Processus iudiciarii, ad mores nostros accommodati pars. 1. 2. Continens ipsa praecepta in gratiam tyronum sub nomine praeexercitamentorum à Johanne Ferrario Montano ... conscripta

51쪽

de inducuntur, a Ii qua saltem exposuimus: superest, ut de exte-ptionibus quoque nonnihil commentemur, quae etiam rex Dpositae ergo, iudici ingressu in rem Oramur, quam tractatione tunc recte adsequeris, si ordinem defensi 5 num, quem in locum singulae veniant collocandae, cognoveris. Ex quo enim exceptiones sunt comparatae ad defcndendum eum , qui cnmagitur, ut licet ipsa persecutio, qua actor si X peritur,lio ita; iniquum tamen radi ri poterit cum, cui lis intertur, propterea cosdemnari, at lcgation copus erat, qua ius illud actionis resolvi, excludi, vel suspendi possit. Sunt exceptionum aliae dilatoriar, quae ante litis ingressum semper ob ij ci poterunt, quaSS temporarias nuncupamus, ut quae intentionem actoris, etiam priusquam iudex negotium disceptet. modo perpctuo, nacido ad tempus exesu unia Perpetuo qui dena, cui iii modi sunt rci iudicatae, transadiae, & iureiurando, vel alias Hratae, privili glatae dicuntur, apud Innocent in captainlitu contιstat. lnd. Ad tempus vero repellitur actor per exceptionem fori declinatoriam, procuratoriam, aliasque coistra personam tam iudicis, quam litigatoris propositas, desibus iam Widum est tractatum, Martinus Fanensi abunde expbnit.

Aliaepcremptori dicuntair, atque perpctuat etiam sunt, ut quae agxntibus temper obitant, corumque intcntionem resolvunt&perimunt, id coclii di vitari non poterunt quatis simi praescriptionis, pacti nepetas, tolutionis, accepit lationis, cominpensationis,doli mali,quod metus causa, id genus aliae, quarum multas Innocentius, Ioan . Oidendor pius, Lan francus, Ο- manus,&Nepos Montealbanus colligunt. Et secundu iuris re gulam postlitis contestationem opponuntur,rnd. c. . delit. ccvr .in ε .gLOD 2cin exceptιouem C probat. 9L peremst orιώ. Ga. ement. resind. nyn pus Est tamen, ut etiam ante iudiciiingrcssum tales exceptioncs obirciantur,mcido notoriae sint, volin con

tinenti&citra altiorem indaginem probari possint. Porro ex quo dirimendarum litium causa sunt introductae, perinde est

ante iudici j ingressum Mincipiis foribus illud fiat, an mediaca se distea' --,ns uru mus, dena a Lon argumento

lepu

52쪽

iaudu.'tri. Sunt di exceptiones,qua ανομαλους, id est, varias εἰ reliquis dissimiles vulgo appellant, eo quod velante litis cotestationcm, vel post ad coque in qualibet iudicij parte locum sibi

Vendicant: uti est falsa procuratoris, excommunicationis intra octavum diem probandae, quaecunque iudicium retro nutatum reddunt Uuet rad. de procur.c. in nostra,ciprocur. ct in clima.

de excepi. θ ri sunt quis de iudie. . Vbi de ea allegatione est, neqt is c γnveniatur, nisi quatenus facere poterit : Sicin excus. sonis exceptio a nomala dici solet, fidei utari compctens , ut prius debitor principalis conveniatur, etiam ad excussion ut bonorum, quam ipse ia de iussor.g o Baron Lexe vriones. d. de κ' ception. Mistmqtioque exceptiones picerique faciunt, praesertim quando obligatio conditionem annexam habet, ut qui decem pris misit, si Pamphiliis Lucretiam duxerit, incertus est, pecuniam illam daturus sit, necne, facit, ut allegatio quoq; sit modo dilatoria, modo perpetua intenim si spes sit, lyamphilo Lucretiam nuptum iri, exceptione petitionem differre poterit,

donec eveniat conditio. licet. n. Io. debeantur, peti tam c non

possunt, ante exiliantcm conditionem: si vero defuncto alia terutro conditio non sit eventura, peremptoria est ali gatio, perpetuo obiici poterit, quodvi ad perimendam eausam post litem contestatam convenientius fit, licet sint, quia i te iudici ingres um, in morem resi quarum exceptionum pe

emptori alium id faciendum contendant, quare rari percn ptoria mim numerum eas collocari non foret absurdum, ideGtulielmum iii Jeculo, de exceptio. 3.est quoto alia. Inter eas tamen auegationes, quae dilatoriae sunt,&ante litigingrcssum opponuntur, quarum plures quidem habentur, etiam certa ordinis ratio est: Nam quae iudicis personam, aut tribunal ipsum concernunt,ante omnes alias in mediu sunt id u/cedae, ne illis posthabitis, si se alijs disceptare inceperis,in iu/dice taciti assis sum praebuisse foruq; truq; inco petens agnovisse videaris:Estinc.Monasterium, ubi Inn. Tuncredus, Card. O Pam

53쪽

Neque re crimodo hanc, modo illam exceptionem allega re, aut etiam uuascunque, sed illi iunctiim, maxim mmodo

PH licia non pugnζ Π, Vt qui Iudice miserit g re non potuit cootra actorcm,elub v procurator cm exceptionem apparare non

prohibetur: ita etiam, qui adscribat solutionem dchillic int faciam, postea non tuerit absurdum praescriptioncm quo cl; al

Et licet praedicta ilis allegati nos craudicatae transactionis, tilitis finitae, ante iudiciti agrissum, ne quod actum est, rursus agatur, obiici praealijs, ut filo loco possint, undo privilegiatae vulgo habentur et tiariten etiam post litiscontestationem causam maturius perimendam eas opponi, nihil si quod obstet. Et convenientius isse multi platant,exceptiones perempto-xias post litem contestatam di mum obtrudere, imindo oportet actorem prius intentionem suam probare,quam de sentioni tuae incumbas:Expeditis quidem iuris est,inore non proban-

aereum ab Dendum, etianis nihil prastiterit. Quapropter si propositam defensionem non ostenderi adhuc tame actor, quod intendit, demonstraverit, herbam non porriges ιριν emptoriaι αρηtaefridi non posscιψMMU cm auum Wη - m. Fraterea qui exeeptione usus 'non videtur statim sateri, actoris petitioni concedere is,quod o bucit, minus fuerit demonstratum,propterea veniat condemnandus maxime cinyer exceptionem abnegas factum in libello proposium,S seiusactoris:ocontra petentem depositam pecuniam, ais, nutilam pecuniam penes te depositam est longe abest, ut per hane allegationem ius adversami tui adferatur, sed inprobatione p. gai necesse est.ιιi qui dicit . probat. vi ac suur .de ιδεηd. OLM-.Cdeprobar. Sin vero excipiendo abnegas, i iusti iasque - 4 ex facto 4inemi minenti compeia solvisie

54쪽

- uod petitur, aut praescripssse obiicis,aut ampensatione aequandum. Et licet sint, qui putant,actoris petitionem hisce modis quodammodo fundari, id quod reo non sit absque peri.

culo, non probata exceptilone, velari Ioann. andr.m c. ceptionem, derexvl. ivr. in s. Vbert inde Ionasurso,iηρο casua Tisa. δε exceptiverso tenιm, accursin authentis exhibend.reis. g. amimin. Press Icepto. Attam verior erit sententia eorum, quae communi ter probatur qui excipientem non fateriactoris intentionem ad se rent,rvxιλι. non utiques de exceptio .ccam Nnιr u. r. πα

Vbi deliberatius cst, propter devitandas disputationes

minus periculosum, exceptionem peremptorram non per mota pure, sed stib conditione opponere,in hue maxime modum: Alo te pecuniam illam, qua petis,haud numerasse, quod si non constiterit te fecisse, dico me eandem tibi visse es ae. erpto latam, vel pactum, nepetas, interpositum esse: Quam cipiendi rationem Dynusquἡ q;,Petrus de Ferrarus, Amsi. PLsanus, Nil atrique omnes probant. Et sunt, qui ad exceptiones, ante iudicii ingressum obiectas,

maxime in civilibus causis pertractandis, contestationem litis quoque ea igunt, quando oporteat adversarium eis respondere, ut se negatae probentur, quod sine titis contestatione fieri non debeat, nisi processum ceu nullum pessum ire velimus, napud peca in tittae this coni satio.I.pe ηvit Orit. de exception.3.a.MOtthcnιm Senone im, de Iudici,spu soriis.Πι. deoscis iudicis.Odepo. rioni in Sed quia iure non est cautum, litis contcstatione in talismodi exceptionibus posthabita processum convelli debere, receptum est, vittiam citra litiscontestationem adprobationes talismodi sit aditus. Est elegansglosit c pr dentiam. Isexta, in verb.ex conssione, τbi Felinus,de,sscio iudicis delegati. Praeter hociquod per litis contestationem iudicium ordinatur. Sed perexceptionis obieetum destruitur, atque impcditur, modo, nares contrarios effectus non producit pertex mc. Arhi, - -

55쪽

eulosum sit, plerumque tristissimum eventu sortiri solaiceoram iudice subpecto litigare,se, citra contumeliam, iudicium eius ut suspecti recusare, causamque suspicionis coram arbio tris iuris quos una cum adversario elig reparatus sit, vel si inter ipsos minus cun veniat, talem atque talem pro sua parte nomin et se, robatu rum, te quo latius in t aperti imi, ubi gQ ververb. libello. de iudic. ct is .subulonui ejica ιιg.cissociau. de appe tye. ab arbitris. de ossi deleg in o. Et licet secundum iuris civilis observationem recusationis eausa non proponat ur, nisi a Pud arbitrosic ins in .aper simi. O ibidZm Doctor. ctglassistat subpectin .f. de procurator Canonestamen in hac re praevaluerunt, ut hodie, quaecunque suspicionis causa coram Iudice recusato veniat proponenda. apud arbitros probanda : Riseri Ioann Fabri. in dict. l. apertissmi Au- redis in tractatu recusationuo ad Vbraium,in de exceptiombru.ginis cusat ibin. Causae, propter quas etiam iud c ordinarius recusatur, i 8. ferme per Doct. numerantur, in c. Mitima de appellatano. O apud Pbertam de Bonac. inde exceptιonιbin, Rubrtia, quis a m dis examen ia- dicis ordinariν declinatur. Ex quibus praecipuae habcntur, Si liti- Eaturo inimicus capitali, si lud cx, optimo iure poterit recuini cilius quaeri cum natura: qtio sana modo sit adversum, negoti ac citro vertenda illi iudicio simitti, ubi ijdem sunt inimici, quid iudiccs. Et in cap. quod'o ti, 3. quass. s. Doct. iv d. I. apertissimi. Aut quando in causa propria, ves ea, cui similem cotro vertiti

ius dicere intendat, idq iecontra sanctiones principum no xis in sua causa. 9Mulianis. 6.ab M iudex f. de iudiciis. Simili terro satur eius iudicium, qui eandem causam tutatus sit,i ivise satrocinium advocatus gu,pcrisOlcisi iniurisdia omni. iuric Od. in c. ru.de appel. Proinde refugimus iudicem, qui de re vel ob magnitudinem, vel cx sui natura, ad eius iurisdisitionem non pertinente, cogno lac e. δέ Didicare praesumit,l.placet. depedan. iudic.l. t. . deos rivi cui mandat. est uri ictu. non distinguem Sautianus ait si de arbit.

56쪽

PRAE EXERCIT AMENTI LI3. I. si Neque pater in causa filii, neque filius in causa patris ius discet Ninue is qui actori praecipua familiaritate,aut consuetu dine est addictus,ut sunt domestici&commeo sales, nisi forte ad litigatorum consensum etiam tae ite adcedentcm id sacret, per i qui Iurisdictioni, Ubi Raphael Fulgu. Pau Castrens Alexand. OIasnct eiurisdict.om.iudis.c.inn ante,dro ciugat. .sn.d Fab.

Idem respondemus, quando iniuriarum, ex lege Cornelia, quem postularis,qilia verberatus,pulsatusve sis,Vel domus tua vi intro ira:tunc enim neque gener, neque socer, neque Vitricus, neque privignu neque sanguine, aut necessitudine coniunctus, vel notionem, vel iurisdice di autoritatem habere debet, l. lex Cιrnelia .gde iniurjs, Oc n. de appetEx multis causis nonnullas saltem ostendimus, quaru insive lina in propatulo fuerit, negotium suspecto iudicio comitti non debet, sed proposita suspicionis causa, in stipenso controversia est relinquenda,donec de ipsa,iusta sitne an iniusta.

habeatur cognitio.

Non tamen facile& pro temeritate tua iudicem suspectum agas,atque recuses:ne si causa suspicionis parum legitima sit vosa, ipsum porro iudicem habere cogaris,&eum non tam propitium, atq; causa tua postulat,quando expedit, autore Quinti liano, iudicis animum statim ab initio praeparare magis,atque benevolii reddere,qua ijs modis exasperare. Ideoq;,Vt&huius rei ividentiam quodamodo adumbremus, recte constitutum est, ne iudex temerere pudietur, sed ad id,quod vir bonus dei

pso iuste&meritoqucm suspicari arbitretur Quisquis igitur iudicem ordinarium, vel dc legatum, qui unus est, ut suspectum recusare velit, causam suspicionis, Meam probabilem allegare debet, idquc modo iureiurando, quod citra calumniam hoc faciat, Dunacu adversario iuris arbitros ita enim vocan 'tur deligere, qui de suspicionis obiectu arbitrium habeant,l gitima lit, necne. Sin vero ad persarius non sit, iudex qui recus istu arbitros ipse deligat, terminuq; praestituat, intra que eos asebitrari convcniat de suspicionis causa. non sit visa legitima,

iudicis est .ausam porro disceptare, di inchoatum iudicium

57쪽

sequi,si autem legitima, atque iusta fuerit reputata, in ne itμdex ipse suspieionis insimulatus negotium controvertentum,

vel ad superiorem iudicem remittet, vel ad recusatoris consensum alteri eommittet, is cap 'eciali, vii Dd.de appel. Sed S recusatore neque ad arbitros propcrante. neque ipsos eligente,iudex stis' talonis inuintilatus, non prohibetur causam,alteri vel cominit te re, vel delegare, qui minus habeatursu ectus restinc si1 qais contra clericum, deforo compet. Quod si huiusmodi quo clite surrogatus, demum recusetur cogendi sunt Iitigatores alium dcligere cui causa disceptanda committatur.&hoc, ne sub recusandi praetextulerat inaciones litium magis quam legitimae expeditiones quaerantur, quae Omnia Panormitanus affatim explicat, in cap. ιnter monasterium de re iudic. st quamvis olim iudex ordinarius utcunque suspectus de iure ita passim non posset recusari, sed Episcopus loci, ut vir ab omni suspicionis labe alienus, vel demum vir bonus alius, sicut usu receptum,ipsi adiungeretur, cuius pret sentia iudicem quo que a suspicione eximeret,per Authentιcfveνo contrierat, ubi Falcer Doctor. C. eiudiciIure tamen Pontificio et comparatum, t&ipsius ordinari recusatio, ad eum modum quem retu Ismus, nunc quoque locum inveniat, non solum apud reum, sed etias ab actore instauretur,& hoc statim priusquam eius iurisdictio agnoscatur, nisi forte etiam iudicio iam suscepto, id fiat,&

rigent.

Sed delegatus,ab actore ut per rescriptum impetratus, unde ipsum approbasse videtur, non poterit recusari , nisi ex causa post rescripti imp trationem superveniente,'nilne in uano μέeosc. et gat .cting uper, versic. absentia.c. .de electio.in . Proinde in delegatis recusandis hoc distri nun festime observamus, ut si plures sint iudices,quibus negotium disceptandum committitur,simpliciter dati, aut unus tantum,&in universum recusentur,tunc suspicionis caula non secus atque in inordi rario δῖ-ςcusatum proponenda est,ae eoram arbitris

58쪽

deducenda erit atque probanda. Haberurincdicontra unum.ωsν- νινοι Idicta cla uia de oscio delegat. in o. Ab episcopo autem iudex datus si ri cui ctur,episcopus de suspicionis causa cognoscet, non arbitri, quod ipsum in cfcontra. f. cum autem, est constitutum.

Haud dissimiliter,quando ad elegato iudicis dati,arbitrium propter conceptam suspicionem declinamus:ipse delegatus ut superior quo cognoscendi autoritatem accepit, de causa recusationis notionem habebit, nisi quidquid autoritatis quoad hoc negotium habuerat, in subdelegatum transfudisset.

quando atque ad iuris arbitros recurritur, uxtacduper quastions

s. quem vero. 99.f. ubi Doctor.devicis gat. Ex pluribus autem coisiunctim divisim hoc est, si omnes negotio controvertendo interesse non poterunt, reliqui, aut etiam singuli id expediat delegatis, si aliquis ut suspectus repudietur, tunc reliqui eius collegae,aut etiam unus, suspicionis non insimulati,de recuse-tionis causa, si legitima sit, cognoscunto,sint mastigato c. i Bra, de ιc. M. in . Postremo licet ab arbitris partium consensu receptis, secuna dum iuris regulam non appelletur:a ijs tamen,qui de recusi

tionis causa cognoscunt, quandoquidem ex iuris praestituto, adeoque nece sutate quadam eliguntur,unde&iuris arbitrico.

gnominantur, si iusti tramitem arbitrario suo egressi fuerint, Ruocare utiq; permittatur,in cap.de arbitris,ubibo DL ad finem,

Nulla autem existente suspicione propter quam iudex pos sit recusari:dispiciendum est, an ne aliae exceptiones non minus dilatoriae, processus iudicia risobstaculum suppeditent, Sene litem contestari cogaris prosint. Cuiusmodi habentur, quae intuitu iudicis, fori, causae&litigatoris ob ij ciuntur, in quibue etiam ordine procedendum est. Sic dicimus iudicem infamia notatum, sive ea sit iuris, si ve facti, quare a iudicandi autoritate

alienus habetur,ut cui dignitatum portae non debent patere, Linfamia C. de decurui. Io. l. iudices,de dignitatibulb. a ct cap. infimibae, ubi nus,de regu iuran 6.Item minorem 23. annis, surdum, mu-IRm,furiosum, seryum, diris devotum, seu excommunicatum,

59쪽

36 IOANNis FERRARI DE IvDIC. de alioqui multis modis non serendum , de quibus paulo ante

mentionem fecimus.

Etiam non tenetur iudicium suscipere,qui non ad suum tribunal inius vocatur, quando tu is ordinc subvertit, qui postulat, ut non actor rei forum, sed reus actoris sequatur.in Liuris ordinem. C. de iurisdict. mn.iκLoisin. C. ubs in rem actio. c. nονit,dein-dujs. c. cumsis, deforo compet. insuper actor servus est aut alias legitimam personam standi in iudicio non habet, & iudieium ipso cogente suscipcre haud cogeris, cuius cstimonia superius promptiora,quam ut hic rursus inculcari debeant, induxi.

Inus.Tum causae ergo iudicia remoram accipiunt, ut cuiusno.

mine patrocinatus est ipse iudex,aut proIta habetur aut maior, quam ut talismodi iudicis autoritati ut subiecta. I. Ρω.f. de iurisdict. om .iud;od cuiustinianei singulari ritutine quis in sua causa,OLa. C.depedan .iudic. Idem iuris est, ubi aliter litigatorum iudicem heredem institvit, sive ex asse.sivexx parte, quo casu uterque tam iudex quam litigator propter affectionem impedimento sunt, ne iudicium inculpate procedat,ι. Iulianis. 1 de iu- die. O latius apud Fberta de excertionib. rubrica,Quib Od. ixamen iad. ordin.declinaruri Sunt tamen, qui in proponen ais exceptionibus dilatoriis, eum ordinem observari malint, ut prius de iudicis incompetexta disceptent,di ubi id non pro ccsserit, recusationis ex certio nem opponant, cuius sententiae Petrus de Ferrariis quoq; est, is Rubrica,de dec sinatione iurisdictionis Auet etiam utra n q; exceptio nem simul proponentes dicunt, iudicem parum idoneum, in- gompetentemve,atque etiam suspectum: quod Dynus probare videtur in c.nullin pluribin,dere . iuruius .in qua re nemini pre Iudicare volumus, sed quemque in suo sensu abundarei mi minus: tametsi per compendium ego semper malim negotio γspici, quam ut longis ambagibus exerceatur Etenim quisti γ cius agitur, iurisdictione suspendat oporte donec de causa recusationis per arbitri u liqueat. At si inc5 petens dicitur. ipse de iuris dicundi autoritate interli,qui .poterat, Dubi se ido acu l- nuntiaverit, demum de alicra exceptione puta recusationis. n. goti usubcundu rit, quod prioribus sumptibus utiq; com

pensari potuitat. Ruod

60쪽

tetitiam moveri poteritis releum ferri interi in oporteat: videre est,niam alia ratione esse ris,ne iudicium suscipere dc molestias illas forensis devorare cogaris Et quibus modis actorem retundere debeas,superius me inribere memini, quem si propositae rei parum respondere inveneris,perindeatque responso non sit dignus, reiicie nou mi eras.. apropter ocuuitiis debetessi qui iore experiri instituit ut quod controverte dumis diligenter examinetis in temporevindicari. peti, aut sarius idi cras ire nem:ruringi possisitum si adversarius idinscias ire pergat , o pro iure satis adseri probariove V leati Postremo e eo actionis senere includamr. Quod propositie rei peromnia respondi asinumerisque suis conuet,in qua partesaepius invenire est, quieriam doctos fallunt ne in hoc livis detur adire Corinthum,faciunt, 'd cum prolixiorem tractationem desideret,quam quae compendio, brevique nostri instituti Mesthodo comprehendi possit,ad titulos Pandectarum &Codicis iustiniani deedodo ιρι-vinamur in Decrerali ii a.ubi inter pretes id abunde ument:ad Roffcedum, Gulielmum Durandi,odonedum, Pueentinum, Petra F rariensem, dc piaeros quealios etiam recentior a iuris proceres, qui famas ato; '-υqnefactionum singulis ferme rubras convenientes, modo ea ipso iure,modo ut consuetudine recipi u niui,ad amussim &do.

A. rom nia osten d unx, rones qui ad hanc iuris partεω-

mari volunt,remittimus.

In quibus orationis sim licitas,non semel etiam Barbarietroxima tu, nem elegantioribusliteris imbutum sortassis reatinere posset: 'ed temporenegotioque abiis tractato, qui ieet dictionεm suam ad Ciceronismaiestatem, leporemque po)ire

neglexerint,pro tribunali tamen ita iuniversati,vino inscelicitetsham operam nobis impendisse videri debeant. id magia

Meepio est serendum,quam temere sigillandum. Non quod Ῥpterea iuvene politioribuslireriseducatsi, huiusmodi aut 'ribusppetuo innaerere, dq; eos, non secus atq; Syrenios se pubis consenescxrevelimus:sed potiis, ut a aliquod iuris sun-dax exiiii adsecuti,extarmidarias illis ordinem quo odo,