장음표시 사용
31쪽
conssio, & arbitrio, haec petulanter agat, Cum rerum adversarum auctor fit, fas sit ut bene ac prudenter gestarum sibi gloriam arroget. Licebit itaque mammas ob mortuum in utero scelum flaccidas animae sui damni co sciae, & ab inutili o io abhorrenti, attribuamiis. Si, d missis, & relaxatis, mammis, vivus validusque partus proveniat, licebit matri infausta ominemur; animamque mortis brevi instantis, atque adeo suae fugae, praesciam
demiremur. Si, ut noxium corpori soras eiiciat, febrem ex suo consilio anima instituat ' ; si, quo melius hanc excitet M sustia
Anima infit id Animam suo confilio febres concitare G melius Peretra, Helmontius, & Georgius Ernestus Statilius praemeteris docuerunt. Horum opinionibus contrariam noster Syden- hamus amplectitur: cum naturam, quam febrium causam constituit, m&I aliud esse quam causar- naturalium complexum quendam veliti quis cause, brutae litat, cis omni conflis risitutae, supremi numinis infinita sapientia ita dissonuntur, ut, neque fusera quidpiaam, nec, nisi quod optimum est, sussique privatis naturis maximὸ a eommodum, moliantur: ideoque, perinde ac automata, non pro furi. sed artificis, consilio moveantur. Hanc Sydenhami sententiam secutus Laurentius Bellinus febres aquarum suo pondere fluentium legibus exponendas, & explicandas, voluit is positisque in minimis quia
32쪽
sustineat, sanguinis copiam, vel itineris Commeatum, vel instrumenta belli, sibi paret'; si plenioris nutrimenti alimenta rcjiciat, & tenuissima petat fluida, ut optimos sibi milites, & in hostium castra minime transituros, col-
quibusdam vasis obstructionibus, sanguinem aucto motu, Calore, atque stimulo, per patentia vasa transferri, seu febrem fieri, docuit. Facilem hanc febrium theoriam ignava gens avidE arripit; &, prae
termissis, quae ex spe, aut metu, ex moerore, aut gaudio, ex anima nimium vel irritabili, vel inerti, in febre proveniunt, ita adeo de obstructionibus amovendis, & febribus tollendis, audacissimis garrit, ut naturam detectam jam, & subactam, unco duci ab ineptissimis credcretis. Sibi paret. J Omnis motus in corpore ope fit, & continuitate, fluidorum; quae, dum in febribus aucta sua mole elasticas arterias
magis distrahunt, majorem earum, atque fortiorem, Contractionem inserunt: hinc major fit fluidorum omnium in corpore nisus, motus, calor, concoctio, resolutio, ad novas compositiones salutaressormandas, & ad crises subeundas, aptitudo. In longis praeterea febribus, cujus generis sunt catarrhales, variolosae, miliares, & petechiales, sudoribus continuis, quamvis blandis, resolvitur, atque dissipatur, sanguis. In his itaque sebribus, si sanguinis copia, quae motu bus exequendis, atque dissipationibus compensandis, lassiciat, non sit coacervata, aut si de collecta quantitate medicantis Cura nimium, ut saepe fit, detraxerit; pe
specta sua debilitate, salutis spem anima abjicit: quamque infaustis auspiciis instituerat, sponte sua, non morbo, aut symptomatum vi, oppresia, sebrem cum vita brevi claudit, & effugit.
33쪽
ligat ' ; si somno se, aut inertiae specie, ab externis rebus subducat, ut vel vires constituat, vel rei gerenda magnitudinem, atque periculum, melius perpendat; si vim sanguinis nunc aequalitὸr ubique, nunC hic, nunc
illic, pro morbi more intendat ' ; si debitis intervallis,
ne labore suos, vel aestu, frangat, nunC remissius nunc acutius agat; si ascitis in auxilium nunc spasmis & ten-
Colligat. J In omni febre vel tenuissima fluida, vel subacida, aegri appetunt; ca scilichi, quae vel viscidum, & coactum, sanguinem optime solvant, & diluant a vel vim salium putrefaciente, maximε obtundant Intendat. J In ephemera febre sola sua quantitate aucta se guis peccare videtur: motus it que sanguinis sub illa febre aequaliter in toto corpore intenditur. In podagra unus fortε articulus sufficiat, ut morbidam materiam eliminet: is itaque tumet, dolet, pulsat, omnemque febris vim solus sustinet. In variolis, quae sanguinem variis modis inficiunt, & crisin ea de causa complicatam postulant, sanguis aucto momento in corporis superficiem primo impenditur, ut protrusio pustularum ritE, atque ordine, peragaturi Absoluta eruptione, in fauces atque faciem fluida urgentur, utpt alismo prospiciatur; eoque rith disiposito, ad corporis superficiem sanguinis nisus denub revertitur cum calore & tensione cutis, quae ad pustularum maturationem requiruntur: Cumque morbus maturatione pustularum, & salivae profluvio, pene subigatur, ad manus tandem, Bd pedes, fluidorum vis cum salute derivatur.
34쪽
sionibus, nunc tussi, nunc vomitu, praelium sustineat : psi denique propositi tenax inceptum opus non prius dese
rat, quam hostem jam subactum, & judicatum, sorti fecerit'; licebit ducem sortissimum, atque sagacissimum,
revereri: licebit animae pro corpore suis consiliis, & virtutibus, Conservato gratulari.
τ S lineae. J Sternutatio, tussis, vomitus, motus sunt apprimδ utiles; quos anima ad corporis conservationem ex prudenti suo consilio saepissimε instituit. Hi motus auctam habent cordis, pus monum, hepatis, lienis, atque intestinorum, compressionem dc trituram; ad ebque fluidis, quae horum cavis, aut vasis, insunt, promovendis, solvendis, &, si datur porta, ejiciendis, conserunt. Dum autem cor, pulmones, & quae abdom ne conduntur viscera, violentius Comprimuntur, augentur necessarib sanguinis in alias partes nisus, & momentum ; unde sortior fit pulsus, majorque sanguinis motus, commixtio, solutio, & citati or in fluidis lymphaceis, & secretis, progressio. Spatar praeterea, & tensiones, a morbidae materiae stimulo provenientes, dum vasa comprimunt, &coarctant, motum sanguinis in artubus concitant; & in morbis mali moris, cujus generis sunt variolae, & febres miliares, animam de salute corporis solicitam indicant a ideoque incipiente subre, & in corpore nec debilitato, nec vi morbi oppreta, felicem plerumque exitum praenunciant.
Esecerit. J Febres catarrhales, & quae pravi sunt moris, sub sebrium quasi intermittentium forma saepissime incipiunt; saepε
etiam, crisi nondum aut incepta, aut absoluta, sine ratione cessant; & mortem, vel infirmam atque perditam corporis. valetudianem inserunt; nisi morbi reversione haec praecaveantur.
35쪽
Calliditatem vero animae, atque astutiam, noea Praeteribo ; quae si iners & otiosa, aut de rebus a siro munere conservandi corporis alienis nimium solicita ', aut medicis artibus sui saepe fit) male perturbata liostem ita neglexerit, ut copiis auctum, aut stationibus Confirmatum,
Sosici a. J Tanta est in morbis metus, solicitudinis, desiderii, vis, ut illis intentum, & exagitatum, non modo non bene valere hominem vertim a vitae periculo non longe ab sie, dixerim. Si accuratius enim perspiciantur, quorum animae adversis rebus franguntur, illos levissimis malis principio tentari, cujus generis sunt prostratus ad cibos appetitus imminutus, aut suppressu S, menstruorum in taminis, aut ex haemorrhoidibus in viris, fluxus, subsistens in pedibus, aut in illis, sudor assuetus, aut pustulae in cute evanescentesin iisque sensim crescentibus, accedenteque morbo quodam ex his nato, interfici reperiemus. Ab eadem hac solicitudine otitur in oppidis bello oppugnatis maligna illa febrium, atque perniciosa, indoles : cum hominum animae aut mortis timore, aut Caesorum desiderio, aut suturae servitutis metu, ita perpetub occupentur, ut morbis neque avertendis, neque curandis, neque sarcibus e corpore excernendis, lassiciant.'- Perturbata. J Ut in febribus petechialibus, quas, quoniam levissiniis, atque remittentibus symptomatibus saepissimε incipiant, cortice Peruviano, catharticis, sanguinis missionibus, salibus tem perantibus, aut frigidis ablutionibus, ignari in aegrotantium perniciem plerumque reprimunt; cum tamen febres sint vere cataria rhales, & curationem maximὶ contrariam postulent. non
36쪽
non nisi summo suo cum periculo aggredi detur, mutatas epe belli sorma, quem instructa acie, acutoque praelio,
debellare non audet, cum cunctando vel fame, vel levi bus praeliis, & velitatim, vel roseaenare, vel imminuere, Conatur. Ea enim plerumque est Omis inter morbos acutos atque longos disserentia, ut in acutis, nulla habita temporis ratione, vel victoriam, vel mortem, ad extremum usque anima persequatur; in longis, vel facto
ulcere, vel iniqua quadam crisi subinde instituta ',
sistentem in corpore morbum reprimere, de intra limites coercere, non sunditus amovere, laboret: ut in illis persectam ubique salutem, in his temporariam corporis Conservationcm, anima meditetur et ut in illis anima Romanorum more viribus 8c Consiliis florentium nullam pacem D-- quaiam eri ubi e ivsi uiad Cujus generis sunt pustu-
, ulcera, sanguinis filixus, albus mulierum fluor, di arriamae, intcr- trigines axillas. aut genitalia. obsidentes, dc catarrhi : quae omnia. crises plerumque sunt vicariae atque imperfectae; nec sine accele- rata corporis pernicie tolli, aut averti, possunt. De catarrhis obi-tEr, cum viscidum omne ex sale oleo & aqua coerstet, cumque ulcera in cruribus sanata catarrhos saepissimc inserant, & vicissim, ut-eera sponte nata, aut arte facta, catarrhos ubique aut minuant, aut tollant; conjicere licebit, sputa viscida non morbum esse, sed humorum acrium oleo & aqua obtectorum excretionem corpori
37쪽
eum hoste intra limites imperii manente iaciendam velit; in his eorundem Romanorum more, Cum vitiis, luXU,& inertia, frangerentur, nunc provinciam victoribus occupandam cedat'; nunc hostes civitate donatos suis immisceat, Sc adnumeret ' . Quod si sortis suae pertaesa omnem de Corpore Conservando solicitudinem anima abjecerit; vel, perpensa benὰ periculi magnitudine, in sua neque virtute, neque astutia, satis habeat praesidii, ut corporis ruinam avertat; vulnera, si quae corpori incidissent, aut sonticulos & ulcera, quibus in salutem antea esset usa, remissa omni in-sammatione, exsanguia, pallida, atque exiccata deseri t.
NunC Cedat.J Ut in scirrhis, cancris, ulceribus exedentibus aut fistulosis, tumoribus cedematosis, & phthisi pulmonum; quorum omnium origines ubὶque fere vel ab excretione quadam suppressa, vel a febre mal curata, deducantur.' Sub scorbuti scilicet nomine r quem morbum Sydentiamus noster, multa experientia doctus, nihil aliud esse asserit, quam morborum sentium, nondum verofactorum, e ecta, vel infelices reliquias morbi alicujus nondum penitiu devicti, a quibus Ian
guis, caeterique humores, contaminantur.
38쪽
Nunc ad certameia aegre provocata cunctanter hostem, atque languide, oppugnat '; nunc acrius insequentem pertorrita nigit'. Nunc infausta sibi omnia ominata d ponit arma et , nullisque corpus aut alimentis, aut medi-F camentiS,τη γκτω γενεται, καταυλαν άνειν δεῖ; - γὰρ μελλη ἀπολ υσθαι ὀ αν ωπος π e του θαγάrου - ιδ,οω τε καὶ ἔνρον εσται, η τε καὶ Φη m. Hiri rei exemplum mihi praebuit lanionis servusjuxta templum divi Pauli habitans: qui cultello inflictum vulnus abdomine acceperat, quod specillo minus accurate tentatum ad abdominis cavum non penetrasse credebatur. Insequente autem die, cum nullus erat in vulnere humorum fluxus, aut inflammatio, pallida vulneris facie perterritus chirurgus a medico petebat, ut proximae deligationi adesset. Tertio itaque die, cum eadem essent omnia in vulnere, Iicet nec pulsus deficeret, neque frigidus adli in sudor adesset, mortem ta-mEn ab intestino vulnerato jure medicus praedicebat.
Ioppugnat. J In morbis malignis dc pestilentibus, qui sanguinem ubique habent ad putridam di Glutionem aptum, febres lente concitatae nunc promoVentur, nunc supprimuntur ; suisque tandem viribus dissidens anima, anxia, moesta, exspes plerumque succumbit: Neque, ut loquitur Gometius Peretra, febrem mmere audet.' Perterrita fugit.J Ita sphacelo intestinorum morituri, cum jam dolor omnis cessaverit, cumque nihil se pati profiteantur, torvo tamen atque perturbato vultu, solicitam animam, atque inevitabili corporis ruina perterritam, indicant.: Deponit arma. J Motus scilicEt salutem allaturos, sitim, virium intentiones, cordis & arteriarum robpr a quae, si subi id in su- bribus,
39쪽
Camentis, refici curat '. Nunc cocta intempestive deiicit; nunc cantu se, aut dapibus, oblectat; & corpus, quod teneri diu, atque conservari, non possit, putredine diru-Cndum sponte, non coacta, relinquit ' . Prudentis haec sortassis animae sint: At de nugis interea quam solicita videtur, quae in limine quandoque haeret migraturabribus, & sne causa, cessant, ex Hippocratis, & omnium medicorum, observationibus, certam aegrotis perniciem praenunciant. ποηραλόγως λυθεισα εν ρξεσι κακ- & Δ παραλπον κωαγγικὰπ αδυ-
Resici curat. J Interea, quae in acutis maxime. terrent, Primi-puum est alimenta aegros, & medicamenta, obstinate, & sine causa, aversari; idque non tam, qudd corporis exinanitio necessario sequatur, quam, quod animam de suis rebus desperare, indicet: quae vitam, ut videtur, producere desinit, ne cum corpore morbum, &nid erias, alat fine spe salutis. Eυ πρω τῶ προσφοράς παρον, το
- - Spontγ, non coacta, relinquit. J In febribus aliisque morbis. quantum vel ex symptomatibus, vel ex cadaverum dissectionibus, vel ex subitaneo virium collapsu, conjicere liceat, aegri prius plerumque moriuntur, quam, vel ob vaserum di Glutionem, vel ob instrumentorum ineptitudinem, mori necesse sit: quin potius aperniciosa putredine ita abhorrere anima videtur, ut procul illam advenientem fugiat, & evitet.: fueret migratura. J Variae sunt apud auctores dilatae mortis historiae; inter quas memorabilem, sane & mirandam, tradit Nicolaus Pectilinus, pag. 396ta.
40쪽
ut haeredi, quae agenda sint, mandet, aut amicum advenientem expectet, cui vale dicat, suisque nominis famam in tutelam tradat. Ubique autem, sive a morbo, sive a vulnere, sive ab alia quaviscunque causa mors ita immineat, ut vitae conservandae nulla omnino spes animae illuceat, deficientestatim omni sensu atque intellectu, corpus lipothymi1 tactum ConCidit, atque anima, nullo, ut videtur, luet mine interposito, lubens atque sponte sua de corpore decedit. Neque profecto aut numinis benevolentiae aut
animae sagacitati Consentaneum videtur, ut mors omni
animali atque omni aetati communis adjunctos sibi comites cruciatus inutiles habeat sc dolores: atque adeo prae pietate cogor existimare mortem ipsam omnium ubique
animalium απονον esse atque αλυπον.
Quod si morte praematura corpus non opprimatur, si paulatim & vix intelle sta senectus obrepat, fibrae Corporis plenae olim, atque ideo cylindraceae, satque adeo mutuo contactu quam minime inter se cohaerentes,) duriores jam tandem factae atque fluidis parisa satis repletae coli buntur, & saccescunt; augentur ex ampliore fibrarum Contactu mutuae inter se cohaesiones, quae membranas exinde F a non