장음표시 사용
21쪽
ferret hospes fastidiosus . Quanto vero ineptia animae lquantus pavori quae, quod ex medicamine saepius olim propinato violentius aegrotaverit, ab haustu ejusdem col iis conspecto, aut ex iisdem sorte poculis oblato, mira quandoque Concitat tormina, alvumque, quasi medicamen vere hausisset, solutam deponit '. Quid dicam de animae pervicacia Z quae in matre, cum infantem subita morte interemptum credat, reseratis statim vasis, lac omne, quod in mammis collegerat, sanguini refundit; nec, ut revivistenti nutrimentum praebcat, ea denub restringit. Qualis sit denique animae ratio λ quae ex sola suscepti co
etiam sebrem caeteris mulieris fallaciis esse annumerandam amnes nimitan inexorabiles marito persuadebant: rus itaque abiens ini sit, qui uxori nunciarent, satis se egisse, qui promissa venia vitam conservaverat; & praeter repudium nunc nihil velle. Nunciato hoc mariti consilio, nihil aliud mulier respondebat, nisi quod, sibi ideo miserae moriendum sit 3 & pulsu per gradus Concidente, supervenienteque pectoris oppressione, intra paucas horas ἀβιά e vivere
desiit. Hospes fastidisses. J Si in proprio assuetoque lecto dccumbens,
suisque adstantibus, a febre delirans domum se abiturum professus lectum relinquere conetur, ubique sere mortem praenuntiat. In febribus navigantium aegrotantes haud infrequenter eodem animo in mare se dant praecspites.' Solusam deponit. J Hujus rei quamvis notissimae exemplum tradit olaus Borrichius in Actis Halaiensibus: Uolumine quinto observat. 49''.
22쪽
tagii opinione morbos sibi fingat: aut suscepti quovis modo morbi ex narrata infeliciser aegrotantis histori1 vim
augeat; mortemque metuendo mortem inserat. Qua superbia suas sepe res gerat, attestor virgines pubertate jam floridas, & menstrua primum meditantes; quarum Cruciatibus si math Miciosae medicantium manus aliquoties inserantur, & substitutis exinanitionibus requisitae plenitudines tollantur, suam misellis opem in posterum anima recusat: ut sua munera aliorum artibus malὰ inquine tur nimium dedignata. Ucreor porro, ne attentius Observantibus Uusdem fastus in aliis etiam febribus ex plapraebeat: vereor, ne anima vel suo modo morbos, vel
nullo, depellendos pleriimque velit '.
Plerumque velis.J Suus est, ut videtur, cuique morbo proprius salutis restituendar modus; cui pro sua energia anima innititur. In pica virginum quid calcem appetant aegrae, aut cretam Z nisi ut acidum in ventriculo retundant; quid sabulum, aut Carbones, petant ' nisi ut viscidum, ventriculo, atque intestinis. iithaerens avi vum more conterant, & attenuent: quid sal λ nisi ut solidorum inertiam aucto stimulo submoveant. In scorbulo navigantium quid agat ille ad N idos fructus appetitus t nisi ut sanguinem ex putridis alimentis acrem oppositis salibus temperent, et emolliant. In omnibus morborum motubus noxiam materiam suo modo anima, ea scit. secretione, quae sola convenit, suo tempore, atque ordine.
23쪽
Infirmam, ineptam, pervicacem, & seperbam, aniamam consperimus, quae nostris rebus, saluti, ac vitae, praeest:
ordine, ejicere meditatur: nec sine suauno eo oris pericula In suo opere perturbatur. Una est podagrae crisis articuli tumor rubens. dolens, nitens, cum membri sudore, adjectis saepε vesiculis acri Iympha repletis. Hunc tumorem pectoris oppressio, in ventriculo naussa cum aegritudine, acidi eructatio, & intercurrens abdom nis inflatio, plerumque antecedunt. Si interim aut pectoris oppres soni larga sanguinis missione malε occurratur, aut intestina praepostera catharsi perturbentur, omnem de podagra curam anima deponeta te noxiam materiam via in corporis perniciena intus alat, veIiniqua excretione, sub Catarrhi scit. vel diuinoeae sorma, quaequo saluti restituendae partim fiassiciat, depellere conabitur In variesis discretis & benignis eruptio pustulariam quarto dictincipit, nec ante septimum tota absoIvitur. Hanc pustularum eruptionem antecedant nausea, dolor capitis & dorsi, pectoris oppressio cum pulla pleno, forti, & frequenti: si, ut his malis occurratur, plenitudo ad robur corporis & salutem necessaria vel missione sanguinis, vel nimia Camarsi minuatur, quid aliud agitur Znisi ut natura debilitata in suo opere impediatur. Si ut nausea tollatur, quam, ne alimentis corpus oneretur, anima instituit, emetica adhibeantur, quid agitur nisi ut anima, concitato tumultu, in suo opere praeceps agatur; & morbida vis in Caput, iaciem, α fauces, copiosilis impellatur. Si stimulantibus & aromaticis solidorum vis, & tensio, praeter modum augeantur, quid aliud agitur nisi ut, justa comperendinatione denegata, natura, nec collectis testibus,
24쪽
praeest: ubi vegetam, ubi rise doctam atque eductam, ubi malis exemplis & opinionibus non contaminatam, eam reperimus'; quantam ejus sapientiam, prudentiam,& constantiam, demiramur l αῖα διατο -ως incredi-
testibus, nec comparata sua defensione. rea in judicium, simul ta
In nulla ausem re miranda magis est animae sagacitas, quam in pustulis variolarum expellendis; quas non simili. sed in partes divisas quatuor eruptionis diebus respondentes, extrudit. Cum enim sua sit cuique pustulae febris, quae suum principium, incrementum, de statum percurrit; cumque pustulae non nisi in incremento acutitis doleant i hac arte cautum est, ut natura vim morbi in partes sibi invicἡm continuatas divisam facilius perserat, & sustineat. Ita exercitus divisis copiis provinciam pertransiens cavet, ne nimia multitudine vel terrae depopulentur, vel, victu deficiente, ipsa m litum multitudo fame Concidat. IEam reperimus. J Quanta sit opinionum vis ad affectiones ani me pervertendas, ex moribus sceminarum in diversis regionibus &in diversis temporibus facillimε conspicimus. Inter Asiaticos, cum tantb major sit mulieris dignitas & aestimatio, quanth plures liberos pepererit, gaudent ubique sua conditione mulieres gravidatae; atque spe sobolis elatae nullo ferὶ negotio maturam deponunt. Ita &in regionibus mala urbanitate nondum mansuefactis, emollitis, &subactis. mulieres ubique partum facilem expectant, atque adeblaetae facilem ferε de felicem partum perficiunt. In regionibus Contra, ubi luxus & urbanitas hominum animas corruperint, &subegerint, mulieres variis terroribus fictisque periculis exanimatae perinde,
25쪽
bili qua sagacitate corpora animalium cssinxit I quae ita corporis partes sibi invicem adaptavit, ita loris & liga
mentis quaeque confirmavit, ut ab injuriis se mutuo protegant, & destinata munera exequendo corporis Conse
vationi, simul dc generis perpetuitati, feliciter inserviant .
perinde, ac si acris esset morbus, graviditatem metuunt: atque aded partum non nisi cum aucto vitae periculo perterritae sustinenti Sobolem preterea, si quam forte vivam dederint, ut suae vel incuriae, vel inertiae, faveant, vel ut mammas cupidinis illecebras viris contrectandas firmitate decoras conservent, semis & meretricibus utcunque laetandam ec tollendam materni amoris & ossicii immemores iniquissimε committunt. Inserviant. J Corpora animalium ex fibris ερ vasis constant fluido renitente plenis; quae sub variis & violentis corporis motu . bus vel tensa, vel compressa, facillime disrumpantur. Huic instcommodo ut praecaveatur, Vasa ex membranis justa ac proportionata ubique vi, atque elasticitate, praeditis construuntur; ut fluidorum texturae atque quantitati vel auctae, vel imminutae, respondeant. Ab hac vasorum elasticitate,' qualiscunque ea sit in diversis corporibus, latitudo vitae, 6c latitudo sanitatis, omninb pendente termini scit . intra quos augeri, aut imminui, possunt animalis fiuida absque vitae dispendio, aut salutis incommodo. Arteriae praeterea animalium sanguinem recipere, εοῦ vi quantitati fluidorum. seu ponderi movendo dc renixubus superandis, respondente prosejicere debent. Hae itaque arteriae ex substantia omnium, quas natura fert, maxime elastica construuntur: ex ligamento scilicEt elaotico
26쪽
Qua prudentia, & constantia, sanguinis motum ad vitam necessarium dirigit atque sustineti quae glandulas non nisi ad debitum tempus relaxat; quae in juvenibus pertransiens semen non prius sistit, quam robur subsit, ut scemellas, & progeniem curent & protegant: quae lacti-tico, cujus tanta est elasticitatis vis in avium alis, ut ad tertiam par tem maximae suae longitudinis se contrahat. Hujus est elasticitatis, ut aequabilitεr disposita in omnes arteriae ramos sanguinem simul, de aequabili thr, ducat; unde tota arteria simul, atque aequabiliter repleta, simul etiam, & aequabiliter, se contrahat ι & summam suam vim ex elastico nisu, dc tensione, quam a stimulo repletionis acceperat, Compositam sanguini imprimat , ut fluida in venis &lymphaticis eo momento promoveat, quod secretis fluidis propel lendis ic auriculae cordis dilatandae lassiciat. Ne minima vasa disrumpantur, alia etiam arte prospicitur: cum extrinsecus partium ambientium, & circumpositarum, firmitate, quasi loris do munimentis quaeque roborentui. Quanta sit haec partium ambientium vis ad vasa conservanda, ex duobus experi mentis abundε Constat: quorum alterum ex lienis vasis penicillatis d sumitur; quae in rccEns nati L per venam umbilicalem absque ruptura facillime replentur; cum eadem vasa, aperto abdomine, immissa in venam portarum cerea materia, sere semper disrumpantur et sublato scilichi, qui clausis abdominis parietibus debetur, renixu. Alterum experimentum in vasis piae matris cerea materia replendis constat: quae, si in recens natis, quorum laxacrania facile cedunt, Cera repleantur, ubique sere disrumpuntur ;quod tamen in corporibus prove ris aetatis quorum crania confirmantur, rarius accidit.
27쪽
sera mammarum vasa non aperit, non amore puellas prius eXCitat, quam vigor corporis lassiciat, ut partum so--ant, & serant, maturum expellant, & expulsum laeta laetis secretione nutriant. Quae eam ubique habet loC mn rationem, ut in udis εο calidis, ubi major rerum omnium copia, citius & saepius veneris oestrum anim
lia patiantur; in frigidis & siccis, ubi parcior fructuum
Proventus, quam ut progenies numerosa nutriatur, seri-ὐs dc rarius ad venerem concitentur. Quantam Constantiam animae, atque firmitatem in mammis, aut artubus,
auferendis videmus i quantam ejus in poenis, & Cruciatibus, ne imbellis, di indecin a, videatur, ad mortem usque perserendis virtutem demiramuri Ad Corporis autem conservationem quam vim, & Ω-lertiam, exercet anima, quid in morbis vel depellendis, vel sublevandis, praestat, quaque saepe vcl. ignavia, vel protervitate, ab incepta opera desistit, ex perspecto partiis negotio optime cognoscemus. Foetus mole jam, &viribus, maturus, Cum pondere suo praegravat, motuque matrem violentius urget, ipse fit morbi causa, & materia; quam prudens anima, ut tari scelsis quam matris saluti consulat, brevi ejiciet. Foetum itaque vel ex animae suae
28쪽
praecepto, vel ex capitis gravitate, aptissimὸ situm leviabus pri , qui veQ, ut reseretur uteri claustrum, sum ciant, conatubus impellit. A levioribus ad vividiore, impetus, & sortiores conatus, gradatim insurgit; ut junctam claustri, cutis, atque ligamentorum, vim & renixum vincat, & superet. Ne continuo nisu dissipentur m tris vires, ne perpetuo compressa fluida stagnent, & inflammationem inserant, ne fibrae nimium subitanea distentione dilacerentur, ne ipse denesque scelus continuati diutius certaminis labore pereat, per accessiis rem, atque intervalla, peragit. Corpus otio & quiete debitis intem vallis anima restituit; ερ se sobolis futurae spe, atque gaudio, rcficit. Tandem vero, ut inceptum opus absolvat, partibus dilatandis jam humore relaxatis, lubricoque muco obductis, vires colligit: suspendit, ubi id res postulat, omnem in corpore sensum, cum fibrarum tensione atque firmitate, auctoque simul ad summum impetu, scelum extrudit. Peracto opere, rejectisque leviore uteri motu, ut plerumque fiat, secundinis, somno sese anima recondit
Anima recondit. J obrepente semno ab externis rebus se anima subducit, quibus sine nimia fibrarum aut tensione, aut laxitate, attendere non potest. Pulsus itaque dormientibus erectior, mola Itor,
29쪽
ut suis rebus attentius incumbat, stagnantia dissipet, contusa resarciat, vires reficiat, compositoque tumultu, Cose pus revalescat. Foetus interea jam natus suos edit vagiatus : an ut amicos, quos nullos novit, an ut matrem, in
cujus gremio fovetur, in auxilium adducat p verisimilius vero id agi videtur, ut receptum aerem sortiter comprimendo pulmonum vasa, & vesiculas, aperiat; sectoque Anguinis impetu in caput, ossa Cranii sub partu compressa in pristinam formam, atque situm, reponat. Febristior, atque aequior, est, quam in iisdem vigilantibus a totumque corpus ad justain fluidorum distributionem, a qua salus & robur
maxime pendent, fit accommodatius. Nutritio enim corporis multb magis a fibrarum laxitate receptrice, quam ab arteriarum vi propulsiva, pendere videtur ; sub febre, sub corporis doloribus, ct labore, vis & tensio cordis & arteriarum maximd augentur a nutritio tamen sub iis nullatenus promoveri videtur: Cum tamen si ibfebre, aliove corporis dolore, si placidus obrepat somnus, vires Corporis atque vigor animi cum fibrarum plenitudine mire restitui. atque refici, conspiciantur. Sub somno praeterea corporis conservationi, motubusque vitae necessariis rite exequendis, vacare anima praecipue videtur. Hinc insantibus somni frequentes, ut cordis, thoracis, intestinorum, motus ordinent, & moderentur. Hinc in
uariolis maxime benignis somnus frequens fit, & prosundus. Hi ne in febribus petechialibus, quae vel vigilias, vel somnos per-xustatos, comites pIertimque habent, somni praeter morbi niodum aucti, si placidi sint, dc profundi, felicem aphtharum eruptionem fere praecedunt.
30쪽
itaque s ciem in hoc parias negotio habemus institutant Ob materiam corpori jam infestam, ex principio, incremento, & statu, compositam, per vices remittentem, optataque crisi desinentem, quam propriis corporis viribus, suisque consiliis, anima lente festinando felicitὸr absolvit. Si debilis, iners, & inepta, aut perterrita, sit anima, tarde partum, atque segniter, inchoat; languidos Con ius diutieis remittit; nec, nisi calidis serbitionibus, vel
medicamentis, resecta, ad Certamen iterum Concitatur.
Si marito intere1 quidpiam, aut familiae, aut rebus, ad versum cx inopinato eveniat; si ominosum quid conspiciat; si alterius sexus foetum fore, quam quem velit, ex aniculae sorsan opinione suspicetur; inchoatum opus pro terve relinquit: nec, ut corpus haemorrhagia sui saepe fit)hrcvl periturum conservet, ad munus denuo revocabitur. Si aut adsit, quem odit, aut absit, quem adesse cupit, mirum qua pervicacia partum sistit: nec, nisi voti compos, proli suae, aut sibi, prospicit. Non inertis materiae, non machinae pondere presta, non corporis stimulis irritati, ac necessario agentis, sed animae de alienis ineptδ, atque imprudenter, cogitantis haec sunt: cumque suo