Henrici Citadini consiliarii medici regii, paradoxum orthodoxum de homoeomeria massae sanguineae : opus novum philosophis & medicis oppido expetitum ; in duos libros divisum

101쪽

C A p v T II. Febrium accessiones Typicas nequa quam humorum diuersitati esse tribuen as. id, τερ' Vam friuola , inquam, ratio M , Typicarum febrium, quae a

sibii ' certam humorum ἰδεοτe m , anxiebus ex- reuocatur, quam alias derisit Argest

terius, qui quintum humorem pro quintanis, septimum pro septimanis, nonum pro nonanis, erraticussi pro erraticis, lentum pro lentis,

duplarem, triplarem pro duplicibus& triplicibus febribus exposcebat. am Luridum illud Aphrodi sei, qui vult febres sanguineas con tinuo assii gere , eo quod sanguinis

in corpore maior sit copia quanreliquorum humorum' , & qui vitae omnino necessarius, continuo moueri, pituitosas quotidie repetere, ac vix intermittere; quod pituita secundum a sanguine sit copiosiori fere perpetuo moueatur, unic

102쪽

scilicet maturitatis gradu ab eodem distincta biliosos tertio quoque die, quod modicum sit bilis , eiusquamotus ob calorem & siccitatem sit Ocyor, motu humoris melancholici; natura sua crassi M terreni dc admotum minus apti; unde febres melancholicae quarto quoque die re

currunt.

Nec minus ferendum illud Galeni comentario in sectionem primam libri sexti Epidemion, ubi diei naturalis partes , quatuor anni tempestatibus proportione respondere scribit, atque horis matutinis sanguinem dominari, meridie bilem, vesperi humorem melancholicum, noctu pituitam; nec quod indὸ nugati sunt Arabes, morbos a sanguine mane exacerbari, qui propterea tunc temporis venam secant biliosos versus meridiem, melancholicos circa vesperam , pituitosos noctu magis affligere.

Nec pariter admittenda illa di-

103쪽

stinctio quorundam recentiorum, qua varios eosque sibi pugnantes Hippocratis & Galeni locos conciliare student. Hippocrates quippi primo Epidemio commentario tertio textu decimo tertio docet febres quae diebus paribus exacerbantur paribus iudicari ; quarum autem accessiones siue exacerbationes imparibus fiunt, imparibus quoquc iudicari. Galenus contra capite quarto li. bri primi de diebus decretoriis, patium dierum iudicationem depre cari videtur, istxtum diem compa rans Tyranno , qui omnes paen aegros ad interitum praecipitat, aut saltem in magnum vitae discrimen adducit ex Aphorismo vigessima

nono sectionis quartae οκc--

Sudores sexto die manantes pes isti icterus sexto die lethalis, in epide mi is, Dromeade uxor , sexto dicrisuit M interiit, Hermocrates aesci

104쪽

secundus sectionis secundae libri tertij Epidemion sexto die ictericus

factus vigesimo septimo moritur, Philiseus rex to die interiit, duo autem tantum sexto die feliciter iudicati, sectione tertia libri tertii Epi-demion, Laryssea virgo & Heraclides, idque beneficio triplicis atque

inusitatae excretionis in Virgine, per menstruam purgationem, insignem e naribus haemorragiam, & sudoris copiosi a toto corpore profluuium, Heraclides autem per Diarrhaeam haemorragiam & perirrhaeam.

His igitur Hippocratis & Galeni

contextibus ita satisfactum volunt praedicti recentiores, dum aiunt febres istas in quibus salutares cris essexto die contingunt, a sanguine

proficisci, iuxta illud Galeni, qui

Libro tertio de crisibus , t*statur sanguinem moueri diebus paribus, quae autem septimo & aliis imparibus eueniunt, a bile, quae alternis

tque imparibus diebus mouetur

105쪽

oriundas; unde cum Galenus sex tum diem vocat exitiosum, id dua taxat intelligendum volunt, in m0s

bis biliosis qui diebus imparibus

mouentur, non autem in sanguineis qui paribus exacerbantur. Verum manet integra dissicultas, siquidem cum Galenus ait, morbo iisdem diebus iudicari quibus exa cerbantur, sequitur utique ex eo

dem in synocho quae est febris is anguine, qui paribus diebus moue,tur aeque laudabiles succedere tu i cationes, die sexto & pari, aci causo quae est bile, septimo & in pari , quod tamen experientiae θauctoritati Galeni aduersatur φduos tantum in epidemiis die sext

seruatas refert, idque tanquam mirum M portentum Commemoralquod si ita se res habet, quid est quo

illae crises quae diebus paribus coptingunt, ad morbos sanguineos scferantur, quae autem imparibus a biliosos , cum nullae unquam, a '

106쪽

s item paucissimae, nisi funestis aut dubiis aegri rebus, sexto die acciderint, qui propterea insidiosus ocTyrannus a Galeno appellatur. Quamobrem , Marsilius Cagnatus, commentario in aphorismum vigesimum quartum sectionis secundae, hanc vulgarem solutionem, taliquam falsam atque experientiae contrariam reiecit. Apage ergo nobis id commentum seuerint atque etiani illud Seuerint Dani, P ni qui pagina trecentesima vigesima quarta ideae suae Philosophicae, vult de fe- febrium circuitus oriri, a radicibusheterogeneis, non quidem in spe- comenoe sed in gradibus, quae tincturas

contineant efflorescentia fructuum, guntur. in lucem edituras, alias, maturitati viciniores, alias vero remotiores,

atque hinc fieri, ut hodie partes

naturae efflorescant, Cras, perendie, vel tertio die, quibus secundae maturitatis sortes obtigerunt, tertio jrcuitu, quae praedestinationes ter-

107쪽

. . ii

tias acceperunt idque continenter sin consumptionem omnium resold- dtionum, in reuolutione radicis des nitarum, ita nonnullae radices quat-m to circuitu debitum naturae pers ciunt, Min consumptionem fructi. bus extavistis abeunt, aliae tandespquintanos, sextanos, menstruos, S sanniuersarios circuitus , eadem ra

tione ostendunt.

Idem ferme nugatur Scheunem tnus, Libro de morbo sulfureo ca stigastrico, pagina septuagesima non ubi ait, ex foecibus Tartari cum sui

fure excrementitio, una cum mer Escurio & sale, globum in ventriculo, ii modo in hepate , modo in liene, variis circulis seu lamellis coag tmentatum instar lapidis Besar alii congregari ; quibus successive ac picensis: modo quotidianos, modρ etertianos, & modo quartanos circvj situs excitari; quod videtur desumptum ex Paracelso, qui in Paramiro, di febrium omnium causam ascribit,

108쪽

. iinpuritatibus nitro sulfureis accen- sis, quae tamen inter alias magis ac-; cedant ad naturam unius ex suis primis, salis, puta, sulfuris, aut mercu- iii, unde cum cuilibet ipsorum , rata insit ac stata concoctio, necesse

est quoque febres, ex eorum taci thus progenitas , eundem rhyimum

μ seruare. Hinc fit, ut cum mercurius,

viginti quatuor horarum spatio digeratur , eius faeces accens e pariant quotidianam, sulfur, quod triduo, tertianam, sal tandem, quod quatriduo quartanam, ex mercurio S sulfure duplex tertiana, ex sale tasulfure duplex quartana,& ex tribus

iunctim ephemera oriatur.

Et haec sunt monstra Chymico-ς rum, quibus nihil magis familiare, quam similitudinibus tricis, Mapinis dubia quaevis elusissae; quasi

daretur in nobis actualis connexiosiorum illorum trium , aut silex in- ternus, cuius beneficio accensa, corpus nostrum protinus inardescat,

109쪽

vel etiam globus ille variis lamel. ςlis sibi inuicem superincumbenti bus distinctus , naeniae & fabuli ssunto hae febrium origines. x Dicimus igitur febres typicas at sque periodicas, nec materia, nec si dibus, nec fomite, a continuis dii fere, sed Archeum, a causae ubertat

vehementia, acrimonia , A morti iquam in maioribus, tum in mino; tribus vasis , aut alio quouis loc aestuante , per accidens lacessitusti leidemque aliquandiu colluci aiunt tantisper quiescere; ut per moras Iviribus resumptis peregrinum hos φpitem febrim eliminet, cur autes nulla quies , in 'febribus continuis eueniat , id totum in varias arcti

excentrici thymoses referimus, exosae materiae subigendae quantita

ii aut qualitati incumbens , illa

excutere annitur modo statis, ino icontinuis vicibus, modo aequalitch ut in homotonis , alias mitius illi tio , ac dein vehementius ut b

110쪽

epaclamasticis,& anabaticis, modo vice versa, ut in parachmasticis δίcatabaticis, modo ocyus, ut in acutis , modo serius, ut in cronicis, modo segnius ut in lentis, modo inordinate, ut in erraticis, ac tandem inusitate ut in quintanis, sexta nis, & nonanis, quorum mentio habetur apud Hippocratem , primo Epidemion parte tertia teX tu secundo , septimo nono, nec non dc

Galenum in Libello de Typis febrium, qui tamen in commentario,

praedicti loci Hippocratis, visus est istas febres explodere , de Dioclis

rationes aduersus Hippocratem ibi dem commendare , ne vel supra quatuor humores alios admitte- ret, Hoc idem arguit in Ituus intermittentium in continuas transitus,& vicissim , non humoris morbi fici ut plerique sibi singunt metathesi, quin potius eiusdem , incremento atque ferocia, dc contra, imminu-