De metaphorarum usu quodam Ciceroniano [microform]

11쪽

sertim si esset familiaris Similiter nunc petes a Crasso, ut illam copiam ornamentorum Suorum, quam constructam uno in loco quasi per transennam praetereuntes strictim aspeximus, in lucem proferat et suo quicque in loco collocet . Attamen hic ad aliam aliquam imaginem delabitur: nam cum primum ut priore loco ingenium et domum inter se conferat, deinde verbis

isquasi pertransenna mali tabernae imaginis nos admonet. iri 'Denique sum rhetoricae rartis vocabulis inprimis profecturi simus, breviter dicendum ist qua latione allae ruerimus. Iam cum eorum Scriptorum rhetoricorum, qui ante Ciceronem fuerunt, perpauca reStent, nonnumquam exemplis demonstrari non potest artis vocabulum quoddam iam a prioribus adhibitum esse. Attamen posteriores rhetores, ut praecepta atque instituta, sic artis vocabula quoque a prioribus acceperunt Nam Hermogenem quidem,

qui illorum princeps habebatur constat uotum ab Mispendere, et quousque ceteri alius ab alio sententias repetiverint, apparet, ut exemplum afferam, im definitionibus μεταφορας apud diversos rhetores: Easdem enim species tralationum atque Trypho Spenge ill 9li: μεταφορα εοet λέξις μεταφερομέvη ἀποτοῖ κυριο επὶ et μὴ κυριο li1 ραοε o 8 110Moaε ως Μεκα et I eται ἡ μεταρορα τετραχως, aetori 1φύλω ἐπὶ εμφυλα ,

3 cf. Nonium S. v. transenna: non, ut quidam putant, transitus, Sed est fenestra.

sqq.

exempla adiungit. Nec minus Gregorius Corinthius ibid. 216J

12쪽

D tralatis artis rhstoricae vocabulis.

De I il ατος metaphora. Primum quidem fluetis tralationis usum considerabimus, quam Vocem a Graecis acceptam Cicero varie interpretatur.

Propria sententi illius vocabuli eadem est atque Latinorum habitus is,' ita ut in oratione generatim totum dicendi modum significet. Et cum saepe, it a Platone Crat. J2 iuri Ποις πρα αοι p uvam αα σχῆμα Ἀκαazv, κα χρ ῶμά γε πολλοδ; in corpore dicatur, rhetores Graeci id nonnumquam e hac imagine u Xerunt, ut o ann. Sic.

mediocris habitu accesserat' Brut it 6 voce in oratione uesus ad corporis rimaginem venit, ut de r. Illa 99: sed etiam si habitum orationis et quasi colorem aliquem requiritis, est et plena quaedam, sed tamenteres quamquam, quod infra demonstrabimus, aliae' cf. Ernest l. c. et Bonitet, inde Aristotelicus sed acadVOl. V S. V. σχημα p. 739 13 sqq. Quintil. inst. r. IX 3 89 multo libroS, quibus figurae S. σχήματα, tractentur, enumerat i s Longin 16, 3.

cf. Charis. Granam Lat. Keil l 552 is habitus σχημα .' ci permultos latonis locos, quibus σχ et ρῶα inter Se coniuncta Sunt, ut Gorg. 74 D; Soph. 25 Reip. X60 A cfStali baum a. h. l. x

quoque nonnullae voces, ut colora, plenusu, teres artis vocabula sunt, tamen Ciceroniani sermonis id proprium est, quod nulla nisi ea adhibet, quae proprie in corpore dici possunt, ita ut illis tot ex eodem fonte haustis translationibus tota imago perspicue ante ocul OS OStros proponatur. Ac perinde Brut 6 oratio comparatur cum

corpore: Lysias hhabet enim certos sui studiosos, qui non tam labitum corporis opimos quam gracilitates

consectentur ' e. q. S.

Attamen cum non certum Latinum, sed Graecum artis vocabulum prioribus rhetoribus raccepisset, quod ei in Latinam linguam transferendum erat, Is Voce σχηl1αzω alia quoque nomina posuit, ut formaen, id quod ipse dicit Brut 69: sententiarum orationi Sque formi S, quae Ocant σχ' il1ατα Corporis autem Imago ei Observatur de Opt gen Or. 44 onec converti ut interpres, sed ut orator, sententiis iisdem et earum formis tamquam figuris , quo loco formam comparat cum figura; et haec quoque vox pro rartis vocabulo adhibita est de r. ill si paene innumerabiles sint quasi formaei iguraeque dicendi specie dispares genere laudabile . . et ibid. I 8 is . . qui tamen verborum gravitate et elegantia et copia suam quandam expressit quasi formam figuramque dicendi . Atqui ut Graeci rhetores nonnumquam σχημαzος, Sic Cicero omnibus fere his locis formae et figurae voces pluraliter usurpavit; apparet igitur eum hic non de toto genere orationis loqui. Σχημα autem singula ornamenta quoque orationis significat, ut in AleXandri l. περ σχη-

- cf. ah a. h. l. isformae gebraud si icero id Ionii fit basgrie hiIle σχήματα hie lusit e mi einem entichulbigenben tamquamben Iugbrue figurae iniit, ber nos mehet in re in lor per ridem Sinne gebra ulli mar. cf. de inv I l: Maius et minus et aeque magnum e vi et e numero et e figura negotii sicut

e Statura corporis, OnSideratur.

13쪽

etη ἀπαπελίας al. Quamobrem Cicero, prae Sertim cum σχημα apud poetas κοσμος dicatur, ut locis nonnullis, quos Sta libaum ad Platonis leget ill 685 C affert, illud saepius voce ornamenti Latine reddidit, id quod et ipse dicit Top.

34 se At cum de ornamentis verborum sententiarum vepraecipitur, quae vocant χηlματα, non fit idem , ete eo potissimum cognoscimus, quod, ut Graeci rhetores σχωατα λεζεως et Isili ατα διαυctας', sic ille Ornamenta orationis et sententiarum Scribit, ut de r. l. 22: . . Sic statuo et iudico neminem omnium tot et tanta, quanta sint in Crasso, habuisse ornamenta dicendi , de in V. li49: Omnia enim ornamenta elocutionis Brut 440:o in Sententiarum ornamentis et conformationibus Ici forma σχημαJ, r. 7 Or. 8l: Sententiarum Ornamenta , Or. 136.

Or. a quoque illa tralatione usus est; sed hic ei, cum propriae sententiae eius vocabuli meminerit, Oronae imago obversatur: addit aliquos ut in corona toros, OUnemque orationem ornamentis modicis verborum sententiarumque distinguit . Multis autem aliis locis luminum translatione neadem sententia utitur cf. Brut 275 - . . et Verborum et sententiarum illa lumina, quae vocant Graeci σχη ια et . . . - Ρroprie haec vocidem significat atque Graecorum ρως, quam vim tralate quoque servavit, ut deor ill 50: ut oratio, quae lumen adhibere rebus debet, ea obscuritatem et tenebras afferat . cibi d. I 61 hunde

enim simile duci potest . . indidem verbum unum, quod similitudinem continet, tralatum lumen adferet orationi , ibid. 19: neque Verba sedem habere possunt, si rem Sub

traXeri S neque res lumen, Si verba semoveris . 'Et cum, ut ρως, sic lumen αδ in picturis quoque adhibeatur, Cicero nonnumquam hanc imaginem explicat. De r. ill 10 quidem quamquam non de orationis lumine loquitur scribit: habeat tamen illa in dicendo admiratio ac summa laus umbram aliquam et recessum, quo magis id, quod erit illuminatum, e X tare atque eminere videatur et e X eadem sententia Brut 141

et ix redoc; cf. adn. 9. Apud Quintilianum quoque similes locos invenimus, ut inst. r. ill 2, 23: tenebris orationis inferat quoddam intelligentiae suae lumen . ' cf. Dion Hal. de compos Verb. 23, 37l lotκ . . Iραῆαῖς

lich, Dionysius Halicarnassensis quibus potissimum vocabulis cartibus metaphorice ductis in scriptis rhetoricis usus sit, disS. BreSi. 4886 p. 364qq.; S.-Longin 17 2 cf. adn. 8J: υ πορρω

' cf. lin. N. H. 35, 29 istandem se ars ipsa distinxit et invenit lumen atque umbras, differentia colorum alterna vice sese excitante , ibid. 35, 13a: lumen et umbras custodiit atque ut eminerent e tabulis picturae maxime curavit ibid. 33, 63:hratio in pictura ad incisuras, hoc est umbras dividendas ab lumine ' Quint. inst. r. XII 10 4: Zeuxis atque arrhasius siquorum prior luminum umbrarumque inVeniSSe rationem . . dicitur . . cf. Nagelsbach l. '4 36, 4. 3 Haec quoque metaphora et tralate in oratione et proprie in picturis adhibetur; cf. locos adn. 9 congestos et lin. N. H.

14쪽

quoque interpretandum est: on ilietet enim quae Vocant Graeci, ea a Xum ornant oratorem eaque non tam in

verbis ingendis habent pondus quam in inluminandis sententii S ; nam non e III it Iz 0 , Sed e X

luminum, quippe qua tralatione illam Latine Vertat, propria vi profectus oratione et tabula picta inter Se comparatis loquitur de verbis pingendis et sententiis illuminandis, i. e. luminibus instruendis. Or. 8 denique luminis cum formae metaphora coniuncta est: . . ea quae dicuntur Orationis quasi formae et lumina, quae, ut dixi, Graeci vocant Ιχ.aetet . Quamobrem ei hoc loco alia propria vis translationis formae obversari videtur atque locis, quo p. 3contuli, et cum, ut luminis, sic formae quoque metaphora saepius ex picturae imagine ducta sit - cf. rvt. 70: similis in pictura ratio St in qua . . eorum, qui non sunt usi plus quam quattuor coloribus, forma et liniamenta laudamus verisimile est Ciceronem hic quoque de illa cogitasse. Deinde lumen eandem vim accepit atque ornamentum; quod quo modo fieri potuerit, hoc praecipue e XeXemplo apparet Or. 31: et reliqua e collocatione verborum, quae Sumuntur quasi lumina magnum afferunt ornatum rationi: Τ sunt enim similia illis, quae in amplo Ornatu scaenae aut fori appellantur insignia, non quia Ola ornent, Sed quo excesilan t .i Et ut ornamenta, sic lumina quoque dicendi sive verborum sive sententiarum Scribit, ut Or. 67: quod . . clarissimis verborum luminibus utatur ibid. 85:35, 38: sine usta non fiunt umbrae , et ibid. 33, 59: quo utuntur ad picturae umbras ' et Quintil. inst. r. VII 5, 26:isArtifices, etiam cum plura in unam tabulam opera contulerunt, spatiis distinguunt, ne umbrae in corpora cadant . cf. locos p. 13 sq. e Graecis rhetoribus collatoS. - cf. Quintil. inst. r. ill 5, 28: porro, ut asserent lumen clavus et purpurae, in loco insertae, ita v.

hetiam illa sententiarum lumina adsumat, quae Onerunt vehementer inlustria ' ibid. 95 ,in idem genus Orationi . . Verborum cadunt lumina omnia, multa etiam sentenu aru ibid. 34: et Singulorum Verborum et collocatorum lumina attigimus. Quae sententia et ut Brut. 275 Erant autem et verborum et sententiarum illa lumina, quae Vocant

Graeci χῆμα et α, quibus tamquam insignibus inornatu stinguis batur omnis oratio cf. p. 4 et Or. 34 cf. p. 6J, sic his quoque locis obversatur deor ill 96: debet esse nita distinctum, ut sint quasi in ornatu disposita quaedam insignia et lumina et de r. ill 20 tum est quasi luminibus distinguenda

et frequentanda Omnis oratio sententiarum atque verborum et de or li 10: ut certis luminibus ornentur . Nec minus verbi illuminandi κ eadem imagine

Sumpti propriae sententiae recordatur de r. ill 25 quibus orationem ornari atque illuminari putem . Tertium denique lumen in aedificiis usurpatur, in ut a Cicerone proprie de domo lis: a Q. Seio contendit, ut sibi domum venderet quum ille id negaret, primo eluminibus eius esse obstructurum minabatur , tralate de nat. deor ill 9: natura . . duo lumina ab animo ad Oculos perforata nos habere voluisset ' in Oratione autem de Opi. gen or 5: Sed earum omnium rerum ut aectificiorum memoria est quasi fundamentum ΤΦ, lumeni actio . I' Similiter lutarchus vocem ueto adhibet de curio 1:

Fundamenti tralationem persaepe apud Ciceronem legimuS,

ut de fi l 23; pro lanc. 29 de div. I 2 pro Murena 4 ,.sundamenta defensionis ' Phil. Ia pro Balbo a pro Sext. 5 sequibus initiis et fundamentis hae tantae laudes excitatae Sint

15쪽

Eandem comparationem Brut 66 fecit: Nam ut horum concisis sententiis, interdum etiam non satis apertis cum brevitate tum nimio acumine, officit Theopompus elatione atque altitudine λ' orationis suae, quod idem Lysiae Demosthenes, sic Catonis luminibus obstruxi in haec posteriorum quasi X aggerata ' altius oratio . Hoc autem loco profectus est ab saltitudine u Ea quoque metaphora artis vocabulum est, quod iam a Graecis accepit 'in et Saepe non solum in oratione, sed in aliis quoque rebus

de opt gen or 5 Cicero ipse particula quasi ' indicat se propriae Sententiae translationis recordari et de in I 2: virtutum homnium fundamenta vos in voluptate tamquam in aqua ponitis totam imaginem restituit. ' or. 125 quoque actio et lumen coniuncta inveniuntur: istum Sunt maxime luminosae et quasi lactuosae . V Cum vo luminis nonnumquam in aedificiis adhibeatur, mihi verba ut aedificiorum n, quae delevit Lambinus, recte tradita videntur SSe. - Ceterum non satis aperte ah a. h. l. adnotat:

einen ad uianimenge3ogen'. EX exemplis enim collatis sequitur non membra comparationi contracta, Sed Similiter ac nonnumquam in glosSariis, illas voces quasi explicandi causa additas esse, ut legentibus certa imago repraesentaretur. Quamobrem perperam eiusmodi voces eam solum ob causam, quod simillimae sunt gloS- Sariorum adnotationibus, deletae sunt cf. de r. III l7, p. 22J. ' cf. pro Rab. Post 43 sine mentis quasi luminibus officit altitudo fortunae et gloriae .

cf. Tusc. I 64: quasi quandam X aggerationem altissimam animi Hoc quoque verbum saepiu tralate adhibitum est, ut de r. l 234: veritus es, nisi istam artem oratione e X aggera S Se S, ne operam perdidisses et ibid. III 405: Nihil est enim ad exaggerandam et amplificandam orationem accommodatius quam utrumque horum cumulatissime facere pOSSe . WEXaggeratum et altum coniuncta sunt parad. V 4s: NOS vero, Si quidem animo X celso et alto et virtutibus κ- aggerato Sumus ' et or. 192: neque humilem et abiectam orationem nec nimis altam et exaggeratam probat .

cf. Paul. et gen mulier, Quaestiones Dionysianae devocabulis artis criticae diss Lips. 1908, p. 58.

absolute adhibet,' ut or pari. 77: altitudo animi , adfam. Ill 40, 10: haec animi altitudo ; ibid. V 3, 4; pro Rab. Ost. 3 cf. p. 18 adn. 18J de in . si is exstrue animo altitudinem excellentiamque virtutum . Aeque adiectivum saltus α β legimus or. 82 is cum verbum aliquod altius transfertur idque in oratione humili ponitur ;392 cf. adn. 20J Brut 276: si is quorum altior oratio . Ceterum ab hac quoque metaphora profectu de r. ill 22 totam imaginem κpinxit: sed si hoc quoque videtur esse altius, quam ut id nos humi strati suscipere

possimus, illud certe tamen, quod ample X SumuS, . . nosse et tenere debemus ' et r. 447, ubi artem rhetoricam cum arbore comparat onam omnium magnarum artium sicut arborum altitudo nos delectat, radices stirpesque non item .

De χρω liet et o metaphora. Ut Saepe IH :1αι et χρ bl 12. Sic apud Ciceronem nonnumquam habitus et color coniuncta sunt, ut deor ill 99: si habitum orationis et quasi colorem aliquem requiritis cf. p. 12J quo loco ipse vocibus squasi et aliquem additis illam translationem κcusat; quam inter artis vocabula ponendam esse vel e eo quoque intellegitur, quod iam apud Graecos rhetores perusitata fuit. Qui eam ad corporis imaginem rettulerunt, id quod elucet e X Hermogenis l. περὶ ἐδευ, l. c. 2 Kal ill 277Sqq. J Καλλος id τοιvυ et ivnoIq κυριονς ιε ειη, et ἐκ cf. Thes. l. L. I 1767, 3 qq. D cf. Thes. l. L. I 1775, 8 Sqq.

cf. rei lich l. c. p. 3 Sqq. y cf. p. 12 adn. 3. cf. ErneSti . c. S. V. χρωμα. - Ceterum, ut σχημ.α, Sic color quoque, cum primum in universum totum genus sermonis significet, paulatim vim ornamentorum atque figurarum orationi accepit; cf.

Norde l. ci, inprimis II 871, adn. 2.

16쪽

ad verba Maximus lanu des in scholiis Wal V a 2 haec

inde Iactum est, ut Cicero de r. ill 199 in corporis imaginem incideret pergit enim is . . insidere quidam venustatis non fuco in litus, sed sanguine diffusus debet color . De or ill 96 quoque hornatur igitur oratio genere primum et quasi colore quodam et suco suo se suci vocabulo cognosci potest eum illam imaginem reminisci. - Et eadem est vis verbi colorandior. 2: sed quod educata huius nutrimentis eloquentia et ipsa se postea colorat et roborat . . Eandem imaginem longius produxit vel coloris ipsa voce usitata commotus est, ut totum enuntiatum Sic formaret, de r. 60: ut, quom in Sole ambulem, etiam si ego aliam ob causam ambulem, fieri natura tamen,' cl. R. olli mann Rhetorii e Sriechen un Romer. p. 78 adn.' cf. Brut 170li: non est eorum urbanitate quadam qua Sicolorata oratio .

it c olo De r cf. Graecum plui1αet: ειυJ, Sic, quom i StοS libros . . studiosius legero, Senti illorum tactu orationem meam quasi colorari . hor. 78l denique ei coloris tralatio, etsi non ipsa utitur, tamen sine dubio obversatur: comparat enim rationem cum muliere: ,,ut mulieres esse dicuntur nonnullae inornatae, quas id ipsum deceat, sic haec subtilis oratio etiam incompta delectat . . fucati . . medicamenta candoris et ruboris omnia repellentur . 'Attamen o Xapi illaeto proprie idem quoque significat atque Latinum pigmentum si, ut apud latonem legg. 56 A:

cr. Hermoge n. l. c. p. 9 Sq l. ' cf. Graecum ραρνιακα; lat pol. 27 Bl C.' cf. Brut. 162: in is omnibus HSc. orationibus hinest quidam sine ullo fuco veritatis color . ' Ad hunc locum Cicero de legg. II 45 respicit: color . . albus praecipue decorus deo est, cum in ceteris, tum maxime intextili . 3 cf. Stallisum a. h. l.

17쪽

itaque Cicero et Brut 320 scripsit: primus et secundus annus et tertius tantum quasi de picturae veteris colore detraxerat ' et de r. ill '2l ad verba hi sunt actori . . . expositi ad variandum colores adposuit ut pictori . ia

De a corpore orationis. Et χρ ὴμαeto et coloris metaphoram, id quod primo quidem obtutu fortasse mirum videatur, a rhetoribus Saepe, quin etiam, ut quidem videtur, plerumque ad corporis imaginem referri inde explicatur, quod haec comparatio apud omnes rhetores frequentissima est. Sic Cicero nonnumquam corporis ipsius tralatione utitur, ut Or. 426 - αυζησις is etSi aequabiliter toto corpore orationis fusa esse debet, tamen . . Brut. 208: corpus . . defensionis de r. l 32S: Conexum autem ita sit principium consequenti orationi, ut non tanquam citharoedi prooemium adfectum aliquod se cohaerens cum omni corpore membrum esse videatur , hic quoque Graecos secutus id quod, ut exemplum afferam elucet e Longini l.

res varietatem colorum .

c. p. 23.

Cuius autem comparationis recordatus or. 126 scrip serit: Σύςησις istoto G Dpm De Orationis fusa esse debet , cognoscimus ecl. de r. I 10: reliquae duae res, i. e. aut docere aut conciliare aut permovere sicuti sanguis in corporibus, sic illae in perpetuis orationibus fusae esse debent , ubi non solum generatim orationem cum corpore, Sed etiam ea, quae toti orationi inesse debent, cum Sanguine comparat. Haec quoque vox a Cicerone saepius tralate adhibetur,' id quod mirum non est, cum rhetore omne corporis condiciones in Orationem transferrent, quin etiam is aegrotam dictionem ' scriberent; sic Cicero ipse quoque Brut. 283 verum sanguinem Opposuit is vitioso i. e. aegroto: QCalvus is nimium inquirens in se atque ipse Sese obser-Van metuen Sque, ne vitio Sum colligeret, etiam verum sanguinem deperdebat. Et ex eadem comparatione alii quoque nonnulli loci explicandi sunt, quibus multis indidem sumptis tralationibus tota corporis imago animis nostris repraesentatur, ut Brut 36: sucus ille et sanguis incorruptu Susque ad hanc aetatem oratorum fuit, in qua naturalis inesset, non fucatus nitor , ubi videlicet χρωμαeto metaphorae recordatus est. Sanguini hoc loco oppositus est Sucus, quae tralatio hic quidem ex eadem corporis imagine

sumpta St. cf. ac dial. 21: oratio autem, Sicut corpus hominis, ea demum pulchra est, in qua non eminent venae, nec OSSanumerantur, Sed temperatus ac bonus sanguis implet membra et exsurgit toris ipsosque nervos rubor cf. χραμ tegit et decor com

18쪽

Dubium autem est, de qua imagine Cicero de r. l93 cogitaverit: omnes etiam tum retinebant illum Ρericli sucum, sed erant paulo uberiore filo , quod hic non per totam sententiam eodem simili videtur USUS SSe. Nam cum Sucu proprie in corpore dicatur, silum plerumque quidem e re textoria a rhetoribus ductum est, id quod Ernest l. c. s. v. filum docuit. Quod artis vocabulum de r. ill 03 et silva rerum Asor manda filo ipso et genere orationis, illuminanda verbis, varianda sententiis et or 424 si tenuis'

' Voce tenuis Graecum λεπτό, Latine reddidit; nam et utrumque adiectivum proprie et in telis et in corporibus usurpatur et tralatam vim eandem esse ex his locis inter se comparatis apparet cf. Geigenmulier l. c. in Dion Hal. s. 20, 627 8 Thrasymachus appellatur καθαρὸς . . κα λεπτυ et similiter Dem. 5, 965 latonis dictio κριβη τε καὶ λεπτή ibid. 27, 104 dicit et silv υκ κρiβως ουδὲ λεπτως εἰρημέvα praeterea illud vocabulum legimus de imit.

et Dem. 13 994 ιλο luetis κρiβτὶς καὶ λεπτος καὶ xo Λυσιαxo χαρακτηρα ἐκμέμακται et ovυχα. Aeque Cicero eiusdem Lysiae sermonem tenuem vocat cf. Olliman l. c. p. 458 de opt gen or 9 isimitemur . . LySiam et eius quidem tenuitatem potissimum ' et r. 20 is . . dum intellegamus hoc esse Atticum in Lysia, non quod tenuis sit atque inornatus , quibuscum locis f. r. 20, 46 53. Inde vero profectus et de r. ill 99 fusius orationem cum corpore contulit: Sed etiam si habitum orationis et quasi colorem aliquem requiritis, est et plena quaedam, sed tamen teres et tenui S non Sine nervis ac viribus ' et Brut 64 de Lysia locutus dicit: habet enim certos sui studiosos, qui non tam habitus corpori opimo quam gracilitate consectentur, quos, valetudo modo bona sit, tenuitas ipsa delectat quamquam in Lysia sunt saepe etiam lacerti, sic ut fieri nihil possit valentius, verum est certe genere toto strigosior, sed habet tamen uos laudatores, qui hac ipsa eius subtilitate admodum gaudeant'. Nonnulla quidem eorum verborum alibi quoque tralate adhibet, atis tralatus usus vocis strigosus singularis est. Quamobrem Er-neSti . c. S. v. trigosus fortasse recte coniecit Ciceronem hic de equi corpore cogitasse aliis autem locis dubium est, cuius animalis de corpore loquatur. Denique de r. Ira eiusdem similis recordatur: eadem, de quibus illi tenui quodam et eκangui sermone disputant, hic cum omni iucunditate et gravitate κplicet .

causa est, tum etiam argumentandi tenue filum et in docendo et in refellendo invenimus sed ex his locis non potest cognosci, quae propria vis eius tralationis sit. Attamen mihi de r. l 93 filum non e texturae imagine fluxisse videtur, cum adiectivum uberis additum sit. Cuius vis congruit videlicet cum sententia illorum artis vocabulorum Graecorum, quae in abundanti genere dicendi adhibentur: ita enim Cicero eo saepius usus e St, ut Brut. 125 is noli enim putare quemquam, Brute, pleniorem aut uberiorem ad dicendum fuisse , de or 50: qui discernes eorum, quo nominavi, ubertatem in dicendo et copiam ab eorum exilitate qui hac dicendi varietate et elegantia non utuntur p Or. 2 , , Omni . . ubertara et quasi silva dicendi ducta ab illis est. De r. l 96 autem non solum in universum de abundantia orationis loquitur, sed illa metaphora usu certam imaginem profert Quod si haec noster Sulpicius faceret, multo eius orati esset presSior; in qua nunc interdum, ut in herbis rustici solent dicere in summa ubertate, inest luxuries quaedam, quae stilo depascenda est cf. de r. ill 55J, quo loco, cum vox ubertatis proprie in plantis dicatur, in comparationem sermonis et herbarum incidit, quam totam amplificat. Et ut in plantis, sic in omnibus corporibus adiectivum a uberis adhibetur. Quamobrem Cicero de r. l 93 quoque de his similibus cogitare potuit; et eam interpretationem veram SSe comprobatur nonnullis locis, quibus, ut Suci, D'' Fortasse or. 94 quoque a propria vi vocis uber profectus est: uberius est aliud aliquantoque robustius quam hoc humile de quo dictum est, summissius autem quam illud, de quo iam dicetur, amplissimum. Hoc in genere nervorum Vel minimum, Suavitatis autem est vel plurimum .' Metaphora luxurie artis vocabuli loco utitur Quintilianus inSt. r. X 4, 69, quam e segetibus ductam esse elucet e inst. or. XII 10, 80, ubi laeta, non luxuriosa dicitur de copia quocum loco ci Cic. or. 8l: laeta esse segetes, luxuriosa frumenta ' et de r. III 155: luxuriem esse in herbis, laetas segetes etiam rustici dicunt . ' cf. ut exemplum alteram de r. II 88: ἈNon enim potest

19쪽

sic ili' quoque vox aut in plantis aut in corpore usurpatur.

Praeter sucum et sanguinem et vis et vires atralate adhibentur, ut de r. ill 28: Suavitatem Isocrates, subtilitatem Lysias, acumen Hyperides, sonitum Aeschines vim Demosthenes habuit ' et de or I 129 Ablarum trium partium prima lenitatem orationis, secunda acumen, tertia vim desiderat quibus locis ovis nimirum positum' est pro Graecorum aut nῖ5υαμ παλ aut ισχύς α autiquius quoque artis vocabuli propria sententia nonnumquam locum dat totius imaginis expictae. Sic de r. l72 scribit: in causarum contentionibus is vis oratoris plerumque ab imperitis exitu et victoria iudicatur , quae verba multae metaphorae ex eadem imagine haustae sequuntur; ' praecipue autem considerandum est de optgen. r. 8: Attici eatenus valuerunt, sat et siccdumtaxat habeantur, sed ita ut palaestritae spatiari in xysto ut liceat, non ab Olympii coronam petant. Qui quom careant omni vitio, non sunt contenti quasi

in e Sucus esse diuturnus, quod nimis celeriter est maturitatem

3 cf. Mattiat. XI 2 6 is . . et porris fila resecta Suis , ubi de plantis loquitur, et Varron de . L. qui facie . . eadem, habitu, corporis filo sunt . Attamen id quidem dici non potest utrum Cicero . . de corpore an de planta cogitaverit. Sine dubio autem iderit non recte a. h. l. adnotat: a te iuben marei nissitio seu se potantii, onberii troa starier uti doller . cs, ut exempla afferam, Arist. rhet i 1 1355 b 17 sqql

contentum, vehemens, imminens ' Cicero similite complura adiectiva tralata, quae indidem sumpta sunt, inter se coniunxit

bona valetudine,' 'sed vires lacertos sanguinem quaerunt, quandam etiam suavitatem coloris. Os imitemur, si posSumus; si minus, illos potius, qui incorrupta Sanitate sunt, quod est proprium Atticorum, quam e OS, quorum vitio Saabundantia est, qualis Asia multos tulit. Quod quom faciemus . . . , imitemur, Si potuerimuS, Lysiam et eius quidem tenuitatem potissimum . y oc enim loco totam fere corporis naturam ad rationem transfert, profectus scilicet a metaphoris FSanus t et siccus i id quod e ipsius verbis elucet: Sed quia eatenus valuerunt, sani et sicci dumtaxat habeantur . Quibus e tralationibus usum adiectivi sanus a Graeci acceptum esse cognoscimus cum e Dion Hal. Thuc. 29 886: Iιεστερο Ια ς' εἰπεtu, tum e X S. -Longini περι et 60 33 Φερε Τη λάβωνιε οφ ovet καθαρο tuta ou IIραφέα καὶ vέIκλη eo v ἀρ οὐκ αξιο ἐστι διαπορησαι

' Ut hic praecipue valetudinis tralationem excusat particulauquasis, sic verbis ut ita dicam cf. Ηey l. c. additis or. 76: Etsi enim Attica oratio non plurimi sanguinis est, habeat tamen Sucum aliquem oportet, ut, etiam si illis maximi viribus careat, Sit, ut ita dicam, integra valetudine ; Brut 6 autem Icf. p. 24 adn. 7J: habet enim certos sui studiosos, qui non tam habitu corporis opimo quam gracilitates consectentur, quos , ad elidi modo bona sit, tenuitas ipsa delectat ad eam vocem nullum verbum κcusan adpOSuit. ' Nihil refert Ciceronem hic non de oratione, sed de oratore loqui, cum in utroque perSaepe eaedem metaphorae adhibeantur;

υρtνωμεvoc. cf. ibid. I 267 6 3. Cicero ipse adiectivum uri γtralate, quamquam non in oratione, adhibet, ut ep. ad Att. XV a 3 Ουδὶ, γέ et ibid. V 2, 4: Servium exspecto nec ab eo quidquam Ttές .

20쪽

2829

in eadem autem sententia apud Ciceronem adiectivum, quod Si sanus is usurpatur, ' ut rut. 276 is Accedebat ordo rerum plenus artis, actio liberalis totumque dicendi placidum et sanum genus ' et ibid. 5l: Nam ut semel e Piraeo eloquentia evecta est, Omne peragravit insulas atque ita peregrinata tota Asia est, ut se externis oblineret moribus omnemque illam salubritatem Atticae dictionis et quasi sanitatem perderet ac loqui paene dedisceret , ubi e oblinendi verbo elucet eum hic de colore quoque corporis cogitare. Nec minus sicci tralatione Graecorum quoddam artis vocabulum reddit, qui in eadem sententia Iχυου ScripSe

; . :ROsii Ξυίέ et Ut haec, Sic VOX Siccus quoque in corpore

dici potuit. Cicero enim ipse Cat. a 33 scribit Nullo

imbri, nullo frigore adduci, ut capite operto Sit summam esse in eo corporis siccitatem , et NoniuS, qui S. V. Siccta eundem locum citat, nonnullo alio addit, quo ex numero hunc commemor e Varronis libro qui inscribitur Cato vel de liberis educandis Xcerptum: PerSae propter exercitationes puerilis modicas eam sunt consecuti corporis Siccitatem, ut neque puerent, neque emungerentur, Sufflatove corpore essent cum inde facillime cognosci possit, in qua Sententia adiectivum siccus de corpore

adhibeatur. De sicca oratione autem Cicero saepius loquitur, ut Brut. 202: Nihil erat in eius Q i. e. Cottae . ratione nisi incerum, nihil nisi siccum atque sanum et de Opi. gen. r. 2 , , id ero de Sinant dicere, qui subtiliter dicant, eos solos Attice dicere, id est quasi sicce et integre et de nat. deor il si orationis e Stsiccit a S M. Ergo cum duo illa artis vocabula, quae de Opi. gen. or ineunte legimus, in communi sermone de corpori-bir USUrpentur, eam nimirum Ob causam Cicero delabitur ad totam hanc imaginem e X pingendam, ita ut quasi de gladiatorum arte dicat: Spatiari in xysto ut liceat, non ab Olympiis coronam petant ' et deinde de valetudine, viribus, lacertis, et sanguine, Suavitate coloris p verba faciat denique verbis eo imitemur, Si OSSumuS; si minus, illo potius, qui in cor russu a Sani a te Sunt, quod est proprium Atticorum ad Xordium redit. Ex eadem denique imagine artis vocabula is nervuSuet nervo Susu fluXerunt, quae, ut exempla afferamus, invenimus Brut. a. 7: osunt eius aliquot orationes, Xquibus sicut ex eiusdem tragoediis lenitas eius non sine nervis perspici potest ' de r. Ill 80 is neque

enim forensibus nervis Satis Vehemen et rctvi . . esse Orator potest Or. 27 is dicetur autem non eripateticorum more . . Sed Bliquanto nervosius ,

Brut 12l: Quis Aristotele nervosior, Theophrasto dulcior p Or. 62 autem horum ratio neque nervo S neque aculeos oratorio ac forenses habet cum aculei tralatio ex comparatione oratoris et militis sumpta addita sit, dubium non est, quin ei propria vis vocis nervi

obversetur. ' ci Norde l. c. I 267. 'i integer eandem fere vim habere atque sanus apparet eX

l. de fini 30: hipsa natura incorrupte atque integre iudicante A, ubi integer et corruptus inter Se opponuntur idem autem in adiectivis corruptus et Sanus fieri Norde l. c. I 26 docuit. Ea quoque tralatio saepius in oratione dicitur, ut de r. 242: hastas hora toris lacertis viribusque torquebit cf. Quintil. X 1, 7: plenior Aeschines et magis usus et grandiori Similis, quo minus strictu est; carni tamen plus habet, minus

acertorum .