장음표시 사용
11쪽
IIII Pietura reis descr*tis 639Vὶ Testimonium grave Uri Sententia acuta et gravis 6 I VII Loqui adseveranter et eum persuasone animi 643 I PHemma VIIII 'Interrogatio πX Exclamatio 6 8 I Sermocinatio 6 9 XII RHpetitio ictarum vel perra versale per eadem vocabula, onjunctim Tab initio membrorum hin eorum sine 6 νXIII Correcti sε IIII Confirmatio, adversarium ipsum conceiare sa XV Retors argumentia adve Vario resari in
XX Praeparati lectoris velis litoris ad rem mugnam is 8XXI Communicatio s8 XXII Ox mora os . XXIII bonia oo , ' XXIIII Afeetio ausae 66r XXV Eresitas dicendi in omittingi iBD in XXVI Bresitas in arctius eo=ιtraliendas ιῶis . 6s XXVII Abruptum iacent genus 667 XXVIII ippofitio idearum contrariareum 669XXVIIIILImnestatis studium ubique apparen 67IXXX LRepetitio eorundem vocabulorum II XXXI Mutatio languidioris vocabuli infortius 673XXXIILAdjectio vocabuli ad vocabulum VS XXXIII Mutatio unius enuntiationis in plures Us XXXIIII Crebra repetitio copulaeI. poli 19niata 686XXXV Collocatio verborum gravis 687XXXVI laukula gravis absolutae sententiae 38 XXXVII Co=κinnitas membrorum 6S9XXXVIII Delectus iterarum et Allabarum 69o
12쪽
SEIt I uuid si suavitas dicendi pag. 693 Sest. II De ejus necessitare 693sct III Defontibus suavitatis remotioribus 9 Sest IIII De fontibus suavitatis propioribu 69s
III Iusta brevitate et justa opia dirandi 696 IIII Modeste de nobis dicenia 696M missi ei Eumanitare erga alios ubique elaranda 69 VI Observante loquendo de magnis viri 698 VII Leniter loquendo de inimicis 699 VIII Leniter et recte vituperandis hominibus in VIIII Significando, nos esse facias es vinummamantis mos moX Vitandis plebejis vocabulis DIXI Vitandis oeabulis obscoenis maXII Vitandis vocabulis, quae rem ingratam pri prie indicant maXIII Moitare elocutionis . pos XIIII Variatione sententiarum et vocabulorum μXU Genere scribendi non assectato orXra Aequali scribendi genere I XUII 'gero scribendi genere Ia XVIII Descriptionibus rerum suavisus IgXrim uncis apte adhibitis interdum I XX Acut dictis IIs XXI Repetitione vocabuli eodem sensu XXII Repetitione ejusae vocabulisa diversosessu a XXIII Repetitione ejusdem fere vocabati, sic
paulum mutati eum sensu contrario a XXIIII Repetitione eorundem vocabulorum, sed Diverso ordine asXXV Conjunctione eontrariorum santistitorum 26
XX I miramia inari eoru iam vorabularum repetitione ν 73a
13쪽
XXXIII Cavendo, ut seme)uta orationis Frssaicae clausula pomoa terminetur ve ne nobis verisus poeticus exciaeat pag. XXXIIII Vitando omni concursu syllabarum et literarum, qui abquid obscoenae ideae in mente
II Exereitatio in latine dicendo IZ III Exercitatio in latine cogitandos meditavio 779Sest. III Additamenta de imitatione priscorum ipsa 78rΙ 9ualis debeat se imitatio 78a II Quis prisiorum praecipue imitandus 786 pendix II De elaborationibus 792Sest. I De elaborationibus; scriptionibus in genere 79a Sect II De elaborationibus in specie 79 . Sest. III De orationibus proprisse dictis ta . Se t. IIII De pretionibus go
Se t. V De conscribendis epistosis or
&IL VI De libellis ad doctrinam pertinentibus 8I3 Appenii ix II De variis diiugionibus penorum dicendi I MEt Prima divisio in demonstrativum, deliberativum, et iudiciale sisS L II Altera divisio in gem dicendi canue, medio
14쪽
PERsPICUITATE, GRAVITATE AC UAVITATEI sint, ut omnis, uentiae, ita stili bene is
tini virtutes priniuriae, per imitas, suavitas et gravitas dicendi illa rem planam ac dilucidam restis, incitque, ut singula recte intelligantur: auditores lectoresque deserue atque ita eorum sol rem et Minitionem conciliat haec tandem emit, ueres inama recte sentiatur atque ita lectoris auditori que animus ad eam amandam, admirandam, agenda vel eontemnendauri fugiendam, et aversandam incite--. Copia dicendi, brevitas, oreatur, et si mine aliae nummultui virtutes eloquentiae sunt illis triviis suta lectae, iisque serviunt ut ideo melius subsidia harum trium virtutum quam ipsae virtutes eloquentiae dici
reantur nisi sorte secumum meare libeat quod tuae eodem redeati
15쪽
De Peripicuitate dicendi. SECT. I Fre Dimitas o summa decessaria
Parspicuitas dicendi est haud dubie princeps virtus eloquentiae, et omni tum scribenti tum dicentitam necessaria, ut sine ea minat tantum, omnisque et suavitas et gravitas necessario pereati inius necessi-'tas patet primum per se. Nam cur loqitimi 1 et scribimus 3 nonne ut intelligantur Uerba enim sunt signa rerum Qui itaque ita loquitur, ut non intelligatur, is sibi ipse repugnat et auditorem illudit. Omnis et scriptor et orator vult perstinere. Quod quomodo efficere potest, nisi argumenta ejus etc. intelligantur Zomnis scriptor et orator vult placere, ut attentionem
legentium et audientium excitet. Quod quomodo findi perspicuitate fieri potest Vult tandem quoque saepissime animos eorum movere, flectere, incitare quomodo hoc fieri potest, si non intelligitur omnia igitur nituntur peripicuitate omnis persuasio, omnis sa vitas, initis gravitas dicendi, omninoque omnis es ventia. Nam omnes tropi, figurae, et ornamenta eo
tendunt, saltem eo tendere debent, Ut res Iam maxi
me perspicii fiat hinc rhetores figuras appellant Iu--πα. Et gravitas dicendi quid aliud est quam summus gradus, e spicuitatis Z Alter' causa, cur pecticubinas summe si ne staria est humanitas. Humanitatis est hominthus aditum ad nos quam se illimum reddere. Inhumanus foret, qui ad se venienti amico multa impedimenta opponeret, et v. c. sores obseraret veseum ex longas ambages, easque minime necessarias, ad se venire juberet Qui nos legit, est similis ei, qui ad nos venit colloquendi cause Nonne tam humani esse
16쪽
isse debemus, ut, quae legat, etiam mox intellimi Aeques se res habet cum oratore, qui semper inhumanus
si ita loquitur, ut auditores vel plane non Vel aegro eius cogitationes percipiant. SECT II Qui si perspis ustas disendi ac rara explicaturi Perspisultas uendi et Icris si cernitur in eo,
quis rem quamlibet ita explicat, omninoque ita ves loquitur vel scribit, ut et ipse et res facile intelligatur ab iis, quibus s. quorum gratia vel dicit vel scribit. Qua tuor itaque requiruntur a Primum et loquens etfribe, d et intriui ab audiente et inent h. e. audito et lemto debet in audiendi, et legendis alicuius verbis plane idem cogitare, quod hic, dum loquebatur et scribebat, cogitarat, atque eum singulis verbis vel loquentis vel serit,entis easdem plane notiones conjungere, quas hie
uterque cum illis conjunxerat by inderes ima Mee plane intellio, h. auditor et lector videre debet non
modo, rem, quae traditur, eram esse, sed etiam, cur vera si credique debeat id quod argumentis, exemplis etc., eorum,suo justa tractati'nebri solet. Possis
hane dicere perspicuitatem eram, ut illam verborum Neque enim perspicuitas ad sola verba pertinet, verum quoque ad res earumque rectam tib tilemque explicationem. H Porro loquens et scribens debet facile intelligi, hoe est, ut non opus sit sensum verborum operose 1nvestigare vel sensa animi conjectura demum assequi: quia alioqui taedium creatur, attentio minuitur, ae libis abiicitur, e veteri proverbi, qui non uis intelligi, nonribet etiam legi. Peccant hic nonnulli recentiores, qui, dis argutias et quandam brevitatem captant, ut pubetae doctiique se ipsisse videantur, in obscuritatem imeidunt. Nemo pulchrius stribit et loquitur, quam qui perspicue scrinit et dicit. χ Tanis loquem et iribens I a mu
17쪽
mm ah mninus promiseu intelligatur ners est, sed Mau
sosis, quorum gratia scribit veliquitur. Auditorum et lectorum semper habenda est ratio. Hoc tenendun ne vitium obicuritatis cuipiain temere obiiciamus. Qui'. c. n.' inventa mathematica innucem edit, is, si, solis Mathematicis intelligitur satis perspicue scripsi censendus es: his enim Olis scripserat, Neque ergo, quia imperiti istius artis mentem ejus assequi non valent, propterea obscuritatis crimen subire debet his
enim non seripserat. Et se in aliis dilaiplinis in qui-inis si quid novi aliquis prosere, perspicuitatis laude ita
ornandus si ab iis, qui istas disciplinas tractarunt, fise cile intelligitur. Si Criticus, criticas animadversiones in lingulis priscas priscosve scriptores edens, si ab osticis sectae intelligitur, perspicue scripsit, nec est. quod querelas artis critime imperitorum curet his
enim nec scripserat nec scribere potuerat Carmina porro epica continent maximam sere partem ea, quae doctrinam non vulgarem spirant, vel saltem exercit
tam et subactam lectoris mentem desiderant. Quid itaque mirum, illa a quolibet intelligi haud posse
Hinc, ut de vernaculis loquar, lopstochius, qui inter vernaculos Oeta epicos principatum tenere hodie
Putatur, si ejus Messias a multis non intelligitur, propterea culpandus non videtur: ossis enim solis scriptis haud dubie saepius tamen optavi, placuisset si ingenium suum quoque accommodare ad intelligentiam indoctorum, ut et hi carmen illud nobili liim una legere
possent. Ac profecto perspicuitas posset magis com munis reddi, nisi scriptores primum crederet in ve bis exquisitioribus et rarioribus inesse majorem pes
chritudinem et gravitatem, deindρ mythologiam gentilium e priscis gentilibus haustam in suos libros inveherent, iisque tanquam gemmis cogitationes suas dis
stinguendas putarenti quidem omne pulchrum, omne M ve pons in notionibus, noli ortis Gravitas et pulchru
18쪽
P. IT ci ci De pers ruitate dicendi sog
i Iehritudo rei ac notionis vera ubique apparet, etiam in vulgaribus verbis, ut pulchrum corpus nil pulclui tudinis amittit in vestitu vulgari et noto. Moses gra
vissime loquitur Et driis eis: M lux es facto s
in verba sunt simplicissima et notissima Graeci, homines sensibus maxime addicti et altrihil auditoriuntitillanstis nati v borum pompam et lenocinia repererunt, inibus homines allicerent et delectarent a qui audistrahem illorum discipulus, auramque popularem captans. Minc Grammatici et Rhetores, qui se ad gustum hominum accommodar solent, illa leno cuila verborum in formam artis adeo redegerunt. An
veri, hos severi Germani Graecos illos ubique mi,. t indos simiere debeamus, aliis judicandum relinquo.
Hoc tantum moneo, pompam verborun , ad pulchritudinem ac gravitatem rei declaranctam exquisitorum,
saepius a overe suspicionem, rem ipsam non pubchram per se ac gravem esse. Idem valet de inhologia aliisque figmentis Condonanda haec une Graecis et Romanis, utpote gentilibus. Cur repetimus talia christianis auribus et oculis cum sint obso- .leta et ab nostris moribus ac sacris abhorrentia Veri . tatem sequamur potius et miseri sumus, si non ubi que vere loqui possumus, sed ad figmenta confugero cogimur. Scio, quid contra dici possit. Scio veroetissim nullam veram utilitatem e mythologia aliisque figmentis, V. c. fabulis romanensibus etc., a genere
'umano percipi posse. Haec hactenus. Redeo ad pedispicuitatem si quis tandem omnibus promiscue et dores et indoctis, scribit aut dicit, utrorumque intelligentiae consulere debet ut adeo, si a plebe non intelligatur, perspicue scripsisse minime dicendus siti Nane in classem mamme quatuo seriptorum genera iviro i hae sinulas, ad corrigendos homilium an, mos inventas, scribuni ahqui capita doctrinae morum populari modo tractant, qui vitia hominum, non tan- . I tum
19쪽
hum doctorrum sed e iniloctonini perstringunt more Rabener etc., it qui de disciplina domestim de puerorum institutione corrigenda, scribunt etc. hqui or
tiones sacras edunt qui capita disciplinae et artis aliberius indoctis explicare studueriint. Id quod in rimmedendi nam in Theologia dudum iactum est a
nonnulli lio die cum plausu factum videmus. In his nomino nZerum et Tissolum qui professi sunt, Mityn medicis, sed artis medendi imperitis scripsisse mee negaverim multa in eorum libris indoctos iu e qui non sint medici, intelligere atque ita discere posse, v. c. de puri aetheris utilitate, de usu pomorum salubri, aliaque, quae ad diaetam universam pertinent, itemque dosgnis morborum univers est. At permulta imo plaraque sint, quae non nisi a medico intelligantur, ut isti duumviri dicendi sint vel leget perspicuitatis per imprudesatiam migrasi vel tantum simulasse se indoctor um gratia scribere omnino omnis perspicilitas est:
res dissicilis. At longe majoris est artis ac difficultatis ita scribere, ut ab indoctis intelligare, quam ita, ut ab
doctis. 1 enim saepisIime, quae desunt, mente et Co
gitatione facile supplere, et quid scriptor voluerit, eo ribum quodam modo assequi possum SECT. III De fontibus V uitatis ramotio ibis enerosi AFontes perspicuitatis remotiores sunt hi:
Primus sons est ingenium boni , sne quo nillil
omnino praeclari fieri potest. Per Digenium hic inteuligo non illam facultatem mentis imilitudinem rerum per
spiri et obfroandi Witet sed ex usu loquendi vul gari totum complmum egregiarum virtutum seu fa δωροium mentis, den uti Mys das gute Genis Hoc ingenium
duabus rebus seu virtutibus primariis, de mea quidem stinentia, co*tinetur a primumFhantosa praeclara et
20쪽
a tior hactenus est mater memoriae felicis et nomis ideae notionesque facillime inveniuntur, et sponte ae saepe temere vel in primis similitudine aut conjuncti is aliqua notionum ansam praebente: b deinde pram
si rosiarumque judisse, his saeuitate sacile sentiendi et
anilii advertendi, quae ideae in notiones sibimet invi-Cem Conveniant, quae non atque ita vel conjungi vel dissu in Gheant quae facultas oritur maxime ope a 'tentionis, ingeniis bonis smi r propriae, ut quae ciniusque rei signa sun et Bonis obsereare soles . si vii, idemcilla attentio bene culta et exercitata est. Utraque ista facultas phantasia et judicium conjuncta debet in eo esse, cui ingenium bonum tribuere rite volun us.
Phantasia sne qua judicium esse nequit colligit et sur tessitat variaraim idearum et tionum multitudinem, estque instar condimonii Iudicium deinde has digerit
conjungitque apte atque ita, ut singularum natura ac latio postulat, clam quomodo, quaeso judicium no- tiones apto duexere a suo quamqui loco, velut -- perator milites suos, colliscare potest; nis iam in meim reperit multas variasque notiones a sola phantasia exspeelandas et arcessendas' Miror igitur eos, qui aliquem sunt posse ingenio carere, et an ei praeclaro
dicio instrui tam esse, eumque, qui judicio valeat, si mi bonum sit ingenium, praes Mum esse. Nes smsecto quid loquantur, vel potius ipsi nesciunt. Videntur forsan partem cum toto, phantasam cum inge. Nisi, confundere, vel per ingenium intelligere faculi tem 'bii mentis sim is rerum inveniendi, do
. eerone uisgnitur. Millo mMo fieri potest, ut homo, earens phantasia praeclara judicio praeclaro utatur. At , homo, licet careat judicio praeclaro, tamen praeclara
Mimina instructus esse potest, ac vel se quodam s laudo ingenii boni meretur. Nequa enim tan-