De Ciceronis altera post reditum oratione commentatio ...

11쪽

deesse, neve opus esse WoSenbergi correctione quam dederunt scribentis nemo unus negabit. Digladientur alii perino licet do aliis, quae ad sententiam eruendam multum non faciunt, velut utrunt ad me nona irae recitando praepositio in addenda sit necne; quam rem Sauppius profligasso ot ad exitum videtur adduxisse. Hoc effecisse satis habeo maioris lacunam ambitus per totam locum non inveniri. Aggrediamur iam ad quaestionem non iam difficilem per sese, quam multis quae magno ad persuadendum momento non sunt allutis mirum in modum contortam impeditamque. Illa enim verba o biduo quid significent quam maximo hominum doctorum dissident sententias. Proficiscimur autem ab ablativo biduo, cuius quae sit vis atqus natura quaeve ratio grammatica, ambigi omnino non potest; est nivi temporis ablativus significans et guraei gweter Tage, an gwei agenus in inem de Momente gweter age et ita quidem, ut vel in primum vel in ultimum vel in quodlibet illius temporis spatii punctum res incidat. Locis autem nonnullis aliquid oritur difficultatis propterea, quod ex ablativi natura, quOSnum illud biduum duos significet dies, non apparet sed e Sententiarum id est elicientium conexu volui boli Gall. VII, i, 4: Cenabum Carnutum prosi scitur huc biduo pervenit. ocine biduo putabis duos dies significare sequentes, ut vertendum sit in den 2 folgenden Tagen an censes et diem quo proficiscitur et quo vesperi pervenit diem illius bidui spatio contineri Posterius mea quidem sententia praeferendum. Itemque eodem capite VII, 11, 1. verba haec altero die cum ad oppidum Senonum Vellaunodunum venisset, oppugnare instituit id ius biduo circumvallavit, ita nobis sunt interpretanda, ut biduum et x eo die

quo oppidum oppugnari coeptum est et ex die constet insequenti. Vix autem haesitabis in explicandis locis his ad Att. II. l. . Lucceius quid agat scribam ad te, cum Caesarem videro, qui adorit biduo in don 2 DigendenTugen), Liv. XXXIX, 10 et jum biennio constare ue-

12쪽

minem initiatum ibi maiorem annis viginti sin den vorausgehende Jahren et quoniam ab initio biennii proficiscimur, deni fere est atque seit 2 Jahren . Qua in re notissima pervulgatissima ne longus sim copiam autem eiusmodi locorum in promptu habeo uberrimam hoc dico licere nobis nonnullo loco idque interpretandi causa addenda praepost 'tione vel ant vel post illustrare, permulto locos, sententiarum id prohibente conexu, O licere. Iam vero neque par est prorsus neque dispar eorum ratio locorum, ubi pronomen demonstrativum, quod sane habere debet quo referatur, ad ablativum temporis additur. Namque si quid om dico: hoc biduo aut dies hodiernus atque crastinus aut dies hesternus et hodiernus significantur. Tertium non datur biduo contra, nullo pronomine demonstrativo addito, si res postulat, etiam vel dies duos antecedentes vel sequentes significare potest.

Miram autem his de ablativis sententiam Blalgius attulit hanc Sowie in Zeitangaben in dati rendes hic und illo

gobruuchlichost, o hommi, en auch selten, das Pronomenis in thnliolis Bedoutunivor undisient an dagu, in Oneitiem erwtanten reignis aus de Vergangentisi nichi nurVor aris, Onder aucti lichwartari datiren Ne in molem crescat libellus, perquam ego breviter, quo ex errore quo in errores vir doctus sit deductus, explicabo: Hic annus est aqjet2igo Jahr ergo his annis est in dieson Jahron sed ita, ut

annus, qui nunc est, illis annis eo utineatur Blalgius vero et

Wophens lecti. Tuli p. 349 enae 829 et Drahenborch ad Liv. V I, 5. his annis hoc biduo alia eiusmodi

idem esse censent atque proximis annis proximo anno; mirum nutem quantum illi falluntur, quoniam neque pronominis hic vis atque natura id postulat, sed potius vetat neque loci ii, quos attulerunt, eorum ullo modo confirmant opinionem quo in numero Plaut. Pers. I. 1. 37. Num OS quos tibi reponam hoc triduo Blalgius tres sequentes dies significari putat; sed mea quidem sontentia lues est clarius hoc triduum complecti tres dies, qui significantur adverbiis hodie cras perendie, pecuniamque si ultimo ejus spa-

13쪽

- 10 tii die reponetur, repositum iri perendie, nos ubertnOrgen. Quod Cicero mense Sextili ad satia. I, 9 i scripsit haec: uequo ogo ad te his duobus mensibus scripseram, quin mense Junio ad eundem rebatium litteras miserat, quinam fandonimenses alii hic omnino cogitari possunt nisi uinctilis ot Sextilis Num putas menses duo praecedentes id quod vult Blasgius et ni fallor Georgos', qui rem haud ita perspicius verbis hunc in modum stud0 explanare hic in egenWilr-t iij et gig, his duobus mensibus in den et g te gwei Monaten. Neque aliter se habet locus, qui est de ora III 3 hoc biennio magistri dicendi exstiterunt absurdum est autem opinari, ad duos eos qui praecedunt annos hoc biennio spectaro scis. iderit de oratore II. 24 93 Essin seitdem noch nichi Iahro verssossen, eigentlicli in dem biennium, in dem, tr et2 stelien). Iam vero locum in Verr. act. In lib. I. g 64), ubi pronomen ille invenitur, inspiciamus: Simul atque in Siciliam veni, mutatus est sc. Metellus); venorat ad eum illo biduo Laetilius quidam A Zumptius quidem biduo ante quam ego adveni itemquo latius κ: gwei age uvor), in medium proserunt. Sed tamen aut allor aut haec etiam feri potest inter pretatio: Venit Cicero in Siciliam, venerat ante eum Laetilius, sed quia Cicero ignoravit, uirum eodem ille die, quo ipse, an antecedenti die venisset, prorsus rem relinquens integram scripsit illo biduo sese in is VI, 14 illo fere biduo): Au dum age, wo ichisaeli Sicilio ham, de de vortiergehende Tag, argu Metellus titilius et ommen. Quos loco cum Semper iu- certi aliquid habere videantur, cumque non pauci sed uticissimi potius dicam inveniuntur, neglegentia magis eos quam consilio tales exstitisse non abest suspicio quam multo etiam magis in eo locos cadere apparebit, quibus mirabilem de pronomine is senteriam student comprobare. Quibusnam tandem latetius difficultatibus et dubitationibus impulsus usque eo pervenit, ut, etsi multis locis, velut eli civ. III, 32 obiennio nihil esse nisi in den 2 erWilhnten Jahren satis

14쪽

- 1 o constabat, aliis locis novum prorsus diversissimamque ab illa interpretationem sibi ingeret Quattuor attulit locos, quorum, id quod satis habet offensionis, non minus tres ex Caesaris de bello civili commentario primo desumpsit. Ac primum capit XVII Caesar scripsit haec Caesar primis diebus castra magnis peribus munire et ex finitumis municipiis frumentum comportare reliquasque copias exspectare instituit. Eo triduo legio VII ad eum venit cohortesque ex novis Galliae dolo otibus XXII et q. s. raner rem ita explanante, ut id triduum ad primis diebus V referret, quis a simplicissima et facillima interpretatione recedet, cum praesentim lalgius nihil aliud asserat nisi haece p. 18 Es istisicht rhlarlich, i man vo die se 3 Tagen reden Onne, Wenn im Vorausgehenden Onketuen 'agen die Rede ist explicat igitur vertitque Dasau das Bericlitet sol gende triduum. At si non trium dierum mentio est facta, mentio est sacta dierum primorum habet igitur pronomen is, quo referatur. Alter autem locus invenitur c. 87, ubi ita sere res se habet: Milites Afrani et Otre Caesari se dederant postulantes, ut statim dimittorentur res eo deducitur, ut ei, qui habeant domicilium aut possessionem in Hispania, statim, reliqui ad Varum flumen dimittantur ch. c. 86 . Nonnullisque rebus commemoratis, quae hanc ad quaestionem nihil faciunt, narrat haec Parte circiter tertia exercitus eo biduo dimissa duas legiones anto odero reliquus subsequi iussit. Iterum Blalgius gwe Tago nachher exhibet. Sed quidni licuerit Caesari, cum languidum atquc odiosum illud eo die et dio postero vellet vitare, et elegantius et concinnius eo biduo usurpare Nonne res postulat, cum praesertim appareat statim militos dimittondos fuisso, ut id biduum esse diem, quo milites s dederant, et diem posterum intellegamus 2 Eadem prorsus loci tertii c. lyest difficultas, eadem, nostram sententiam si sequeris, laud ita dissicilis rei explicatio Caesar, postquam exposuit ponto interrupto singula longum est pnarrare)proelium commissum sed mox esse diremptum legionesquo in castra reductas esse, addit haec eo biduo Caesar cum equitibus Diqitia i Corale

15쪽

- 12 DCCCC iu castra pervenit. Pons paene erat refectus. Blalgius et Hosmanuus, qui in ranori editione eum vidutur osso secutus, his nituntur argumentis-rem disceptare eo biduoauiana siel betrachte Wolit heisson: in diesen 2 agen es hannabor auel heissen 2 age duraus locum sertum quo id p- pareat non inveni). Da nun gar nichi erwissint ist, das dereben eschriobene organgri et age auerte, dies aucti garnicht wahrscheinlich st da serner illsar, en e Mithrenddieses organges ingetrosson lire, die Bruche nichi bel-nahe wiuderhergostelli orgefunde habenis drde, e aucti in diesoni Fallo nichi uthiiti goblieben soli1 iirdo, o isto biduo mitra age nachher et ubersetgen. Caveant autem viri docti, ne nimium probantes nihil probent. Nam si concedamus Caesarem eodem die, quo proelium erat, in castra non venisse, nonne simplicius est suspicari postero eum die venisse, ita, ut eo biduo et diem proelii et diem posterum significet Quo quidem in loco tantum abest ut necesse sit eo biduo ad dies duos sequentes spectare, ut vix eius pronominis ratione quem ad modum ad illam significationem per- Venerit, possit explicari. Sed utcunque vel hic locus vel alii

duo es habent, unde nova de pronominis is natura dedu- cutur opinio, prorsus non sunt apti. Quibus expositis acriore iam Marte licet contra latetium contendere mirum quantum a vero in percensendo loco quarto ad Att. IV. Ι. . aberrantem. Sed antequam ad eius argumenta accedamus, nonnulla quaedam, quae neque ab illo neque abaliis recte iudicata huc asseruntur, nobis sunt attingenda. In nonnullis enim editionibus epistularum haec veniuntur :Dor losso Ablati gur Bogeichnun nae einerraeit, edoeligewohnlic mi folgendum Relativsugte. Sed nequo ablativus temporis quem vertere tantum interdum licet nach , velut

paucis diebus in nach wenige Tagen neque loci velut quadriduo quo et q. s. tale quid significant, quorum quae sit ratio, neque umptius quadriduoquo nachherais neque ruegem aut raneos 4 Tagebo de Zei ab,

16쪽

- 13 wo noquo alii satis recte videntur explicasse. Qua quidem in re explananda quo magis id, quod sentiam, perspicium sit, certunt locum eligamus hunc pro Sex. Rosc. Amerino XXXVI, 105 Mors Sex. Roscii quadriduo, quo is occisus est,

Chrysogono nuntiatur. Si tu numerabis dies singulos, unde umeres, inprimis est considerandum ita igitur dierum numerum inibis die 4 mortis, secundus dies, tertius dies, quartus dies, ergo quadriduo, quo occisus est, mors nuntiatur, est idem atque quarto die eorum diorum,

quorum primo occisus est, nuntiatur et q. s. NO autem aut cundem in modum aut Germanorum more vertamus necesse

est 3 Tuge pater, ais e gestodiet urde, urde gemeidet. sed aliquantisper exspatiatus sum in rem non de necessario vinculo cum praepoSita quaestione coniunctam, cum enuntiatum relativum in epistularum loco omnino non inveniatur. Age si argumenta percurramus ea, quae ex rebus illo

tempore gestis in medium proferuntur. Dicit autem Cicero haec. p. ud Att. IV. I. 6: Romam veni prid. Non postridie Nonis ipsis senatui gratias egimus eo biduo cum esset annonne

summa caritas, eum Omnes id cuperent, sententiam de annona

dixi. Qua re quid simplicius evidentius magis ab omnibus remotun est difficultatibus, ut non intellegere, quid velit Cicero, paene difficilius quam intellegero videatur Ettinim illud: eo biduo quo tandum alio nisi ad prid. Non et Nonas potest pertinere Nonne in propatulo positum est

Nonis ipsis sententiam de annona esse dictam, eum praesentim Cicero accuratissime, quid quoquo post reditum die actum sit, distinguens ad posterum diem pergat verbis his, ad Att. IV. I. 7 , postridie post Non. senatus requens. equidem negaverim eum, qui nulla praeiudicata opinione hunc locuna perlegerit, quo illo die dixerit, ullo modo posso dubitare;

quamobrem et Schuelgius et uel fletus totam praeterierunt quaestionem atque reliquerunt luce rum iudicantes eqse clariorem. Quid quod etiam laigius aliquantum illum in torpretationem habere commendationis aperi constetur Sed singula videamus, quae subtilioris interpretis partus agens in medium profert. Ac primum si verba eo biduo coniungerentur cum enuntiat, sequenti eo biduo cum esset, fore negat, ut, Diqitia i Corale

17쪽

- 14 quonam die sententia de annona dicta sit, dilucide appareat. Fateor paulo ortasse planius et distinctius dium potuiss designari sed infitior quicquam illum luminis rei adhibuisse, cum verba ita distingueret: eo biduo, cum postularet, soci st sententiam dixi. Namque multo res eo fit ob Scurior, quoniam, si quidem supra aliquid effecimus, illud obi duo prorsus non constat num dies duos sequente possit significare, et si id potest, tamen non debet. Quae distinctio omnis quominus fidem inveniat, aliae etiam Obstant causae. Etenim collocatio illa verborum eo biduo, cum, cum et q. s. feci tanta Sententiarum copia tantaque enuntiatorum mole interposita vix ac ne vix quidem potest serri. Accedit, quod divellere eo biduo ab nuntiato proximo vetamur linguae Latinae natura saepius pronomina demonstrativa enuntiatis relativis praeponentis eis. Nugelsb. lat. Stilistili, 18 eo cum venisset ea res ut est enuntiata). Alterunt autem Blatetit argumentum est hoc: Si eo bi des o ad prid. Nov. et Nonas referatur, sententia igitur de annona et contio illa cadant in Nonas ipsas, quattuor orationes, id quod credi non possit, credamus necesse esse Ciceronem illo die dixisse. Sed illa ad Quirites oratio, quae propterea inprimis est suspectissima, quia hoc epistularum loco non commemoratur, quid nobis necessitatis imponit tenebras huic loco

ossundendi Nam huius loci interpretatio non pendet ex illa orations sed nostrum do illa oratione iudicium pendet ex huius loci interpretatione. Si autem illa ad Quirites oratio in illius diei contione quae de re frumentaria erat, haberi non potuit, quidni illam omnino negemus esse habitam γBlutetius contra aliique, ut Nonis ipsis oratio ad Quirites habita esse cogitari possit, sententiam de annona contionemque illam biduo post i. e. ante diem VII Id. Sept. dictam esse contendunt, artificiosissima quaeque asciscentes, quam in simplici huius loci interpretatione adquiescentes, quippe qui, illa oratio si hodie non exstaret . aliter atque nos interpre-

1 oratio, cum senatui grati egit. 2 oratio, cum populo gratias egit. 3. sententia de annona dictu.

4 contio.

18쪽

tandi ausam omnino nullam haberent. Quod autem ter Ciceronem dixisse Non. Sept. ex epistula ad Atticum data apparet, quid habet offensionis Nonne populus ipse bis eum, ut diceret, impulerat γAliam viam explicandi ingressus est Drumannus, qui, etsi cobi duo ad prid. Non et Nonas rettulit, sententiam tamen de annona contionemque habitan esse contendit pluribus diebus post ea autem opinio neque est necessaria et propterea maxime displicet, quia, quo tundem die sententia dicta sit, prorsus non sit perspicuum. Accedit, quod vix potest ferri imperfectum osset '. Illius si sequeris interpretationem, plusquamperfectum fuisset postulari iam Blatis ius vidit Occurrendum est autem opinioni cuidam, quae etsi non est a quoquam in medium prolata, tamen propter nescio quam veri Speciem suam esse refutanda videtur. Dixerit enim fortasse quispiam nostram ipsorum de Caesaris illis locis respiciens sententiam, eo biduo ad Non et postridie Non posse referri sed quod licuit illic, hic abuneri licere, quia, cum duorum sit dierum monti lacta quam dilucidissime, quo pertineat pronomen O , hoc loco ambigi non potest. Etiam maioris momenti quodque rem prorsus diiudicet mea quidem sententia est hoc: Dicit

Cicor in illa de domo oratione VI, 5 in reditu suo

annonam cariorem esse factam . . prio die Non quo die rediit. Omnino non video, quemadmodum aliter illa verba possint intollegi. Fuit igitur prid. Non et Non annona carior quoniam autem etiam in epistula Ciceronis ratio grammatica, ut eo biduo ad prid. Non et Non respiciat, aperte postulat, altero alterum testimonio confirmante esse omnino nego, cur eo biduo vel ad Non et postr. Non vel ad postr. Non et a diem VII Id. Sept. spectare arbitremur. Summa igitur huius loci haec est pridie Non. Cicero rediit; Nonis ipsis senatui gratias git, in senutu do re frumentaria sententiam dixit, statim post senatum contionum, in qua in

I. gratiae senatui actae. 2 sententia de annona dicta. 3. contio.

cum prid. Non et Non annonae caritas esset, nonnullis diebus post dixi.

19쪽

primis do amorine cura ei erat dicendum, habuit qua docontione recte iudicasse Olfium apparet haec: Ferrutii coniectura eam contionem et hanc ad Quirites)Oratio uom eandem censentis parum probabilis putari debet ne quo adeo causam video, quare illum non do hoc ipso negotio, quod tum maxime urgebat, cur rei frumentariae contionatum esse putemu S. Sed missum iam faciamus hunc locum, ad quem redeamus necesse est in rima post reditum oratione percensenda. Stat igitur do epistularum illo loco sententia. amne patiemur converti' posse atque immutari Cassii Dioni testimoni hoc XXXIX, 9 Kατῆλθε τε Ουν ὁ Κικέρων καὶ χάοιν tu τε βουλά κῶ τωχήμω παοασυντων αυτήτων πάτων καὶ κατὰ το συνέδοιον καὶ κατὰ τὴν ἐκκλησίαν γνω τωτε

LIoμπηίω τὴν χθραν τὴν ἐπὶ τῆ φυγι μεθεῖ συνηλλάγη τήν

τε ευεὐγεσίαν παραχρ)ῆμα ἀπεδωκε Λιμο γαρ ἐν τ) πολει ἰσχυρου γενομενου καὶ του ὁμίλου παντὀ ες τε το θεατρον op δε δὴ καὶ τοτε τι θεάτρω ἐς τὰς πανογυρεις χρωντο)κta μετὰ τουτο καὶ ἐς το Καπιτωλιον ἐγι τους βουλευτὰς συνεδρευοντας ἐςπηδήσαντος καὶ τοτε ψὲν ἐν χερσιν αυτους αποσφάξειν τοτε δε κιὰ καταπρήσειν συναυτοῖς τοῖς ναοῖς ἀπειλουν- τος et q. . Primo obtutu inter Dionis et Ciceronis testimonia quid intersit, quisque videbit. Hic in senatu gratiae actae, dicta de annona sententia, postea contio habita alium illo rerum ordinem instituit in senatu gratiae ac t ae populo in contione scilicet similiter gratiae actae, postea in senatu dore frumentaria actum. Constat Dionis fidem pendere ex fonte, unde hausit. Quoniam autem nulla ullius res momenti, quae a Dione libr. XXXIX. 6 40 narratur, in Livii librorum IV. et V summari Omittitur, non prorsus est reiciendum id quod Dio de gratiis populo' actis refert, sed e Livii fortasse libris deper

esse Grassitos de sontibus et auctoritate Dionis Casa Cocc. Bonn. 1867. Ex verbis summarii illius his M. Cicero Pompeio inter alios orant et T. Annio Milone tribuno plebis agente ingenti gaudio senatus ac totius Italia ab exsilio reductus est. Cneo Pompeio per quinquennium annonae cura mandata est, num Livius gratias opulo aetas commemoraverit, certo oncludi non potest.

20쪽

- IT ditis illud est deducendum. Itemque ex notis senatus quae Caesar inito consuli. honoro primus omnium instituit ut publicarentur, o licuit illi satis illorum dierum accuratam

haurire scientiam et repperisse Sese vera quaedam ipse Onfitetur l. LIII. c. 19ὶ Quid quod nonnulla ex Asconii commentariis videtur sexcerpsisse scis Grassho p. 30); quos si

hoc loco os secutus satis est idoneos auctores secutus. Sed concedamus optimos ei in promptu suisse sontes parum eum diligonte sontibus interdum essu usum meminerimus, ud arbitrium multu inprimis in is quas composuit orationibus de suo addentem, plurimis locis neque temporis ullam habere rationem neque dies singulos notare neque singula ut ipse fatetur LI I. persequi, cuiusmodi errata paene innumerabilia et Fabricius et Mimarus contulerunt et Drumantius de tempore post Caesaris mortem in lucem protraxit. Fortasse otiam hoc loco manifesto eum licet errantem deprendere: Etenim videtur aut Cassius Dio aut is, e cuius libris hausit, non tam inspexisse epistularum illum locum quam ad verbum paene transtulisse: conseras enim sonatu senatui

gratius et χαριν τῆ βουλῆ κατὰ το συνεδριον, deinde:

cum esset annonae summa caritas et λιμου γαρ ἐν τῆ πολει ἰσχυρου γ νομενου, tum: et homines ad theatrum primo, deinde ad senatum coucurrissentet καὶ του μιλου παντος εστ το θεατρον καὶ μετατο υτο καὶ ' Καπιτω λιον ἐπὶ τους βουλευτας συνεδρευοντας ἐσ, ηδ ijαντος. Non compila, isse autem solum Dionem illum locum sed confudisse ob eam rem coniecerim, quod eadem verbi usurpans atque Cicero cis. Omnes

m a ei dia tes cima Domi mh d. ter init , αρασχόντων αυτ τῶν πάτων eam quam Cicero post sententiam do annona dictam commemorat contionem antea habitam videtur contendere. Quem in errorum qui factum sit ut raperetur, aut fallor aut infra me posse ex illicare spero Optoque. Quae cum ita 8int, cumque ea, quae a Dione uobis traduntur, et per se sola sutis habeant suspicionis et discrepent a Ciceronis illo uo omnium maxime nobis respiciendo testimonio, non

poterit, qui ad vim veritatis non prorsus occalluerit, ullo modo infitiari iusto iuro Teutfelium Gesch de Rom. iit. p. 3042