장음표시 사용
41쪽
ita loquitur: An vere tam parvi mimi videamur esse MAqui in republica atque in ius vitae Hriculis Libo ψMφ- - Iamur, ut, dum usque ad extremum Danum nisum tranquili hin atque mos ritum duxerimus, nobiscum simultura omnia arbitremur Plura exempla congesti repe-xio sup a in capite de copia dicindi P. I, e. 94 ais tyss : ibi enim de periphrati are. imus.
Alter sons perspicuitatis propior in explicationsulamurium est adjecti exemplarum , eo in primis valent ad rem, quam explieamus, et de qua lectori et auditori
cupitarias persuaderi perspicuam reddendam. Exempla longe plus valon causis s. argumentis e rei natura petitis Argit irae,ita docent, rem fieri potuisse, exempla rem factam esse argumenta inciunt, ut res verisimilis Μι deatur, exempla declarant rem esse veram. Saepe lector vel auditor argumentis fidem ita habet ut tamen simul dubitet, an res, quae commendatur, ab homutibus vere
patrata sit; at, si audit vel legit, vere patratam esse hinc collisiit, eam quoque ab aliis hominibus et a se patrati posse. Nam homo concludit vulgo sic: Si res ab aliis iam acta est , se quoque eam agero posse contra, si res per se quidem fieri possit, sed nondum ab aliquo sit, nec si eam facere sorsan posse. Et te in rebus auctoritas exemplorum ubique pόssulatur. Recte.
Exempla eium veritatem, ut sic loquar, e rea Do posiabilium in regnum vis bilium transferunt, efficiuntque, ut lector vel auditor rei veritatem, quam antea in genere cognorat nunc quasi ob oculos videat. Exemplum possis ita definire, ut dicas esse enuntiationem factum aliquod continentem , per qu sed docetur, rem, quam tradis et explicas, verea natura rerum sudio et factam si
seu brevius sie: ut dicas esse factum a uod explicanidae laui accommodatum.
42쪽
r Exempla, ut rei accurare e a me, . e. homines, quomini exemplum assertur, debent id vore praestitisse, quod in thosi tractatiue eodemque modo, quo diinim est, praestari debere v. c. si nermo est de mortis comemto, exemplo esse
potest socrates nam is iere mortem contemsit; non vero Cicero, qui, licet de mortis contemtu praeclue loquatur, ta- men eam, ubi vere instabat, timuit. Sic , ii de paupertatis studio et divitiaram eoni tu loqueris, idem Socrates exemplo recte esse potest, itemque Fabricius, Curius: Hi enim Bonte contomserunt divitias, cum eas consequi facile possent. Non vero si memόrandi sunt, qui, quia pauperes essa cogebantur nec divitiariun consequendarum facultatem habuerarit, eas contemserunt vel potius contemnere simul runt nec ii, qui, quia divites jam sunt, divitias se non in petero nec amare dicunt. In exemplis etiam hoc videmdum, ut, si v. c. in tractanda virtute aliqua hominem memmoras ea vere praeditum, hic non simul aliis multis iisquo notis vitiis gravioribus inquinatus sit, ne exempli auctoritas imminuatur. Nam hominem laudari audienti mihi si in mentem venit cetera ejus vita prava virtus ea, quae in illo lam datur, fit, nescio quo pacto, suspecta. Non, orrem exempli causa Catilinae sortitudinem in peiserendis laboribus etc. et Deinde exempla ebeii s. vera Picta nil efficiunt, nisi apud indoctos, imperitos. At hos decipere quanta. . artis quantae vero utilitatis, si illi aliquando vident et dis
eunt, rem, quam Pro certa audiverant, abiit ina esse. Hine so san iudicari potest, quantum utilitatis ahtalae romanenses,. comoediae, tragoediae, carnain plana a detrum et dearum
lectori et spectatori indocto allene pollini in virtutis studio
10 Exempla diseri etiam recte tractari, h. e. debet emi, in eorum auctoritas appareat hinc debentis interdum evi cari, si quidem non satis nota cremitur, ac v. c. doceri, quo consilio et anim hic vel ille rem gesserit, cur res ita peri vel non geri potuerit, necesse si ierit te saepe ei
iam argument aliquo confirmari v. c. postquam de eo, temtu divitiarum socratis exemplani allatum est, postin v Hae causae addi v. e. Ita Ait enim, veras divitia in sapitima ac vi rure πω m externis rebui, rem vel H .rat enim. ι.
nem, qui emtentus esse posset, esse diritem Uuου os esse pamperem vel qui distrias rete iere νοσι , sitisse tum esse VEs
43쪽
raesunt i quas dirutis flae suppeditant etc. o tandem ni exempti non modo conjungi eum thoi h. e. doceri, themseos veritateni ex illis sequi, sed etiam in primis, ut vis e rum melius appareat, adjuvari saeptissime coneliadendo a majori ad mimis vel a minori ad se vel a pari ad par v. e. Si Socrates, qui gentilis fuit, e progred potuit f. rita ἀλ-nis, in mortem, inimicam illam gwerisa -- vulgo tam re ribilem, contemneret, quoto magis nos iacet, qui ristiam Minus, id spicere posse, vel brevius: Si Socrates, ut gentitis, hoc potuit sisere, quant ni agis nos, ut Christiami, id e ore posse debemus, vel Si philoso hi gentilis tantum valuit is mor- se contemnenda, quanto magiis et his vadere philosephia chris.1mna Si erates solius mentis ope id essecit, quam magis nos religione Arsiam a fui ete. Sic Si Socrates divina. rum inutilitatem pers 1exit, quarito magis nos Chrimam etc. vel Si Socrates contemnenda morae, desciemsi di iiii, in ram laudaem consecutus est, nomis etiam, etc.
SECT. VIII. ulem me immo mori . Tertius sons perspicuitatis propio in explicandis Eleis est testimo uorum adjectio. Nimonia a in res,lis
historicis via summe ne essiria, si res, quae tradumtur, pro certis ac perspicuis haberi debent, et plus Valent, quani omnia argumenta e rei natura dum
si gravia fideque digis esse debent, proficiscantur vox, te ab hominibus fide dignis h. e. qui et rem, quam
narrant, recte norint, atque ita recte nai rare polIHat, et simul recte vereque narrare velint omnique mendacii vanitatisque studio caremit. Sed a in aliis quoquo rebus, v. c. in judicanda maestantia utilitate alicujus res, interdum testimonia, si qui dein sunt a magnis chle-bribiisque viris petita, perspicuitati et persuasioni prosunt h. e. efficiunt, ut res certior fiat ejusque praestantia et utilitas vel turpitudo, necessitas etc.. magis perspici tur: quia vulgo homines multum tribuunt testimoniis
clarorum virorum h. e. iudieiis eorum de ali tua re, hinc-que libenter ad rum auctorita misiqvocant. Sed
44쪽
P. II Cap. I a perspicuitata frand fas cum omnes honunes licet sint clarissimi et de nostra
sententia maximi, tamen semper maneant homines h. e. labi interdiuti possint non testimoniorum aucto litati nimis confidere debet orator vel scriptor, neque iis alite uti, quam res ipsa, quam per ea confirmare vult,
iam argumentis et exemplis satis confirmata et fulta est. Malo igitur agunt, qui statim, postquam v. c. rein pliblos phicatri tradiderunt et verat esse dixerunt, hanc causam addunt nam ita dixi Cicero vel Plato etc. vel
se omnes docti iudicami Psimonia huc sim nihil aliud ram judicia doctorum de re aliqua. Quis in judicatis
non interdum sallitur At si rem iam aliunde comitat certam esse, non inutile est adde ii, quid eruditi daea judicent. Hic tamen, ut sponte patet, excipienda sunt testinaonia librorum divinorum, quae semper sunt certa atque vim argumentorum vere ostent, ut adeo Orator in laudanda vel vitupe anda re ad dicta bibite, recte provocet modo haec recte explicentur et ostendatur, quibus in verbis dicti insit testimonium illud ad quod provocas nam interdum id latet in paucis diiuvenis, ut adeo, si totum dictum recites nec verba ipsa quae propite testimonium suppeditent, memores et explices, auditor nondum vim testinioni perspiciat et sentiati
I De adjectione conditionis. Quartus sons perspicuitatis propior in raptim dis rebus est adjectio conditionis quini addi semperta ' et, sede re sermo est, quae non nisi sub certa condbhione iacta est fieri ve solet ac potest, certa utilis, noria est etc. Pertinet hoc ad diligent an s subtilit tem dicendi, nihil omittentem, quod lector vel audistor exsperure possit. et veram matrem perspicuitae rus is c um Plerae sue res humanae non nisi sub certa condis
45쪽
nditione fiant, certae, utiles, noxiae, praeci a sntem apparet innumeris in locis notionem condithesiis addendam esse. Cicero etiam hie nobi exemplar esse potest. Nunquam is sere simpliciter aliquid consi mat, pollicetur, rogat te. sed se re semper adjecta condi
tione utens particulis, I, ns, quoad s quod L e. - ,
V. α Agr. II; 6 in legem Rulli agrariam dissuasurus ita ioquitur: Omni hoc et obis ratione consevnare possum, uuiri-res , hoe animo me ad letren iam legem colui ostentcrmque e nior, ut, si ea= vobis accommodatam atque utilem esse utebὶigerem auctor ejus atque adjutor essem. Recte. At Vero aliter ba qui poterat Tolle vort)L AI eam obis .intest rem, et videbis, quam imprudenter stulteque dictum iit.. - dii vers. XIII, p. 8 in scribit Servio, se quidem libenter ab eo petere, sed multo libentius gratias agere; id quod haud dubie est signum animi generosi. Ita et g loquitur Ergi libenter perere a te soleo, si qui opus es t eo arum crιi3tiam, tamen multo libentius gratias tibi ago, - Ρ- eis aliquid conmendatione mea et Tolla verba qui opus est meorum cuiviam et senties, te ronem OcMu esse more plebis, quae Oh nun ilitatem et levitatena animi ibique et a quolibet petit, si quid eri ficii aecipere pintest, non habita ratione conditionis alicujus iustae. . Div. XXI, p. II extr. Marcello scribens se propediem Rin mae fore, ita loquitur: Ego, A me navigatio non morosii tur, quae incurrebat iuri os eicias, propessiem te, ut sper' videbo. Si omnes prudentes loqui debent: pque enim navigatio es in hominis potestate. Cicero, si conditionem A me navigatio non morabitur omisisset, falso locatus ilet, Ad Div. XIII, p. 7 9 6 Curium Servio commendans ita loquitur Sponscibo enim tibi, vel potius spondeo in me' que recipio, eos esse M. Curii mores , eamque tum probita
rem iam etiam humanitateiu , ut eum et amicitia tua et in acciι ruta co=n mendatione A tibi it comittis diretim si si biturus. Quotus quis quo recentiorum hane conditionems tibi se cognitus addidisset Sed inest ei magna luunani tas et modestia quae vult, ut non simpliciter ab antic- postulemus, ut aliquem sua amicitia propter nostram comemendationem blam dignum judicet, sed liae onus, si ipsς illum cosmoverit. - Ibid ep. 23 . , ubi Anchialum Ser vi commendat: uuare Iara gratum milia feceris,s eum '
46쪽
amistriam ravim reperis, atque eum, quod fine mollistia i Au, A qua iure opus etfuerit, juveris. Egregie h. E. eeur te et humanissime dictum. Non vult, ut Servius Anchial min universum o in omnibus rebus juvet, sed tantum, A qua in re opus et berit Non vult, ut servius nulli labori 6
lestiaeve in uvando Anchialo parcat, sed addit, quod Iine moustia tua far qu,ta es quoad quamum, varenus, in soferti. Duplex igitur inest conquis. Ibid ep. et , i, ubi
Mescinii Rufi negotia Servio commendat: Sic enim praescri*smus iis, quilis ea negotia mandavimus, ut omnisi in reta quae in aliquam controversiam vocaren:ur, te arbitro ero quod mmodo tuo fieri posset, re disceptatore uterentur. Verba uod
eommodo ruo fieri posset . quoad s quatenus sine mo itam fieri posset sunt conditio humana, Iub qua Cicero illud fieri velit. Et 7 md praeterea, Ir non alienum tua l. e. rua signitare putabis esse, feeris mihi pergratum, Ad siciliores erant , ut rem me co/itroversia confici nolint, Ii eos, quum cum finis stre res est Romam ejecerιs. Conditio snon alienum aut a lignitate putabis esse id dita est ob humanutatem. Altera conditio fisu dissis ιιι ores eraιm me a re ipsa postulabatur. - Ibid. ep. 37 extr. ubi Hippias Acilio con,
mendatur Ouoquo modo autem si res hiabet, per a te, ut honoris mei caει eum ex PedIas, ramumque e cum tisii e gra- tificeris et in fisi re et iv ceteris , quantum a fides signitas
que Matietur. Juanta lammanitas Non vult, ut Acilius ominia innino sati ut sed fidei suae et dignitatis rationem aibeat. Ae propi mea laaoc conditio, quae tecta quodammo. do est, in petendo a nemine, nisi inhumano, mitti n. test. Ac sic millies conditionem adjetham in Cicerone IE- peries. - Hanc rationem sedulo inritari debemus, v. c. pro Liber debent vir rentes amare potest dici Liberi si grati esse
volunt, deberit Tarentes amare. Pro Deus hominibus intertam
bona interduri mala tribtiit Ossa ita diei Deus, qua triuις sapientiae r iiι conjestra reum est , hominibus modo bova modo mala tribuit vel Deus modo bona I ea nostris rebus utilia
esse videt, nobis tribuit modo mala, s ea nobis inuis arros iura intelligi , nobis immittis ei:
dis rebus in sectis mori, quo res sim, vel eralbilis.
47쪽
rea sat etc. Pertinet enim ad sebtilitatem , matrem perspicuitatis. Homines enim non' contenti sunt avi
dire, aliquid factum esse, sed quaerunt ellam, quomodo sectum sit etc. Iam supra P. I p. Ao4 s. hac de re, in
cap. de copia dicensi dictum est
Hie tantum haec tria non inius: I Si res fit vel lacta est eas aut necessario, addendum estaecidi , coiiungit, contigit, necesse est,fbrre, necusario ei:
V. c. pro In itinere cum essem, reper hominem, qui ete dicitur In irinere cu'messem, accidit, contigit , ut reperirem hominem etc. Pro Cum pater mihi ereptus esset puero, non potui recte erudiri vici pollites: Cum accidisset, ut parer nihl puero eriperetur, factum est, ut non possem recte erudiri. Pro ui deditus est luxurιae, pavir tanti e3n et dici possit: ιιι luxu
eesse est. Pro Oui in discendis literis non magna in diasstriam adhibet, non valia doetus et dici potest: Non s. nullo modo fer potest, ut, qui in lit iis disicendis non magnam adhibeat
i Hustriam magnam siet rιnam cosequar ur vel etiam Non credibile est revi neni, qua non adhibeat talde duci una seri Sie, Et per ah lata vos: v. c. Cum ti irier usi v viii Iorteri afulio I anem alιquem etc. Homo iacessarasci necessitate naturae moritur. , Ot. Quamquam lector vel audator pleitInutu in his locutionibus e sequenti hus eque contextu sentit leni sae tam es casu vel necessari, tanten lium iu Est ejus ita tel- ligentiae, ut ita loquar, obviam ire atque Ita efficere, ut citius ciat.
et Si quid ab aliquo bene aut male actum dictumve Est,
hoc licet e contextu perspici possit, tamen addere OIIvenit. Fit hoc maxime per adverbia, . . bene, egregie, male,sulte et v. c. Pro Pompejus, qui rebus multis pestis odi nomen Magni acceperat, torim in Aegypto perii dici potest: 'Po ejus, qui rebus iuris bene gestis cognomen Magni jure 4 mceperat, tandem in Aegypto bere periit. Hic addita sunt Mue, jure et myere, sed ita, ut conveniant remque recte explicenti fieri quem locum Ciceronis, Virgilii etc., quo praeclara sententia continetur, assere volo, pinum ita incipere Hane rem cicer his verbis egregie eon nat , velis nae reicere praeclarea bene mi et timi sequitia ipsa. sententia Venu quidem est, ininirem vel auditorom
s me, quando sente ut m videt audisve, audicare posse. n. illa verba dici a quid obstat, quo nianus antea eum
48쪽
inoris Mis inutiliae ammum ' excipiendam egregiam sem
tentiam, tanquam hospitam, praeparemiis et exestem et Aese in pluribus est agenduin omninoque usu ad' -- nun commendandus 3 si quid narramus et tradinius, hoe vel ino scimus vel opinamur, conjicinius, audistinus, arbitramur me mine motiones, modum hunc definientes, quo scimus Hiquid assi dendae sint, ut lactor vel auditor sciat, qui et quantum de illa cie credere, uitiam emi pro certissima, an proci . certa ac mera opinione habere debeat. Ancillae et homi- 'nes earum similes solent, quidquid narrant, ita tradere,
ni in certi rum sit. Non si Cis ero qui ubique sero addit certum, manifestum, Muiarum est, sidere certi ni sermo, it eo rar, persum, intelligo, video, innaret,
scio, non nemo me , eontra de minus certa arbitror, puto, existim, credo, videtur 4 me , de incertissima opinor, consteis, timur, sunt, audivimus, rumor est te modi additamenta, quae nondum in vernaculam satis ven runt, quantopere persiricuitatem adjuvem in Ciceronis itum, illorum plenissimis ,ru diei potesL Paucula eκ-pla dabimus v. e. pro desu is dicitur ἀπι- in manifestum,
ι--, mi irarum est, in erre diemus scintel imus, nestir, nemo ignorat, quis misi nesciat s. qui minis δεδερ - Cici Manil. 7 nam rum, cum is A a re mas' milii amiserant, imus Romae s uuione impidita fidem - ridisse. Addit fimus, ut declai et se de re omnibus nota loqui si omissi αλ nus dixisset Romae silurimi imp-eta fies inneidis, poterant nonnulli auditores, quibus istare haud nota erat vel non satis nota, pinari, eum tam tum ita eredere, nec de manifesta re loqui Ad Div. ΗΠ, . scribit Plancio exsulanti, quem consolari via bat Si enim flatus eris inquis civitatis, quicunque eris, re ρη-- periculorum video experrem formam aberos Cam laianos tu i jam placatos esse intinio, alteros Pompei . ivdὶ nunΘ- iratos fuisse. Addit via eo et intingo, tan- quam de re paulo certiori loquens, ut animum Planesi confirmet. - Sie peri ei addit ad Div. II, Is s. 4 Nocere in irarum neminem posse perfostio eici, ut ostendat, se do a minus dubia loqui. - Alibi addit audiuimus, ademim rete. puto, arbitror, videtur et: si non audet pro exta rem hes,ere v. c. Manil me jam fere sic fieri solere a cepi s ut regum mictae furtunae faciis minorum opes actu
ciant ad misericordiam, maximeque eorum, qui aut rege
49쪽
inire virum ausu, dimicane, tamen linter victoria non -- intersu. rum rutem. Recte addit 3--, quia nescimbat, an multum inter victorias ambarum partium interstaturum esset quod si dixisset ister Dium Ur, visus esset certo scire. - Ad Dis VI, p. s. 18 ED, quareque . di et ad tuos ominere arbitrabor, omnia sariis dinumterque orabo. Recte addit arbierisor , quia nescit ea minia, quae ad Torquatum ejusque domui pertineant h. e. utilia esse possint; nesest, quae Tinqvixtus velit si omisisset a turres re ae dixisset quare tu vis, quaeli' ad te oad tuos 3---r, salso a simul paulo inhumtutius divisa.
parum pssse Antio mira uisio pistoeor, me, qu-que luti sp irarique euae conducere arbitrabor, -ορμῶ esse factui um etc. Recte et modeste dimini. Homo homini non potest polliceri, se seminim omnisi, qua assi
saluti dignitarique conducant vere, sed tantum, quastar reatur conducere Hine et millies sed ri addit, aDis V ep. a , 8 Neque me tamen ulla res alia Romae te. uer, nisi exisectario rerum A cimarum belli Afri ni . V, detur enim miri res in propinquum additim discrisnem Reete Gidem mihi ad Aucta, non ad fra est nee enim certo rbat.' Ibid. . I ED, A vid Hior remiseri posse, ad niam brevi pro A recte fieri poterit; at rectius et accadditur videbitur i. e. A eredideroci proficitantur eiu , non quia recte h. e. tuto prostella possumus: mus erit 1 mortalium hoc certo scit sed quia credimus, nos posse. Hinc Cicero saepe claudit periodos per videatur, quod non plane otiosum est, sed indicat, eum tantum putare, hoc vel illud ita esse estque saepe modestius dimissi saepeo men videatur est quoque idem quod melligatui mantaehr. Sed et de aliis hon inissius Cicero, accurate loquens, ita laqquitur, V. c. Clutat. 64, ubi sermo est de singultui surto Suatonis servi, qui fundum rimarii exsecuerat atque ita pecuniam inde abstulerat: uuidam ex amicis Sasae r c Maius est, se inper in auctiω quadrin vitasse in es s --tis ad incam ex omni parte dentium et tortuosam emos m n, qua illac armarium potuisse ita ireumfecari via deretur pro qua illud να- ita circumsecari; at recte additur videretur, quia mera tamen erat opinio et conis tunc manc igitur rationem in primis imitemur, et v.
50쪽
eum pro rum et integrum esse judies, vides, persteticis sie s librum praeel arma esse audivi et Eum mole Dio, non dicere possum Eeo libruin il un3 quιι praeclarum est, emam,
sed Eri libri , quem praeciar um esse vivi, insim, et sit
SECT. XIM D adgesiona Urumenti s rerum, quas rei scisu Sextus sons perspieuitatis propior in explicandis rebus est adjectio instrumentiis rerum earum per quas aliquid fit, et vel essectum est Pertineta 6
trutarem explicationis. Lector vel auditor non modo vult scire, rei fictin esse, eur et quomodo facta sit et: sed etiain quibus rebus et quibus auxiliis. Hornunquam omittendum est, Ila tim sponte a metantelligatur Stinum enim foret ibique dicere Oedivavi in peritos ire, alamo serisiere em Ergo iudicio
quoqlle opus Exempla pavea asseram. hiando digo: Pompellus effecit ut nomen Magni consequeretur, sentio
deesse id, per quod illud effecerit: i ectius ergo dico Fo ejus,tiliis -- prauior ac sinoi e gesti
ot, ut nomen ungui consequemur si pro GreMisitontigit, ut , licet ignobilis este , ad furn mos honores pedi veniret dicendiim Ciceroni eloquentis magniluesne contigit, ut etc. Sic pro 'utra tutis eo felicitatis progres ' es, Mi ob omnibus omni clarus ratur reinus dici ve atra tuus insigni huma inaus, modesta, vel etiam fimmo virtutum sudio te eo j elicitatu progressus est, ut em mosne ita es fi magis e spicua' Sic Cicero