Modus legendi abbreuiaturas passim in iure tam ciuili, quam pontificio occurrentes, denuo integritati suae restitutus. Huic accessere Tituli, qui & rubrice vulgò nuncupantur, in vniuersum ius ciuile, ex Haloandri recognitione ascripti. Adiunximus pra

4쪽

MODUS

LEGENDI iABBREVIATUR AS

PASSIM IN IVRE TAM CIVILI,

Quam Pontificio occurrenteS,

DENUO INTEGRITATI S V

Restitutus.

HUIC Tituli, qui & Rubricae vulgo nuncupantur, in uniuer sum Ius Ciuile,ex HALO ANDRI

recognitione ascripti. Adiunximus praeterea libelram, qui Flores Legum inscribus cum additionibus , ct concordanti s Doctorum.

Omnia pristino splendori reddita.

VENETOS,

Apud Paulum Vgolinum.

5쪽

Et si Imperatoria testimonio laudabilior sti, qui factum D

tibus emendat, quam qui adinvenit laude tamen non minima afficiendos odi arbitror,qui primas bonarum artium promulgationes,summa cum lucubratione sequacibus delegauerunt quaniam, ut testatur Philosophus,nedum iis,quibus perfecte, sed ct iis,ex quorum imperfecto opere adinueut o ad ueram Philosophiae lucem tandem uentum est, gratiae sunt porrigenda . Quamobrem eum libellus,qui Modus legendi in utroque Iure icitur,opus diuidem primo iuris cunabula introeuntibus, ne micam mistimo necessarium , plurimis tum diminute tum iu- AOUnae undisquaque antea notaretur et ut tandam Iuris

, Andj anotrius , fecuriusque inhaererent operi , factum est

hoc idemopus correctum,emendatum,omni denique superi Iul ratis,seu dimi nutionis macu a,isitisque purgatum tut per hac

die seiu vim scripta, omnibui luculent m e Panditur.

6쪽

AB EVIATVRAS,

TAM IN LIBRIS IURIS CIVILI s

Quam Pontificii, passim occurrenteS. VI A praeposterus est ordo prius hummana petere subsidia,ut illis deiicientibus,diuini fauoris gratia postuletur: ut de cosc. dist. i.c. omnis Christianus. in s.ct in prin. Apparatus Io. And. lib. vi. imo uix bono per aguntur exitu, que malo sunt inchoata principio. 6 I.

dis .c.miramurii. q. I. principatus.&c.

eu Paulus. ideo diuino primitus implorato praesidio,cunituris utriusq; scientia tam legum, quam canonu praetiosiosima, non adminiculatiua , sed principalis S sacratissima, imo diuini tui inspirata sit, maxima copetes prineipibus, comitibus,baronibus, militibus,caeterisq; nobilibus,clericis atque generosis personis iurisdictionem , ct iurium ipsorum manu tentionem habentibus, statui, ut huius utrium ire iuris, scilicet Canonici & Ciuilis notitiam aggredi uolentibus,tana in legendo,quam in studendo, facilis,breuis,& planissimus pateat accessus intextibus, apparatibus, summis, glossis, recolle stis, omnibus abbi e- uiaturis legum & canonum ad omnipotetis Dei laudem,& iuniorum scholarium, sacerdotum, di iuris alumnorum instructionem: quae aliter feri non habet, quam illorum informatio , quos scholasticis doctrinis scholas forte regendo sua laboriosius oporteat quaerere nutrimenta. At tento quod omnis processiis artium & scientiarum generativus, ordine in se debet habere,& propter uitae humanae insufficientiam breuitatem continere: talem ut sequiis

A et tur

7쪽

MODUS LEGENDI

tur breuissimum instruendi modum obseruandum esse censeo paedagogis nobilium , salua tamen emendatione, meliorantium xationabiljter hunc discendi modum. Prae. habitis ergo scholasticis disciplinis , & puerilibus eruditionibus in Donato, ea sua libus,& temporalibus, in Ahexandri partibus ambabus, declinationiblis, coniugationiabus,st constructionis ordine, cum moralibus authoribus Catone, vel Faceto,&c. non per ulte medietatem liberalibus & adminiculati uis artisus insistendo,ut sunt Grammatica, Logica, Rhetorica, Geometria, Arithmetica, Mu-fica, ct Astronomia, sed his compendiose tra scursuis, principalibus scientiis, uidelicet tramiti Philosophiae suadeo citius appropinquari.& tandem iuri Canonico, Sc Theologiae, iuri ciuili & practicae finaliter immorari. Nam, ut ait beatus Hier. Illi in uanitate insus,& obscuritate nienitis ambulant, qui diebus & noctibus in dialectiea alte tor'uentur Sc. ut in canone,nonne,dist, xxxvii. ubi reprehenduntur dialectici, dc rerum naturas inquirentes, nec non uersificatores.& eadem di l . c. legimus. ubi per uanam dialecticorum garrulitatem & sophistica argumenta intelligit Hiexonymus cyniphes, & ronai, quibus Aegyptii sint percussi,

Primo, praemitto nomina librorum in utroq; iure,iam Pontifcio, quam Imperatorio , annectendo euilibet horum diuisionem in libros partiales . Deinde subiungam modum allegandi in quolibet libro, cuin exemplorum positione de abbreptaturis: ut introitus ad iura cape-icenda manifestetur, quorum ignorantia paucos excusati iuxta regulam , ignorantia ct is niurii excusat . ut de xegulis iuris,c. ignorantia. libro vi,quae regula duos habet articulos, principales'. Primus, quod ignorantia facti quemlibet excusit maxime dum est ignorantia facti proditabilis, tunc enim in toto excusat ignorantem , ut iri serror facti. C.de iur.& facti ignoran. Quod enim per me non stat, mihi imputari no debet, ut in c.impurari. de re, i an lib. vi. Secundus articulus est, quod ignorantia auris neminein excusiat, quia ius quilibet scire tenetur, & ne

mini licet ipsum isnorares ut in Lxegula. C.de iur, & fasti

8쪽

ignoran. Debemus ergo scientiam iuris omnes i*pet are,ne in contemptum Dei nos incidere contingat. Nam contetmptores canonu peccant in Spiritum Sanctum, caius instinctu,nutu,& gratia ipsi sacri canones aediti sunt,

ut xxv q. i.uiolatores,& cap. nulli fas.

Pro quo sciendu q, ius est ars boni & aequi, cuius merito quis nos sacerdotes appellat , id est,sua iura cuilibet destas iministrantes aede iusti.& iur. l.i. respon. ii. Est autem ius, nomen generale, & lex est species iuris . Etiam ius dici tur praeceptu seu ordinatio principantis , uel domini cir- 'telea subditos. Et lic ius triplex distinguitur,quia talis supe- iuris, rior principatas aut est Deus, & tunc dicitur ius diuinum. aut est natura,& dicitur ius naturale primaeuum. Aut est homo,& tunc dicitur ius humanum, scilicet gentium uel ciuile, seu positivum. Ius naturale est communi omni nationi, eo quod ubi- si

que instinctu naturae non aliqua constitutione habetur; tur riui maris & sceminae coniunctio, puerorum educatio, comunis omnium possessio, quia tute naturali omnia sunt communia , id est, communicanda tempore necessi latis. Nemo enim proprium dicat, quod commune est, ut dista

xvii.c. sicut hi in medio.& illud ius aequissimum est, quia eius praecepta in lege, & Euangelio cotinentur, Quod

tibi u is fieri mihi fac, quod non tibi noli. Sic potes iri

terris uiuere iure. poli. ut distinct. i.in prin. dist. I. ponderet. alias consideret. ii. quaestio. vi. Decreto. de malo. re tobed. dilecti. ubi includitur, Non furtum facies. Non moechaberis, Non occides, Non suscipies uocem mendacii. Exodi xxi.& xxiiii. Deute. v. c. OZee.vii. c. cum multissmilibus . Hoc ius cmpit ab exordio rationalis creatu-irae, nec uariatur tempore, sed est inaniutabile, plenum, Q c. a. Perfectum dist. v.in prin.&dist. viii. in prin Sed ius posi-- eiu u, est constitutio hominis uariabilis & imperfecta. Et Isubdiuiditur in Canonicum & Ciuile . Nam sicut ex duobus componitur homo, scilicet materia & forma, sic duae sunt dignitates in Ecelesia militante, scilicet pontificalis authoritas, oc Imperialis potestas, ut de maior.& ob

dien. c.seluae. Ex quibus tui a dnplicia prodierunt. Papa

9쪽

enim est conditor Canonum,& Imperator Legu. Ex quo iam patet causa efficiens utriusque iuris. Sed causia materialis iuris positivi, est Leges & canones, Decreta seu

Decretales epistolae circia quae omnia uersetur ipsum ius. Et coincidit communiter causa materialis cum subiecto.

, Vnde lubiectum Iuris Canonici est bonum ecHesiasti euelah.hi fidelium directivum, decisionem singuloru negotiorum

ei sibi continens, rerum ecclesiasticarum utilitatem eo seruans.

uis. Vel est homo catholicus dirigibilis , de iure canonico in bonuit, humanum, similiter&diuinum. Nam sicut scientia supponitur scientiae, ita subiectuna subiecto . Et philosophia moralis,cui scientia iuris utriusque subordinatur, subiectum est bonum humanum : igitur &c. sic subiectum iuris Ciuilis est homo politicus, constitutionibus legalibus dirigibilis simpliciter in bonum humatium , adi . Reipublicae utilitatem conseruandum . Causa finalis satis patet ex dictis. Nam finis luris est bonos & scientes efficere, non metu solum poenarum, uerum etiam exhortatione praemiorum . Causa uero formalis duplex est, scilicet . forma tractandi, quae est inodus agendi,ut definitivus,diuifiuus, perceptiuus, prohibitivus, & exemplorum postiuus: Et forma tractatus, quae consistit in diuisione libro rum totalium in partiales et & partialium in titulos, seu rubricas:& titulorum in capitula, leges, paragraphos, uel responsa,& caetera,ut infra dicetur. Ius C Ius Canonicum in quatuor libris principalibus nobiumnieii est traditu . Primus liber Iuris Canonici , est Decretum. Secundus,Decretales. Tertius, Sextus liber. Et quartus, Clementinae, scilicet Constitutiones. Pro quo sciendum quod differentia eth inter Decretum, Canonem,& Decretalem epistolaim. Haec disterentia notatur disti. iii s. porro ubi dicit Gratianus , Canonum alii sunt decreta pon- canon.tificum, alii statuta Conciliorum. Nam Canon proprii dicitur statutum in Concilio generali,uel prouinciali sactum authoritate episcoporum , ut de consecrat.e. i. D cretum uero est statutum , quod Papa de eonsilio Cardi- 1i re nalium, ad nullius tamen consultatione statuit, & in scri- ' ptis redegn,ut de rescrip t. cap. praesenti. Hic autem De

cretum

10쪽

eretum sumitur pro nomine libri, in quo Decreto sanctorum patrum dicta descripta sunt. Capitur etiam aliter Decretum de rebus ecclesi. non alien. capitu in lib. ui. inglossa magna, in fine, ubi ponitur differentia inter decretum authoritatem, & consensum, uel collaudationemn,

iudicis,&c. Sed Decretalis epistola dicituriiquam Papasolus, uel de consilio Cardinalium ad consultationem alicuius rescribit , & respondet, ut de rescii pl.c. i. & gi iii. s. h

omnes hae speciesidistin. iii. Etiam inuenitur hoc Decretale, ut xxv. quael s. i. omnia decretalia. Indifferenter tamen Decreta, Canones, & Decretales Ius Canonicum

nuncupantur, uel Canones, & unum specie pro reliquo sumitur. Vocatur etiam Canonica institutio aliquando dognia: quia constitit m doctrina fidei Christianae,deco- sec. dist. v. c.fi. Aliquando mandatum,quia consistit in doctrina de moribus. lis in .s .denique Aliquando interdictum, quando nulla poena adiicituri de conseci .diit. iii. ndoportet . Et quandoque sanctio, quando poena additur

xxvii. q. iiii. si quis uere. Hic etiam Decretales in plurali numero utimur pro libro, in quo dicta capitula, quae et iiDecretales dicii ritur,continentur.

Venio nunc ad libros. Primum itaq; librum Iuris Ca-Dere nonici, qui Decretum dicitur composuit magister Gratianus, non quidem inueniendo, sed dicta sanctorum patrum in diuersis dispersa uoluminibus,in unum uolumen debite, & ordinate colligendo, & hoc circa anniam Domini millesimum centesimum nonagesimu tertium. Fuit etiam ille Gratianus unus de tribus fratribus , cuius alter frater, Petrus Lombardus librum Sententiarum conscripsit,& tertius Petrus Comestoris, uel Manducatoris,qui Scholasticam historiam fecit. Diuiditur autem hic tib rprimus Decretum , in tres partes principales. Quarum prima uocatur Discinctiones , quia ulicrius subdiuiditur an partes centum & unam , quarum quaelibet distinctio dicitur. Habet enim haec prima pars Decreti distinctiones centum & unam , a quibus ipsa tota noriae est sortita. Istae autem distinctiones ulterius sub diuiduntur in eanones uel capitula . qui canones interdum propter ahqu