De Ciceronis altera post reditum oratione commentatio ...

21쪽

se hi es an iussere Begla ubi gung. His inprimis do causis decantatissimu in illa ui do altera post reditum oratione cantilenam ad finem esse ductam et sunt se fuerunt qui redurent, a falsnrio rati nuculam esse compositam sibi persuadentes. Attamen, ne eum ita iudiees quidem, offensiones quae in illa oratione inveniuntur maximae quo modo irrepere potuerint explicantur. Nam non satis est moro Wolfi et Martilandi affirmare Semper Semperque Clamare eerta ratione modoque illum falsarium insati ire pueriliter suo ludere; sed quomodo in errores manifestissimos, apertissimos t suos pueruli iam deprendant incidere potuerit is, qui haud mediocri illorum temporum eorundemque cognitu haud ita acilium scientia est instructus, quomodo, Xemplum ut nilurnm, licet seseuntis locis et per totam illam de domo orationem manifestum sit domum Ciceroni non esse sed ditam, tamen homo illarum rerunt poritissimus illum secerit dicentem omnes sibi esse fortunas redditus, alia aut intollogenda aut ut segra erant relinquenda, cum non minus habeant offensionis ne suuullo modo explicantur salsario illi liaud indocto imiterito voaserit ita atque imputata. Inquirent autem in illaru quaestion in semperque ad elii stularum locu in recurrunt haec mihi in ment in venerunt, quae quasi viam, qua progredi liceat, monstrare videntur. Verisimillinium osse mihi ,ersuasi Ciceroti seni iam antequam Romam venit eum senatui singulisque amicis insigniter de se inseritis tum maxime plebi propter comitia splendidissima gratias agere in animo habuisso. Si autem voluit gratia agere is, qui numquam fere imparatus ad dicendum aggrediebatur, facile credi potest vel uno vel pluribus

diobus ante illus Sept. Non duas orationes composuisSe. Quod vero turbulentissimo illo die, tu non tan gratias ex-st, ii avi liopulus a Cicerone quam postulavit annona vilitatem; una quam antea consectum fortasse abobat orationem apud

plebem dicero non potuit, quid est pio miremur Si sorte illa suae ante Nonas scripta est oratio ud nos pervenit, I rΟΡ-

nescio an huc undret pro Plane. XLII. 10 l. , si essum in Patriam restitutus, limosentem tibi gratias relaturum.

22쪽

- toro sustieeta non est, quia Nonis ipsis haberi non potuit. Iteputavi autem, uin fortasse rati ad Quirites pridio Nonas, quo quidem die Cicero Romulia unit, seriptu sit aut scribi potuerit, sed nullo orationis loco probari Roma cani pridie Non. Scriptum esse mox intellexi . tenim talia dici vix

potest patria quid voluptatis habeat I, 4 quolibet aut

tempore aut loco scribi potuerunt. Itemque quae tu prima ad senatum ratione in veniuntur: hodierno die noni inutim a me niagistratibus statui gratias esse agendas, ea nullo modo ansam nobis praebent divinandi, quo ille dio eam composuerit. Quae eum ita essent cumque gravissumae causae me impellerent, quae quale sint, infra apparebit, non prid. Non. Aod iam in itinere orationes compositas esse mihi persuasi, quod si probaveris, multas difficultates dubitationes, in quibus removendi multum id quo in assum sudaverunt homines docti non solum explicari posse confiteberis, sed etiam ad minuendum do illis orationibus us- Picionem magno esse momento. In itinere autem quod putavi Ciceronem erilisisse nihil habet offensionis, quoniam et epistulas volui ad Att. V. si multas et topica in itinere confecta esse constat Sed singula percen Seumu S. Ac primum conclusione ex silentio quani philosoliti dicunt ui haud abs re mihi sisum est est enim nobis explicandum, quemaduiodum factum sit, ut ne uno quiden verbo Ciceronis adventus in illis duabus post rudituni orationibus attingeretur. Cave autem suspiceris ad adventum ejus spectare verba haec: non reducti sumus in patriam sed equis ius ignibus et curru aurat reportati ad sen. I, 28ὶ quae non ad adventum sed ad mensi Sextilis comitia sidendidissima referenda esse et Onexus sententiarum lucidissimo ostendit et Κlolgius et agnerus' contra nonnullorum dissensionesolitimo jure interliretati sunt. Itemque haec: Cum se Italia cuncta paene suis humeris reportarit ad son.

XV, 9 non ad diem quo rediit, sed ad totum lier Italiam iter st,ectant id quod etiam ex Plutarchi testimonio aptiui et

23쪽

υστερον ἐνδεέστεοον εἶνm τῆς ἀληθείας, φη γαρ ira ον

Nulla igitur adventus fit induti in illis primis os reditu in orationibus quod quaniuna habeat inensionis dici vix potest,

eum nullo loci cum Cicero silentio dissimulasse crodi possit; roditum autem qualis fuerit respicias sonatum gressum ille vidit populumque universum et ipsam lomam prope convulsam sedibus suis, eius ipsius ut verbis utar, ad complectendum conservatorem suum progredi, ita SeSe cooptum esse, ut non Diod Omnium generum uetatum ordinum omnes viri et

mulieres omnis brtunae ac loci sed etiam moenia ipsa vide-rouiu ut ieeta urbis ac templa laetari A plebe instina plausu niaximo gratulatio ei est significata, plausu et frequentia in Capitolium est celebratus. Propter uni salutationem Mnori-ncentissimam et exoptatissimati quis negabit Ciceroni gratias agendas fuisse quem admodum autem potest explicari in duabus post reditum orationibus, quibus non potuit sod ubi debuit

salutatio illa columemorari, ne perquam breviter quidem romuttingi, in omnibus, quae Ostea iubilae sunt orationibus non uno loco sed Sescenti locis, non modeste ac leviter,so arroganter paene et luribus serbis otium atque etiam

illius dio splendorem in Diodium proferri lcfr. ille unus dies, quo die me populus Romanus a porta in Capitolium sua colobritate notitia quo honos lavit comitatum, tanta mihi iucunditati sui et q. s dedom. XXVIII. s. Ad urbem aceussus incredibili lio minum multitudine et gratulatione florebat, pro

Sost LXIII. 13l. Unus illo diu mihi quidem immortalitatis instar fuit in is XXII. l. JAt salsurius fortasse illum reditus diem rationibus quas consedit inserere omisit. Sed nullo modo concedere possum eum, quem Ciceronis rationes compilasse dicunt, omisisse atque neglexisse illum de reditu honorifico locunt notissimum, quoque exsultaret oratio aptissimum. Sit enim tibi ipsi propositum, ut Ciceronis dieindi imitans genus oratiunculam, qua gratiae populo agendae essent, coinponas, nonne inprimis Diqitia i Corale

24쪽

- iiii advontu illo splendido describendo, aniquam in campo, libere vagaberis in itinere autem si illae orationes sunt scriptao, nihil habet offensionis, sed nullo negotio pot0st explicari neque gratias agi populo propter gratulationem plausumquenoquo ullo modo Ciceronis adventum commemorari.

Sed haec ortasse leviora, illud vero majoris momenti, quod tu altero quaerendi loco posui. Scimus ex epistula Ciceronis ad Att. IV. I, 7. mense Septembri nondum ei domum Esse redditam prorsus autem discrepant ab eis ea, quae in illis orationibus inveniuntur orat ad senes 1 qui mihi fortunas reddidistis ad senes, 2 parentum beneficia deorum munera populi Romani honores omnia uno tempore reddidistis ad seu XV, 39. ut cum ea mihi si ut restituta quae in potestat non fuerunt se bonacs ad uir. VIII, 20. Marius cum sua bona possideri ab inimicis ac diripi audiret cum ea quae amiserat sibi restituta essent ad son. XV, 39. cum illa amissa recuperarim ad Quir. I, 3 reliquae sc quas furor hostium reliquerat meae fortunae recuperatae. Quibus ex ouis eum qui has,

orationes scripsit luce est clarius in ea sententia suisso, ut omnes Ciceroni fortunas restitutas esse crederet. Cicero

autem qui iam anno aut haec scripserat ad sum. XIV. II. ): Tum denique mihi videbor rostitutus sin re a nobis erit restituta, et qui paucis diebus post

roditum haec apud pontificos dixit de domo XXXVII, 00):

i m eo di m in 11 in Mod o nim ne id iaciet, s e detiam monument uni praebet inimico doloris mei,

quis orit qui hunc reditum potius quam poenam sempiternam putet, talia igitur qui scripserat, quemadmodum potuit eo tempore, quo domus ei nondum erat

reddita apud uirites contionari hunc in modum ad uir. II, 5):

neminem esse, qui magnitudinem multitudinem que beneficior uni, quam in me fratremque meum, contulistis, non modo augere aut Ornare ratione,

Sed enumerare ut consequi possit. Mitto dicor quid iudieavseri ut Martilandus o Wolfius, quibus ambagibus ess-nerus ad quum perversam sententiam pervenerit clis ad uir. I, 3 hoc dico rum posse diiudicuri. Ἐtuni in si Cicerouis illud Diqitia i Corale

25쪽

respieis de harusp. resp. VI, 1l testimonium eam di in lo mumi

populus Romanus, cuius est summa potestas nauium rerum, comitiis centuriatis omnium aetatum ordinumque suffragiis eodem jure esse jussit quo fuis-s est, si igitur pridie Non. Sext. populus Ciceroni etiam domum reddidit, nonne luco est clarius, eum mense Sextili et Sept. iter fieret, in itinere eum persuasissimum habuisse domum sibi redditam esso Si in itinor illas orationes composuit, scribialiter innino non potuisse in propatulo est utque hodio in illis invenimus. Quibus expositis facile intollegitur, cur in illis post reditum orationibus neque domus areae araeque Libertatis montio fiat et gratiorum quadam abundantia illius exsulto oratio. Simul autem urbem intravit, et Clodium de area cedere nolle et senatum ocrevisSo animadvertit, ut de Ciceronis aedium seligione ad pontificum collegium referretur eis. de harusp. r. VI, 2). Quibus de causis est sane, cur suspicari liceat, aliter eum in itinere de domo quaedam scripsisse, aliter . post adventum et apud Senatiuu et in illa contione a do

Vidoto iam porro verba haec: ad uir. I, 4 quae specios Italiae, quae celebritas oppidorum, quae forma regionum, qui gri, quae fruges, quae quidem exclamationes nonne quasi iter redolere videntur Inveniuntur praeterea alia eiusmodi, quae uisi non argu Dient nobis esse ΡοSSunt, quodam tamen modo opinionem nostram commendant, velut haec Constat Ciceroni, cum Non. Sext. Brundisium venissut, ulliani praesto fuisse ad Att. V I, 4 , Terentiam non adfuisse, cui sive eam hanc ob causam sive propter alia quaedam domostica ad Att. IV, I, 8 illo tempore succensebat. Cum autem eiu Tullia tor aciens orationes illas scriberet, neque consulto neque casu laetum esse suspicari licet, ut multis locis Tulliam, filiam optimum, liberos fratremque ad Senat. I, 1 ad uir. I, II aliis locis uno tantum loco coniugis miserae ad uir. III 8 sacoro montionem. Sequitur, ut de re inruentaria dicamus, qua in re eum

Wolfius et Martilandus firmissimam illarum Oratronum a Cicerone abiudieandarum ausam se invenisse sateantur, pluribu eam EXPOuumus neceηs est. Iam mense Quinctili iusima coaeta Diqitia i Corale

26쪽

multitudo annonae caritate tumultuata est nisemoria lapsus Bootius ad itie. IV I. J ludos Apollinares et hanc annonae caritatem ad Nonas Sept. spectare censet J. Ostea uiu Dion se Quinetili extremo Wolfius sub Nonas Sext senatus de reditu Cicoronis decrevisset, subito illo ipso die earissimam annonam necopinata vilitas consecuta est. dedom. VI, 4; cis etiam VI IA: erant qui di os immortales id quod ego sentii numino suo reditum meum sc decretum de meo reditu die e rent compro basse. Cum autem pridie Nou. Sept. Romam veniret, iterum annona facta est durior eis ad Att. IV, II 6 eo bidio cum esset annona summa caritas de domo VI, 15 annona quia rursus in meo reditu facta erat durior.

Quibus expositis quae in illis post reditum duabus orationibus ea de re inveniantur, accurate quaeso Xamines ni e cuiuetium frugum ubertas mecum deorum et hominum

sanctitates et religiones afuerunt quae si aliquando revocarentur, intellegebam mihi cum illis una esse redeundum ad sen. XIV, 34 diis denique immortalibus frugum ubertate copia vilitate reditum meum com

probantibus ad uir. VIII, 8. alia vero quis putabit aut

scripta' dictave esse aut scribi Omnino potuiSse prid. Nov. et Nonis, quo tempore non iam curitas itinebatur, sed plane inopia ac sanies eis de domo V, l . Asser igitur Mari landus haec O commis ii, folio em quo contigit ut ipso Cicerone teste cognorimus Nonis Sept et pridie eius diei frumentuli omneque genus annonae in urbe artissimum et carissimum fuisse. Hic plane deprehensum hunc uetorum habemus tum quani manifestarium imposiorem eo difficii est huius vel fictionis vel erroris fontem iudagare. Nenipe meminerat rhetor lente in mus eo scribens sub Ciceronis reditum Resinae memorabile iuin pium frumenti et omnis uti Donae fuisse deinde vero eum sub levatum quadam lege ab ipso Cicerone pr posita'. Sed perspexit iam Gessuerus et iuro optimo

contendit euiu, qui illa verba dis vilitate compro b am tib uvi,

27쪽

et rugam hortas usuit, scripserit, nullo modo vilitatem qua fortasso nihil enim certi de illa re post Nonas Sept.

sueta Si respexiase, sed ea verba referenda esse ui eam vilitatem quae mense Quinctili Nolitus sub Non. Aug. necopinata Rrissimum annonam consecuta est. Comprobat hoc olsus neque tamen minus comprobanda, quae ab ipso in medium proferuntur: Quis non videat miseram ne ridiculum futuram fuisse praesentis inopiae con-

solutionem si laxiorem annonam quae mense

priore fuisset, iram senatui et populo in memoriam revocasset cum pse meliorum temporum

quam boni quidam viri in ejus reditu sitam dictitarant, in ipso adventus tempore ad irritum cecidisset. Quid quod non verisimile sed plane necessarium est oratorem qui nihil molitur in opto si priorem illam vilitatem suae Ortunae assignare voluisset, nunc cum fames timeretur, ea de re longe aliter dicturum, et commota in multitudinem simili quadam ratione atque illi boni viri consolaturum fuisse. Et prorsus cum Wolfi de ea re consentio. Num non absurdum solum fuissset, sed maxime etiam ridiculum, si illo ipso die, quo annona summa erat caritus, Cicero dixisset et deos illud de reditu suo decretum frugum ubertate copia vilitate comprobasse et secum ubertatem frugum rediisse. Quod si dixisset, dubium non est, quin non plausu illum in contione quam de annonae cura Pompeio niandauda habuit, sed risu infaustis ominibus lapidatioue excepturi fuerint. His igitur perspectis difficultatibus impudentissime salsarium quendum erunt qui hariolatum esSe putarent. Sed nulla non removebuntur illa de re offensiones, si in itinere rutiones scriptae censebis. Nam cum Cicero Quinti

fratris litteris ante diem VI Id. Sext. ad Att. IV, I, siue

dubio illam quae post reditum a senatu decretum facta est annonae vilitatem cognovisset, fieri Omnino non potuit, quin illam rem, qua deos ipsos reditum comprobasse dicit, commemoraret. Sed simulatque Romam venit, ea quae de re frumentaria Scripserat , prorsus non quadrabant in illos dies adventus, quibus urbem fruiuunt inopia gravissuma resSum fuisse Ou- Diqitia i Corale

28쪽

stat. Id eum iam antiquissimis temporibus fortasse animadversum esset, ea orationis ad Quirites pars ubi do ro frumentaria uetum est, deleta videtur esse maioris quo ambitus exstitisse lacuna, quam queni ad modum invenerim, paucis est explicandum. Etenim cum paragraphum XVIII

perlegerem, aeeuratissimum in ea omnium uilecunque nutecedunt enumerationem contineri lianc inveni: hac auctori tute senatus, tanta consensione Italiae, tanto studio bonorum Omnium, agente P. Lentulo consentientibus ceteris magistratibus, deprecante Cn. Pompeio, omnibus hominibus faventibus dis denique immortalibus frugum ubertate copia vilitate reditum meum comprobantibus. Una autem quaeque huius enumerationis pars ad partem orationis praecedentis maiorem spectat sed ultima verba dis-eomprobantibus quo reserantur nou habent. Conseras quaseso: Hae auctoritate senatus et P. I numquam- numquam-Dumquam in senatu menti tacta est nulla auctoritate senatus illi restituti et q. s. anta consen Aione Italiae et p. X nullus in eorum reditu motus municipiorum et coloniarum factus est, ut me Italia cunctator suis decretis et q. s. anto studio bonorum omnium et p. XI. pro me consules semper ut reserrunt flagitati sunt Sc a bonis, p. X inimico autem optimo viro et mitissimo reserente. Agente P. Lentulo et p. XII seqq. P. Lentulus consul parens deus salus notrae vitae et q. s. com sena Pentibus ceteris inagistratibus p XV. ollega autem eius Lentuli primo non adversante post etiam adiuvaute reliqui mugistratus paene omnes defensores salutis meae. Deprecaute i. Ponteio et p. XVI quorum princeps ad Ohortandos vos et ad rogando fuit Cn. Pompeius et q. s. Omnibus hominibus faventibus t p. XVII sodem tenipore Omnes consulares omnes praetorina ut omnium testimonio. Quoniam vero una quaeque enumerationis illius pars ad partem spectat orationis, cum nullis verbis explicetur atque ne breviter quidem attingatur illud dis comprobantibus, lacunam aut puragraphum XVIII esse statuendam censui, quem quidem locum omnium corruptissimum esse neque Olfius solum aut Marhlaudus sed etiam Ernestius et alii Oileus- Diqitia i Corale

29쪽

- 26 serunt, aliquid interpolationis suspicantes. Si autem tu ea quae paragrapho XVIII antecessit parte de vilitate uberius est

actum, uni Dirum quantum illud haberet offensionis talo quid Ciceronem dixisse on. Sept. facile quis eam partem ieri potuit ut doloret. Sed ea de re ut perorem, quantae difficultatos obiectae quam sucile nostra de illis orationibus coniectururem OVeantur, satis mihi demonstrasse videor.

Attulimus argumenta ex illis orationibus ipsis petita nunc quid elici veri possit videamus ex Ciceronis testimonio hoc pro Planc. XXX, 74). Nihil autern me novi nihil tem

pori causa dicer nonne etiam est illa tostis oratio quae est a me prima habita in enatu in qua cum per pancis nominatim egissem gratias, quod omnes enumerari nullo modo possent, scelus autem esset quemquam praeteriri statuissemque eos solum noui inare qui causae nostrae duces Et quasi signis ori fuissent, in his Plancio gratias egi. Recitetur oratio quae propter rei magnitudinem dicta descrip ti est Litteris igitur Diandatam illam fuisse apparet fortasse etiam ultera ad Quirites scripta erat quo autem tempore 1 mas si licuit unam aut duas componere orationes Pridie Onus et id quod suspicari licet sub vesperum certe non ante meridiem Romam venit iter a porta in Capitolium ascensus, domuli reditus Amici accurrunt lusetantes, salutati optimatium, clamor et gaudium clientium, gratulatio omnium lio ininum qua quidem in uotitia summa quis eum littorulum nedum duus Orationes Scribere potuisse contendet Si uulum Romae et Onlieuit seribere, seripsit in itinere Vix enim crediderint, eodem

die quo gratias egit et mane quidem gratias egit, eum illam

ad senatum orationum quasi conscribillasse. Haec habui, quae argumento esse putarem, eas quae ad nos pervenerunt rationes in itinere esse confectas. Liceat

mihi hoc loco adiungere id quod ad rem fortasse facit Litteris mandata sunt illae orationes, editae in lucem non videntur. Ut onim per sese verisimile non est alteram ad Quirites, quae nunquam habita est, emitti potuisse, ita etiam ratiocinando id licuit assequi. Eloni in Cicero in secunda quavi post redi- Diqitia i Corale

30쪽

- 27 tum ad Atticum misit epistula dicit haec: Itaque oratio de domo iuventuti nostrae deberi non potest, quam tibi etiamsi non desideras, tamen mittunt cito ad Att. IV. II, ). Quo

tempore orationes post reditum si edidisset, sine dubio eius rei illo loco mentionem Deisset. In scriniis igitur Ciceronis semper usque ad Ortemaduisse videntur. Cum autem mortuo

Cicerone cum alii commentarii in editi es Quint. X. 7, l)tum illa ad Quirites oratio vel in ironis vel in Attici serinia illius perscrutantium vel tu Livii vel in cuiuslibet manus

Venissent, nonne neceSsari in eum errorem inducti sunt, ut

Nonis Sept. Ciceronem populo rutias egisse crederent Quamobrem haud quaquam hercle mirandum Cassium Dionem veris falsa miscuisse vel scholiustam talequid quod pr0rsus in universum est dictum neque ullo modo novi quicquam asserti nobis exhibere: Restitutus M. Tullius cum gratias egisset senatui etiam populo gratias consequenter agendas arbitratus in contionem processit. Quibus expositis alteram ad Quirites orationem et minus suspiciosam esse et minus nobis displicere habeo persuasissimum. Absolvium illum de altera ad Quirites quaestionem. Rostat ut quid de prima post reditum sentiamus, ad quam etiam atque etiam oratio iam est delapsu, paucis explanem. Antequam id saciamus, tenebris quibusdam vel potius crepusculo quod in ea quae Si de domo Oratione invenitur,

lumen est asserendum. Quo loco mirum quantum ubo ossensionis gratius senatui aetas non commemorari, cum praesertim quaecumque On Sept acta esse ex Ciceronis epistula intolleximus, singillatim proferantur turbulentus dies dedom. III, 5)nou- nulli se in senatu tuto non esse arbitrantur IV, . populus RO- munus ad senatum venerat VII, 5), petitur a Cicerone frumenti copia, annonae vilitas V1, 6 delegavit amico c. Pompeio annonae curam sententiamque dixit VI, 6), postridie senatus frequens ch. V, 9, 10 senatus frequens, cum

Aut fallor aut se Cassii Dionis vertii liis XXXIX, 10 ου μεντοι Καῖσα καὶ Αοάσσος και χαριν υ δεμίαν αντίλαβον, fortasse concludi licet Dionem orationes os redituim, ex quibus id inprimis cognosci potuit, respexi8Su.