장음표시 사용
51쪽
Quae sit materia, forma clementorum,liactet ius dictum accuratius quo modo sint,aut concurrant ad clementorum constitutionem si bro secti do dicetur. Quia autem sine Aristotelis
actione, pastione ea quae dicta sunt, parum intelligi possunt,(utpote sine quibus nulla posc
sitcsse generatio non erit alienum , ab hoc negotio, paucis utriusque conditiones quoad physica tractatio nos patitur pervidere. Prim tam autem p rq mittcndum paucula de agente patiente , a quibus actio, passio pendent
Consideratur utrumque dupliciter prinuo mo Dum co-
do ex se, non restricta ad ea, suibuscum agunt:
quo pacto ipsorum es sentim tantu ua conside ras. raratu alio modo, in respectu ad ea,quibuscum agunt. Nam actio, dc passio, non tantum habent suos limites,terminum scilicci a quo proveniunt, SI ad quem procedunt sed etiam ea, in quibus, per quae S eaqUa agunt, pati Un-rur , quae itCm relicta post ictionem, pastionem. Eorum autem essentiae neccssario hae habent. qualecunque Us agen in actu, tale de Arictoi.hibet in potentia esse, omne patiens nam nisi ' hic Ap agens, actu tale sit, non poterit talem actum producerc ut nisi ignis actu calidus sit, iaculi quam, in aqua calorem producet. Nisi similiter patienS,
52쪽
Congitionestientis ab extrinsecis. Nulla vis actionis
patiens, potentiam habeat, adactum recipicndum, frustra patiatur ut quid aget ignis in aquam, nisi possit aliquando aqua, calore ignis
susciperes Dico autem in patiente potentiam agentis requiri, secundum se totum, non dpotentiam alicuius partis: ut patitur aqua,quod tota calefieri possit lignum,quod totum comburi possit. Ab extrinsecis autem, haec iis conueniunt. tuanto fortius est agens,tanto efficacius in patientem operatur quanto debilius, tanto imbecillior eius operatio patiens etiam
prout ipsi ina dispositum est, magis, vel minus
patitur Et quo melius, Virtutem suam exercere possint agens, S patiens, Oportet propinquitate quadam, sese contingere: nihil enim, in utrisque Virtus, quantum vis maxima producit, nisi ad invicem, ad virtutem exercendam pCrUentant. Quod quidem fit, in continuatis agentibus Scpatientibus tactu . Immediate aute agentibus,
per media ut de igni cognoscitur, qui licet
dissitus a corpore, tamen in aerem proximum
agendo, in corpore postea, calorem etiam producit. Haec recte intellecta de agente satiente actionem dc passionem, multo illustriorem nobis reddunt, quae ex iis oriuntur. Itaque quod prius instituimus, translato ad ea sermone, deinceps de iis dicamus. Ab his agentibus,3 patientibus producitur actio una quidem in se, sed ob agentes, patientes Varia. Nonnunquam enitii
53쪽
dicaenim agens yatientem omnino immutat, ut similem reddat velut cum dominatur agens, post actionem aliquando agens totum patiens non immutat,sed quodammodo labefactando variat quod fit, quando post actionem agens, non dominatur. In prima quidem actione, quanquam sit militudo est agentis, S patientis,
quoad tertium producendum concurrunt, vel post actionem, tamen cum agens patienti sim
pliciter dominetur ante actionem, dissimilis
utrumque virtutis esse oportet: ut quod vincit i. degenerat.
magor sit virtute, quod superatur, minori. In altera non tantum similitudo est, post actioncm , scd etiam ob virtutem agentium , ante actionem. Talis enim est in iis actio, quae vela quali sunt virtute, Vel cum parum agens vincitur a patiente. In se aute unam esse actionem ostendit, unica moti, ab agente inpatiente profecta:cadem enim combustio. resipectu tum ignis cum ligni aut carbonis Nominavero di gra 'S-versa,diversiis respectus esiicit dum enim o tio proficiscitur,ab agente, actio vocatur: dum recipitur, a patiente,passio. Hinc provenit, ut
saepius difficile sit, num motioni actionis, an passionis nome indi debeat. Ignoratur enim in variis,ab utro prosccta sit motio habitro recepta. Probat hoc quod dicimus evideter,guttaaquq iniecta magne flammae ite absorpta a magno uvasto terrae hiatu, exigua terrae portio
54쪽
Sitisue plane insimile nora agit.
sine contactri. Nul ut riges agit m sibis milc. Propriuet Patientis protria duo.
Quare haud ab re videtur, si in genere statu
mus,quid actionem ciliciat, A quae notae agCntem a patiente distinguant. In omni actione es motio quaedam, ab agente, in patientem recepta. Hanc neccssccst praecedat in utra lue virtus, similitudine quadam S dissimilitudine, commixta nam nisiili militudo sit, non potcst altorius actus in alterum transmutari. Inter enim contrarie pugnantia, quoad pugnant,actio non intercedit c ubique resistitur, contrariCrate oppositarum formarum S nisi sit dissuasi litudo, Utrumquc aget, nullumque patiens erit: similc enim plano in simile non agit. Sed Schaec nihil efficiunt, nisi adsit tactus. Virtus enim communicari non potest, nisi esse agens spatiens contingant. Itaque requiritur&agens Scpatiens S virtus utriusque inaequalis,cuna Otionis per tactum coniunctione. A quibus de actione hae cenunciare possumus. Nihil agit in se agens enim S patiens, di Versa requirunt. Nihil ine contactu agit Z nullum agens agit in sibi simile. Et haec de notis distinguentibus agentem, a patiente sunt tenenda Proprium agentis est ut det initium actioni primum enim movens est unde actum habet qui communicandus motioni Patientis proprium est: ut sit ultimum in actione in colani inces ataccio, cum motio in eo absolvaturri deinde actu non habet, priusquam motio terminetur; cst enim
55쪽
Huia tali patiente recipitur. Harum autem con Cur de tactu
De acta. ALTERA ATLIvM omnium quovis instrum ta' ' modo mobilium, tactus est. Non tantum F quatenus ea, com in locis sunt, ne detur inna tura Vacuum, per propriam dimensionem extenduntur sed etiam, quod cum alterentur, quibusdam aliis corum magnitudo coniunctacst. Itaque tangibilia in loco quodam fiunt, Tactus scpartium suarum,ccrtum situm obtinent. Cum dum locum
auxem diversa sint, quorum per tactum con 'si junctio est, Si tamen eundem producantcstc-ctum, diversa accidentia habere oportet huitertium conficiant, simul agere&pati quare tangibilia agent, patientur: per virtutem enim, S media quaedam esse stus edere possunt: ut quae longinquo a se invico distant conuunctavcro ut tangibilia,non item. Unde fit, ut tactus , proprie dicatur, cum eXtrema duorum simul iactu At.
sunt, S sibi inuicem agunt, latiuntur. Sed sigillatim per singulas tactus species, an actio nem, S passionem habeant,respiciamus: nam eodem
56쪽
Mathemati cis quid. Metaphoricus giud. ii habet actionem S passio
32 eodem modo, in omnibus non esse videtur, qua de caussa, tactus species videamus Taci ustato sumpto vocabulo est naturaliS, mathematicu metaphoricus Naturalem voco, coniunctionem duarum magnitudinum habentium politionem, in quo requiritur Uantitas: nam magnitudo secundum quanta dividitur. etiam opus es distinctione secundum situm: proprie enim physice, sese non contingunt, Ua sunt sicut continens&contentum: Adde quod tangenti una extrema sint sirmul, non conjuncta per aliquod medium ira tamen ne sint unum, talia enim sunt continua,non contigua. Denique activa passiva sibi invicem esse oportet: ut cum tangens agat in tactum, ite agat etiam tactum in tangentem Mathematicus est conjunctio duarum magnitudinum, quarum CX- trema sunt simul qui reliqua requisita, in naturali, omnia admittit excepto ultimo Metaphoricum tactum dico,qui est inter duo, quorum unum tangit aliud Davirtute qui quidem proprie supradicta requisita non habet, sed eorum similii tudinem uandam : quemadmodum ipse est similitudinarius tactus Ista sunt significata:iam an in omnibus actio videamus. De primo certe tactus genere, quin actionem Wpassionem habeat , noncst dubium. Nam quae naturaliter sese contingant, non solum requiritur, ut tanquam agensin patiens asiciantur
Saticus illecti sita pisti Suae i ciles u
57쪽
ciantur erga se invicem, sed etiam opus est, ut mutuo agant & patiantur. Hoc est, ut quod patiens fuit,recipiendo actionem agentis prius, idem sit postea agens in alterum, quod fuit agens prius, immittendo sitiam actionem in ipsum Alia similiter actionem quandam habent: nam duae magnitudines sese contingentes(qui est tactus Mathematicus contiguantur, ut ita dicam. Et cum ad alicimus tristitiam nos assicimur, qui est tactus metaphoricus iis
compati, reoagere dicimur. Itaque ebo. prout varius est tactus, varia erit, insecula Actio a tadum varia tactuum genera distincta ut quae vadam naturalis vocari possit quaedam mathe 'matica alia adhaec metaphorica Naturalis, is Aquae rebus corporeis contingit, extra ipsas realem aliquem esse stum edens ut quae in elementis est, concretis corporibu S. Mathema Mathemari lica,quae in corporeis est,inhabentibus magni 'tudinem sed tamen, quia extra ei cistum non edit, immanens vocari potest, vel astectio potius, qua res erga se afficiuntur, ut tendant adsui conservationem, lagant, patiantur perseistive . Metaphorica est in incorporeis, Metapbarica immanens ut in sensationibus perturbationi et bus, ex externo aliquo impellente obortis Ac
quq potius spiritalem aliquem habentellectum
quam realem. Et ut cuique sit sitium nomen, ne
novata verba in physica pariant diissicultatem, usitatis
58쪽
usitatis vocabulis compellari possunt. Naturalis Actio carpo quidem vocari potest: actio corporea transiens. Actibebo, Ma bematica,corpore immanens quod extra Fea immanes remes ectum non edat, sed cum agat, imma-
idoribu is seorum, jpirituali una est aut intentionalis, quia intcntionum cst. Sed&omni tactui inesse actionem S passionem , ostendit eorum finis: qui videtur este in genere,quaedam actio, passio tangentis cum tacto. Verum ut naturalis tactus solum vcre talis est ita naturalis actio, inter actiones, sola vera est. C. P.
Simplicem renerationem non esse serum quaei
e mentorum, Term item clemcntorum numeris.
Creatio qua-LIAEC quaestio, quorum fit silmplex genera. Atio, ideo hic astertur ut cognoscatur, de quibus simplicibus mentio fiat, Ss finiti numeri,an infiniti sint, innotescat quorum non parvum momentum est, ad gencrationem rectius perspiciendam Nam, varia fiant simplicia, quorum consideratio hujus loci non est, Sciorum , quorum est generatio, certos limites, SI praefinitos terminos csse oportebit. Qua de caussa dicunt Physici, nec incertum, nec infini
ni tum generare illud, quia formam non habet
Nec incertum, nec in et nitum generant.
59쪽
certam hoc, quia fornaas habet illimitabiles. Hanc autem quaestioncm hucusque distuli, 'rbuci H. quia multa contriaci, quae suae praecedentium cognitione intelligi non possunt, quia separata est forma doctrinae, a superioribus, ne interiecta superiori tractatui, ea, quae naturali Or- duae cohaerent, divelleret. Haec itaque duo hic tractabimus. quorum simplicium sit generatio: quot sunt, quae ex simplici generationo oriuntur; seu quot sunt clementa Atque ut deprima dicamus, praecognoscendae sunt conditioncs simplici generationis, ex iis, quae supra de ea,a nobis adducta sunt. Conveniunt autem, iisne, ei,ut in summa dicatur, quaeda per se, quaedam et rheex consequenti Perse ci conueniunt ut sim pliciter efficiat quidpiam, quod prius non fuit simpliciter &,ut illud efficiat simplici substan ii. tia introductione,non per mixtionem Ex consequenti ut primum corpus sit hoc, quod productum est simplici generation Deinde, ut principiti sit sensibile, ex quo omnia alia componuntur. Iam ut cognoscatur qualibus simplicibus conveniat, praemonendum, quot modis simplex sumatur. Ut autem intra Physicae limites nos contineamus, designificatis tantum loquemur, quae ad Physicam pertinent. Primo simplex usiarpatur, pro eo, quod non compositum est ex materia de forma quatione, ipsam materiam de forma compraehen
60쪽
dit nam caper se non composita sunt. Accipi tur etiam simplex pro composito, ex materia&forma, quod tamen mixtione non fit ad quod reseruntur quatuor elementa , quae ideo simplicium nomen obtinuerunt, quod simplicissitina sint, hespectu reliquorum, quoruna ipsi sunt prima sensibilia principia, sunt unius
et 'si . . sermT, Lindividua: nam diis sivi non possunt
ces in alia priora sensibilia principia. Sumitur etiam pro eo, quod absolute, sine conditione est :quod alias concretis convenit, ut cum attribuitur eis, quae per se sunt quopacto simplicia ea VOcam Us, quae generantur secundum formam substantialem, ut, cum homo ex semine oritur stipula ex avena quae quidem ideo dicuntur simplicia, quod secundum totum unius rationis sint opponuntur enim iis, quae secundum totum, non sunt unius rationis: ut sunt ea, quae alterantur in accidete aliquo Haecque duplicia sunt simplicia, ut elementa, Vconcreta ex elementis: nam in utrisque forma substantialis introducitur. Adhibetur de simplex, adcitectiones primas rerum naturalium significandas ut eas, per quas res primum alterari incipiunt quae,ob id ,simplices dicuntur, quod unius generis sunt; propterea, quae ipsas consc-quuntur,quae plurium existunt. Et haec significata sunt receptiora simplicis. Sed generatio modo accepta simplex, quam quaerimus, simplici, primo modo