장음표시 사용
211쪽
tantes Iudaeos arma tradiderunt. Eorum tamen ope ra obtrectatorum calumniis , & inertia saepe improbata est, fato quodam rerum optimarum , quae adversario carere nequeunt. Sed cum veritas diu late
re non possit , & per se ipsa , veluti Sol ex nubibus, emergat , tandem aliquando ipse quoque Augustinus, & Rufinus Antistes cum Hebraicis literis,
tum earum cultori Hieronymo conciliati fateri non dubitarunt , nullam ab eo suscipi posse rectam Scripturarum interpretationem, cui ad purissimos fontes di Hebraicos, & Graecos . aditus non pateat. , Et quidem , ut rem a suo principio repetamus, docti, & sapientis interpretis munus est, eorum mnium , quae de una in aliam linguam vertit , distinctam, exactamque reddere rationem , varias u cum notiones exponere , vim sententiarum , dc eminphasim ostendere, orationis ordinem, nexum, & fusuras patefacere , suam aliorum cum interpretati nibus comparare , carumque differentias introspic re, & caussas penitus cognoscere . Loquor enim de
interprete, qui ad docendum vocatus sit , & sacras literas impigrae juventuti proponat, quem ita cum vulgo torpere, ut nihil in scnotas afferat, nisi communem aliquam , & omnibus obviam interpretati nem , cum miserum est , tum vero in tanta cetero
rum studiorum felicitate minime ferendum . Quis autem Palaestiuum dicendi genus a Latina oratione, supra quam dici, de excogitari potest, diversum, iata plane mihi reddiderit, ut nihil praeterea postula dum videatur, cum ne ipse quidem Graecus, Syri cris , & Arabicus sermo , qui tamen ab Hebraico multo propius distat , vim omnem sacrorum Bibliorum capere ponierit Z Quis brevitatem Hebraicam, quis simplicem illum orationis stylum, quo sacrae admodum delectantur Musae, quis auxesim , tapinosim, hypallagen , paronomasiam, Onomatopaejam, ellipsina, Paragogen, quae passim occurrunt, ita dilucide, cla
212쪽
reque Latinis vocibus exprimat , ut eandem verbo rum , sententiarumque vim , dc rationem ubique sera vel, dc Prophetarum mentem, quae verbis ipsis impressa latet, nobis prorsus aperiat Z Cujusque enimiermonis elegantiar, tropi, figurae propriae sunt, modo syllabarum sono, modo vocum ambiguitate, modo ipsa verborum positione formatae , ut propterea quae bene , copiose , ornateque in una lingua dicta lunt, in alia suis verbis, suoque ornatu spoliata suam quoque naturam exuant necesse sit . Hebraicus autem, ut est apud Chrysostomum , nescio quid mitrae flagrantis , nescio quid spirat suum y ac genuinum , quod in aliam dictionem nisi frigide duci nequit . id si firmum, ratumque sit , quis non videt Hebraica autograpta , unde exempla reliqua profluxerunt, ad Latinas exhedras necessario esse afferenda, ut caecos illos scopulos, in quos saepe interpretes offenderunt, tute, cauteque devitemus Age vero tu, qui Hebraica studia adeo contemnis,& vernaculas interpretationes tantopere amas , &commendas, quid sentis de inusitata illa, & insolenti apud LXX praepositionum , & particularum con
de peregrinis, & Graecis Scriptoribus ignotis vocabulis ἰαμων, Nωκυ,-ὶ Quid de nova, & inaudita vocum significatione δωρεάν in
quorum de Chaos sententiam confirmare videntur 'Quo te Lexicographo, quo Graeco praeceptore expedies Quid cum te de vocibus , n,D, , D percunctabimur Nihil horum prola cto facile capies, nisi ab Hebraeis, Arabibus, Syrisa Chaldaeisque auxilium petas. Jam vero satis ne tibi is putas ex Latinis exemplaribus , ut certo judicare possis , num legendum sit in capite Isaiae 4o,
213쪽
malitia , an militia ' Proverb. 2 . lassus , an iapsus e Genes. a. ipsa, an 'simp in Psad. δοntium , an se sium y Si enim Latinis exemplaribus adhibenda est fides, cedo quibus p Sin autem veritas altius est reis petenda, cur non ad Hebraicam, Syriacam , Chaudaicam, & Graecam originem revertentes , ea quae vel a vitiosis interpretibus male edita, vel ab imperitis emendata perversius, vel a scribis dormitantibus aut addita sunt, aut ablata, aut mutata, corrigimus 3 At haec omnia, inquies , luculenter , & diserte a multis explicantur. En tibi Bellarminum, Pagninum, Lyranum, Valabium, Lorinum , Drusium , Fagrum, illum etiam ipsum divinarum Scripturarum interpre tem, omnium aetatum , omnisque memoriae docti mum D. Hieronymum . Edissere mihi, sodes , unam, aut alteram horum expositionem . Quid cunctaris equid animi pendes ' Hebraica sunt, Graeca, Syriaca , Chaldaica: obsoleverunt. Ita nep Agesis, jam Latina proxime sequitur interpretatio. At interpretatio ista nimis autographo haeret 3 non prorsus assequor. Quid est ergo, quod ex illo suggesto doceas, teque mihi Scripturae prolatarem magnifice jactes, qui ne inter
pretum quidem Latinorum commentarios , utcunque res sit, intelligere potes' At enim haec minuta sunt,
di magnis contentionibus non valde digna . Isthuc mehercule dementiae, & temeritatis delapsi sunt H hraicae eruditionis osores , ut quidquam in re tanti
momenti minutum esse arbitrentur , & Optima quae-.que contemnere malint, quam discere . Nos autem
ab antiquis Sapientibus Rabbinis accepimus t
nullam in sacris Bibliis esse vocem , nullam dii hio..
nem, ex qua varii sensus , variae interpretationes , varia mysteria elici non possint . Multa in hanc rem
afferri possent , multisque exemplis ostendere in promptu et , quam longe a Prophetarum mente
214쪽
aberraverint viri ceteroquin doctissimi , quod haec
suis ingeniis minora putaverint . Illud tantum aq ro, quod de Haereticis Marcionitis veteres tradid
runt Patres, eos ex unius particulae autem detractio
ne in quibusdam Graecis , Latiniisque exemplaribus
CX cap. 3. D. Lucae occasionem, caussamque arripuisese ad abiudicanda eidem Lucae duo praecedentia cΡpita, in quibus Chritti Domini ortus , & pueritia describitur. Quid quod prava unius coniunctionis a expositio sacerdotium Regi abstulit Melchisedeko ρ ut
Illa, Tm, α' x , aliasque prope ire
numeras Voculas praeteream , ex quibus malitiosius assumptis Trinitatis mysterium , aeternam Christi generationem, mortem, & resurrectionem impie Judaei negarunt. Nihil ne igitur grave ad disputandum no bis suppeditant literae Hebraicae λ . Audio nonnullos , qui Hebraicos codices tum ipsa
vetustate exesos , tum multorum audacia corruptos clamitant: quorum vetus calumnia cum a multis jam
retusa fuerit, atque in primis a D. Hieronymo , qui ubique in suis scriptis meritatem Hebrateam appellat, ne vestra nimium abuti A. A. patientia videar , si persedendum censeo et eorumque potius obtrectatio nibus occurrendum , qui nihil certi ex incerta , Amultiplici Hebraicarum dictionum significatione colligi posse autumant . Quibus primum hoc praecipiendum videtur , ut caveant , ne Heterodoxis auxilia ferant, quibus depravatas suas scripturas acrius d fendant. Ambiguam enim quam maXime, Vagam,ia late patentem , ac quidvis quolibet loco docere, vel non docere paratam esse scripturam voIunt , sive ut ad suas interpretationes , tanquam sola oracula rectum quid edentia, obsequentissime audiendas populum adigant, sive ut damnari per sacram Script ram impia eoriam dogmata non pateat. Qua ratione
Simonius potissimum logeuio suo abusus est , aliiquu
215쪽
ab ψὶ facti acutiores , & audaciores omnem Iapidem cum eodem movent , omnia repaguIa revellunt , ut Hebraicae linguae tum significatio in vocibus, tum Grammatica in regulis quam laxissima sit Deinde libenter illos interrogarem , utrum ex ingenti Latinae, Graecaeque linguae copia , & varia , & anciapiti multorum verborum potestate quidquam minus certi , & explorati in orationibus Tullii habeatur in Iliade Homeri, in Historia Τ. Livii, in carmini bus Virgilii, ut propterea ad vernaculos interpretes necessario confugiendum sit, quorum tamen sermo eodem ambiguitatis morbo laborat λ ridicula mehercule haec sunt, & suis auctoribus digna. Verum enimvero dijudicent illi mihi fine ulla IIebraici sermonis ope multas interpretationum dissorentias , earumque ineant, reddantque rationem; suas vel a falsis vindicent , vel cum optimis conserant, & interpretis lapsus a scribarum erroribus secernant. Neque enim satis accusatori feceris , si diaxeris, ego sic teneo , istud sequor , huic assentior , nisi & tuam confirmare, & alterius convellere sente tiam linguarum veritate possis , atque inde contradicenti os occludere valeas. Morinus Graecos Sapie tes adeo mordicus tuetur, ac defendit , ut eos vates, & prophetas appellet, neque ulla in re a veritatis tramite declinasse concedat . Eugubius contra inscitiae, fraudis , corruptionis, ac tantum non sacrilegii eos insimulat. Est qui Romanam editionem scripturam falsam, barbaram , depravatam , & a verit te Hebraica quam longissime abhorrentem arguat,& abjiciat: alius, qui tantam illi fidem, & auctoriatatem tribuat, ut nullam aliam Ecclesiae desiderandam censeat. Sanetem Pagninum corrigit Valabius . O colampadium , & Zuinglium tanquam incautos reprehendit Lutherus. Munstero foedam sermonis barbariem objicit Pellicanus . Castalionius denique omnes explodit interprete . Qui igitur vel nimis su
216쪽
perstitiosum , vel nimis temerarium judicem reprimas , qui illi , ubi erratum sit, ex primis linguis,
quibus divina verba primum tradita sunt , ostendere nequeas r Si ad explanatores iterum appellas, neminem unum reperies, quem nimium vel Graecae , vel Latinae , vel suae interpretationis studium in faediss-
mos errores non rapuerit: Syriacum ipsuna, de Ar
hicum Paraphrastem, Hebraeos homines , vel literarum similitudine, vel crassa Bibliorum Hebraicorum incuria turpiter lapsbs fuisse animadverto , quorum alter novum populi genus Gelitas in cap. Genes. I 4. TOL. 3. sibi confinxit ue & novam urbem oram in Palaestinae r gionibus ingenio suo extruxit s alter gen 3. tium idola reddidit Pa Inam ; &-Graecis ἡγή. s. Latini'tie oppidi nomen transtuliit, praeputiatos: qui
bus quid putidius e quid absurdius Apage ergo te
in vulgus cum tuis explanatoribus, qui turbidas, &lutulentas bibunt aquas, nobisque noli purissimos sontes invidere. Sed amicius agamus & quoniam ad interpretes caussam omnem deferri postulas, esto: quem autem ex omnibus tibi sequendum proponis Sane de toto hoc Interpretum genere, quam longe , lateque pamtet , cum difficillimum verba facere, tum multo diseficilius ferre judicium. Aliis enim alia placet , prombaturque expositionis ratio. Sunt qui ornatum amant, dc rhetoricum dicendi stylum , sacraeque c8njunctam Romanam , Graecamque eruditionem Humilem alii,& pedestrem spectant locutionem. Plerique Theol gica, Physica, Moralia persequuntur ; qu'sdam suaviter tenςt simplex rerum sellarum narratio ς multi allegorias, & reconditos sensus inquirunt : nonnulli
tandem orationis contextum , verborum significati Des , sententiant m pondus , Prophetarum menteia tantummodo examinant, & exponunt. Ex his omnibus nulli non probandi , modo mediocritatem, quae in
217쪽
in rebus omnibus commendatur, servent. Nolo enim in scholas afferri ingentia Rabbini Isaaci commentaria, qui bina volumina, eaque immania in caput prismum Geneseos conscripsit. Nolo produc has , & ni mium molestas Filippeau perlegi expositiones in quatuor prima Oseae capita per quam magno volumine comprehensas , in quibus tam multa verba facit de uno nomine Prophetae Beeri, ut Etymologiis, gram maticisque notationibus ex Sanetis Patribus, & Ra binis temere collectis plures referserit paginas . Nec jejunam Strabi, sterilem,& perbrevem proferri volo. Pererium iis , qui polemicas dissertationes amant, Iubenter concedo . Multa de l' Ηaye volumina Bibliothecarum pluteos occupent . Oleastrum ad Qtymologos remitto. Tostatus utinam non longe alu, cubi digrederetur ι Τitelmannus vero sibi constaret. Bellarminus cautus, sapiens, acutus , Vehemens, de in hebraicis aliquanto doctior. Genebrardum, Ste chum, Maluendam, Riberam , Serrarium , Bonis rium, Trinum, Marianam tuto legere potes . Criti cos sacros prae manibus habeto , in quibus tamen adverte pleraque indigesta esse , confusa , repetita, obscura, redundantia, & in odium Romanae Ecclesia tradueha . Augustinus vero Calmetus universa , quae ad hanc rem spectant, docte, erudite, & prudenter collegit. Sed ad Hebraeos pergamus, quorum causia nostra haec instituta est oratio. Et cum Hebraeos ais, tum Masorethas, & Talmudicos , tum Rabbinos auriti quos , & recentiores intelligo . non m do , sed etiam comprehendo . Ego vero is non sum, ut horum in universum patrocinium in me suscipere aut possim , aut velim . Novi equidem
quamplurimos, qui hisce, quae de Hebraicae linguae
usu, dc utilitate hactenus a nobis commemorata sunt, j haud gravate assentiunt, nec tamen Hebraeorum scri pia tanti facienda esse concedunt : stolida esse , in
quiunt, putida , .c inepta , cibitque habere praeter
218쪽
nugas , & eommenta risu potius, sibilii tie excipIem da . Verum ego etiamsi modice admodum in eorum lectione versatus sim, multa tamen in eis adeo utulia deprehendo, ut me suscepti laboris poenitere nequeat . Etiam illud scio, qui penitus in Hebraeorum adyta ingressi sunt, eos inde naul a protulisse , quibus se , suaque monumenta eruditis hominibus non parum commendaverint . Ex hoc numero in primis fuit Hieronymus omnium Interpretum facile primceps , qui Barabbanum quemdam Judaeum magno labore , & pretio audiit praeceptorem . Ex hoc G latinus , Lyra , Burgensis, Masius, Serrarius, Ribera, viri Hebraicae eruditionis copia commendatissimi. Ex
hoc denique illi omnes, qui in sacris Bibliis intelligere, & sapere plus quam ceteri videntur . Etenim cum explicandis Latinis, vel Graecis scriptoribus Latini , Graecique grammatici adhibeantur ; cur in Scripturae interpretatione , quae Hebraico sermone prumum scripta est , alio , quam Hebraeo homine uti malis 3 Forsterus profecto Rabbinorum commentaria dedignatus tyronum risui se non exposuisset in suo saepius in forma feminina reperiri scribat ; nec adeo
cujus etiam significationem plane novam , sibi: uni n tam perperam comminiscitur . Si hac ratione cum
Forstero nominum radices , & fignificationes fingere liceat, reddat mihi minam , qui me hebraicam docuit Grammaticam .
Nec est quod objicias, Rabbinos fallacibus, & c
ptiosis interpretationibus divina eloquia saepius detorquere, nugari, ineptire, ut praeclarissima Prophetarum testimonia . quae suismet ipsis oculis vident, de Christi Domini adventu, dc novae legis promulgati ne obscurent. Nam qtiamplurima ad Christianae fidei dogmata confirmanda Hebraeorum monumenta proin Lexico Hebraico , cum
219쪽
re possem. Rabbi Moses Nachmanides prosperitatelli, exaltationem , fortitudinem, consilium, principatum ab Isaia commemorata Filii e no x geniti ad venturum Messiam refert. De Messia quoque celebre illud Jacobi vaticinium in cap. Genes 49. interpretaturi Onhelos Chaldaicus Paraphrastesi&de eodem Psal. mum t. exponit R. Salomons pax l, & Micheae caput quintum
& huius generis infinita afferri po sent. Qiiod si quid est in eorum scriptis , quod pias se-
gentium aures offendat, quod commenta , sabulas redoleat, de iis prudens, de cautus dijudicet se stor 8c mala a bonis secernat. Neque enim volo universa nullo habito delet tu inde excerpi : ea tantum, qti: ead rem Grammaticam, ad Judaeorum ritus, consuetudines, dc historiam spectaἀt , depromenda contendo: antiquorum patrum proverbia diligenter, dc ad literam explicata, quae cum in Veteri, tum in Novo Testamento se offerunt; ex iis percipias suadeo s sententias colligas a pronunciata dilucides ; altista, concisa , abrupta, translata explices ; dc si Ilibet, eorum etiam fraudem, dc nequitiam armis ex ipsorum manibus abreptis contundere discas. Qirae omnia sine Rabbinorum ope nullo modo praestari posse, quis non videt 3. Cum autem Scripturarum Interpreti proptotypa exemplaria per quam necessarist consulenda esse , a pobis in stiperioribus ostensum sit, non est , quod pluribus verbis nunc doceam, quantum ad hanc rem conserat ad injumenti celebris illa, dc admiranda, quae Massera appellatur , antiquorum Judaeorum doctrina . enim una nobis Biblica volumina in magno Scripturarum naufragio sarta tecta servavit , aeternumque servatura est: haec depravatos Haereticorum codices accusat damnat: haec Romanae Ecclesiae Scripturam propugnat ἔhaec furtim illata explodit, ablata restituit, corrupta
220쪽
corrigit, ut illud Synagoga: nostris quoque hominibus probatum usurpem, man 'irim Dum . I nexistimatis, Auditores, fieri posse, ut certi quid-' quam in tanta interpretationum varietate dicamus , nisi animos nostros hac Masorethica doctrina excolamus fEgo vero lateor, me his studiis magnopere delectari. Atque adeo hoc mihi concedendum est magis, quod ex his Hebraica quoque, Chaldaica, dc Syriaca crescit oratio, & facultas, quae etsi in me levior est, illa quidem, quae summa sunt, ex quo fonte exhauriam,
mnino sentio. Aben Esra, JarΚi, Abarbanete sapientior Quis purior , quis elegantior, quis facundior Elia Levita Z Quis diligentius Grammatica tradidit Davide Κimchi Qiiud pulchrius, quid persectius, quid ad veri investigationem accommodatius Maimonidis r Quae cum ita sint, quid est, quod de donandis vestra civitate Hebraeis scriptoribus, Auditores, adhuc dubitetis r Ego quidem sic intelligo,
cum tanta ad sacras literas profitendas linguae Hebi aliacae sit necessitas, tantusque ex Rabbinorum commentariis existat fructus, etiamsi omnes omnium auctoritates repugnarent , nihilo tamen minus ad praeclarissimari illanc Iaudem contendendum esse. Hoc enim interpretandi genus si diligenter, si docte, si copiose, si enucleate nostris temporibus nonnulli prosequuti suerint, cum hac in re nihil praeterea Romana Ecclesia desiderare, tum nullam excusationem miseri illi, perditique homines suorum errorum afferre poterunt, in quibus obstinatissimi pei sistunt. Certe haec omnia a nobis praestentur oportet, & quia volumus, &quia jussi sumus.
Sed quia intelligo , quam grave sit hoc homini tam
infirmo, in eorum fidem, & benevolentiam, qui me audient, confugio, ut qui nostrum hoc interpretati nis institutum amant, labores nostros qualescunque bestnigne excipiant f qui vero minus probant, saltem noucontemnant. Illud quidem omni auimi contentione e nitar, ut omnes intelligant, me nec laboribus, nec