Classicorum auctorum e vaticanis codicibus editorum tomus 1.10. ... curante Angelo Maio Vaticanae Bibliothecae Praefecto Tomus 5. 5

631쪽

bitur. Μ. Thesis procul dubio .IIII. temporum curricula gubernat , et arsis duorum. Δ. Unde hoc evenit pΜ. Quia ultima acuitur et antepenultima gravatur , ut

populantes , maculantes , glomerantes s numerantes, Vin erantes , et Omnia propemodum verba primae coniugationis quae in tribracho congessimus, cum ad Participiorum significationes derivantur, ionici minoris Iegibus subduntur. De ionico maiori. Δ. Da regulas ionico minori rite congruentes. M. Clementia , sententia , concordia , discordia , prudentia , Vecordia , vaesania , dementia, Germania , Saxonia , contentio, Convcntio, possessio, consessio , insania, infamia , consectio , desectio, resectio , protecti O , virguncula , fornacula , cunabula , paupercula , matertera , matercula , maiuscula , cervicula , vulpecul , ve-

precula , nubecula , mercedula, ficedula. In his . . nominibus . e. Producitur , ut Priscianus libro . III. commentabatur. Ex his primae declinationis nomina triptota sunt in singulari , tetraptota in plurali. Quae autem de tertia declinatione ad regulam ionici maioris decerpsimus , in singulari numero pentaptota sunt, in plurali triptota. Item masculina vel communia triptota utroque u umero , ut mirabilis , laudabilis , assabilis, ei sabilis. Vergilius - nec visu iacilis nec dictu e sabilis , - spectabilis, triplabilis. Sedulius - quod simplex triplicet, quodque est triplabile simplex ς - ramusculus, rumusculus quod est rumoris diminutivum, fraterculus , laterculus ; nam patereulus Paeon Secundus esse dinoscitur, maiusculus, complusculus , latrum cuius , furunctus , carbunculus , lenunculus , authen-

632쪽

ticus, pauxillulus, tirunculus , ranuneulus , arnotinus shornotinus , quorum primitiva sunt maior , Plus , latro , fur , carbo , leno , paulus , tiro , raua , arnuε , horno. Nam diminutiva diminutivorum iuveniuntur ,

ut Paulus paululus , pauxillus pauxillulus; ita agitus

agniculus agni cellus agni cellulus ἰ sic mons , et reliqua. Haec pentaptota sunt singulariter , et tetraptota pluraliter . Item neutra , ut fastidium , Iudibrium . Vergilius - rapidis ludibria ventis - , plumarium , aerarium , proscculum. Vergilius - ineunt prosceuia Iudi - , collarium , plantarium , palmarium , quod in palma est, id est in laude victoriae , convivium , colludium , cospusculuin , turpi Sculum , sPixaculum ,

solacium , ea naculiam, venabulum , s Pectaculum , mastigium, miraculum, conubium. Hace neutralia in utroque numero triptota sunt.

Δ. Da regulas verborum qi ne liuic pedi minime ressea gentur. Μ. Εlimino , in gurgit O , Procrastino , eradico , insignio , lascinio, exhaurio , emollio , Obstetrico , ut in

exodo - ut quando obstetricabitis hebraeas; - euuntio, adnuntio, Congaudeo, enucleo , adsentio, consentio , inte-tio, praesagio, insanio, custodio, discrimiuo, determino , fastidio , contorqueo, resplendeo , adrideo. Ita futurum tempus eiusdem modi indicativi binas admittit pers uas , gaudebimus gaudebitis, mulcabimus iis , sculcabimus iis , truncabimus iis , lentabimus iis. vergilius

ante trinacria lentandus remus in unda , quassabimiastis. Sic de tertia correpta sed tempore Praesenti , conpescimus conpescitis, infindimus infinditis , adnectimus a d nectitis, rescindimus rescinditis , depectimus depe-etitis. Ut in georgicis - velleraque ut soliis depectant tenuia Seres -. Ita infinitivo modo conpescere , infindere , adnectere , rescindere , depectere , exclude-

633쪽

GRAMMATicA ET METRlcA. 573re , detrudere , conradere , conrodere , inlidere , de promere , conludere , emergere , lentescere , Canes e re , haerescere, ut in epithalamio - mellea tunc roseis haerescunt labia labris. - Δ. Arsis et thesis quomodo vel qualiter syllabarum tempora in ionico maiore partiuntur 3 M. Arsis Octies semis continet, et th sis quater semis , id est duplum temporis augmentum arsis usurpat, et simplum thesis gubernat , quia sunt .IIII. contra .II. Δ. Da regulam accentuum. M. Ionicus maior tu omuibus orationum partibus acuto accentu in antepenultima Litulabitur ἔ idcirco arsis, ut diximus , geminato trium urum tropaeo coronabitur. De Paeone Primo. Δ. Restant epitriti et Paeones , quorum exemPlar nondum commoritando propalaveras. M. Formulas Paeonis primi pedetem tim cxpediens uullatenus conperendinabo , cuius exempla summatim congerere nitar, ut ecclesia , institia , laetitia , duritia , luxuria , spurcitia , navicula , clavicula , lenticula , particula , dulci cuia , adsecuta , colicula, graticula, Ausonia, Arcadia, harmonia , ambrosia. Fidiculam vero reor ad proceleumaticum pertinere ς cuius primitivum est fidis , ut fretos cithara fidibusque canoris; - sic euticulam. Omnia ista diminutiva tam penultimam quam antepenui limam Corripiunt , quamvis cuticula antepenultimam producat Iuvenalis in satyris dicens - eum bibet estivum contracta cuticula solem - quod eum sacere metaei necessitas eonpulit ; .IIII. enim habens di-etio breves in heroico poni non aliter poterat: licet Vergilius in huiuscemodi nominibus , id est, quattuOThreves habentibus . soleat proceleumaticos Ponero , Di iliaco bν Go le

634쪽

ut - labat arietti erebro - . Εt- depectunt tenuia seres. - Εt - genua labant. - Item masculina ad paeonem

primum Pertinentia , ut Ponticulus, solliculus , Panniculus a Panno , Panucula a pano , quamvis diminutivum a primitivo discrepet; sonticulus, marticulus , igniculus, testiculus, laniculus, criniculus, pisciculus,

curriculus et hoc curriculum neutraliter dicitur, versiculus , flucticulus , articulus , ridiculus , aniculus , vermiculus , agniculus, fasciculus , ensiculus , euniculus , ventriculus. Iuvenalis in I. - infra vetit Aculum tetiui distantia rima -. Nascuntur vero haec diminutiva aut de monosyllabis

ut pons ponticulus; aut de disyllabis, ut ensis ensiculus, dulcis dulciculus. Item mobilia , purpureus , caeruleus ,

marmoreus, aequoreus, sunereus, herculeus. Ut Iuvenalis - audiet herculeo stridentem gurgite solem tarta-Teus , Carbaseus, Pampineus, puniceus; ut Vergilius tota puniceo stabis suras evincta cothurno'sanguineus, sidereus, corporeus, semineus, virgineus, Populeus, aethereus, elyseus , gorgoneus. Vergilius - exin gorgoneis Allecto insecta veneuis-; egregius, exiguus, Praeci Puus , ad siduus, inriguus, rorifluus , horrisonus , rauci sonus, grandisonus , ut poeta - grandisonis PomPare modis tragicoque boatu, ridiculo ve Geta -; quem versum imperiti et metricae artis ignari obtunsa que meutis acrimonia freti satis turpiter interpretantur - vegeta - quasi sub una orationis adserentes parte , et pendeat sensus de praelato nomine neutrali id est figmenta quod nec scandendi ratio, nec syllabarum regula consentit 3 siquidem .ve. coniunctio est disiunctiva, Getavero principale et primitivum est et unde Terentius a sevin Phormion sic ait - amicus summus meus et PDPu-

Iaris Geta heri ad me venit - . Et infra - Geta Pro

635쪽

vinciam cepisti duram. - Quid si vegeta neutrale nomen esset accusativo plurali , heroicae versificationis Tingula vacillaret , quia semper neutra in plurali corripiunt .a. in nominativo accusativo et vocativo , ut arma virumque Cano - Εt - sma amycleumque canem cresSauique Pharetram - . Ergo non est vegeta accusativus Pluralis, sed Geta ablativus singularis, qui semper in prima declinatione .a. Paraducit in omnibus generibus , ut Proretha , ago notheta , lanista, archini rata ' , Pirata , satrapa , rabula , athleta, psalmista , exor- Iis md cista , Baptista , Agrippa. Item seminina sica, amica, Pica, rima, lima, mima, ruga, bibliotheca, umbella, libella, ferula, columella , tympanistria. Ut - in medio iuvencula rurn Umpanistria

rum. - Commutata , ut ad Vena , Verna, uti de vernaculus ,

quod melius per , b, quam per digammon scribi veterum

auctoritas orthographorum testatur ἰ quia ver, unde vernum derivativum ducitur , per .v. constat. Verum haec nomina non ad Paeouem Primum pertinentia protulimus,

sed ad ostendendam primae declinationis in ablativo si-nalitatem, ubi semper .a. Producitur, ut Geta. Scanditur autem ita: - ridicu , lovMe, tu seu, qualibet, arteea, nendi. Alioquin laseu non esset spondaeus sed iambus, quod heroici hexametri regula abnuit. Item neutra paeonia primi , ut concilium , augurium , supplicium , discidium , principium , servitium , vestibulum , turibulum , coniugi uin, auxilium, eloquium colloquium, consilium,

peniculum id est spongia; unde poeta cum de patibulo SH, at oris poemate pangeret ait - peniculo insusum calamo porrexit acetum -; ingenium, iudicium , arbitrium , imperium , solstitium , hospitium. Item caelic la , agricola , christi eola , ruricola , phoebigena , t iugena , graiugena , solligena , nubigena hoc est cen-

636쪽

5 6 s. ALDAEL HI DE RE aurus , ut Lucanus - lxionidas centauros foeta peli- throniis nubes effundet in arvis. Δ. Da regulas verborum. Μ. Sanctifico, aedifico , vivifico, clarifico, glorifico, magnifico, mellisico, mirifieo laetifico, testificor, ludificor, polliceor, confiteor, auxilior , progredior , adstipulor , adpretior , intueor, Cou- tueor, inradio, discrucio, invigilo, conglomero, inscio . perficio , efficio, adficio, susscio , ossicio , conficio , eio , interimo , conperio , advenio , invenio , deripio , eripio , invideo , admoneo , eontineo , commoneo , edOceo , confugio, effugio , ingemino , delapido , dispolio ,

evacuo , adnumero , exsupero , adsimulo , commemoro , exacuo , retribuo , constituo , instituo , restituo ,

concupio , desipio , excorio , subricito , esse dio , delacero , delanio , esurio , multifico. Ita Vergilius in tetrasticis theatralibus - sic vos non vobis mellificatis apes; - degenero , adbrevi ο , suppedito , quadripedo. Vergilius - quadripedante putrem cursu quatit ungula campum. - Δ. Quo Paeto quave ratione dividitur paeon primus Z Μ. Sescupla divisione dirimitur, dum caret aequa divisionis regula et dupla et tripla. Δ. Quot tempora moderatur arsis aut thesis p Μ. Αrsis trium tem porum dominatur, thesis duorum , quia antepenultima

acuto Prosertur accentu. . De Paeotae secundo. Δ. Da nomina ad Paeonem secundum Pertinentia. M. Potentia , frequentia , colonia , crepacula a novacula .

novacula, sororcula , diecula, domuncula, laguncula , puellula , honoria, puerpera, pecuscula. Ut Iuvencus- foveam si sorte pecuscula vestra inciderit. - Item te pusculus , Peduncatus, homunculus vel homuncio vel Di iii od by Cooste

637쪽

liomullulus aut homullus; ut Cicero: homullus ex argilla et luto scius. Homullus ad amphibrachum pertinet. Solet etiam paeon secundus a superlativis gradibus derivari tibi geminantur .r, vel d. litterae , ut acer acerrimus , vetus veterrimus. Vergilius - veterrima laurus velligione patrum multos servata per annos: - quam Vis analogia exigat ut epitheta in .r, terminantia superlativum geminata .r. littera promantur , ut inter Leterrimus, creber creberrimus et unde antiquissimi non vetus sed veter; ut Ennius cum veter occuhuit Priamus sub Marte Pelasgo -ῆ niger uigerrimus , misermiserrimus , celer celerrimus , piger pigerrimus , te ner tenerrimus; ut in Basilion cautum est - quasi vermiculus ligni leuerrimus. - Nam Pauper Pauperrimus, et pulcher pulcherrimus ionico maiori mancipantur. Excipiuntur anomala sinistimus et dextimus , quorum

primitiva sunt sinister et dexter. Unde Sallustius historiographus in iugurthino - Sylla , inquit, cum equitatu apud dextii nos , in sinistra parte Mallius cum

lauditoribus. - Nam secundum analogiam sinisterrimus

et dexterrimus diceretur. Item iacillimus , gracillimus , humillimus, simillimus, agillimus. Neutralia quoque

in hanc regulam rediguntur , ut opusculum, maiusCulum, holusculum , crepusculum, pecusculum cuius plurale iam protulimus, piaculum , periculum , silentium Nec non etiam in verborum modis et personis ac temporum declinationibus idem paeon repperitur insertus a Prima coniugatioue , quae in pyrrhichio digessimus ψ vel secunda , quae in tribracho tempore tutum , ut amabimus amabitis. beabimus beabitis. meabimus meabitis , creabimus creabitis , cava himii scavabitis, secabimus Accabitis. Λ secunda de acti, is et neutralibus , ut docebimus docebitis , stupebimus 3 Di iii od by Cooste

638쪽

stupebitis, fovebimus fovebitis, ciebimus ei bitis, Pigebimus rigebitis. Passiva , communia , et deponentia utroque numero concordant , doceberis docebitur do- bimur , medeberis medehitur medebimur , fateberis fatebitur satebimur, vereberis verebitur verebimur. Sic

set a forma inchoativa , sed a tempore Praesenti, ut virescimus virescitis , rigescimus rigescitis , tumescimus tumescitis , madescimus madescitis , rubescimus rubescitis r ut in poeta - quem magis offendit quisquis

sperando tepescit. - Participia nihilominus paeoni secundo congruere videntur in nominativo et dativo plurali genere neutro , ut videntia videntibus, vigentia vigentibus , olentia olentibus , nitentia nitentibus quae nitorem non nisum designant, litantia litantibus , micantia micantibus , luentia luontibus , fruentia fruentibus , cuntia euntihus. Δ. Da divisionis legem

in paeono secundo, M. Qu madmodum antee mor sescupla discretione dirimitur: arsis vero et thesis et ac Centus eadem temporum regula sunguntur quam in Paeone priore praefati sumus. De pacone tertio. a. Exempla Paeonis tertii depromantur. M. Nemorosus , id est nemoribus plenus. Sic decorosus, Speciosus, rabiosus, variosus id est varicibus plenus, scabiosus, generosus, macilentus, truculentus, gracilentus , saeculentus , opulentus , Oriundus , moribundus , rudibundus , Palinurus , paliurus r ut illud - carduus et spinis surgat paliurus acutis - ἰ alienus , sceleratus , galeatus , tunicatus , trabeatus , cuneatus ,

equitatus, peditatus, comitatus, capitalis, glacialis, speciali. , sonoro lis , lateralis , cerealis r ut cereale pa-

639쪽

Numerosus , honerosus , animosus , Populosus , Spali si s , oculosus et oculatus. Ut apocalyseos - animalia Rntrinsecus oculata. - Δ. Praopositorum da disserentiam nominum. Μ. Quod omnia mobilia sunt et opitheta dicuntur, exceptis palium ut Palinuro , et illis quae ab equite et pedite ac comite derivata protulimus , quia eques et equetus unum idemque est. Sic Pedes et pedester et equitatus vero et peditatus ad numerum equitum et peditum pertinebunt. Δ. Cui sor-mao casuali Practata nominum cxempla mancipantur pM. Omnia secundae declinationis in .us. turmiriata pen-laptota sunt in singulari numero , tetraptota in plurali. Δ. Quae sunt verborum exempla paeo ut tertio congruentia Z M. Surreuntur quidem a prima et tertia coniugatione tempore praesenti et suturo indicativi modi, praesertim a verbis quae superius Coaptavimus , Cum de tribracho commentaremur; glomeramus glomeratis ,

glomerabo glomerabis glomerabit, properamus Pro Peratis, properabo properabis properabit, geminamus geminatis , bo bis bit , rogitamus iis bo bis bit, rapi

mus iis , capiemus iis , poliemus iis , veniemus 4is. Vergilius in bucolicis- rapidum Cretae veniemus Oaxen. - Passiva vero Communia et deponentia per Easdem Personas passim non congruentia ; sed hoc modo iugulamur iugulentur iugulabor , veneramur venerantur venerabor, stipulamur stipulantur stipulabor , stomacha mur stomachantur stomachabor. Infinitivus quoque modus in activis et neutralitius paeoni tertio mancipatur tempore praesenti et praeterito, ut stipulare stipulasse , titulare titulasse , ululare ululasse s spoliare spoliasso , temerare temerassM. Unde Proba inter po las clarissima in exordio Vergiliocentonis , quamvis apocru Plio- Dissiligod by Cooste

640쪽

rum frivola sub specie prophetica continentis , sed tamen legitimam hexametri regulam servantis, eleganter deprompsit dicens - iam dudum temerasse duces pia λωdera pacis - Scanditur ita iamdu , dumteme s Tasse-du , cespia , foedera Pacis, Δ. Da exempla significationibus participiorum approbata, M. Praeteriti et suturi temporis participia a passivo , communi, et deponenti venientia, paeonem tertium non repudiant, ut gi meratus glomerandus, veneratus veneraudus, iaculatus iaculandus , imitatus imitandus. Ut - demcus perpotui qui non imitanda parentis - iura caducorum gradibus simulavit honorum. - activo quoque et neutro , iit sugiturus, ruiturus, trahiturus , doliturus, domiturus. Ut in georgicis et durum Bae hi domitura saporem;- petiturus , periturus. Δ- Paeon tertins qua discretione sequestratur 7 .M. Sescupla divisione dirimitur, sed a sis et thesis paeoni Primo et secundo reluctantur, dum arsis usurpat tempora bina, et thesis trina. Δ. Unde, rogo , ista diversitas et veluti inconveniens diapitonia nascatur , cum in praedictis. X, pedibus aequo divisionis exagio trutinantis quasi quaedam organicae modulationis melodia ita concors temporum harmonia teneatur .M. Quia paeon tertius fiernper acuto accentu penultimam producit , ut calamis rum, unde derivatur calamistratus epithetum ς aut circumnexo, ut mindicina. Paeon vero Primus Et secundus semper ante penultimum acuere uocentum legibus compelluntur.

De paeone III1.

Δ. Promito tandem Paeonis quarti regulares Oxemplorum sermulas .Μ. Strictius hunc pedem comme taturus Qxpediam, dum Plura exempli documenta uber Dissiligod by Cooste