De verborum peregrinorum apud scriptores romanos usque ad Ciceronis tempora usu et compensatione

21쪽

idque cum Graecis, tum magis nobis, quibus etiam erba parienda sunt imponendaque nos rebus Osis nomina. Quod quidem nemo mediocriter doctus mirabitur. Similiter , 4 et 5 Zenoque eorum

princeps, non tam rerum insentor fuit Mam erborum nosorum: quodsi in ea lingua, quam plerique uberiorem putant, concessum Scut doctissimi homines de rebus non persagatis inusitatis serbis uterentur, quanto id nobis magis est concedendum, Mi ea nunc rimum accedimus attingere 3, 1 cum uteretur in lingua copiosa factis tamen nominibus ac nosis, quod nobis in hac inopi lingua non conceditur ex his verbis imprimis concludere possumus Cic. aliquos de novis vocabulis fictis atque formatis exprobasS quamq&am tu hanc copiosiorem etiam soles dicere. Et adversarii re vera

obmutuisse videntur in posterioribus enim scriptis Cic. non habuit cur se defenderet, immo in libro, qui inscribitur de fato, laudem patrii sermonis aucti ipse sibi aperte vindicat nominans se ipsum 1 augentem linguam Latinam: f. etiam nat. deor. 1 8. Num merito Cicero tantam sibi laudem tribuerit,

nostrum est ex eius Scriptis demonstrare.

Ubicumque autem Cic. non satis fuit Verb. Graec tranStulisse, ut res plane intellegatur, uni termino philosophiae Graeco duo tria vel quattuor at voc adiunxit, ita ut terminum potius explanaret quam converteret et lector sententiam apertius perspiceret, qua re imprimis popularibus suis quantopere verbis et opibus sermo patrius abundaret et quid lingua Romana valeret ostendere poterat. Sane mirandum videtur,

quod hi quoque loci, quibus de illa re constituit rationes, in libro de Hibus malorum et bonorum tantum inveniuntur Sed haec cum opprobriis ei datis cohaerere mihi quidem verisimillimum videtur: in. 3, i unum istud, quod honestum appellas,

rectum, laudabile, decorum erit enim notius quale sit, pluribus notatum ocabulis idem declarantibus et paulo post ut hoc quoque pluribus nominibus insigne faciamus ibid. 15 si enim Zenoni licuit,

cum rem liquam moenisset inusitatam, inauditum quoque ei rei nomen imponere, cur non liceat Catoni Nec tamen exprimi oerbum oerbo necesse erit, ut interpretes indiserti solent, cum sit erbum, quod idem declaret, magis usitatum. Equidem sole etiam, quod uti Graeci, si aliter non possum, idem pluribtis Uerbis exponere.

22쪽

- 20 Altera lex, quam Cic. sibi ipse praescripsit ), est ut

verborum suavitalem studiose appetat et exquisitam orationis elegantiam assequatur; qua de causa Saepius compluria Vocabula adhibet, si alterum a dicendi genere alienum esse Videtur, vel si verbo quodam ei opus est, ut terminum Graecum uno Verbo exprimat, excusat se pluribus verbis, velut in. 3, 17 postquam tribus Verb. I at explicavit καταλγὶ γιν, pergit et si haec

Derba aut minus placent aut minus intelleguntur, καταλλὶψεις appellemus licet fin q, 2 Graece προγηγμενα, Latine autem Producta, sed praeposita aut praecipua malo, si tolerabilius et mollius Tusc. 1, 14 4, 16 insidentia utendum est enim docendi causa erbo minus usitato, quoniam insidia non in eo, qui insidet, solum dicitur, sed etiam in eo, cui insidetur'. top. 30 formae, quas Graeci d εας ocant: nostri species appellant, non pessime id quidem, sed inutiliter ad mutandos casus in dicendo olim enim, ne si Latine quidem dici Possit, specierum et speciebus dicere, a formis et formarum oelim. Cum autem utroque erbo idem signiscetur, commodidatem

in dicendo non arbitror neglegendam. Similiter ibid. 35. 2. Deinde saepissime, praesertim si Graec verb. Cic. non addit vocabulum novum atque inusitatum excusat quasi veniae petendae causa addens ut ita dicam et similia de orol. 3, 165

atque etiam, si sereare, ne patit diarior translati esse ideatur,

mollienda es praeposito saepe oerbo ut si lim, M. Catone mortuo, pupillum senatum quis relictum diceres, paulo duritis: sin, ut ita dicam pupillum, aliquant mitius. Porro Cic. sibi conscius est non Semper verb. at respondere Graecis philosophiae terminis

lin. 3, 173, ita ut quamquam absurdum atque inutilem verb.

per. Sum valde reformidat, Cogatur,oC. Graec etiamsi nondum usitatum in linguam Lat. recipere; sed his quoque locis Latinam interpretationem plerumque addit nam vis vocabuli dilucidior esse videtur, cum Graeco verbo explicatur. Qua de re ipso dicit M. Tullius pluribus locis ac 1, 25 quin etiam Graecis licebit fare, cum oles, si te Latina forte descient sin. 3,

1 tamen puto concedi nobis oportere, ut Graeco serbo lamiar, si quando minus occurre Latinum, ne hoc ephippiis et cratophoris '

23쪽

haec quidem praeposita recte et reiecta dicere licebit Cic. igitur explicationem ad inusitata vocabula addidit, postea autem, cum frequentiore usu nova iam esse viderentur desiisse, interpretationem vel excusationem Saepius omittere non dubitabat, quem usum et in internis et in externis nominibus adhibendis

animadvertere POSSUmUS.

Denique Cic. dicit de verbis alienis ipsis, quibus utitur

neque e XCUSan neque ea expliCans hae sunt Vocabula,

quae iam diu civitate erant donata et ab omnibus fere scrip toribus vel a puri sermonis studiosissimis usurpabantur; significant aut Graecas aut ex Graecia Romam translata res, ad quas exprimenda lingua Lat apta et idonea Vocabula non obtulit: c. 1, 25 bene sane facis sed enitar, ut Latine loquar, nisi in huiusce modi erbis, ut philosophicam aut rhetoricam aut phusicam aut dialecticam appellem, quibus ut aliis multis consuetudo iam utitur pro Latinis ibid. 26 itaque aer hoc quoque enim utimuriam pro Latino . in . 3, 5 quamquam ea erba, quibus instituto Uelarum utimur pro Latinis, ut ipsa philosophia, ut rhetorica, dialectica, grammatica, geometria, musica, quamquam Latine ea dici poterant, tamen quoniam usu percepta urit, nostra diacam HS nat.

deor 2, 1 mutuemur hoc quoque erbum aether dicaturque tamoether Latine quam dicitur aer, etsi infe retalia VaCUUiUS, . . . . quasi ero non Graius hoc dicat ibid. 2, 1 cui nomen est aer, Graecum illud quidem: sed perceptum iam tamen Sia a nostris:

tritum est enim pro Latino div. 2, 11 aut quem ad modum sortii resistas quem, si necesse sit, Latin oerbo liceat acersalem appellare: sed nihil mus est ut enim philosophia et multa erba Graecorum, Sic sorites satis Latin sermone risus est'. Idem dicere poterimus de illis verb. per. quae spectant ad poeticam, theatrum mUSiCamque, Velut tragoedia, comoedia, in quorum locum Lat. nom. Supponi non poterant itaque non meum SSe poteStomnia talia voe exf., quae inveniuntur in Cic. dialogis afferre. Attamen M. Tullium non semper illas constituta ratione esse

Seculum in singulis libris contemplandis videbimus. Ex his omnibus locis allatis satis apparet Cic. Graec. VOC. Summa Cum diligentia, quoad fieri posset, vitare in animo

24쪽

habuisse eumque de hac causa optime meritum Sse, Cum linguam Lat. augeret. Qua in re assequenda adiuvabatur summo ingenio et ardenti philosophiae studio, imprimis autem singulari patrii sermonis scientia nam ipse dicit Att. 12 52, 3ἀπόγραφα sunt, minore labore funt: erba tantum adfero, quibus abundo. f. in . 2, 15. Optimo iure Cie , quamquam Verb. Per. Saepe usus est, poterat aliquando affirmare linguam Lat. nequaquam inopem esse, immo locupletiorem etiam quam Graecam. Ipse gaudio huius rei elatus cum quadam ostentatione dicitaC. 1, 26 tu sero, inquam, Varro, bene etiam meriturus mihi Heris de tuis cisibus, si eos non modo copia rerum auxeris, ut fecisti, sed etiam serborum fin. 1, 8 ego autem quem timeam lectorem, cum ad te ne Graecis quidem cedentem in philosophia audeam scribere 9 ibid. 3, 5 et quoniam saepe diximus, et quidem cum aliqua non Graecorum modo, sed eorum etiam, qui se Graecos magis quam nostros haberi colunt, nos non modo non sinci a Graecis serborumcmia, sed esse in ea etiam superiores, elaborandum est, ut hoc non in nostris solum artibus, sed etiam in illorum ipsoriam Ssequamiar.

Et quanta laetitia gloriatur elegantissimus ille dicendi arbiter de Lat sermonis divitiis, si forte subtilius quoddam verbum

se invenisse putat quam Graecum Tusc. 3, 22 23 ocant enim πάθος, id est morbum, quicumque est motus in animo turbidus. Nos melius ibid. 2, 35 itaque industrios homines illi studiosos et potius amantis doloris appellant, nos commodius laboriosos aliud est enim laborare, aliud dolere. O erborum inops interdum, quibus abundare e semper putas, Graecia et paulo post haec duo Graeci illi, quorum copiosior est lingua quam nostra, uno nomine appellant. 3, 10 multoque melius haec notata sunt erbis Latinis quam Graecis, quod aliisque quoque multis locis reperietur. Praeterea ConferaS,

si placet, eg 1, 27 in. 5 96 Tusc. 3, 11. 16. , 10 5 nat. deor. 1, 8 div. 1, 1 Cato 5.C. in orationibus. Non in omnibus scriptis, quamquam ex eadem manu delapsa Sunt, Cic. quod ad verb. per usum et CompenSationem pertinet, sibi constitit. Imprimis ex orationibus omnes feremere Graecas voces expulit neque sine aliqua cauS VOC ext.

25쪽

ut in rhetoricis et philosophicis libris addidit. E contrario,

multa verb. per. quae alibi sine ulla dubitatione usurpaverat, in orationibus manifesto vitabat et Latine explicabat, et ea vocabula aliena, quibus usus est, significant res ad communem Vitae usum spectantes et a Graeci aSSumptas, qua de causa in orationibus accusatoriis saepius inveniuntur quam in defensionibus, quoniam in illis totam reorum vitam moreS-que Romani oratores attingere soliti erant in. Quae omnia non miranda sunt. Nam quis senator aut iudex aut auditor in orationibus Graec linguae verba desideraverit Nonne potius reprehenderint oratorem, qui Graec. verb. in sermonem at inculcavit, quod in auctoritatem et maiestatem Romanam peccaverit Itaque iam Cato se excusavisse videtur, cum in oratione Graec Voc uti cogeretur, quod Ouini inst. 3, 6, 9 servavit: νοθον qui non sit legitimus, Graeci

Oocans, latinum rei nomen, ut at quoque in ratione quadam testatus est, non habemus, ideoque utimur peregrino. Et similiter

Cic. Phil. , 1 in quo templo aede Telluris), quantum in me

fuit, ieci fundamenta pacis Atheniensiumque renosas fetus exemplum graecum etiam Uerbum scit. μνηστίαν usurpasi, quo tum in sedandis discordiis usa erat cilias illa, atque omnem memoriam discordiariam oblisione sempiterna delendam censui. si 2, 35 popularibus erbis est agendum et usitatis, cum loquimur de opinione populari. Cic.

igitur quoad fieri potuit, in orationibus Voc per fugit, exceptis illis contra Verrem compositis, de qua re facile excusationem inveneris primum quidem haec est oratio accusatoria, unde haud iam mirum videtur, quod Cic. ut Verris Graeculi mores et vitam privatam irrideret ut palaestricus), nonnulla Verb. per. etiamsi non necessaria, usurpavit deinde illis orationibus Graecae imprimis res tractantur, denique non habitae sunt ante populum hac forma qua nos habemus, Sed postea editae omni materia diligentissime a Cic. collata. Et similiter in aliis quoque orationibus, quibus de Graecorum more atque luxuria disserere cogitur, velut in oratione pro

in Linderbaue l. c. I 24.

26쪽

Murena aut pro Archia poeta aut secunda Philippica, Tullius

multo plura Voc per. Surpat quam in ei S, quae totae Versantur in rebus publicis aut in quaestionibus de iure, quales sunt orationes Catilinariae, de lege agraria, oratio de imperio C. Pompei, diu in Q. Caec. d. ii es 4 id Ps. Quamquam in epistulis ipsis ici, ut consentaneum est, de Verb. per usu non icit, tamen hoc loco nonnulla verba facienda esse puto de illo litterarum genere, quo similiter atque Lucili et Varronis saturis litteratissimos et doctissimos viros Romanos illis temporibus Graecas voce sermoni inculcare solitos esse discimus quare epistulae magnopere differunt ab omnibus aliis Cic. operibus cum enim in libris rhetoricis et philosophicis M. Tullius utatur Graeco termino ob eam

solam Causam, ut Lat. Voc perlucidius faciat neque unquam nisi interpretatione vel excusatione adiuncta, in epiStulis, quaSille non consilio postea edendi conscripsit, ea ipsa Verb. Xt., quae alibi explicaverat, quasi omnibus nota omni excusatione tamquam Supervacanea omissa usurpat j. In secunda dissertationis parte disputabam de OC. Per. nulla excusatione vel interpretatione addita usurpatis. Plurima iam exstant in Plautinis fabulis posteriores scriptores haec Verba, quae significant res usu cotidiano vulgatas vel ad elegantiorem vitae cultum et voluptates vel litteras doctrinasque, quibus in omnibus rebus Romanos Graecis plurimum

debere constat, adhibuerunt. Nonnunquam poetae metro CoaCli nom. ext uluntur Enn. ann. 10 spiras legionibus exit:

σπειρα hoc loco significat militum multitudinem, id est manii es. Linderbauer . .r Rud Bottgentha de G. serm proprietatibus, quae in Cic. epist inseniuntur Progr. sistrin 1884. Guil. Dammari Cic. quomodo in epist serm hominibus quos appella et rebus quas tangit accommodaneri Diss Greiisw. 1910. R. B. Steeleth Gree in Cic. episties in Amor. Journ o Phil. XXI 1900 p. 387.

27쪽

- 25pulum, quod vocabulum abhorrebat ab hexametro Leo Rom. Literaturgesch. p. 18 adn. 23. Propter colorem poeticum usurpavit Enn turannus ann. 109 O Tite, ut Tati, tibi tantaturanne tulisti et daedala Minero irg. inc. 46. Similiter res se habet apud Lucr. qui quamquam nom. lat. XStat, Verb. Per. utitur propter colorem poeticum: mcnus et cycneia 2 824.

4, 181. 10 et sae p. calamus 5 1 382. 1407 arundo deest Lucr.). lampas 2, 25. 9 5 402 6, 1197. lampas proprium Sermonis poetici voc invenitur quoque Plaut. Men. 840 Cas. 796 840 Tor Ad 90 Acc. rag. 331. 670 Cic. Verr. 3, 115.

Porro commemorem bucerus uer 5, 866 6 1245. musaeus

Interdum scriptores Verb. per e Graecorum operibus hausisse verisimile est, qua de causa nobis non licet concludere res quoque Romanis iam notas fuisse velut a Plauto plurima piscium nomina nominantur in fabulis, quae in maris litore aguntur, et ea re quod Saeptu piscatores pisces peregrinos enumerant, et praecipue quod a posterioribus scriptoribus omnino non aut perraro Commemorantur, impedit nos, ne ex semel facto commemoratu falsas faciamus conclusiones Plautum verb. per triobolus Poen. 381. 62 et sae p. et ephebus Merc. 40. 1 quae vocabula usu cotidiano trita non esse videntur, comoediis Graecis recepisse verisimile est Lucii nominat 159 inocerus elut Aethiopus, quamquam ex Plin. nai. 8, 1 constat Pompeium anno demum 55 Romanis rhinocerotem ostendisse. Contra ea videmus vel Voc mutuata ut elephantus a poetis vitari: Naeu carm. rg. 62 atque prius pariet booemlucusta Lucam et similiter Plaut. Cas. 845 Lucr. 5, 1302. 1339 6, 111 poeta verb. per. - interpretatione addita adhibet,

legitur inde a Plauto.

28쪽

ut elephantiasim significetin. Porro notandum videtur Ter. qui ipse dicit aut q6 in hac comoedia esse puram orationem, id est integram sermonis cotidiani speciem, perpauca modo Voc ext recepisse, Si Cum Plauto comparamus neque machaera neque chlamus verbis utitur neque ulla ad vestem et luxuriam pertinentia nomina inveniuntur. Primus recepit in linguam Lat. Ter voc Graec psaltria tantum in Ad exstat et citharistria

Phorm. 82. 144 in eadem significatione multis locis adhibetur Micina Cic. phil. rg. admonuisse tibicinam, ut spondeum

caneret, 'thagoras dicitur'. Saepius Plaut servos et parasitos et lenones introducit, qui secundum sermonem cotidianum Graecas voces inculcaverunt; sed uno exemplo excepto senex Lysidamus Cas. 728 respondet servo suo Graece loquenti nusquam adulescentes Graec Voc utuntur. Similiter Ter. mastigia Ad. 781 sucophanta Andr. 814. 19 colaphus Ad 199 leno; sed 171 quin pugnus continuo in mala haereat adul.)aliaque exempla Fabulae reliquorum poet scaen simillimae sunt comoediis Plautinis. Enn in Hedyphageticis permultis

Verb. per usus est, non quasi huius rei studiosissimus fuisset, sed quia respondentia Lai nom. non exstabant 34. 36 42. 44 et saep. patrii sermonis voci). Quod ad fabulam togatam attinet, iam ex ea re, quod in hoc genere vita Romanorum praecipue ordinis plebeii describebatur et personae servi et meretricis demovebantur Latinis partibus, concludere licet Verb. per. quae illic inveniuntur, e cotidiano sermone sumpta atque non iam trita fuisse. Denique permulta VOC per exStant in mimis et in Laevii versibus, cum Lucr Cic. Varro Cato exceptis rebus, de quibus in singulis operibus praecipue agitur velut Cato agr. et Varro rust permulta herbarum ex Graecia importatarum nomina leguntur is modo verb. Graec assumpserint, pro quibus at inveniri non poterant. Nonnunquam idem scriptor et exi et int nomen usurpat Cic. nat deor. 3, 27 harmonia. 3, 28 conoenientia a Cic. ficta consensusque naturae. parad. 2 haeresis, cum in posterioribus scriptis Cic. hoc voc.

ii Haulo in editione Terenti Phorm. p. 73 enumerat VoC. Per., quae primum inveniuntur apud Ter.

29쪽

Graec vitaverit. Apud Acc trag. 678 primum occurrit polus, Sed at quoque voc usus est poeta 566 sub axe posita ad stellas septem. Similiter Cic. nat deor 2, 10 polus. 10 caelisertex. Porro Ter Haut. 39 pompa eandem vim et significationem habet eiusdem fabulae v. 751 illancine mulierem alere

cum illa familia. Denique musterium Varro ling. 7, 11. 34Men. 373 rg. Aug. civ. 4, 31; neque Varro sibi constitit; nam Men. 191 rust. 3, , 5 ling. 5, 8 verb. per vitavit cf. Cic. leg. 2, 363. Laberius saepius Graecos terminos

philosophicos usurpasse videtur, quo poSteriore ScriptoreSvitaverunt aut introduxerunt Pythagoram domam mim. 17.

munica haeresi 36. Similiter Lucit. 123 Laelius, smhos ille. 78 sqq. poeta Graecos terminos addidit, sed non illo modo

ut Enn vel Cloe, qui contentione quadam et comparatione annexa terminos introducunt; 635 utitur Lucii verb. Lat. ;186 et 753 neque ulla excusatione neque interpretatione addita termini usurpantur plerumque Graeca terminatione adhibita.

Apud ea verb. per. quae nondum S percepta erant, Criptores Graecam terminationem retinuerunt. Naev trag. 20 et

Acc trag. 238 mel , cum Pacuv. trag. 312 et Enn. ann. 299 Latina terminatio exstet Novius Atell. 55 metui . Interdum idem scriptor utramque terminationem adhibet Varro rust. l, 0 1 phusicos Anaxagoras ibid. 1, 1, 8 Democritus physicus. Men. 39 rhythmus et melos. rg. Non. p. 213 melus. Similiter Lucr. 4, 116 sqq. quo loco aliquem quasi loquentem de amicae suae virtutibus inducit, plerumque Graecas terminationes in linguam Lat. ascivit velut melichrus cosmos chariton, Cum alibi exceptis eis locis, quibus Graecum terminum introduxit, formis alienis abstinuerit. Quamquam Cic. in orationibus diligentissime sermonis integritali studuisse postea videbimuS, tamen aliquoties imprimis in orationibus Philippicis et contra Verrem utitur Voc per. pro quibus respondentia Lat. XStabant, ut hoc modo adversariorum vitam privatam tamquam mollem vehementius et acerbius reprehenderet hydria Verr.3, T. 5, 32. scyphus ibid. 3, 47 5, 24 scaphium , T. q. peripetasma 5, 27. conchyliati peristromata Phil. 2 6 iam Plaut. Stich. 378 Pseud. 146 chlamys Rab. Post 27, quo loco Cic.

30쪽

q, 7 60 diadema Phil. 2 85 3 12 sed paulo post si Caesar

ab eo regni insignia accipere soluisset' dica Verr. 3, 37. 2. 4 et Plaut et Ter ubi de Graecis rebus dicunt, hunc terminum iuridicialem usurpant Poen. 800 Aul. 759 Phorm. 12 et sae p.)loreuma 3 128 5, 35 abi et dat Graec. - atis multaque alia.

Capite dissertationis tertio de Verb. per. quae XCUSatione vel interpretatione addita introducuntur, disputatur; Verba significant imprimis Graecos terminos id est Vog., quae non ex cotidiano vitae usu, sed ex Graecis litterarum sontibus in Lat. sermonem reCepla sunt. Scriptores his nominibus eo uno consilio utuntur, ut at Verb., quod aut novum fabricantur aut ad aliam significalionem transferunt, plane intellegatur, et introducunt Graecum terminum eodem fere semper modo quod Graeci dicunt, nominant, appellant, addentes multis locis Latinum terminum. Apud singulos poet. Caen talem Verb. Per USU non invenimus exceptis Ennio et Pacuvio ). Illum ann. 148 lib. 3 Graeco verbo at nomen opponere atqUe alienam accusativi formam adhibere videmus, cum sat 41 quem Graeci occin aerem Latina flexione usus sit ann. 54 lib. 18 aera fulo Enn. Verb. per neque e XCUSan neque id transferens utitur, sed peregrinitatem mitigare videtur, Cum genus sena adhiberet Homerum scit secutus ηε9α βαθειαν; animadvertimus igitur in hoc Verb. exf. usurpando progreSSionem quandam Cic. at deor 2, 1 tritum est enim pro Latino. f. c. 1, 26 Tim. 15 45. 7. 50 anima aeri Ann. 218 transfert Enn. σοφίαν at Verb. sapientia, quia nondum erat communi usu tritum, cum iam Afrani tempore sapientiam illa vi et significalione praeditam fuisse con Cludere POSSUmUS ex coni. 298. Verbum quoque aether ab Enn introducitur sacr. hist. 102 secundum Lact. inst. 1, 11, 33, cum Sat. et ann. 31 nulla explicatione annexa inveniatur. Sed post-qUam antea usum nominis e vidimus, nunc concludere velim poetam fortasse in antecedentibus libris ut aera ita aethera quo-

λ Plaut. Truc. 78 multi interpolatoris esse putant. Plautina censent Vahlen et Leo.