Ioannis Fredrici Schreiber Regiomontani Observationes et cogitata de pestilentia quae annis MDCCXXXVIII et MDCCXXXIX in Ucrainia grassata est : accessit adpendix continens observationes de eadem lue de [i.e., quae] iisdem annis Odzacovium vastavit

11쪽

OBSERVATIO I.

- mensi Iunio, febres acutae multae, rem riae, enique pet echiales. Inerat, inurinis, color, atque habitus cereusae albae. Confectarium I. Tunc incidit suspicio, eaque non immerito, pestem, O Lacoui prius genitam, tranStatam esse ope fomitis, in Vora niam, ubi dira contagia dein serpserunt per ii

lio, usque in hiemem intensi gynam, immo alicubi locorum et per eam integram Delisit morbus popularis, quem describere, animum induxi, nune cum Agnis externis, nunc absque illis. Erant autem illa bubones, cum inguinum, tum axillarum rariores et paucis parotides s carbunculi atlue petechiae. Consiectarium Morbus , quem descripturus sum, est pestilens, uel ipsa pestis, prout 3 omnes

12쪽

omnes scriptores de se utrumque morbum depinxerUnt. Obseruationes, quae sequuntur, ad declarandUm, aliquo modo naturam pestilentis seminit, adiungo. OBSERVATIO 3. Nonnulla loca paludosa, infectis locis propinqua, impune incolebantur. Contri fuerunt loca, ab infectis, magno interuabo remota, ut et in alto constituta, quae eadem uexabat aegritudo, intermediissanissimis. OBSERVATIO A. Noui pagum populossum, in quo, rebus illico rite dinossis saltim duo

nines, illo morbo, ceciderunt, media hieme. ΟΒsERVΑΤ Io . Retulit Chirurgus, fri dignus, e in locis infectis, nullas aues obuolitantes ob erua . I s autem usquesupern rasse nebulam, uel freno coelo. Medio mense Septembre, i a meridie, dum omninosudum esset, ingressus sum oppidulum, per tres messes clausum, in quo conspexi adolescentem, modo mortuum cum earbunculo ς atque milem notaui nubeculam. Hanc semper adfuisse, et incolae, et custodes testati sunt. In peste Nouiomagensi, aues siluestres defecerunt nidis, pullis, atque uis desie

de Pse L. I. C. IV. I. Confectarium I. Videtur ex his, nec non ex Obseruatione 3 et . Adpendicis, certo sequi, quod seminium pestilens aeri uere insit.

13쪽

ossΕRvΑΤ Io 6. Nonnuli a rotare inceperant, cuin anxietatibus inexplicabilibus ad praecordia, dolore laterum, aestu interno rubore uultus, ac tantis deliriis, ut furibundi ferent Hi moriebantur, die fecundo uel tertio. Pui post tagiariata secabatur, ostendit pulmones, paruis, tiatii iis, maculis obsitos. Confectarium . Seminium pestilens, cum aere inspiratum in cellulosam pulmonum fabricam effecit tenerrimarum arteriolarum sanguianeam inflammationem, quae duobus uel tribus

diebus, finiit in gangraenam, et sphacetum ipserum. Confectarium . Adeoque illud seminium habuit indolem, uel causticam, uel adstringentem, uel coagulantem. Confectarium L. Nil obstat, quo minus pillemus, seminium pestilens, una cum particulis aereis, intrare posse collocatas in balneo uaporo pulmonum Venulas, quarum auxilio, perueniat in uias communes sanguinis, atque ita cum sat guine ad cerebrum, ad axillarum glandulas, uel alia loca ibi effecturum deliria, vel sopores; hic tumores glandulo s. Sed in auitatibus, Henarum pulmonalium, cordis sinistri, atque aOrtae, potius pati Videtur a torrente sanguinis, quam aliquid agere. Nullum enim agendi ibi habet tempUS. OBSERVA Τ Io 7. Chirurgus non timidus,

et qui iam diu pestiferis opem tulerat, manubrium

14쪽

scalpessi in noso comis incaute ore tenens, quo modo bubones aperuerat et ar ιnculos sicari farat, domism rellersus, mox nauseauit, tandem bubonibus

inguinum correptus est, quibus apertis et mentia Νιs, conualuit se isero. Confectarium . Seminium pestilens cum

humoribus oris quandoque ingreditur uentric luna, tuncque hunc primum adoritur. Confectarium . Pus atque sanies bubonum et carbonum pestilentium, in tu Corpore recens apertorum, habent seminium coni glos Um. OBSERVAT 1 8. Mulier marito, lues stis contaminato, in eodem lecto, per omnem morbi decursιm, impune adcubuit. Filia eius, cum carbone, die morbi quinto, obiens maniaca, matrem

momordit ad pectus, ut demorsa cutis mordentis dentibus inhaereret. Vulneri mater adplicuitrookDmbuci, cotidie renouatum eo successu, ut

uulnus, intra nouem dies, consolidaretum Isafmper sanissima. Haec contigerunt, quo tempore iuuigore constitur afuit pestis. Confectarium s. Non est uero simile, seminium pestilens imbibi uenis absorbentibus cutis,

et per eas, deserri in corpus humanum, quando pestis est in augmento, uel uigore nisi eae redditae fuerint bibaces, per uenae sectionem, uel per purgans atque laxans medicamentum. Id persuadent creberrimae obseruationes, qua adducit

15쪽

ducito de Iam in Tractatucitato, ubi homines, quibus, licet abundantibus bono sanguine, et uenae sectioni adsuetis, tempore Uermo, et pestis, sangui emittebatur, mox conceperunt morbum Contagiosum, et sunt mortui, dum famelicae uenae hauserunt uenenum pestilens Adparitiones, quae initium ac progressum huius morbi comitantur, quando quis tunc adfligitur, idem euincere videntur. Nulla prostat obseruatio, morbum pestilentem, in ilio uigore Pestis, uel in uno homine incepisse, Cum aliquo morbo externo. An abirptionem illius semini in uenas utaneas uetat ipsa

semini natura, tunc actuosissimi Confect. s)3

Sed, quae uenae ad loca, cute orba, ubi epithelia, collocatae lint, eae uenenum hoc facillime in Ipirant, in primis, quando si imma tensione oria ficia ipsarum patula maxume omnium hiant; uti fit ad glandem colis, dum uir cum pestifera semina coit et ad mammarum papillas, dum lactans infans nutricem sitam inficit uti ob muatores testantUr.

Confectarium Io Seminium pestilens non uidetur inesse saliuae hominis, peste correpti, quamdiu illa aerem oris, sibi admiXtum, nondum habet. Nullus enim fit morsiis , sine alia qua saliuae expressione, uel insitione cuiusdam. humoris oratis in uulnus. An potius hic adtendenda tint, quae in antecedente Confectario ει

16쪽

OBSERVAT 1 9. Mater, peste infecta, exstinguebatur, die morbi sexto, cum haemorrhagia narium, me ullo alio Agno. Haec per quatuor morbi dies, lactarat infantem saluum superstitem Pluries ob eruatum, nutrices, se infectas, infantes lactasse, sine ullo horum detria

nenis.

Consiectarium II. An seminium pestilens iners reddi potest, oleo lactis obuolutum λEnimuero illud inesse lacti, probat I de Ia-MERBROECK, qui L. IV. Hist. XXVI. c. narrat, lactantes infantes mortuos esse, una cum infectis matribus immo, infantibus mortuis, quoque periisse iuniores caniculas, quas nimis re- etis mammis exsugendis admouerant. Qilo tempore pestis perfecte grassabathar, modus Contagii se habuit, sequentem in modum non tamen adtendendo adcuratae successioni γmptomatum, quam in obseruatis desideraui. OBsERVΑΤ Io O. Horripulatio, frigus. Tunc pulses tardissimus, debilis. Post calor et aesus Pulsus durus, ac velox Anxietas. PALPtatio cordis Deliria; aliis sopor. Lassitudo omnium membrorum. Pre Iones, atque ardores circascrobiculum cordis. Nausea, quandoque sumitus bilioHorum atro- uiridescentium et foetidorum Ilii uero non uomuerunt, illi similia deie

cerunt.

A MEAE o I. suibus ita infectis, primo die radix Inecacuanhae, aut et vitriolum albuit

17쪽

cilbum, exhibebatur iis pulsus mox in febrilem transibat et die morbi quarto uel quinto, ori bantur bubones aut carbunculi. Enimuero, qui, eo ipso die, uomitorii auxilio nonfruebantur, his, diesecundo uel tertio, priora irritati uentriculis gna augebantur omnia ob Io. Post emeticum, talibus aegris die tertio forte datum, hi exstinguebantur, die quinto uel sexto, cum conuulsoniabus et perechiis nigris in agone. Consectarium 12. Seminium pestilens, per aera disperstim est tenuissimum, fracidissimum alcati. Hoc satis patet ex pluribus obseruationibus. Ex adparitionibus morbi nausea, Omitu, deiectionibus biliosorum ac foetidorum Obscio et Obstru es in c. Adpendicio. Ex haemorrhagia narium rebelli, sanguine per alcati dissolutissimo Ob eru. s. et Obseru. K. in s Llend. Ex ortu morbi Observ. I. Adpend. Ex corruptione instrumentorum Ob erv. s. A LIend. Ex fine furoris pestilentis post terraemotum Ob erv. . Adpend. , si ille sit ab explosionibus stilphureis sit terra, unde spiritus stilphuris paratur, destructor alcati. In est Nouiomagensi anhelitus ualdefoetens, quasi carnium

putrescentium etorem olens, ob eruatus est. I. de DIE MERBRoEC l. c. . . . XV. uuam

noxius ibi uis aquae ponataefoetor, in qua se dida linteamina lotafuerunt Isui, in domo prius sanissima, corripuit plures, dum omnes originem

morbi foetori adscri erint Ab eo naineam et

18쪽

uomitum similiter passus est ipse deo 14 31 E RARO ECCl. C. L. II. . ΙΙΙConfectarium Iy. Hocce seminium liminae acrimoniae, uentriculo, cum saliua, cibo et potu

receptum, Copiosiores et nudiores ad huius orificium sinistrum positos neruos primum adficit, et, die secundo vel tertio, ipsum uentriculum perfecte inflammat, humoribus, Ventriculo et intestino duodeno propriis, in subitissimae putredinis cietatem simul raptis. Illud orificium est locus, ubi in este, reperiuntur Carbunculi. Ι. de Ira l. c. L. IV. His XU. Consectarium I . Ventriculo ita adsedio, facillime adficiuntur diaphragma eius neruus sinister; cor pulmones. Inde a solo uentriculo adfecto Palpitatio cordis; Anxietas Alterationes pulsus, Lipothymiae, Θncope. Quo unico non animaduersi, optumi Viri dixerunt, cor,

principiolestis, fere semper impugnari id quod fieri posse repugnationi A. 6. Inde damno

sum in Praxi manavit praeiudiciums uomitoria in Pse nihil valere, quae tamen admodum Ualant ob erv. o. 27. et OV IN. Adpend. , princupio morbi cor liberandum esse ab hoste, commouendo omnes corporis humores per alexipha maca ac sudorifera, calida, stimulantia quae uti nullis malignis febribus bona, in Peste eo peiora sint, quo haec ceteras malignaS malignitate, almtecellit. Confect

19쪽

Confectarium T. Seminium pestilens, en triculo Conceptuini uomitu cito proladio, debilitatur, sed totum non tollitur. Etenim, post uomitum artificialem, ilicet Xcitatum, minor metus mortiS, atque symptomata Omnia leuiora Obstru II. I . . Ipse adeo minuit uirus seminit. Quia tamen bubones et carbunculi nihilominus enati, qui Omnes seminio contagios non carens Consiecti . f. , ipsi viminium, per uomitum, integre non tollitur.

Consiectorium L. An ad intelligendum qualitates te florum uomitu ob eru K. O A Spendo, facit experimentiam GEORGII Α-GLIVI, ubi recens uitulina bilis, mixta cum oleo tartari per deliquium, dedit Concretum, L fana albam, quae in reliquo liquore, hinc inde ueluti diuulsa innatauit Mihi haec res non liquet, dum ex miseela bilis uariorum animantium

CVm eodem Corpore, Varium mixtum fieri soleat. IM 12. In cadaueribus horwn,

quos pestis iugulauit, uesicula e lis tumens uisa, fedeque ido, uescente, re leti ma. Flavescebant militer partes, eidem Vicinae. Confectarium 7. Seminium pestilens, Vel triculo haustum, in uigore pestis, proserpensque citius in duodenum intestinum, ubi simul bilem mutat Confect 6. , ab rbem VeniS, in Uentriculum et duodenum patulis, harumque UXilio, humoribus circulantibus immistetur Dum enim

20쪽

14 o EsERVATIONES DE AEESTILENTIA, enim calor ventriculi, in corpore humano sano, ad thermometrum STEPHANI HALEs est

graduum O, calor ad superficiem cutis tantum habet 34. gradus. Vegetabis Statichi perim. XX. ensilis uentriculi uenae bibulae, ad bibendum, si quae, quam maXUme adsuetae, insise per in continuo motu sunt constitutae. Quare ab intio si intilissimi miasmatis in venas, illis de

caussis est in maiore ratione in uentriculo, quam in cute. Neque virulentia nimia lasmatis ingressum in ventriculi uenas ita impedit, ut in uenas cuti. Consiect. . . Etenim imminuta est in uentriculo, tam per aquam humorum oris et

Uentriculi, quam per sales nitrois, qui illis ipsis humoribus instini. Ex quo etiam intelligitur possibilitas ab sttionis in pulmonum uenulaS

Confectarium II. Spiritus pestilens adeo per hanc uiam ingreditur Venam portarum, CuiUS praecellenti robore intime permiscetur Cum adfluente undique sanguine cum fluidissimo lienis cum pingui omenti cum acriori intestinorum. Vnde Confect. a. non potest non nasci degener bilis, atque fluidissima atque rarescenS, quae per uesiculae tunicas transsudando, propinqua inficit et quae copiose influit in intest num duodenum. Sic intelligi posse uidentur uomitus et deiectiones bilio rum ac foetidorum in hominibus, qui miasma pestilens uentruculo ceperunt Obseru Io. et bilis uomu