Oratio de stvdiis philosophicis, theologiæ stvdioso necessariis, recitata a Johanne Syningio, [cum præfatione edita ab Andrea Vellejo]

21쪽

cio proposita, sed tamen sub Rhetorica orationis soriama occultata videre aut connectere, connexaue quomodo cohaereant udicare poterit a Si vero eam scriptura partem, in qua summa seu Methodus doctrinae Christianae traditur, non rite aut satis nequatur, infeliciter etiam caeteros scriptura loco tractabit .

Et ut maxime scripturam interpretari, alios sit-cunq; docere sine disserendi peritia quis possit, tamen quum ei pro suo ossicio etiam adversaliis doctrinarchristiana resistendum sit, non satis assequor,quo pabeto cum iis aut tuto aut circumspeei e congredi poterit,nisi instrue us hac arte,quam etiam illi ipsi veritatis oppugnatores sumo studio didicerunt ad opprimendam Euangelij lucem, quibus certe resistere commode non possumus nisi tonoamos ccitam rationem disceptandi de quaestionibus ac controversi s. Ut enim gladiator tunc, sortissime ac facillime antagonista suo resistit, rectus intentatos praevidet,quum repariabus armis&eadem arte utrinq; instructi sint ita cum iis,qui falsa nos doctrina adoriuntur,n facile neci 'itime certaverimus, nisi arte, qua illi, etiam nos pro vermite tuendi instructi simus iure ergo mutilem inneces aliam ei este, quem instituimus, Theologo ludicamus Dialecticam. Cui fortasse nimium tribuisse ioc loco viderer, nisitaveterum orthodoxorem a xoritas, tum etiam Augustinus ipse, cui non immerito inter scriptorcs Eecletiasticos primas tribu inc docti simi quiqs, hanc mea in sententiam comprobaret, qui quum in multis locis comendet hanc artem, tum Vero in libro de doctrina Christiana commendat maxime.

22쪽

Displuationis,mquit,disciplina ad omnia genera quistionum quae in literis sacris sunt penetrandare dii buenda, plurimum valet.Jam vero etiam Rhetorica summum ministerium Theologiae praestat. Nam ut Oratoribus in foro concisa illa&Dialectica orationis forma multum uti non licet, si migus in suam sententiam studeant pertrahere Ita Doctori in Ecclesia, quum etiam apud impe- itos undoctos habenda est oratio, quo non an tum de religione breviter ac Dialectice docebit , sed ctiam exhortationibus, autoritate, dicendi viribus in officio retinebit non satis jejuna illa concisam in sermonis scholasticis disputationibus similis, in qua tantum nudas propositiones, argumentaqi nuda Proponat, sed arie quadam re dicendi magna copia Upus habet, ait plane ab indoctis auditoribus intclligatur, quos nisi deli et attono saepe attraxerit, re viribus xxactos Vediibus a turbaverit, quae justa ac vera sint, ut inquit Fabius,non tenebit . Et sitinim in oratione Praecipuae paxmsuhupii fundamqnta sint propositio Res&argumenta justo ordine Dialectice connexa, quibus docti fortassis facile adissentiendum veritatitatis moventur,tamqn Muna ea naturae sit imbecillitas, aut cogitationes plerumqs majores sint iis, quae diciamus, quemadmodum in corpore si formam aliquam habeant,non solum ossa,venae neminecessaria sun sed Mrne, cute xvivis coloribus nervi&osa sunt occultanda: Ita etiam ad brevitatem illam Dialae L. cam, ad propositiones&principalia argumenta, et

cutioncm splendorem, .copiam verborum e sene

23쪽

tentiarumsiuidat concionator nec esto est, si aut ab an- doctis intelligi velit, aut id quod cupit, aut quod aequum est, apud imperitost duros interdum dicendo assequi velit Quum ergo haec quae docentur in

scholis, Rhetorices praecepta, disponenda orationis eloquendi rationem praescribant, ideo si tradantur ut nos quemadmodum in studij ximitatione alio runa, ita&inscribendo ac dicendo nostras cogitatio . hes gubernent, manifestum est, Se hanc artem plurimum Theologiae candidatis conferres. Ostendi hactenus Theologum sine dicendi artibus suum munus satis tueri non positu Nam ut maxime sine dicendi ratione aliquantulum in ea professione progredi quisipos Sit, tamen quum instriimento, quo artificium suu cxercebit, Videlicet sermonis noticia. tractandiu tione careat,vcre claudi more pilam,retinet illam qua Iemcunq; quam assiecutus est, oetrinae opinionem iaDicam nunc de altera Philosophiae parte, quae Physiologiam Mathemata complectitur, quam pleriqsae ut maxime tribuant aliquid dicendi artibus, queacXperiuntur se carere non possie inutilem inplane nihil Theologo conducere putant . Quorum sentemtia, quam nullis nitatur fundamentis, facile res ipsae monstrabit . Primum enim qui mediocri lectione in sacris literis est versatus, ipsa experientia novit,passim in Prophetis, Psalmis,&Historiis sacris plurimos ecte locos ex intima natura desumtos,quos nemo intelligere aut satis explicare poterit, nisi Physicam, qua hujusinodire integre tractat,consuluerit Saepe Prophe

tae saepe etiam Apostoli subinde ipse Christus pro

24쪽

hationes msimilitudines ex rebus naturalibus sumit, quarum explicatio Physicam omnino rationem desta

derat , Paulus ad Rona cap. II. id Cor eodem, quum Christianos ad unitatem. mutuam benevolentiam hortatur, ut dona sua conferant ad communem Ecclesia aedificationem, comparat Ecclesiam corpori humano, singulos autem Christianos mei bris illius corporis. Hanc comparationem nonne intelligat longe perfectius ineruditius quam indoctus

spositionem, utunia connectionem singularum partium nouerit Quomodo excerebro tota vis movendi sentiendi per nervos in alia membra diffundatur, atqs ex ventriculo jecore per venas in omnes partes corporis nutrimentum ipsum, quo totum corpus aliatur re conservatur;distribuitura Quomodoq; unumquodq; membrum operam de ossicium suum ad caeterorum totius corporis conservationem lisalutem conserta Etsi autem hanc rationem usu partium membrorum dispositione ac cohaerentia Medicina

sibi jure quodam vendicat, tamen quum tame dici sua principia pleraq; ex Physicis desumunt eam sub

scientia rerum naturalium compraehendo. Quis autem non valde deieci a tur illa erudita Gmilitudine, qua Philippus Melanchion occasione ex Prophetis sumta, in locis Theologicis cap de Politia Ecclesiastica, confert Ecclesiam alia materno, qui fartum continet venis vero, quae undiq; in alvum deductae sunt foetum alunt, ministerium verbi, quo regenerantur maluntur pii assimilat, atq; pelliculae, aliquis aliis privar

25쪽

quae foetum circumdant, politiam Ecclesiasticam atq;cxternam illam ac ratam ordinis conservationem ab etsi per se pietas non sit, tamen vinculum quoddam cst, conjungens nos Ecclesiariis verbi ministris, ut quemadmodum caetera membra Ecclesiae, nutrimemto divini verbi alamur Hac pictura, quae nos deis ximis negotiis admonet,quid dulcius aut quid jucundius homini Christianoa Jam vero quum ripse D vidIob, Moses&alii nunquam non divinam poteram tiam, sapientiam, prudentiam, bonitatem benignitatem erga nos in creaturis contemplandam proponant, nonne longe certius ab iis intelligantur, qui ex Physicis&Astronomia conditiones, vires, motus

remutationes atq; utilitates,ccum naturalium scrutati sunt, Uaam qui nullam harum rerum peritiam habent , Ut interim nunc non dicam quanto in ipsa per sese rerum naturalium contemplatio, idem de DEO in piis confirmet, reverentiam erga DEUM alat atq adaugeat , Qui enim non anequitur eos homines, qui ex Mathematicis disciplinis cognoscunt magnitudines,eflectus, motus ut longe diversissimos, ita etiam ornatissimas corporum cogestium, Solem illum, quo quotidie fruimur, tota terra majorem cine, qui is animadvertunt in minimis herbulis, in plantisato; in singulis rebus es et singulares virtutes ac dotes inditas eis divinitus adisona stoservationem limmani generis, magis in admirationem lamore nactipsius DEI incitari, quarti qui harum rerum noticiam majorem quam pocus habent, non assecuti, prob- Ecclesia

itan

26쪽

stantissimas illas creaturas pecuinis oculis contem plantur Quare ii alias haec scire convenit, multo magis Theologiae professiorem eadem prorsus ignorare non decet praesertim quum necessita saepe nat ratium rerum cognitionem Musum desideret is Con-

stat itaq; Theologo multa ex Physicis mutuanda esse,

ut suum officium commode. tueatur seXOrnet . Quam saepe enim opus habet oectissima illa caussarum Partitionei qua tantum a Physicis petenda est, in multis, scripturae locis explicanais ut quum Christus di cit non veni mittere pacem sed gladium. Item quum Paulus legem peccatum adauegere, mortis administrationem esse confirmat, horum: similium locorum sententia, ut recte Musitatis verbis dilucide exprima tur necesse est tenere discrimen illud Physicum inter caussam propriam, impropriam, sine per accidens.

Deniq; quum aut de lege naturali aut de viribus liberi arbitrii& affectibus in sacris agendum est,nequaquaim satis te expedies nisi tenueris disputationem illam de potentiis animae, de sensibus reaffectuum caussis, nec non divisionem illam, quae animum hominis in no-ticiam vim appetendi ,dividunita, lam vero listoad riae homputationes temporum in iis sumope e considerandae Deinde locorum varia descriptiones, quae passim in literis sacris extant, requirunt&Geo .graphia scientiam iumerandi cognitione alias is

Mathematica partes, qua Physica annumerantur. Postremo neminem etiam mediocri judicio praeditum esse opinor, qui non multimam Philosophiae partem Ethicen, Theologiae studioso profuturam intelligat.

27쪽

telligat, multam partes doctrina Chrisiana facilius

tractare posse, instructum hac arte,quae descriptiones virtutum continet . Nam quum in Christianorum coetu saepe homines ad civilitatem, disciplinam, ad justiciam in contractibus atq; ad caetera virtutum ossicia&politicas ordinationes retinendas cohortandi sint smultum adjuvatur concionator hac parte, cum rebus ipsis, tum propter Methodum atqs ordinem in Phylosophia praescriptura . Etsi autem virtutum im-ciorum nullum utilius compendium, nullaq; aptior

Methodus inveniri potest, quam Decalogus ipse, si

tantum nudorum praeceptorum ordinem inspicias, tamen ubi fontes causarum, partitiones reflectus vi tutum inquiruntur, uberiorem Methodum tibi Philosophicae literae ostendulii , In quibus etsi quaedam, per omnia vera religioni non cosentiunt, tamen multum deleehat videre quousq; ratio progredi potest, multumq; collatio ipsa potest. Ut enim color in veste rettius perspicitur, quum ipsa ad aliam fuerit coli ta ita doctrinam Christianam clarius intelligetis, qui cum Philosophia confert, O quid discriminis interutramq3 pervidet . In summa ipsa ratio: experientia monet, perfecto Theologo non satis est tantum Grammaticar& Dialectices rudimenta percepis.se, sed etiam plurimarum rerum,optimarum s artium cognitione atq; diligenti exercitio in multis Philosophiae partibus ei oputies le . Nam quum duo praecipue sint instrumenta, quibus ad recte erudiendos homines, ad propagandam retinendam in terris veram religionem necestario uti

a debent,

28쪽

debent , nimirum Methodus ipsa &perspicua, sibi

constanc bene consona oratios atq; ad haec comparanda, cum varia inmultiplici do ei rina, tum etiam longa exercitatione in bonis literis opus sita, luce clarius est liberali eruditione Ousu bonarum artium, Ecclesia ministros atq; doctores non mediocriter adjuvari, ut cum fructu laude suo officio perfungantur . Ut enim una hirundo ver ipsum in fori bus statim de me non certo proniinciat Ita semel tantum audinasse Dialectices praecepta facit artificem Methodi, quam nemo satis intelligere, nedum cius usum consequi poterit, nisi sedulo .dili enter se exercuerit, praesertim in eo genere Philosophiae,1n quo justo ordine, ratione critas a is quiritur ac illustratur Nnam ingenii ostentatio aut Voluptas tantum quaeritur, quod genus vel soli vel imprimis Peripatetici profitentur Qui enim ex Phi-Iosophiae studio atqs Methodica exercitatione hoc

instrumentum comparavit, videlicet usum revocandi res ad Methodum, secum ad religionis doctrinam attulerit, multo felicius ipsc in cauri progreditur in docendo, in negotiis re controversiis reliatonis Methodos instituere, confusa atqs dispersa in ora dinem redigere, miricata explicare Mobscuris lucem adferre novita. Deinde ad eloquendi facultatem haud pauciora requiri manifestum est. Siquidem justae orationis forma non ex praeceptis tantum, quae in Rhetorica traduntur, comparari potest, sicci ex longo usu,' multarum maximarum rerum cognitione in cruditione gignitur. Nec

29쪽

Nee vero est quod obiiciant quidam fortassis

aliqua ratione moti, doci rinam Chrsi lanam olim contaminatam dere obrutam esse Philosophorum decretis arguti ac disputationibus, proinde nobis majorum exemplo admonitis, abstinendum omnino a Philosophia studio, ne nobis aut posteritati idem, quod illis majore cum periculo taculpa nostra usu veniat. Muprum quidem admonitionem ut pio sorte

Eclo proiectam,acciperet in meliorem partem interpretari possemus, si non propter abusum rem ipsam penitus esse tollendam censerent , Agnoscimus quidem, id quod infelici experiontia est verum didicimus, pilarimos, perniciosos errores in Ecclesiam irrepsisse , quum quidam temere Philosophiam aut

potius argutias .cauillationes suas cum doctrina , Christiana miscerenta, Nec nobis incompertum est ,

multas pestes Christiana religionis ex Physicis opinionibus suboriri, quum temere extra septa.& in alieno foro vagentur Ob quam etiam causari D. Apostolus eo diligentius cavendum est praemo nuit, ne quis nos decipiat,per inanem Philosophiaam. Quare primam omnium longe discernendum est inter veram Philosophiam .cauillationes atq; deliramenta Sophistarum, cujusmodi sunt non tantum scholasticorum argutiae, sed etiam Epicurei virecentiorum Academicorum similium uogmata, quae cum in ani-

Inos hominum irrepserint, non solum pretatem ac religionem perturbant, sed etiam honestatem discipliname judicium omne pervertunt. Non enim omnes omnium hominum de quibuscunq; rebus stultas opiatas niones,

30쪽

niones, philosophiam voeamus, sed illam tantum,

doctrinae partem hoc nomine dignamur, quaequum de rebus rationi subjeci istantum loquatur, certas demonstrationibus sibi fidem facit .

Praeterea quum studium Philosophia cum Christianis teris conjungendum esse dicimus,nequaquam ea ita commisceri id confundi volumus, quasi non sint duo divisa doctrinarum genera Sed Theologum ex his artibus methodum y orationis formam mutuari, multaq; ad suum propositum explicandum ex Philosophia desumere posse, dummodo id libere re cum judicio fiat . Non enim ita jurandum nobis est in Philosophorum verba, ut nobis religio sit

ad his dissentire, aut eorum decreta damnare, quum id pietas aut scripturae autoritas postulata, Procul enim procul omnibus Christianis fugienda est illa antiquorum superstitio, qua hominum Philosopho et ac plusquam haeresis, quidquam etiam in causa religionis ab Aristotelicis sententiis diversum scimtireb. Quae res non solum nobis multas inutiles quaestiones, sed etiam maximas Ecclesia pestes atq;infinitos errores peperita, . Nam quum paulatim invasisset Ecclesiasticos ambitiosa , rixandi libido, tandem eo perventum est, ut in mediam Theologiam totus sit ita receptus Aristoteles ut apud pleros. que illius sanctior esset autoritas, quam Prophetaxum Apostolorum atq; ipsius Christi. Si quid enim

sacrae litera continerent non consentiens Peripateticorum opinioni commoda interpretatione mitiarum decretis ita addicti ei epiaculum gandum