satice des si positions , en prodii ire avant age mai que elui qui 'aias encore ei communication des si pusi ii Oras , petit en rei threr usqu' quali esse is a production.

352쪽

ninna quidem de perjurio , deinde salsi crimine coti ven Itur. Quod , si eum in ipso testimonii tempore mentiri suspicio sit, verbera is fur. Quod si is, qui ex salso testimoni condemnatus est, civi ' siler agere contra testem voluerit, quidquid artini secit, abeon reii piet ac prieterea salsus ille testis desinitam legibus poenam sustinebit. Quod si etiam in ipsa lite et incipali convistus menda-0 cii fuerit, ossicium judicis est , ut eum vel in totam litem tui , illi nota est contra quem testina onium dixit, vel in minus On- demnet, vel etiam poenis subjiciat: servatis omnibus, ure jam ii statuta sunt de his qui salsum testimo ut irin perui bent n. l. 3.

cod. h. t. c. o.

Constitutio Justiniani dat edaneis iudicisus potestatem Pu Diendi salsos testes et eos tormentis subjiciendi si plebeii sint Dadhibito iamen praefecto vigilum. Quod si decuriones sint, aut in aliqua dignitate, rem reserre debent ad magistratum l. 5. Od.

Et jam ante Zeno constituerat ut testes, in quos animadverteriduli est, nullam Ori praescriptionem , De quidem armatam militiam objicere possint. l. I . alias a. cod. h. t.

TITULUS VI. De juris et facti ignorantia.

In multis contractibus et negotiis de quibus actum est superioribus libris , saepe interest an quis quaedam sciverit an ignoraverit; et an in ure, an in facto erraverit. Hinc subjicienda sui haeo tractatio de juris etfacti ignorantia. g. l. Quotu lex sit ignorantia I Ignorantia vel lacti, vel juris est . l. i. aut lib. . . au CG ignorantia iuris est, ignorare quae legibus e moribus consti

inta Unt.

Ignorantia facti est, ignorare quidpiam contigisse, aut quo modo contigerit. Hoc exemplis illustrari potest. Ecce enim si si quis sciat qui deniali delatam esse bonorum possessionem, nesciat autem ei tempta Spraeterisse bonorum possessio his, tu facto erat. Idem est, si putet eum bonorum possessionem accepisse. Sed si sciat eum non petisse , tempusque ei praeterisse, ignoret autem Sibi ex Successorio

i Dees item haec ausi in iani constitutio, praeteritualia in editiove u hol redi.

353쪽

D nage est 'ab Crit oursuivi commessarjure es ei sui te comme, laus satre Celui qui , Di instant de a si position is solapson noM 'impos ture , est rappsi de verges Celui qui ay an oth condam ne ii par sui tela un saucioni Oigna ge pori contre lui, vetitio ursu iure , i ii ement te auctemo in , Obtietat contre ce dernier a rέ para H lion durior si 'il a pro uvo . et te salax simo in subiicia ei nei, uiligo par lecto is Celui qui a set conva incit 'impositire dans Dra' instanee principale , est condamn sui vant i 'arbitrage dii juge a, ii is inde uitiiser eo entie la parti contre laquelle it a si possi D u a 'en dii dona mager seu temetit ei partie satis preiudice de D e qui a id statu par te scio is contre ceu qui portent salax ἡ-

La constitution de Justinien donne u juges sidansis te poli voi de uni te salix temo ins et de les metire a la tortore si ce

tus de a dignit de docurions ou de to ut aut re , ii sit eu tressitor an magistrat i).

In constitution de Asinon avait anthri eurement statu que lesii moltis 5 uni ne potarratent sic liner aucula tribunal, ni seplaindre de cemii 'on aura it employsi contre u la Orce armi e .

Dan beaucoia de contrat et dans te assai res doni les iures precἡdens iit ratio, on distingue solivent elui qui a contractsi Sciem ment, de elui qui a contraci dans Perreur, et elui quia erro en droit, de elui quia errhisti ait. I sallait don a j ouis iei in trait de 'erre ur en ait et en roit. g. I. Combien it, a 'esse eces d'ignorance. l. ''ignorance est relative ali ait o aurai Oit n. L ignorance dii roit est celle des hos es prescrites par es Iois

354쪽

33. LIB. XXII. ANDECTARUM ΤΙΤ. VI. capite competere bonorum possessionem, cedet i et emptis, quia in ure errat D. d. f. I. g. 3.u idem dicemus , si ex asse is heres institutiis , non putet sebo uoraria possessionem petere posse ante apertas tabulas : quod si nesciat esse tabulas, in facto errat . l. l. I. g. c. u Si quis nesciat se cognatum esse interdum in jure interdum in acto errat. Nam si et liberum se esse, et ex quibus natus sit, Sciat, jura autem cognacionis habere se nesciat, ii jure errat. At si quis sorte expositus , quorum pare ut uui es Set, ignoret, et Ser via alicui, putans se servum esse, in facio magis quam in jure errat . d. l. I. g. 2.

g. I. Pro Onuntur dura regii seneratos circa ea in quibus no et aut rodest ignorantia juris vel facti. II. In eo disserunt ignorantia juris et ignorantia acti quod quia in quis certat de acquirendo, si quidem per ignorantiam juris hoc contingit, sua ei nocere debeat ignorantia ; si autem per ignorantiam acti, opere ei non debeat. Hinc illa regula quae a doctoribus traditur : in lucris nocet emor uri , noufiacti. In eo autem conveniunt quod quidquid aliquis, sive per ignο-rantiam juris, sive per ignoraut iam acti gesserit, non ei obsit

quominus rem suam reposcere aut retinere poSSit. Hinc altera regula Derror quilibet non nocet in damnis. Duas illas regulas in unam ita complectitur Papinianus En ror facti ne maribus quidem in damnis vel compendiis obest juris autem error nec foeminis in compendiis prodest. Caeteruna omnibus uris error, in damnis amittendae rei Suae nou nocet M. l. 8. Papin lib. I desinit. Idem alibi is uris ignorantia non prodest acquirere volenti

III. Et hanc regulam iam ad oeminas, quam ad mares porrigi, rescribunt etiam eo et Anthemius. Ita illici re e passim liceat

mulieribus Omnes suos contractus retractare , in his tuo praeter

miserint, vel ignoraverint: statuimus, si per ignorantiam juris damnum aliquod circa jus vel substantiam suam patiantur, in his tantum casibus 3 in quibus praeteri lamna legum auctoritas eis

suffragatur, subveniri n. l. 3. Od. h. t. I. 8.

1 Nam ignorantia, seu error furis Docet ut modo dicetur. 2 Ex legibus caducariis , heredi ex parte scripto hereditas , aut bonorum possessio non desertur ante apertas tabulas; verum heredi ex asse scripto deiertur ex die mortis.

355쪽

. Nous dirons la hine hos si, tant institusi siritier our oul la succession I), ille ait pas u 'il peii demandor la possession des biens vantri Ouvertur dia testament toti te suis, s 'illes it pas u in a uia testament, i Ira de a par erreui des ait n. . Si uti individia ne saltias qui est cognat, it erre uel que fot en roit, et quel quoi is en a tu carra i s ait de uici est si, et qu il est ne ii re mais ignore qu' illa es rotis de cognat, it erreen roit Celui qui 3 an hi exposh, et ignore de uel parens iles n. erre luto ei fait 'lu'en roit dans e cas ou servant Comine es clave, it cro irai let re dei lement . g. IL Volci detix rhgles En ales Parma Pori rex cas dariS DS-queis l'ignorance de droseiu defati Peutiuire u ProsilCD IL 'ignorance de droit et 'ignorance de ait disshrent en cela que si iiii individi plaide pota ac queri quelque rho se, et erre hcet gard son ignorance de droi do it tui, uire, mais son ignorauce de saltile te petat pas. De la et te regie tabli par te docte aps 'si reti de droit Duit poti ac lusirir, ais r rreu de Lit

ix Carci' ignorance o Perreurrae mi nuisent, commetu vade dire. vivant les tot cadu ires cum scales , a 'ossession des biens 'est pas silur ἡ ι 'hhritier tisii tu eri partie , av3ntri 'citaveritare dia testament; mais elle est di si rεὐ celui qui est iustitia uuique heri iter depuis le our

de la mort durae, taleur. ν

356쪽

336 LIB. XXII. ANDECTARUM TIT. I.

I. III. Exen iis declaratur Prima regula et In lucris nocet iuri'

error, non sacti.

IV. Discrimen quod inter utramque ignorantiam notavimus. scilicet ut etiam quum de acquirendo agitur, ignoraulia facti non noceat, ignorantia autem juris, potest pluribus exemplis illustrariare Nam si quis nesciat decessisse eum, cujus bonorum possessio desertur, non cedit ei tempus I). Sed si sciat quidem destinctum esse cognatam, nesciat autem proximitatis nomine bonorum os sessionem sibi deserri aut se sciat scriptum heredem, nesciat aulem quod scriptis heredibus bonorum possessionem praetor pro mitti cedit ei tempus, quia in iure errat. Idem est, si frater On sanguineus defuncti credat matrem Otiis rem esse n. l. I. g. I. Paul. lib. ad ed. Similito e re iuris ignorantiam in usucapione 2 negatur prodesse Macti vero ignorantias prodesse constat . . . Pomp. lib. 13. ad . b. V lieni v si quis jus ignorans lege Falcidia usus non sit, nocere se dicit epist ita Divi Pii. Sed et imperatores Severus et Antoninus in hac verba rescripserunt Quod ex causa fidei comis missi indebituni datum est, si non per errorem Olutum est, re is peti non potest. Quamobrem Cargiliani heredes, qui, quum, ex testamento ejus pecuniam ad Opus aquaeductus rei publicieis Circensium relictam solverent, non solum cautio us' non exe-

is gerunt, quae interponi solent ut, quod amplius cepissent mu- is uicipes quam per legem Falcidiam licuisset, redderentin verumis etiam stipulati sunt ne ea summa in alios usus converteretur, et scientes prudentesque passi sunt eam pecuniam in Opus aquaeri ductus impendi frustra postulant reddi sibi a re publica Circen sium, quasi plus debito dederinta quum sit utrumque iniquumn pecuniam quae ad Opus aquaeductus data est repeti, et rempublio cam ex corpore patrimonii sui impendere et in id opus quod is totum alienae liberalitatis gloriam repraesentet. Quod si ideo reis pelitionem ejus pecuni de habere credunt, quod imperitia lapsI, M legis Falcidiae beneficio usi non sunt, sciant ignorantiam iacti,

is noti uri prodesse; HUC Stulti Solem succurei, sed erran si tibia D. i Quia in acto errat.

2 Error inris esset, si eniteres ab impubere sine tutoris auctoritate, ignorans hanc auctoritatem esse necessariam. Error fiacti est, si ignoraveris eum esse impuberem : et hic error proderit tibi ut ex hac emptione videaris bos 5idere Pro eu tore, et usucapere possis Pscilicet si hic impubes rem alienani tibi vendidit. Nam si propria in tibi vendidisset, alia ratione non poteris usu capere , quia res pupilli non potest usucapi.

357쪽

DE 'lGΝORANC DE AIT ET DE DRoi Τ 33 g. III. De exemplo Non e liquer a remiser rose, sucl'erretir de Dottiuit Our acqtigris, et non 'erreur desciit. IV. La distur ce que notis avons remar lusi enire ruri et 'au- ire ignorance, 'est is dire, que 'ignorance de di Oit nuit, et quel 'ignorance de ait nemuit pasci ors tu' i s 'agit 'ac lusirir, peti hi rerendue plus sensibi par tu Si eur exemples u car si uia indixi duignore que elui a qui on a si fiar la possession des biens est si chilh on ne tui accorde aucula silai I); cependant, si ayant con nais sance de a mort de son cognat, i ignore que a possession

mois ignore que e proteur promet a possession des biens aux4ύ-ritier instituos in tui accorde alor dia lenis , parce u i erre udroit. I en est de dirae 'uti rhre consanguin ducisi sunt, qui cro itque a sire do it tui oti e prἡsbrhe M. De in hine u 'ignorance de droit ne prosit pas par appor hi usucapion sa); mais i est conflant que 'ignorance de ait pro

V. st Si uia indixi dii ignorant te roit ammis 'invoque lacloi

sion tu projudici era, et te em pereurs si vore et Dion in disentatissi datis uia res crit qui a id indument donni en vertun 'un id hi commis, ne petitias ire si psith, 'it 'a pas ot paysin par er reui 'est Ourquoi es siritier de Cargilianus yanti paysi, en verti de Son testament, aux habitans de Cirhne uuae M om me laiss helour a constructi OuM 'Duraque duc , non Seu temetit

D 'exighrent a les cautioris Ordinat res Our a restitution de ce, que les municipaux de cet te ille aura ierit regu de plus que lacio in Falcidia e leur permeti ait de re evoir, ais encore sint stili pulsi que celte Omme ne ourrat pas tre emplo1 si is 'autresis sages myant Sciem ment Sotisserimu 'elle sui employἡ is a cotis is tria lion de cetraque duc lis demandent en va in que les habitans, de Cirhia leur restituent e qu is iat payh de plus qu' iis ne deis valent; car il sera it Oubtemen injuste de si pote uno ominen Oniasie Our a ire uia queduc, et que les habitans de et te illen pay asserit de leur patrimo ine uti monument qui ait stati a libύ- is alitἡ 'un particulier. 'iis solent ire solidos a si poler et ten omine, comme yant par impor ille omis illinuoque lacio Fal-

1 Parce illa d erre en ait. 2 Ce sera itine erreur de droit si achelant 'uri impubhre, sans 'au

toris alion de ora luteur, ou ignorie 'Me Ceile autoris litori , necessa ire.

Tome VIII. 22

358쪽

338 LIB. a XII PAX DECTARUM TIΤ. I. . Et licet municipum mentio in hac epistola sal, tamen et is qualibet persona idem observabitur. Sed nec , quod in operea quaeductus relicta esse pecunia proponitur, in hunc Solurn casum cessare repetitionem dicendum est. Nam initium constitutionisgonerale est demonstrat enim, Si non per errorem i solutum

sit fidei commissum quod indebitum fuit, non poSse repeti M. uralem et illa pars aeque generalis est; ut, qui iuris ignorantia,

logis Falcidiae beneficio si non sunt, nec OSSint repetere mi Se cuti dum hoc possit dici, etiamsi pecunia quae per si dei commis Sum relicta St, quaeque Olula est, non ad aliquid faciendum relicta sit, et licet consumpta non sit, sed extet apud eum cui Oluta est, cessare repetilionem D. l. 9. g. 5. aut lib. Sing. de jur.

et ficti ignOV. Item rescribunt Dioclet et Maxim. Quum quis jus ignorans indebitam pecuniam solverit, cessat repelitio a). Per ignoratiliam enim sacti tantum , indebili soluti repetitionem competere tibi ii O-

tum St n. l. O. O . h. t. I. 8. 1 Et quidem errorem facti. a Nam , qui repetit quod indebito solvit, certat de acquirenda re quan

solvendo alienavit. Porro error furis ut vidimus uocet acquirere volen

tibus. Ita sere Cui acius.)Tamen , contra hunc disertum textum mulli interpretes existimati id quo Te iam errore rari solutum est, posse repeti condictione indebiti me putant videri posse acquirere et de lucro certare , cum qui, quod suum erat et per

ε)rrorem amisit, vult recuperare Nec desunt textus ad hanc serit eui iam si a

biliendam ; ut lex . S. 3. f. 6. i. od seriatusconsulturn Pelletura item I. 5 ff. h. tit in quarum legula specie, si de iussori qui pactus ne peteret, per errorem postea solvit, condictio datur. Atqui tamen in eo fideiussore supponi Don potest alia ignoratilia quam uti icti proprii quae non admittitur ut modo infra, D. II , aut guorantiam raris Rescriptum autem Diocletiani . cujus interpretatione ut hic quaerii ius, obtinere volt in in eo duri taxat casu quo id solutum est, quod , etsi proprie loquendo ne natura qui dein debe

retur, quum esset late Ut quis potuisset hortes te non solvere , tamen hora es

lius fecisset si solveret. Ex empsum asserunt in herede qui, etsi honeste alcidiam retinere possit, tamen honestius stacit eam non deducendo et Plenam iidem exhibendo defuncto Iris casibus , tentia ignoratiliam iuris obstare ie- petitioni. Quibus vero casibus nulla vera causa Suberat Propter 'liaum Sol e vetur , volunt repetitionem concedi tam ei qui in iure , quum ei qui in acti, erravit se id viriti lib. i. sumst. v. a. Valde probabilis haec sentencia , ei inagia equitati fatens qua in euietitia Culacii.

359쪽

DE L IGNORANCE DE AIT ET DE DROIT. 339, cidia , ii iis apprennent que t 'ignorance de ait petit proster, , mais quera 'ignorance de droit De te petitias, et qu'On vient au, seco ur de Perre ur, et non de la Otti se . . Et mo me eiacore que e res erit ne saSSe mention que des naia

Dici paux 'une ille , on observe te hine principe a l'ogard 'uti indixi dum uel conque ii ne saut pas non plus dire que lavo potition

Dioclsilien et Maximi ei di sentius si dans unae Scrit: Maormia 'unindividi dans 'ignorance dii roit a paysi une omine 'lu' ille de ait Pas , i ne petitias a repetersa, car uous save queri' ignorance des ait petat seu te autori Ser ausipsit ilion 'unia temen indument saltis. i Mὰ me de s ait.

Comme Ousci'avoris v, ultra ceux qui eulerit acquἡrir Telle est l'opi Dion de Cial t,. Cependarit, contre ce ex te Piacis , beau coupra 'interprsites penserit qu'onpetat sipdter e qu'ori a pay par erreur, memora droit, en vertu de 'ac tion dii palem erit indument ait et iis ne peti sentias qu'onluisseratre cens fiomusiri et contes ter et esset, quand on vetit recOuvre la chose 'lu'on a per due par erre ur. Ilis a plus leur texies favorabies h etle opinion, comiti la

360쪽

VI Alia exempla, in quibus istis ignorantia nocet quum duacquirendo agitur, videre est in Sequentibus rescriptis. In primo ita Gordianus Quum ignorantia juris excusari a cile non possis, si major annis viginti quinque hereditati matris tuae renuntiasti, sera prece subveniri tibi desideras . l. I. cod.

In altero sinii liter rescribit Plii lippus emancipata a patre, intra annunt bonorum posses Sionem petere cessasti, praetendere juris ignorantiam nullis rationibus potes n. l. 3. Od. h. t. Contra, ex sequenti rescripto liquebit ignorantiam facti pro desse, etiam quum de acquirendo agitur, videlicet ad revocandum quod per talem ignorantiam alienatum est. Ita enim rescribunt Dioclet et Maxim. Si post divisionem saciam, testameni vitium in lucem emerserit, ex his, quae per ignorantiam consecta sunt, praejudicium tibi non comparabitur. Ostende igitur Loc apud correctorem virum clarissimum amicum nostrum, testamentum vel fide veri deficere, vel juris ratione i)stare non OSSe, ut infirmata scriptura, quae testamenti vice prolata est, solidam succes Sionem obtineas n. l. c. Od. h. t. I. I 8.

VII. Vidimus ignorantiam facti ab ignorantia juris disserre in

eo quod fidec quum de acquirendo agitur, noceat altera autem non noceat. Hujus autem discriminis rationem ita tangit eratius :. In omni parte error in jure non eodem loco quo facti ignoran tia, haberi debebit quum jus sinitum est possit esse, et debeatu facti interpretatio plerumque etiam prudentissimos allat . . . Nerat. lib. 5. 2mbVGH. Enimvero, quum jus sinitum sit, debet unusquisque aut illud, ire, aut de eo consulere peritus adeoque ejus ignorantia culpabilis est, et merit uocet. Hinc Valentinianus, Theod et Arcadius D Constitutiones principum nec ignorare quemquam, nec dissimulare permittimus D.

l. II. Cod. h. t. I. 8.

g. IV. Quas limitationes citiatur regula suyna dicta VIII. Quod liactenus diximus, ignorantiam juris, quum de aequirendo agitur, nocere, limitationem patitur. Quum enim ideo noceat quia culpabilis est, hinc sequitur quod certis personis in quibus excusabilis est, Docere non debeat. Tales sunto'. minores a Daunis, ' quandoque et tam liue, ut docet Paulus.lla ille Regula est juris uiderm ignorantiam cuiquc Oce-

I Puta , quia unus ex testibus erat servilis condiu otiis quod tu igno