장음표시 사용
141쪽
latia ad milliarium octauum, palustribus locis, signinocircium;
et o continendarum scaturiginum caussa , adiuuatus ex compluriabus acquisitionibus. uenit per longitudinem passuum xiiij. mi sium centum quinq. ex eo riuo subterrati eo passiium xj. millium octingentorum sexaginta quinque, supra terram,per passus mille ducentos quadraginta, ex eo substructione riuorum locis com pluribus passuum quingetorum quadraginta opere arcuato passivum septingentorum, acquisitionum ductus ri ui subterranei ese ficiunt passus mille quadringentos quinq. Haec ille. Ex his manifeste dignoscitur, Agrippam primum huius aquae inuentorem,&ductorem fuisse . quod&testatur Plinius lib. 3I. c. g. qui ante Frontini tempora viguit. is enim tempore Vespasiani, ille uero Neritae scripserunt. ait enim Plinius de Agrippa loquens, ut&supra retuli, idem & Virginem adduxit, ab octaui lapidis diueresticulo duum millium pastinum, Praenestina Via. iuxta est Hercu laneus riuus,quem refugiens virginis nomen obtinuit. Haec ille, qui & de ea iterum lib. s. c. 1 f. meminit, in distantia ab Urbe ut uides lector candide ) conueniunt. ambo enim ab octauo lapidetestantur, nec in uia discrepant, quamuis Frontinus testetur de
Via Collatia, Plinius de Praenestina,quia Plinius non in uia, sed diuerticulo a uia duum millium passuum, ut res ipsa etiam hodie indicat, asserit. Via autem alia,quae hodie iuxta fontes, ertransit,& ad uicina praedia ducit, Collatiam appellatam fuisse credidererim , usq. dum de alia cons et: sicq. & in loco contueniunt: deno .
minis origine, siue unde Virginis no in en assiimpserit, aporte disscrepant . in quo ego magis Frontino, qui de his principaliter tractauit, cura sibi ab Imperatore iniuncta, quam Plinio, qui per functorie,& incidenter de ea locutus est, assentio; ceteri credent, quod eis magis arridet. Nunc, quae uidi, reseram. Ductus sub te ranei, de quibus meminit Frontinus, incipiunt ad radices montis , ubi aqua primum ex loco palustri, &substructione egrediens specum ingreditur, & exinde recta fere linea, continuatis per totum aquae it ictum putei S , interuallo a Mitruvio lib. 8. c. T praefinito, nempe ut intra duos actu, in licem clis et . qiuod spatium est palmorum nostri temporis C C CXII. nec ulluS eam meta egreditur, peruenit iuxta praedium, quod est in agro Nobilium deli usticis, ubi facto angulo discedit adima, tuo in loco,idest in ima ualle sit minitas aquaeduinis solla fere aequalis est. H oc in loco inuenimus
142쪽
hoc loco subterea ieb riuo consenuam ad alteram uallem in agro Nobilium de statibus perii enit uia nunc dicitur Bucca leonis, eo quia a triginta annis citra is filiae isso euidam inibi noti Ionge
ab aquae ductu radrieliti marmoreu caput r.eqnis, ex cuius ore aqua cloqueret, & commode hauriretur,ab tigri domi lici appositu suit; quod marmor nos aq uaeductui inseruimus, ut inde aqua pro guens in uicinorum praediorum commodum hauriri possit; quo iti loco substructione, & modico opere arcuato per nOS, ut di xi, facto; em uallle inbertransit; inde i continuaeto sit btus proxiii inti tithoi hinc sub te Vaheb aci proximani uallem agri Monachorti in Sancti Paulli peruenit. iinde longa substructione ad alterum proximum ofitem perducitur, &inde rursus subterraneo specu', a dextris progrediendo, i Ion modico itinere uiam Tiburtinam intersecat, rursus q. a sinistris, iterum q. a dextris progrC-diendo, iuxta Anienem se ostendit. iinde opere arcuato ad alium proximuin ilion eti(8ti fide per specum riuo subterraneo uia Nomentana interseca a, ad aliam progi uiam uallem , & inde alio amcuato opere ad proximum montem,&ex itide, Salaria uia pariter intersecata, per collem hortulorum subtus amoenissimum uiridarium, amplissimum q. aedificium Reuerendissimi, & Illustrissimi Cardinalis Politiani, intra Vrbem perducitur. quo in uiridario iuxta putesiaqti reduehus hinc,&hinelvidibus Tiburtini Cippi seu Termini mimam habentibus, inseriptiones istae ii instae sunt.
DRUSI. R. GAESAR AUG. GERM NlCUS PONTI si Ex. MAXIMVS TRIBv Ni C. POTESTAT. IIII
i P CCXLHaecque, ut dixi, aquae ductus uia est longitudinis a Frontino descript e: nempe passuum xiiij millium. Acquisiitiones quoq- de quibus Frontinus meminit, perquisitii. nam fere omnes huius dlichus subterraneas partes, partim equester, ubi multa aqua non crat, partim pedester, ubi sicco pede ambulare licuit, partim uero
143쪽
nauicula, adsciaceommodata, ab I 'minibus tracta, ubi riuus nauigabilis fuit, diligenter inspexi, inueni I. in initio montis, q uem primum fontes subeunt, non longe ab ingressa, hinc &hinc ductus Acquisitionum fa qs.fsi , alitudin' palmorum fere decem, palmos lani Ax tim, cuius longitu inem inuestigatq non tralui, cum Iimo ad altitudis palmorum quinque repleti essent, ex quibus hinc,&hinc aquai 'aquaeductum profluebat, non tamen multa, & ab his non longe quattuor alij cuniculi, duo hinc, duo illinc, contra inuicε ex diametro, latitudine palmorum circiter trium iiiiguli, altitudinis pes in 'rum septem fere, ex quibus etiam aqua, licet modica, inductum profluit, de quibus arbitror sensisse Frontinum dum ait: Acquisitionum duchus subterranei essiciunt passus mille quingentop quin se sed in monte, quem dixi extare interuallem agri de Rusticis,&agrum Buceae leonis nuncupatum,longe maiores, quam alibi, acquisitiones i ueni, non quidem ductas per cuniculos, aut specus, sed in ipsius aq uaeduetus lateribus hinc & hinc passim scatumentes, ut sere ex
illis quineta pars totius aquae, quae ad urbem ducitur, eficiatur:& tandem in toto ductu, duobus montibus exceptis, uno uidelicet, unde aqua in maius arcu pium deducitur,& altero,a quo aqua a dicto opere arcuato exiens recipitur, & in aliud opus arcuatum traijcitur,in quibus ne gutta quidem aquae scaturit,acquisitiones quamplurimae exoriuntur, quibus acquisit junibus sontes adiuti Optimam aquae copiam in Urbem serunt. Initio igitur, &statu
ipsius aqtiae ductus cognito, remanet, ut recenseam,quoties inueni aquaeductum hunc corruptum fui me,& restitutum. Et quidem opus arcuatum destructum fuisse a C. Caesare, & a Ti. Cla dio restitutum, monumentum, quod ad radices Piiicij montis, in hortis tunc A ngeli Colotij in ruso aqua eductu conspicitur, ape te demonstrat: cuius hanc fume inscriptionem, Andreas Fulvius, de aqua Virgine loquens, uir sane doctus, & rerum antiquarum peritissimus, testatur, & nos legim us.
TI. CLAvntvs. DRUSI. F. CAESAR. AvsvSTUS. GERMANI cvs PONTIFEX. MAXIM. TRIB. POTEST . v. IMP. XI. P. P. COS . DE IU . IIII. RCYS. DUUTUS. AQUAE . VIRGIN S . DISTURBA Tos. PER . C. CAESAREMA. FuNDAMENTIS. Novos . FECIT. AC RESTITUIT.
144쪽
Deinde a Longobardis aquaeductum directum crediderim. nam H drianus primus patria Romanus, Pontifex Maximus, domitis iam affictis q. Longobardis, anno a Christi Seruatoris nostri N tali circiter DCCLXXVI. ut Platina refert, Uirginis aquaeductum, cum aliis urbis aquaeductibus restituit, quem non multo post dirutum, in tanta rerum,quae successit,c amitate credendum est, nec ulterius restitutu insuisse, inueni. nam quod legitur in inscriptione, quae ad publicas Trivij fistulas apposita est, Nicolaum quinctum Aquaeductum Virginis restituiste, id auia Salaria citra factum fuisse intelligo, unde acquisitiones,&scaturigines, quae ad nostrau . tempora flaverunt, initium sumunt. Nam si Nicolaus opus arcuatum restituisset, ductum q. purgasset, non ita, ut a nobis inuentum est(ui vanuorum centum spatio intercedente) nullis urbis obsidionibus intermedijs, quanta uis hominum negligentia dirui, & aboleri potuisset. Hactenus de his .
Virgineos olim Caesar Frontinus Agrippa Aduexit, scripsi, restituit latices. Haec eadem nos ro miramur tempore. Quartus has Pius ex magna parte reduxit aquas , Perficit&uena fecundat diuite Quinctus, Aeternam Paetus digerit Historiam.
145쪽
Hinctis Ubemmis Fanniis Palaemon, cuius haeosunt carmina, num etiam finis desiderisue,temporibuae Claudii Neroniae imperatorum stomust, ex his quae Tisins lib.D .e . . tradidit, demdus iasi diu Stheleni e plebe libretina in uino ae in tiendo es colendis tractam: ubi ita inquit: Sed maxima eiusdem Stieleni opera Themnio malaemoni, alias gramma tica arte celebri, in hisce Xa annis mercado rus D C. nummum: , quaes quuntur. T e quo Crinitus quoque de Toreis Idustri bus in uita Lucani, quantum adrem adtinet, sic scripsit: e M. EAnnaeuae Lucanus, nam ne resanus ,patria cor bensis, C. t amare Germanico iterum, S L. aesiano confusus uacuae , delatuae ad urbem prima infantia, adolescens factis Uustres habuit praeceptores in literiae Rhemnium Talaemonem , qui principem
locum inter omned grammavicos tenuit.
146쪽
ponderibis, , mensuris carmiua .
ONDERA Paeoni sueterum memorata
Nosse iuuat: pondas rebus naturalocauit Corporeis. Elementa suum regit omnia pondus. : Pondere terra manet. uacuus quoque ponderis aether i . JIndefessa rapit uoluentis sidera mun
Ordiar a minimis , post haec maiora sequesitur. Nam maius nil il est aliud, quam multa minuta. Semi oboli duplum est obolus, quem pondere duplo Gramma uocant, scripulum nostri dixere priores. Semina sex alij siliquis latitantia curuis Attribuunt scripulo, sentes ueraciter octo , Aut totidem speltas, numerant, tristesue lupinos Bis duo. sed si par generatim his pondus inesset, Seruarent eadem diuersae pondera gentes: Nunc variant. Etenim cuncta tion foedere certo Naturae, sed lege ualent, hominumq. reperti S. Inscripulis ternis drachmam quo pondere doctis Argenti facilis signatur pondus Athenis: Holceq. a drachma non re, sed nomine differt. Drachmam si gemines, aderit, quem dicier audis. Sicilicus. Drachmae scripuli si adiectio fiet, Sextula quae fertur: nam sex his uncia constat. Sextulacum dupla est, ueteres dixere duellam Vncia fit drachmis bis quattuor: unde putandum, Grammata dictar quod haec uiginti quattuor iuste Uncia habet, tot enim formis vox Graeca notatur, Horis quot mundus peragit noctemq. diemque . Vnciaq. in libra pars est, quae mensiS in anno. Haec
147쪽
Haec maior Latio libra est , gentiq. togatae Attica nam minor est. ter quinque hanc deni q. drachmis .
Et ter uicenis tradunt replerier unam. Accipe praeterea, paruo quam nomine Graii Mnam uocitant, nostri q. Minam dixere priores.
Centum hae sunt drachmae. quod si decerpseris illis Quattuor, essicies hanc nostram denique libram. Attica quae fiet, si quartam dempseris hinc,mna. Ceropium superest post haec dixisse talentum,Sexaginta minas, seu uis sex millia drachmas, Quod summum doctis perhibetur pondus Athenis et
Nam nihil his oboloue minus, maius ue talento.
Nunc dicam, solidae quae sit diuisio librae,
Sive assis: nam sic legum dixere periti, Ex quo , quod soli capimus, perhibemur habere, Dicimur, aut partis domini pro partibus huius et uncia nam librae si deest, dixere deuncem:
At si sextantem retrahas, erit ille decuncis. Sed nullum reliquo nomen semuncia certum Dempta dabit. neque enim est huius sescuncia triplex.Dodrantem reliquum uocitant quadrante retracto . Cumque triens desit, bessem dixere priores. Ijdem septuncem dempto quincumce uocarunt.
Post haec semissis solidi pars maxima fertur. Nam quae dimidium superat, pars esse negatur, Ut docuit tenui scribens in puluere musa Cetera dicta prius, quibus est semuncia maior .
De ponderibus, sine mensuris humidorum, S
T de ponderibus superest pars altera nobis, Humida metiri, seu frugum semina mauis. Cuius principio nobis pandetur origo. Pes longo spatio, latoque notetur in angio Angulus ut par sit, quem claudit linea triplex. attuor ex quadris medium cingatur inane: Amphora fit cubus: quam ne uiolare liceret, Sacrauere Ioui Tarpeio in monte Quirites. Huius
148쪽
carmina. I. . . A . i. Huius dimidium ferturnas ut&ipsa medimni. Amphora, terque capit modium, sextarius istum iSex decies haurit, quot soluitur in digitos pes Alcotylas, quas, si placeat, dixisse licebit
Heminas, recipit geminas sextarius unus, Qui quater assumptus fit Graio nomine choenix. Adde duos, chus: sit iuulso, qui est congius idem, A quo sextari j nomen fecisse priores
Crediderim, quod eos capiat sex congius unus. At colyte cyathos bis ternos una recoptat.
Sed de abaco nobis id pondus saepe notatur. Bis quinque hunc faciunt drachmae, si appendere tentes.
Oxybaphiis fiet, si quinque addantur ad illas
At mystrum cyathi quarta est, ac tertia mystri, am i iocant cyanen. capit haec cochlearia bina . Quod sit mensurae pondus componere fas est,
Sextarij cyathus pars est quae est uncia librae, Nec non oxybaphi similis sescuncia fiet, Sicilicumque tibi mystro simulare licebit Cochlear extremum est, scripulique imitabitur instar.
Attica praeterea dicenda est amphora nobis, S eu cadus. hanc facies, nostrae si adieceris urnam. Est & bis decies quem conficit amphora nostris Culleus. hae nulla maior est metarum liquoris. Est etiam terris, quas aduena Nisus inundat, Artaba: cui superat modi j pars tertia post tres. Namque etiam modijs explebitur artaba triplex.
De ponderibus uariorum liquorum aq-
J Llud praeterea tecum cohibere memento,
Finitum pondus uarios seruare liquores. Nam librae,ut memorant, bessem sextarius addet,
Seu puros pendas latices, seu dona Lyaei. s Addunt semissem librae labentis oliui Selibramque ferunt mellis superesse bilibri. Haec tamen assensu facili sunt credita nobis. Namque nec errantes undis labentibus amnes, Nec
149쪽
Nec mersi puteis latices, aut sonte perenni Manantes , par pondus habent: non deniq. urna , Quae campi aut colles nuperue aut ante tulere Quod tibi mechanica promptum est depromere musa . Ducitur argenti tenuiue ex aere cylindrus, bantum inter nodos fragilis producit arundo, Cui cono interius modico pars ima grauatur, Ne totus sedeat, totusue supernatet undis . Lineaque a summa tenuis descendit ad ima Ducta iii perficier tot quae q. in frusta secatur, tot scripulis grauis est, argenti aerisue cylindrus Hoc cuius q. potest pondus spectare liquoris. Nam si tenuis erit, maiori mergitur unda.Si grauior, plures modulos superesse notabis Atit si tantundem laticis sumatur utrimque, P ondere praestabit grauior: si pondete secum Conuenil mi, tunc maeior erit, quae tenuior unda est. Qigod si ter septem numeros texisse cylindri Hos uideas latices, illos cepisse ter octo, His drachma grauius fiatearis pondus inesse. Sed refert aequi tant umconferre liquorys, v t grauior superet drachma quantum expulit undaci Illius aut huius teretis pars mersa cylindri . Haec de mensuris: quarum si signa requires , Ex ipsis ueterum poteris cognoscere chartis et et
De inuentione argenti, auro in una massipermisti
Unc aliud partum ingenio trademus eodem Argentum fulvo si quis permisceat auro, Quantum id sit, quoue id possis deprendere pacto, Prima Syracusis mens prodidit alta magistri. R egem namq. ferunt Siculum, quam uouerat olim regi, eg auro statui ne coronam: Compertoq. dehinc furto, nam parte retenti Tantundemq. argenti, opifex immiscuit auro , Orasse ingenium ciuis, qui mente sagaci, Quis modus argenti fulvo latitaret in auro,
150쪽
Repperit illaesum, quod dijs erat ante dicatum .
Quod te quale siet, paucis, aduerte, docebo.Lancibus aequatis, quibus haec appendere mos est, Argenti, atque auri, quod edax purgauerit ignis,
Impones libras, neutrum ut praeponderet: hasque S ubmittes in aquam: quas pura ut ceperit unda, Protinus inclinat: pars haec, quae sustinet aurum, Pensius hoc namque est, similari crassius unda At tu siste iugum, medis q. e cardine centri Interualla nota, quantum discerpserit illinc,
Potque notis distet suspenso pondere filum.
Fac drachmis constare tribus. Cognouimus ergo Argenti atque auri discrimina: denique libram Libra tribus drachmis superat, cum mergitur unda.Sume dehinc aurum, cui pars argentea mista est, Argentique meri par pondus, itemque sub unda Lancibus impositum specta: propensior auri Materies. subsistit enim, furtum q. docebit. Nam si ter senis sup erabitur altera drachmis, Sex solas libras auri dicemus inesse, Argenti reliquum: quia nil in pondere differt
Argentum argento, liquidis cum mergitur undis:
Haec eadem puro deprendere possumus auro, si par corrupto pondus pars altera gestet. Nam quoties ternis pars illibata grauarit Correptam drachmis stab aquam, totidem esse notabis Argenti libras, quas fraus permiscuit auro.Pars etiam libraequaevis si forte stipersit, Haec quoqile drachmarum simili tibi parte notetur.