De forma matris cum infante sedentis apud antiquos

71쪽

Christum infantem adoravisse, per V priora Saecula Semper sanies eo reddi videmus. dum dona ferentes accurrunt Matthaeu autem eo procumbere et adorare dicii, deinde gagam aperire et dona offerre.

Bienkowski cum magis illis accurrentibu et dona fierentibus eclypon in basi columnae, in villa orghese asservata ij, contulit, quo duo magi, peculiari illa, quam Christianis monumentis novimus veste PerSic induti expreSSi sunt. Ectypon illudi Saec adscribendum esse putat et a culpiore, memore itineris, quod magno agmine Tiridates rex per imperium Romanum fecit ), ut Romae Neronem conSalutaret, eclyponillud confectum esse credit. Notatu est dignum Dieterichum e plane diversa parte profectum, hoc ipsum eventum materiam praebuisse magorum ex Anatolia fabulae comprobat. Re vera similitudo inter magos illos gentiles' et ChristianoS- tanta est ui typologice inferi eos cohaerere putes necesse sit. Ulteriti etiam L. v. Sybel progressus est magos illos ut exempla directa considerandos eSSe non accipit, Sed ectypi eburnei, quod vocatur Barberini Parisiis in Mus. c. f. Lotivre ratione thabita compoSisionem archetypam recomposuit Barbari victi Scilicet Caesarem con Salutant. Ut in ectypo laudato, barbaros utrimque appropinquare putat, dum media inter eo Stai Victoria Hanc autem compositionem prototypum magorum adorationis esse putat. Quae quidem hypothesis affirmari mihi videtur fragmento operculi sarcophagi, Vindobonae SSerValo Nun Sili. MuS. Ani. Abi. Inv. Z si, quod nondum in lucem editum est. Est lapis marmoreus 8o 3, b c M.), in Muse indicem ut sesilicher AufZug' relatus et ex Africa oriundus fig. 3). Quamquam valde laesum est ectypon, compositionem Sati clare reddit. A dextra, in angulo lapidis, magnum Soli caput radii ornatum apparet'), a laeva parte lapis iractus est, Sed totam compositionem nihilominu in integrum restituere licet. Sedili, scabello instructo insidens, medium tenet locum figura plane ad Spectatorem versa Dextram Sublevat, ita ut palma conspiciatur Laeva autem tenet Sphaeram, quae imperatorem eum esse indicat. Utrimque ei bini viri appropinquant, quorum proximi ex omi de induti sunt et calceati, dum postremi chlamyde induti, nudi pedibuS, incedunt. Omnes manu ad Spectatorem verSa concham marinam, ut videtur, gestant, qua quidem barbari ei rustici pro bucina utebantur, dum quisque altera manu equum, in ectypo parte poSteriore apparentem, loris ducit. In capite alas gestare videntur, aut cornua oriaSSe tauri pellis, capite impositae '), quamvis ipsam auri pellem agnoscere non poSSi S. CaeSari conSalu lationem Neigerhuldiging a barbari viciis vel aliam eiusdem generis compoSitionem ex preSSam SSe puto et quidem in Sarcophago IV. Saec propter Stilum adscribendo. ypO-iheSi S, quam . Sybel concepit hanc praesertim difficultatem attulit, quod Schema adorationis magorem Christianum duo fere saecula ante illud gentile consalutationi expreSSum videmus. Haec autem difficultas nostro ectypo sublata mihi videtur Antiquissimae adorationis magorum reprae Sentationes et notatu dignum hic magos utrimque Mariae appropinquaret exeunti III vel ineunti IV adscribendae videntur. Et quamquam in adscribendo Nil per Semper secutus Sum minime mihi constare videtur picturas illa re vera illo, quo putat it pert, tempore oria esse. Evolutionis artis ratione habita, aetate multo

' ci Rom. Miu ist2, p. III. cf. Dio Cass. 63, -T: Suet. Nero, 3 Plin. . . o. 6. cf. v. est, Chr. Anti ke, II. t. 6 dZ cf. Di me in me et lassi Lim s. v. bucina quodv. S, Feri suspicatur qui opinionem suam de hoc ectypo liberaliter mecum communicavit.

72쪽

inferiores ea eSS SuSpicor, Sed antequam PS monumenia conSpexero a propria opinione abstinebo. Quidquid id est, CaeSari con Salutationem et magorum adorationem eodem fere empore amba conSpecta eSSe nunc iam Statuere licet. Et per se intellegitur ab hac illam non pependi SSe, Sed CaeSari consalutationem aevo imperatorio constans schema fuisse, ante id, de quo agimu tempti S Sitatum . Utrum typii ille, ut nonnulli volunt, Syro palaeStinensem aut certe Orientalem originem habeat necne, dum alia ei manifesta monumenta non innotuerint dici non potest. Nec necesse est schema illud a Tiridatis per imperium Romanum itinere originem duxi SSe. Multo magis hoc eventum compositione iam diu nota expressum esse videtur. Negari igitur non potest compo Sitionem huius formae i. e. magi in Schema receptis, gravem auctoritatem exercui SSe in Christianam magorum adorationi compo Sitionem. Antiquissimae magorum adorationi repraesentationes in coemeteriis hoc affirmant.

Quod stantes semper magi redditi Sunt, ex gentili repraesentationi auctoritate explicandum mihi videtur in coem. S. Petri et Marcellini utrimque magum Mariae matri appropinquare videmuS. In coem S. Domitillae' bini ei utrimque appropinquant. In ea compositione difficultas autem quaedam oritur Maria, itemque Christu puer paulum ad laevam e veriunt, itaque dorSum quodammodo monStrant magi a dextra accedentibus. Posterioris aetatis artifices hanc Sustulerunt difficultatem, cum alteram compositionis partem supprimerent, alteram autem, quam SerVa Verunt, ad die mago extenderent. Maria cum infante paulo magi ad mago accedente circumvertebatur cf. e. g. Nil peri, t. 2l2, 23l 23s aut prorsus ex obliquo itu conSpiciebatur. Hoc modo eam novimus in coemeterii et praesertim in Sarcophagi S. Nunc dextram nunc laevam magorum pompae partem suppresserunt artifices ci Nil per t. t. 23s, gl). Forma II et II, quodammodo IV quoque, qua Maria plane adversa facie redditur, natura unum tantum typum efficiunt, repraeSentativum Scilicet, ad usum immutatum. Illum dic typum, qui Spectatorem Supponit atque poscit, sive in folius compositione, ut in adoratione magorum, Sive per Se conStan S colentem Spectatorem tunc poscit. Iam prisca antiquitate eum novimus, et Suo loco ci. .s et p. 2 fusius de eo egi. Hic Satis erit nonnulla enumerare Signa est in quae typi repraesentativi volutionem e forma archaica hieratica ad formam Hellenisticam humaniorem elucidare poSSint: SServantur an noverae in MuS. I estner Winter i. ZO. l. lig. bi, Parisiis in mus. c. i. Lotivre Winter,

(winter I l l d). Note velim omne ho typos in aevo quoque Christiano inveniri, ne maxime archaici quidem excepti S. Conferatur . . fragmentum ectypi, quod in pago Peliati inventum si ci Gur liti Pettauer Ani. Arch. p. itf. a. OeSierr. 8O6 p. PSqq.)etalli. p. Chr. n. Saec typum repraeSeniati Vum nobis exhibet, quam vi rustice atque provincialiter arte expreSSum. Pauca dumtaxat hi Sce adiungere velim . Raro ars proprio sensu Statuaria nobi repraesentatione formae Mariae cum infante Simile praebet. Immo vero, continuo con fugiendum est ad sigilla e t. et arti industriae opera vili pretii, unicuique com-

73쪽

paranda, quae cuiusvis in possessione fui S Se ponere licet. Nec vulgo sunt inter ea meliora Specimina, quae quamVi parva Sunt, tamen no Va Semper magnae artis problemata non minus clare repercutiunt quam grandia culpturae opera, Sed primo loco typi vulgares matris antiqui opera, quae non tam pulchritudine quam argumento ae Stimabantur. Est prisca illa archaica forma, veri Similiter cum religio Si cogitationibu cohaeren S, quam semper reperimus, quam Simplici S Si me atque quam Vili S Simo pretio arte expreSSam documento nobis est haec atque alia destinata fuisse humili loco naiis, qui magna expensa erogare non poterant. Inter eos autem multum adhuc pri Scae illiu primitivae religionis vivebat quod diu publico cultu repreSSum, o Sterioribu a Chr. n. Saeculi paulatim Solvebatur, in lucem prodibal, tandem quidem Christiana religione dominabatur' i Hac re explicandum fortasse est iam matres cum infantibus a Clari Silani artificibus mature iam expressa esse, dum ars vere Statuaria pauca tantum exempla exhibet, quam formas illa Christianas tam arcte cum archaico typo ieralico cohaerere. Profecto Chri Silanarum repraesentationum Mariae cum Christo puero certum exemplar gentile' quaeramia non oportes. Opera ut e g. Reliquiarium illud in eccl. S. Nagarii Mediolani IV. Saec. 'i, salvis indiciis externis velut vestimenti philosophorum, quae magine Stant tam clare characterem Hellenis ficum indicant, ut certum exemplum quaerere stultum fere videatur. Non solum cum tota gentilium operum serie cohaeret, sed etiam par eiu e St. Eo tantum modo, quo v. Sybel notionem suam Chri siliche Anti ke' concepit, difficultatem illam tollere licet, et quomodo reverares se habeant exponi potest '). Neque Schio S Sero S Seniteri S cum typum De Matris, quem novimus in Evangeliario de Et Schmi ad in cum nummo Fati Siae, Constantini Magni uxoris ci Icenner, Rom. Med. Jhrb. Nun Sth Smi Wien IX l. IV. 2To cohaerere contendat. Accedit quod re vera hoc opus cum illo parum tantum congruit Evangeliarium enim nobis clare exhibe typum repraesentativum, dum in nummo Fausta insaniem ex obliquo situ viSum, in gremio tenet, cum corporis habitu plane liber atque mobilis est. Profecto non dicam fieri non posse ut imagines nummi impressae in alia repraesentationes, fortasse et Christianas, vim suam exercuerint. Immo vero, verisimile id puto, nam nullum opus arti tam universe ei uniforme pervulgatum e St, quam nummu S, nulla profecto hieroglyphica nota iam facile in memoria haeret. Sed nummi illi non seorsum considerandi sunt, sed ut generalem quandam raditionem continuanteS. Hoc modo, ut opinor, reprae Sentatione SIsidis cum Horo infante considerandae Sunt, qua tolle dixerunt vim gravem exercui S Sein Mariae cum Christo repraesentationem , i. Ad tempus excipiamus similitudinen cultus, quae Sine dubio inter Mariae et Isidis venerationem exitii et in monumentis lanium nos contineamus. Repraesentationis Aegyptiacae Isidi nulla ratio habenda videtur. Hoc primum indico Isidem Semper lactantem efficiam esse, dum iis, de quibu nunc agimus temporibu SMariam prorSu numquam lactantem reprae Sentatam S Se Scimus. Infer reprae Seniatione Sisidis cum oro, Sicut ars Aegyptiaca eas expressit, et Mariae cum Christo nihil commune

74쪽

esse invenimus ci ea, quae enumeravi Signa Isidis, p. o) nisi forte utraque feminam cum infante reddant. Nihilominus uti Mariae cum Christo repraesentationem, eamque in coena Priscillae Romae, inventam laudat, componit cum repraesentatione Isidis cum Horo puero, die sicli in Alexandria dem Bliche de chri silichen Mater auidrange mugie. Quid sibi velint Christiani' illi pictores nescio, sed ceterum quoque illa inter Alexandriam atque Romam cohaerentia Satis quaesita mihi videtur. Quod ad formam Isidis cum oro Hellenisticam affinet, ne haec quidem cum repraesentatione Mariae cum Christo cohaerere video monumenta huc pertinentia iam alibi composui ci. p. Zo eaque facile cum Mariae repraesentationibus conferri possunt. Ea quae existit affinitas generalis quaedam eSi, quam eandem cum omnibus eiusmodi operibus essenisticis esse statuere licet. Quod satis manifestum est, quoniam forma Si di cum Horo, per Se rara, nulla re, ni Si attributis ab aliis Hellenisticis matris cum infante repraesentationibus distinguitur. Attributa autem, Sicut ea novimus in arte gentili, Maria ad tempus non gerit. Forma V, Hodegetriae scilicet, non fusius tractanda videtur, quippe quae stantem Mariam reddens in propositum noStrum non cadat Catalogum typorum, quem inter compoSuit, inspicientes abunde exempla reperiemus cf. I. dZ-b: Go-533. Hunc typum iam antea quoque occurrisse tele funeraria, in oppido Neriscli invenia'), demonstrat Facere non possum quin mirum quoddam exemplum auctoritati Graecae in ariem Aegyptiacam indicem. Isis stans, infantem in brachio tenens, in arte Aegyptiaca mihi non occurrit Hellenistica aetate hunc typum prodire videmus 3. Si incedentis schema reddens, orum infantem in laevo brachio portans apparet, dum dextra levata siStrum tenet. Auctoritatem Graecam hic videmus, dum forma Graeca Hellenistico tempore in artem Aegyptiacam translata videtur. Denuo documentum hic habemus artem Aegyptiacam prioribus a Chr. n. saeculis infirmiorem Hellent Slica fuisse et potius auctoritatem eius recepiSSe, quam Suam exercui SSe. Quae quidem relatio prioribus nostri aevi saeculis infer propriam artem Aegyptiacam atque Hellenisticam fuerit, monumentorum quae pertractavi ratione habita vix accuratius describere poSSum. Ne opinione quidem aliorum recen Sere, quippe quae valde inter Se dissimiles sint, atque ut in quaestione de arte Syriaca atque Orientali minime congruant, hoc loco conabor. Neque qua parte egerit Orienti ars non Graeca, imprimis Persarum, in evolutione artis antiquae posterioris aetatis, iuSiu tractare possum Monumenta noSira ex conographica praeSertim ratione collecta non inunt nos statuere num Stilus Bygantinus ex his imprimis cursibus novis ortus sit. Constat autem saeculis posterioribus gravem Orientis auctoritatem in imperio Romano valuisse, quae, quamquam in arte adhuc non Semper manifesta videtur, triumpho religionum orientalium, imprimis ipsius Christianae religionis, luculenti SSi me se manifeStavit. Nec subito stilum mutari videmus. Paulatim mutationem eam praeparari iam in gentilibus quam in Christiani monumentis perSequi poSSumuS. Cuius rei ratione habita difficile dictu est ubi et quomodo Bygantinus ille typus elatus, repraesentativus ortu Sit, quem novimu in eccl. S. Mariae antiquae ci Wilperi, Mater , t. 33-d). Una tantum re peculiarem, quamvis non directam auctoritatem Orientalem significabo: Mariae vestimentum dico Imperatricis veste induta est et Bygantinae aulae apparatum natura orientalem esse scimus Angeli quoque, qui ministri ad thronum Mariae

75쪽

adstant, satellites imperatorum ByZantinorum in mentem revocans. Sed apparatum iam ante primum imperatorem Chri Stianum, ConStantinum Magnum in Orientis modum mutatum esse consideremus oportet. Iam Diocletianus totam vitam aulicam in Orientalem formam redegit. Hic quoque lique nos arti Christianae indicia Orientalia ut cohaerentia cum artis generali Hellenistico-romanae Volusione conSiderare debere. In capite praecedens de Significatione Mariae, quod ad sensum dogmaticum attinet paucis verbis locutus sum ci p. bd). Iam vidimus eam primum Dei filii matrem, ut talem atque in Deo mortuam inter Sancto atque martyreS, quamvi praecipuo loco, receptam esse, deprecatricisque parte pro Viventibu apud Deum et Filium suum agere potuisse. Cum in Concilio Nicaeae habito 32b Patri et Filii homousia agnita esset, ex ea re ne cessario sequebatur Mariam nunc matrem Dei, Theotocum appellari in conc Ephes .d ii et honor eius atque auctorita creScebant coronabatur regina coeli et iuxta Filium divinum locum obtinebat Per se intellegitur Venerationem eiu hac re magis etiam crescere debuisSe. Fit magis etiam quam Sancti, quorum quidem parte per Saecula quoque graviore fiebant, mediatrix Christus, Dei filius a terra magis recedit, non amplius inter hominem ei Deum mediator fuit, sed ipse Deu factus est. Maria quodammodo ei succedit. Veneratio eius una cum crescente auctoritate increScit, quin etiam quodammodo per Se colitur, Sicut idem ipsum in Sanctorum veneratione perspicere licet. Quamquam dogmatico enSti haec veneratio ita consideranda est, ut auxilii invocatio via tantum sit, qua perveniatur ad Deum transcendentem, in usu cotidiano preces illa longam viam perfecisse non puto et cogitatione ad Mariam vel Sancto tantum pervenisse credo Humilibus, quibus vita mulsa negabat preces illae ratio tantum erat, qua supra cotidiana efferrentur, qua nova vireSSumerent, qua auxilium peterent in ardua saepe vitae via. Consideremus Mariae Venerationem praecipue crescere eo tempore, IV Saec. quo transitum ad Christianam religionem frequentiorem fuisse quam antea scimuS. In mentem revoco edicta illa de tolerantia, quae a rati partibus Occidentalibus, a Zi Orientalibus dabantur. Eo tempore mox Chri Silanum S Se utiliis atque commodius fuit, quam paganum. A. 82, Gratianti edicto Suo gentili religioni eiusque ministris Subsidium publicum ademit: a Zost Theodositi plane eam prohibuit. Nonne in promptu est, quaerere num Chri Silanae religionis incrementum fortaSSe cum nova hac condicione cohaereat Antequam Christiana atque antiqua religio pare erant, aut Saltem ante sacra prohibita accipere licet ChriStianam ecclesiam e hominibus, qui ab origine atque ex animo Christiani essent, constitiSSe. Sed postea multos in eccleSiam recepto eSSe puto, nullo animi iudicio cogente, mulio quoque qui facilitate, quam polythei Sucu cultu secum feri, religionem Christianam non ut novum quid antiqui contrarium, Sed aliud tantum accipiebant. Quamquam aetate imperatoria religio magi magi Sque ad enothei sinum vergebat, numquam tamen alia Opi niones excludebat. Quid mirum multitudinem illam, qua subito fere acies Christiana augetur in religione Christiana, ea quaerere, quibu Satisfacerent desiderio suo auxilii divini. Nam hoc auxilio egebat ei vere religio Sti Vivebat populus in mundo quoque pagano. Cum certi semper auctore tantum legerentur, neque satis ratio habita esse aliorum fontium, ut e g. inscriptionum, imago ducte dZm Zetali imperatoriae orta est, nunc quoque imperitis cara, quae cum cessi S princi stibus populi Romani partibus tantum, urbanis praesertim congruere Videtur. Populi' autem, humilium multitudinis litterae mentionem

76쪽

nullam iaciunt. Is tantum apud auctores Christiano prodit. Nunc autem inscriptionibus, papyris inventis docti, alia mente eosdem libro legimus et hic quoque videmus populum non iam perditum' fuisse ui credidimu S. Vitam Suam vivebat, laborabat rei orabat i). Religio Christiana non oria est in mundo irreligios, oriri ibi non potuit. Sed quaeri potest, num religio ut ita dicam antiqua, melius fortasse humanam dicast cum doctrina Christiana, doctrina illa Evangeliorum Simplici congruere possit. Et salis vis vitalis ei inerat, satis varia et multiplex erat, ut cum elementis nonnulli antiquae fidei coalescere posset. Nempe habebat Mariae ei Sanctorum Venerationem dogmatis ortam, quae huc evolvi potuit Theologis altercari licet, num fortas Se in recipiendi elementis sine dubio paganis, ecclesia liberalius se praestiterit, quam ei conduceret et primigenam Christi doctrinam hac

re turbaverit, sed nescio an, Si quis Sic putaret, doctrinae Chri Stianae facultatem evolutionis denegaret. Hoc autem no Strum non est. An quirendum tantum e St, num huius accommodationis vestigia in Mariae veneratione indicare liceat. De accommodatione loquor, non de mutuatione. Nequaquam materia, quam hoc loco afferam, uti velim ut ex ea theologica deducam conclusiones, nec problema illud exhaurire in animo habeo. Exempli gratia venerationes Isidis et Mariae inter se conferam. Conspicua inter eas Similitudo, tam quod ad formam, quam quod ad Sensum venerationi attinet, multos induxit ut rationem arctiorem quam ut natura quadam congrua explicaretur, infer eas acciperent. Notionibus ex altera ad alteram Venerationem transferendis, hoc exprimere voluerunt et de Isidis vespero' locuti sunt, illam quidem si Madonnam' vel Matrem doloro Sam' vocaverunt. Haec autem methodus, quantavi Scogitata Suggerens, periculosa mihi videtur-3. Similitudine exferna Sive interna, mutuatio concluditur, cum revera cognatio illa Saepe tantum ex communi basi explicanda videatur h). Non solum fidem sed etiam alias deas, Astarten Aphroditen Cybelen, Demetera Iunonem, Freyjam quidem et alias cum Maria cohaerere suspicati sunt varii auctores. Ne longiuSaberrem in Isidis veneratione me continebo, quippe quae aetate imperatoria maximi momenti fuerit et eodem modo, quo Mariae veneratio per solum orbem ferrarum pervulgata Sit. Hoc quoque commune habent, quod neutrius natura clare delineata Si quod generales adiutrices ambae, laboribus omnibus atque desideriis animae humanae benevolas aure praebere potuerunt. Quae quidem faculta Mariae magis fere propria erat quam Isidi S.

cf. Deis S mann Licht v. Osten, p. 2od sqq. Sili ut Ze Unterg. d. gr.-rom. Ide ident. P. 3 2SQ. Renuia, M. Aurele, p. id . f. Cum ont, et Orient. e. q. s. in praef. p. XIII sq. Hoc contextu opera tantum significabo ut Mus sard Conformites de ceremon. Od. IV. te anc. e. q. S. Leydae, i66T; Trede, Paganism in the Roman Church quo opere in German converso usus sum em aen d Christiani Sine et Paganis me, Bruxellis l86l opera quidem ampliorem auctoris conspectum profitentia, ut Ren an Origine duChristiani sine Re ville Die Religio in Rom tinter den Severern Religens te in Zwei religionSge Sch Fragen Petri e Religion os anc Egypt Schneider inultur u Denken d alten Aeg. Rei chel, DisSert de Isidis apud Romanos cultu Lomnit Z Solidaritat d. Madonna- u. Astartekultes: Conyers Middieton, Misc. NorkS V, p. Sqq. e. a. plus minu SV Mariae venerationem directe aliarum auctoritatem expertam esse putant, idque annominatione illa Significant Totum revera difficile atque implicatum problema syncreti Sticum amplectuntur opera ut Harnack, Ausbr. . Christentum si eis sinania, Licht vom Sten: Schult Ze Untergata de gr.-rom. Heidentum si e nrath, Zur Gesch. d. Marienverelis unges Theol. St. v. Κrit. 18863 Roscii, Astarte-Maria ibid. ISSSj eodem modo sed parum leviter fortasse idem thema tractavit R. de Gourmoni, e paganis me eternet in libro Suo c. t. La culture de ide e S .

77쪽

Apparatum igitur templorum atque ecclesiarum aris atque si aluis instructarum simillimum es Se videmus Eodem modo quo Mariae interdum Statuae eriguntur, ita ut eae tantum corporis partes, quae Visibile Sunt informentur, dum vestimenta informem quandam ligneam structuram legunt, Isidis quoque Simulacrum in se Pompeiis instructum esse videtur ii Isidis sacerdote tonsi Mariae pontifices, tonsura praeditos, in mentem revocant'). Isidis venerationis pompa Sollemnis, florum atque iuris sacrificia, in Mariae veneratione reperimus. Precibis eadem petuntur: i, litaniae utriusque simillimae sunt. Peregrinationes Sacras et proce S Sione uterque cultu novit, agmenque iocosum ac petulans Carrus navalis in eSi illo quem Carne vat' vocamu fortasse continuatur ij.

Fabula quidem Isidis fortasse similitudinem quandam cum illa Mariae praebet. Plurimas de Maria fabulas ut populus eas novit, ducta esse ex evangeliis apocryphis considere Suelim, quae quidem quodammodo ex mythologia Alexandrina de Iside et Osiride pendere

In Isidis veneratione me continere volo sed facere non possum quin unam tantum rem seorsum indicem templa dico in ecclesias mutata et ecclesias in loco antiquorum templorum exstructaS. Vulgo traditionis documenium id habetur, cum ecclesiae Christianae templum paganum locum cedere putetur Maria ei, quae eam praecessit Deae subiit f). Non fortuito multas ecclesia in loco templorum gentilium aedificatas S se persuasum mihi habeo sed traditionis documentum non videtur esse. Multo magis Ecclesia triumphans de gentibus eas exstruxit quas Symbolice victoriam Suam profitens Plerumque quando ecclesia pro templo Substituta sit, statuere non potui. Eo magis notatu dignus est casus, ubi certiores Sumus facti. Ecclesia S. Mariae Aegyptiacae nostris quoque diebus in antiquo Fortunae Virilis templo locala St. Scimus autem X demum Saec. aedem illam in ecclesiam mutatam esse i. Tunc temporis nulla De Fortuna Virilis erat: domus eius conclave fuit, quo utebantur, sicut Sumptuosum Agrippae Thermarum prin cipale atrium in usum eccle Siae architecti verterunt. Alibi quoque saepe id actum es Se

Historia Christianae doctrinae dogmatica iniquam atque mancam nobis praebet notionem vitae religiosae per quinque priora p. Chr. n. saecula. Confinua concilia, Polemici libelli, animosi apologetae, implacabilis atque per se constantis Christianitatis imaginem nobis relinquunt. Sed neque ars Christiana secernere se posuit a ui tempori evolutione arti S, neque doctrina Christiana per Se constare atque varias opinione negare tantum potuit Cotidianus usus atque necessitudo non iam implacabilis erat quam doctrina fortaSSe o Scebat. Non frustra Ecclesia a Civitate politicam artem didiciti Quid tandem sibi volunt hae analogiae, quid nos docent Quid Significat, Si Sanctorum etiam in fabulis mythologia interlucet, gentiliumque de reviviscere videntur. Nonne hoc animam homini semper eandem remanere, labores eius atque de Sideria Semperi ci La Faye, Hist du Ctili des Divin. 'Alexandrie, p. 8 sq. - cf. Trede, . . l, P. T. Otio Prie Ster und Tempe l. e. q. s. II, p. 2b6, B: Zimmermania, Die Ag. Religion uia die, ii clien- Vater, P. I sqq; Mus Sard Conformites e. q. s. Levitas quoque tonsa capita habui SSe commonet, y Ibo ' cf. e. g. CIG. T2 et Cyrillus, Encomtum . . . in conc Ephes. d. cf. Dietericli, Unter . d. ant. Relig. Κl Schristen p. 6S). f. Mus sard l. l. p. 16 sq. Conyers Middieton Mi Se . Nortis V, p. li sqq. cf. s. v. Schlosser, ei l . . Alig. Zig. 2 8, p. 8.

78쪽

eadem esses Doctrina Christiana prorsu discrepat a pagana vitae ratione. Animus autem religiosus Christianis atque gentilibus idem suis, Seque manifestavit eo modo, qui omnium hominum communi e St, Si V Sancte, grato animo veneratur quis illud semper ignotum Deum, Sive vanitatis suae con Sciu religiose misericordiam atque auxilium deprecatur. Sic Augustini, ingenii humani inlime periti, verba, quibus breviter, sed alte atque subtiliter hoc idem expressisse videtur, accipiamus, ubi dicit Refracf. I. Z): Nam res ipsa quae nunc christiana religio nuncupatur erat apud antiquos, nec defuit ab initio generis humani, quousque ipse Christus veniret in carne, unde vera religio, quae iam erat, coepit appellari christiana.

80쪽

Vocabulum et apta toet (e g. Hom. Il. XVI. 8o3. d. XIX. 2 2 non ut solet inter pretari: longuS, Sque ad pede pertinens, nodi pric', sed ora in Structus' significare videtur, tam linguae scientiae quam artis monumen forum ratione habita.

XI. Tacit. Annales. l. 2 spe victoria inducti sunt ut vincerentur. Emendandum e St: vincererit.

xl l . Tacit. Annales. XIl. 6 i. f. legatur cum l. mss. Haec atque alia dictitans Narcissust amplecti Britannicum robur aetatis quam maturrimum precari, modo ad deos, modo ad ipsum tendere manus, adolesceres, patris inimicos depellere matris etiam interfectores

ulcisceretur.

Verbum octogesceret textui vindicandum e Strici Harim an Anal Tacitea, p. 2233. XIlI.

Tacit. Hi St. l. l. uberiorem . . . Ateriam.

Vocabulum tiberiorem non intellegatur ut ii ter ed Londona 8 8 et Bro iter ed Paris Til volunt de temporibus de quibus plures atque meliores fontes extant, ita ut

rerum Scriptor facilius verum tradere possit, sed potius de temporibus magni rebus gestis abundantibu S. XIV. C. VAl. Flacci Argon. l. V. V. G Sq. Verba caelata . . . velamina non ut acu picta intellegenda Sunt cf. P. Langen C. Val. Flacci, S. B. Argon. l. VIII. Berliner fudieni. l. Philologie, Ss6 sed ut aurata, sigillata'. i. e. bractei insuti ornata. XV.C. V Al. Flacci Argon. l. V. v. 26s verba: pStini qui cum Sud hau emendanda videntur in ipsumque t. XVI. ChariSita S l. p. o Sq. et i ii g. 23 alvaria neutro genere pluraliter tantum dicuntur . . . quam Vi Cicero in Oeconomico Singulariter dixeris: apes in alvarium conceSSerant'. Corrigendum Si cum victorio conge SSerAnt.