De verborum peregrinorum apud scriptores romanos usque ad Ciceronis tempora usu et compensatione

11쪽

in hac quidem re optime meritus est de civibus suis, quod rerum scriptores inde ab hoc tempore, paucis exceptis lingua Lat utebantur aequales enim ut Q. Fabius Pictor, L. Cincius Alimentus, C. Acilius, A. Postumius Albinus res populi Romani gestas nonnisi Graece descripserant. De Catonis orationibus postea nonnulla dicam p. 233. 3. Lucilius. Ab hoc poeta nova quasi aetas in Voc per recipiendis initium capere videtur, cum alienam a scriptoribus prioribus

viam et rationem constitueret. Nam sicut apud Afran illum adulescentem questum esse vidimus, quod vituperaretur, si secundum consuetudinem sermonis cotidiani voces Graecas insereret, ita Lucilium primum hanc viam inisse satis constat;

qua de Causa Horatius, gravissimus ille ut aliorum ita Lucili iudex', poetam vehementer reprehendit serin 1, 10 203. Cum igitur quaerendum sit, quo consilio Lucii tot Graec.

VOC. in Sermonem Suum inculcaverit, necesse est videamus,

quam rationem de verb. per adhibendis poeta ipse constituerit. v. 15 Lucii deum conquerentem facit de vocabulorum exterorum usu porro clinopodias lychnosque ut diximus semnos Ante pedes lecti atque ducernas Similiter T rutaenaeque, inquit, qualis ci Marx ad h. v.). Sed poeta antecedenti versu deum ipsum lentem facit Graeca voce, qua de Causa ex his verbis per ironiam dictis fortasse concludere possumus illo tempore non defuisse, qui moribus antiquis Latinis tantum

faverent et omnibus Voc per. Sum opprobrio Verterent, quamquam ipsi sermoni voce Graeca inserebant.

Aliter 88 sqq. quibus Mucius Scaevola T. Albucium, quod Graece potius quam Latine loqui mallet, patria lingua

Sprela exteram ascisceret, vehementer reprehendit his verbis: Graecum te, Albuci, quam Romanum atque Sabinum, Municipem Ponti, Tritani, centurionum, Praeclarorum Orminum ac primorum

signiferumque maluisti dici Graece ergo praetor Athenis i id quod

maluisti, te, cum ad me accedis, salum i Chaere, inquam, Tite. lifores, turma omnis chorusque Chaere Tite hinc hostis mi

12쪽

- 10 Albucius, hinc inimicus Lucit igitur, etiamsi saepissime saturis secundum sermonem eruditorum vel urbanorum civium Graec. voc inseruit, eadem vituperatione se non dignum esse putavit.

Similiter poeta graecissantes rhetores vituperat quinto libro, de quo Gell. 8 8 dicit: ὁμοιοτελευτα ceteraque huius modi

scitamenta quam sint insubida et inertia et puerilia facetissime hercle significat in quinto saturarum Lucilius. Neque aliter irridet Albuci adulescentis orationem diligenter elucubratam verborumque collocatione inusitata pueriliter numerosam 84 quam mirilexis conpostae ut tesserulae omnes t Arte pasimento atque emblemate sermiculam. Ex his omnibus versibus concludat quispiam poetam Voc Graec sermoni at inserere dubitasse a contrarium invenitur Cur igitur Lucii versibus saepisSi me voce peregrinas inseruit Imprimis est considerandum, ad quales homines poeta scripserit Cic. de orat. 2, 25 de hac re nam ut C. Lucilius . . . dicere solebat neque se ab indoctissimis neque a doctissimis legi esse, quod alteri nihil intellegerent, alteri plus fortasse quam ipse fin 1, 7

nec ero ut noster Lucilius recusabo, quominus Omnes mea legant . . .

quorum ille iudicium reformidans Tarentinis ait se et Consentinis et

Siculis scribere Lucit igitur hominibus scripsit, qui ipsi

Graece loquebantur, sed Lat. linguae non imperiti erant opus igitur erat poetae rationem ducere huius favoris. Denique ex Lucili ipsius verbis concludere possumus eum usitatissima tantum verba adhibuisse, id est vocabula, quae Sumpta erant ex cotidiano sermone et omnibus nota dicit enim poeta 650 si quod erbum inusitatum aut elamatium offenderam. 649 quid ni et tu idem inluseratum me atque idiotam diceres '.

Lucit igitur vituperaverat aliquem poetam, quod inusitatis verbis usus esset, et optimo iure se hoc fecisse putabat, quoniam ille quoque similiter sibi opprobrio talium nominum usum dedisset. Huc accedit, quod poetam ipsum Athenis

et rhetorum et philosophorum consuetudine usum esse VeriSi

i Mar ad h. v. Cichorius Unterstichunge a Lucii ierit 1908 p. 128 transmutat

hos verSUS.

13쪽

- 11 millimum est, ita ut Graec voc non quasi ex umbraculis, sed ex sole assumpserit. Magnam igitur verb. per abundantiam in Lucili saturis inesse non mirabitur, qui haec omnia

Secum reputaverit.

4. M. Terentius Varro. Sententia nostra, quae iam ex Lucili illis locis constabat Romae vel doctissimos et maxime litteratos viros cotidiano

sermoni Graec voc inspergere solitos fuisse, imprimis confirmatur, si contemplamur saturas Menippeas Varronis, cuius frequentem verb. per usum nemo ex scriptoribus quos pervestigavi ullo modo aequavit. In saturis enim nullus locus invenitur, quo Varro rationes de hac re constituerit; nonnulla etiamsi perpauca comperimus ex tribus locis in libris de lingua Latina et de re rustica inscriptis. Dicit enim auctor ling. 9, 22:quotus quisque iam seroos habet priscis nominibus 9 quae mulier suum instrumentum estis atque auri eteribus ocabulis appellat sed indoctis non tam irascendum quam huiusce rasitatis patronis.

Et cum hoc loco coniungenda sunt Varronis verba rust 2 pr. 2:

quod dum seroaserunt institutum, utrumque sunt consecuti, ut et cultura agros fecundissimos haberent et ipsi saletudine firmiores essent, ac ne Graecorum urbana desiderarent gumnasia quae nunc si satis singulae sunt, nec putant se habere illam, si non multis ocabulis retineant graecis, quom socens particulatim loca procoetona, palaestram,

πο ferion, peristylon, ornithona peripteron, ποrothecen His igitur locis vituperat Varro cives suos, quod non satis habeant priscis nominibus ad res significandas uti, sed Graecos mores et Graec voc recipiant in Lat. sermonem. Quod igitur in eius scriptis multa verb. per inveniuntur, imprimis considerandum est auctori saepissime Graec nom. opus fuisse, quod etymologicam nonnullorum verborum originem investigandam sibi proposuerat. Deinde Varro libros suos legendos conscripsit doctis modo et litteratis popularibus, non artium et doctrinarum rudibus; nam ipse dicit rust. 3, 10 1 Transinunc in illud genus, quod non est illa ac terra contentum, sed requirit piscinas, quodios philograeci uocatis amphibium In Varronis igitur scriptis permulta verb. per inveniri non mirandum St.

14쪽

- 12 5. Auctor artis rhetoricae ad C. Herennium. Imprimis inde a saeculo secundo praecepta Graecae rhetorica Romanis innotuisse concludere possumus ex illa Atheniensium legatione Romam missa et mille Achaeorum exilio. Et quamquam saepius illis, qui antiquis moribus avebant, auctoribus et philosophi et rhetores Roma eiecti sunt, tamen irrita haec omnia nam brevi post alii Graeci magistri in urbem venerunt, a civitatis principibus ipsis saepe invitali ). Quantopere vero iam Sullae tempore ars dicendi Romae convaluerit, satis cognoscere OSSumVS ex ea re, quod tun temporis duo simul libri de hac materia Latine scripti sunt alter Ciceronis, de quo postea, alter quem auctor nescimus quis Herennio petenti misit, ut sine magistro artem dicendi discere posset. Quod in Verb. per usu contemplando minime neglegendurn est ). - Uno loco rationem de Graecae

rhetoricae terminorum usu et Compensatione auctor constituit , 10 quae enim res apud nostros non erant, earum reriam nomina non poterant esse suam. Ergo haec asperiora primo

sideantur necesse est, id quod fiet rei, non nostra Uscultate. Quibus ex verbis auctorem omnes Graecos terminos in suam linguam transferre in animo habuisse apparet, etiamsi saepius huius modi Latina significatio apta non esse videbatur. OUamquam nova re erat, auctor tamen non confugit ad Graec linguam, sed Latine loqui auSUS est, et perrara Sunt Oe mere Graeci, quae nonnullis locis ad Lal nom. planius illustrandum addidit, plerumque autem aliqua interpretatione Vel XCUSatione anneXa. 6. Lucretius. Nunc Lucreti carmen de rerum natura contemplemur, ut Uae

in singulis libris verb. per usurpaverit vel quae vitaverit aut nova vocabula ingendo aut iam usitata ad aliam significationem

i R. Religenstein Scipio Aemilianus und die stolache Rhetori . traflburger

Ipse dicit 1, non enim spe quaestus aut gloria commoti enimus adscribendum, quemadmodum ceteri, sed tit industria nostra tuae morem geramus Doluntati.

15쪽

- 13 transferendo infellegamus. Quamquam iam secundi saeculi

initio semigraecus Ennius Epicharmi philosophiam Latinae

consuetudini tradere conatu erat, tamen gens Romana magiS

ad arma bellaque et lolius orbis terrarum imperium quam ad artium litterarumque culturam nata esse videbatur, ita ut ille poeta dicere posset scen. 376 philosophari est mihi necesse, cit paucis nam omnino haud ylacet Appium Claudium et Catonem libros philosophorum, qui Pythagorae parte SequebantUr, legisse verisimile est. Sed hunc ipsum Virum aliosque morum antiquorum fautores novas philosophiae doctrinas lato diffundi

paSSOS non esse, quod ne adulescente a Vetere morum severitate degenerarent metuebant, inter omnes constat. Quare

Alcaeus et Philiscus Epicurei, qui Romae primi philosophi

exstiterant, anno 173 ex urbe expulsi sunt Athen. 12 p. 5qTi; idem factum est anno 161, quemadmodum scriptum videmus Gell. 15, 11, 1 et paulo post illa clarissima trium philosophorum legatio, quam Athenienses anno 156 Romam miserant, Porcio Calone suadente celeriter ex urbe remota est, ne iuvenes Romani nimis illorum facundiam et eloquentiam admirati ipsi doctrina graecanica imbuerentur atque res RomanaS

neglegerent. Sed semina ab illis nobilissimis Achaeis exulibus SparSa extingui non poterant omnes enim illi viri nobiles Romani ut Scipiones, Laelii, Scaevolae Furii Graecos philosophos ad se invitarunt. Imprimis bibliothecis conditis, quas Aem Paullus Ex Uacedonia, Sulla Athenis, Lucullus ex Asia Romam transtulerant, Romanis occasio studiis philosophicis Vacandi data erat. Ita Roma urbs imprimis inde a bello Mithridatico sedes est Graecarum quoque litterarum et Atticismus qui dicitur originem capit Roma et T. Pomponius Atticus, ille Ciceronis familiarissimus 'Amπιανοῖς αντιγραφοις maXima sibi merita peperit de librorum Graecorum raciitione ). Sed iam redeamus ad Lucr. qui similiter atque Cicero libros popularibus suis non modo Graecarum litterarum rudi-

Cic. de orat. 2, 15 P. Africano, C. Laelio, L. Furio, Mi Seciam eria ditissimos homines ex Graecia palam semper habuerunt. - cf. A. Hillscher

hominum litteratorum Graec ante Tiberii mortem in urbe Romana commoratoriam

historia crifica Jb. f. lass. Phil. XVIII Suppl. d. 1892 p. 353.

16쪽

bus, sed etiam doctis legendos conscripsit. Ac primum quidem, quas poeta ipse de philoSophia interpretanda constituerit rationes, breviter exponamus Dicit poeta 1, 136: nec me animi fallit Graiorum obscura repertara Diffcile inlustrare Latinis oersibus esse, inulta nosis Oerbis praesertim cum sit agendum Propter egestatem linguae et rerum Ooitatem. Et similiter queritur poeta 3, 258, quod patrii sermonis egestas se invitum abstrahat ex quo pacto inter sese mixta quibusque Gompta modis igeant

rationem reddere sentem et item 3 316 quorum ego nunc nequeo caecas exponere causas i Nec merire figurarum tot nomina quot sunt i Principiis, unde haec oritur ariantia rerum. Huc accedit,

quod Lucri primus Epicuri philosophiam in Latium transferre conatus est, ut poeta ipse dicit 1, 25 Asia Pieritam

peragro nullius ante i Trita solo tuoat integros accedere fontis Atque haurire, uoatque osos decerpere flores Insignemque meo capiti peiere inde coronam i Unde prius nulli elarint tempora musae. 5, 336 et hanc primus cum primis ipse repertu Nunc ego sum in patrias qui possim seriere oces. Quid igitur ex talibus poetae dictis concludere possumus P Lucreti temporibus linguae Lai. etiamSi per Se nequaquam erat inop Verborum, tamen deerat supellex quaedam philosophicorum vocabulorum, quibus Gractoos terminos interpretari poterant Scriptores Romani; Lucretio igitur cum verb. per se vitaturum esse diceret, aut nova vocabula formanda aut iam usitata in aliam significationem detorquenda erant. Hic igitur poeta patrii sui sermonis egestatis quamquam sibi conscius est, tamen Graec nom. reSpondentia Lat. Verb se reperturum esse sperat, ut haec deinde poetico modo prosequatur 1, 143 quaerentem dictis quibus et quo carmine demum i Clara tuae possim praepandere lumina menti. 7. Ciceronis rationes constitutae: a in libris rhetoricis. Eodem fere tempore quo auctor ad Herennium primus Graecos rhetoricae terminos Latine convertere conatUS St, Cicero illius praecepta artis, quae ut reliquae quoque doctrinae

17쪽

- 15 paene tota debebatur Graecis, in Communem Sum transferre

sibi proposuit, praesertim cum Romani ab huius generis rationibus longissime essent alieni velut dicit M. Tullius de

orat. 1, 3 hos quos nos oratores sociaremus, nihil esse dicebat Mnesarchus nisi quosdam perarios lingua celeri et exercitata. ibid. 3, 3 etiam Latini, si dis placet, hoc biennio magistri dicendi exstiterunt ibid. 95 patitur enim et lingua nostra et natura rerum oeterem illam excellentemque prudentiam Graecorum ad nostrum usum moremque transferri sed hominibus opus est eruditis, qui adhuc in hoc quidem genere nostri nulli fuerunt: si quando exstiterint, etiam Graecis erunt anteponendi. Quomodo Cic. Graecos terminos transferre in animo

habeat, compluribus locis dicit in libro, qui inscribitur de

oratore 1, 155 3 14 ergo utemur erbis aut iis, quae prοyria Sunt et certa quasi socabula rerum, paene una nata cum rebus ipsis: aut iis, quae transferuntur et quasi aheno in loco collocantur aut iis, quae Osamus et facimus ipsi. 3, 155 quod enim declarari dioerbo proprio potest, id translato cum est dictum, illustra id, quod infellegi olumus, eius rei, quam ahen serbo posuimus, similitudo. Hanc transferendi rationem exemplis illustrans pergit Cic. 159 nam Si res suum nomen et Ocabulum proprium non habet, ut pes in nasi, ut nexum, quod per seram agitur, ut in uxore disortium, necessitas cogit, quod non habeas, aliunde sumere cf. r. 23. Et re vera in hoc libro primum mere Graeca verba, quae ad rhetoricam spectant, inveniuntur, qua ex re iam Concludere

possumus illas rationes quas Cic. in philosophicis libris constituerit, ad eos solum libros de arte dicendi scriptos referenda esse, qui post annum 55 compositi sunt. Fortasse Cic. opprobrio datum est, quod in his quoque libris verba novaverit aut mutuatus sit ait enim or. 211 neque enim esse possunt rebus ignotis nota nomina, sed cum erba aut suasitatis aut inopiae causa transferre soleamus, in omnibus hoc fit artibus ut, cum id appellandum sic quod propter rerum ignorationem ipsarum nullum habuerit ante nomen, necessitas cogat aut nosum facere serbum aut

simili mutuari. Quam ad rem quadrat id quod Caesarem librum de analogia anno O, postquam Cic. opus de oratore

18쪽

- 16 legit, conscripsisse Verisimillime est; nam Cic. compluribus locis ut de orat. 3, 39. 150 illam controversiam de analogia et anomalia attigerat. Imprimis gravissima est illa ratio, quam Cic. top. 35 constituit quam Graeci ἐτυμολογίαν ocant, id est erbum exserbo Ueriloquium nos autem nositatem erbi non satis apti fugientes genus hoc notationem appellamus, quia sunt Uerba rerum notae

Itaque hoc idem Aristoteles συμβολον appellat, quod Latine est nota. Sed cum intellegitur quid significetur, minus laborandum est denomine. Cic. igitur rem plane intellegi necessarium esse putat, etiamsi verb. Lat ipsum non acute respondeat Graeco termino, nempe non tam accuratam et exquisitam subtilitatem quam elocutionis elegantiam et suavitatem secutus. cf. p. 20,

Multo plures terminos Graecos quam in libris rhetoricis adhibuit et interpretatus est et transtulit Cic. in libris de philosophia scriptis sed priusquam accedamus ad singulos

dialogos contemplandos, universas rationes, quas ipse Cic. de Verb. per adhibendis vel compensandis constitueris, breviter praemittamus. Jam ante eius aetatem nonnulli Romae exstiterant Scriptores, qui Graecorum quorundam doctrinas philosophorum

in patrium sermonem transtulerant hos autem parum bene singula verba interpretatos esse eorumque sermonem elegantia

atque subtilitate caruisse dicit Cic. c. 1, 5 non posse nos Amafinii aut Rabirii similes esse, qui nulla arte adhibita de rebus ante oculos positis uigari sermone disputant, nihil definiunt, nihil partiuntur, nihil apta interrogatione concludunt, nullam denique artem esse nec dicendi nec disserendi putant. Nec vero aliter iudicat Cic. de illorum dicendi ratione atque sermone rudi et incondito fin 1, 8 ut abhorreant a Latinis, quod inciderint in inculta quaedam e horrida Tusc. , 5 sapientiae studium eius id quidem in nostris, sed tamen ante Laelii aetatem et Scipionis non reperi quos appellare possim nominatim epist. 16, 19, 2 illi mali erborum interpretes

nominantur. Et similiter multis aliis locis Cic. dici do illorum Scriptorum oratione neque propria neque perpolita, velut in. 3, 40 Tusc. 2, 7 8 ff. 2, 2. Qua de causa suum Sse putat M. Tullius Latine de philosophia scribere; nam se ipsum ab

19쪽

1 ineunte aetate philosophis illo tempore illustrissimis ducibus maxime operam dedisse sapientiae studio Brut 306 cum princeps Academiae Philo cum Atheniensium optimatibus Mithridatico bello iam profugisset Romamque enisset, totum ei me tradidi admirabili

quodam ad philosophiam studio concitatus, in quo hoc etiam commorabar attentius, quod etsi rerum ipsarum arietas et magnitudo summa me delectatione retinebat, tamen sublata iam esse in perpetiaiam ratio

iudiciorum Hebatur. Similiter Tusc. 5 5 at deor. 1, 6. Et eo magis elaborandum esse iudica Cici, quo vetustiores huiusmodi libri inconsideralius ab optimis illis quidem civibus, sed non salis eruditis compositi sint Tusc. , 5 nam hoc modo consequemur, ut si Occupati profuimus aliquid cisibus nostris, prosimusettiam, Si possumus, otiosi Tusc. 2, 5 Philosophia nascatur Latinis quidem litteris ex his temporibus, quam ob rem Cic. ibid. 2, hortatur omnes, qui facere id possunt, ut huius quoqiae generis laudern iam languenti Graeciae eripiant et transferant in hanc urbem, sicut reliquas omnis, quae quidem erant expetendae, fudi auiae industria sua maiores nostri transtulerunt. Hoc modo sperat se quasi civitatem daturum esse philosophiae, quae quidem adhuc peregrinari Romae sideretur nec ferre sese nostris sermonibus

lin. 3, q0). De ratione quoque, quam in conscribendis dialogis adhibendam putat, dicit Cic. in 1, 6 quid, si nos non interpretum fungimur munere, sed tuemur ea, quae dicta sunt ab iis quos probamus, eisque nostrum iudicium et nostrum scribendi ordinem adiungimus quid habent, cur Graeca anteponant iis, quae et splendida dicta sint neque sint conoersa de Graecis pIn hoc consillio Graecorum sapientiam in Latium transferendi Cic. haud ignarus est difficultatum, quae ei ex sermonis patrii egestate evenire debebant re p. 1, 5 tum D illud, quod apud Platonem est luculente dictum, si modo id exprimere Latine potero dis cile factu est, sed conabor tamen GraeC. Ulem VOC. uti non vult, nam Lat. linguam e Graeco thesauro ditare in animo habet atque curare, ut et indocti et docti populares opera sua intellegant legantque quare Vituperat Cic. OS, qui Graecas voces Lat sermoni inserant, dum libros Romanis legendos conscribunt Tusc. 1, 15 dicam si potero Liatine Scis

enim me Graece loqui in Latino serm one non hus solere quam in

20쪽

Graeco Liatine off. 1, 111 ut enim sermone e debemus uti, qui innatus est nobis, ne ut quidam Graeca erba in Latin sermone inculcantes iure optim rideamur. Cic. igitur ridiculum putatvoc Graec uti in aliquo opere et non nisi Graece colloqui; itaque in 1, 10 laudat Lucii. qui Mucium Scaevolam vehementer reprehendentem facit T. Albucium, quod Graece potius quam Latine loqui mallet ego autem mirari satis non

Oueo, unde hoc si tam insolens domesticarum rerum fastidium.

Quonam igitur modo Cic. terminos Graecos vitare vult PAut verba iam usitata, ut ipse ait, quasi alieno loco collocando aut nova nomina fabricando eis locis quibus Cic. Lai nom. ad aliam significationem transfert solitus est addere particulas velut quasi quidam, et ubicumque hac novas elocutiones ingendi licentia uti ausus est, se excusat multis verbis et Graecos idem fecisse indicat ac 2, 1 eoidentiam nos, si placet nominemus fabricemurque, si opus erit, erba, ne hic sibi me appellaba iocans hoc licere putet soli. c. 1, 2 dabitis enim profecto, ut in rebus inusitatis, quod Graeci ipsi faciunt, ab quibus haec iam diu fractantur, utamur oerbis interdum inauditis ibid. 1, 25 quas ποιοτνητας Graeci appellant, quod ipsum apud Graecos non est ubi serbum, sed philosophorum atque id in multis ibid. 1, 25 dicit Cic. omnium fere

artium SSe commune earum verba non esse publica deinde pergit aut enim Ooa sunt rerum nosarum facienda nomina aut ex

aliis transferenda. Quod si Graeci faciunt, qui in his rebus tot iam

saecul Oersantur, quanto id nobis magis concedendum est, qui haec nunc primum tractare conamur Similiter ac 1, 27. 1. 26 u-debimus ergo, inquit, Osis serbis uti te auctore, si necesse erit nat.

deor. 1, 44 95 Tim. 13. Saepissime dicit Cic. de verb. per vel novorum S in libro qui inscribitur de Hibus malorum et bonorum. Et ego quidem puto obtrectatores aliquo illos fortasse, qui ut Caesar analogiam linguae fundamentum esse dicebant is opprobrio dedisse, quod tot nomina inusitata in dialogis usurpavisset; Cic. igitur se defendit ab talibus iniustis vituperationibus et ut iam ante in Academicis denuo dicit Graecos philosophos

haud aliter nomina inaudita, norum usus nequaquam VulgariSCommunisque fuisset, invenisse pro novis rebus velut dicit 3 3