De sermone Latino, & modis Latine loquendi. Hadrianus TT.S.Chrysogoni, ... cardinal.Botoien. Eiusdem Venatio ad Ascanium cardinalem. Item, Iter Iulii 2.pont.Rom

191쪽

HADRIANVs CARDINALI soue annumeretur,& si cui vetustate dentes a

sunt,item binae pro singulis, ut procedant. Ibide: Aliter dico,atq; fiet,quod capras sanas,

sanus nemo promittit. nunqua enim sine febre sunt,ital stipuIantur paucis exceptis verbis. Cicero ad Q.Fratrem: Cumque nominatim lex exciperet,ut ad templum monumentumpcapere liceret.

Idem De legibus: Qua in lege cu esset,nEve aurum addito, quam humane excipit Idem pro Cluentio: Quapropter in omnibus legibus quibus exceptum est,ae quibus causis,

aut magistratum capere no liceat,aut iudicem legi,aut alterum accusare:haec ignominiae cauisa praetermista est. Idem pro Cornelio Balbo: Quorum in scede. xibus exceptum est,ne quis eorum a nobis ciuis recipiatur:-si exceptio facit ne liceat, ibi neι cesse est licere.Vbi est igitur exceptum foedere Gaditano, ne quem populus Romanus Gadi, tanu recipiat ciuitate.& subdit:Exceptum est, inqui foedus,siquidem sacrosanctum est. Idem in partitionibus oratoriis: Quaerenda etiam ratio,si qua poterit inueniti, quare no sit eXceptum,aut iniqua lex. Idem De arte Rhetorica: Nam & praetorus exceptionibus multae excluduntur amones. Ibidem: Postulat is,qui cum agitur,u prstore exceptione,extra qua in reu capitis praeiudiciu

fiat:hicis qui agit udiciu purii postulat:ille quicum agitur,exceptionem addi ait oportere.

Idem De lege Agraria: Aut ita lex diligenter perscripta demostrabitur,ita tantum unaquaqy

192쪽

DE MODIS L AT. Lo . t de re,ita quod opportuerit exceptum,ut minis me conueniat quicquam in tam diligenti scri, plura praetermissum arbitrari. Ibide Atque hoc lex nusquam excipit,non

omnia ergo scriptis,sed qusdam qus perspicua

sint,tacitis exceptionibus caueri.

Idem in Academicis quin.Quibus postulant

ut excipiantur haec inexplicabilia . Tribunum aliquem censeo adeant,a me istam exceptione nunquam impetrabunt.

In Verre: Quod lege excipiuntur tabulae pus Nicanorum, quo minus Romam deportentur. Ibidem: uid si eiusmodi esse hsc duo laedes ra duorum populorum Iudices doceo,ut Taus rominitanis nominatim cautum & exceptum sit foedere,ne nauem dare debeat: Mamertinis in ipso foedere sanctum, atque prsscriptum est, uti nauem dare necesse sit. Ide De diuinatione: Si iudices id quod Epa. minutas ait legis scriptorem sensisse, adscribit ad legem c addat exceptionem hanc. Idem in Epistolis:Nam dum volunt isti lauιti terra nata, quae lege excepta sunt, in honore adducere, Fungos & Heluetas ita condiunt,ut

nihil possit esse suauius. Vitruvius: Et ideo quod pretiosae sunt, lagis

bus excipiuntur,ut a domino,non a redemptos re repraesententur.

Marcellus ad legem Iuliam repetundarum, lege Prima:Cum excipit lex,u quibus licet ac. cipere, a sobrinis, propiore ve gradu cognatis

suis uxoreve.

Victorinus haec declarare videtur in Rhetos

193쪽

HADRIANus e ARDINABrs rica Ciceronis:Transationem,inqui intelliga mus formam esse status scilicet legalis.Prps aptionem vero eandem appellari posse, & eamdem exceptione, sed ab oratoribus: in iure austerii praescriptionem dici ipsum propositu ius. Exceptionem autem , cum ius ipsum proposi tum aduersus se actor alius excipit,interposita aliqua conditione.

ETIAM AFFIRMANTIS.

E Tiam assirmantis adverbium: cuius loco

fere omnes aliud adverbium,It ponunt, veluti e teterrimo carcere asserendum est, R in usum Latinitatis reuocandum. Cicero pro Roscio Comoedo:Si no,quo mo/, do Tabulas conficis si etiam,quamobrem cum caetera nomina in ordinem referebas, hoc nosmen triennio amplius,quod erat in primis masgnum,in aduersariIs relinquebas

Idem de Academicis qusst.Quasi aut etiam, aut non,n5 modo verum esse, sed necessarium. Idem pro Plancor i cum respondissem,med prouincia decedere , etiam me hercle, inquit ut opinor ex Africa.

EAdem fere calamitas ut proph interiret,

accidit geminatae,& interdum triplicatae particulae Atque,quae interdum maxima affert gratiam orationi inserta.. Tibullusi Atq; tubas, atq; arma ferunt strepitantia caelo Audita. Horatiust Atque herbas,atque incantata lacertis V μή mi fribbys N ::

194쪽

DE MODIS LAT. Lo . 8s Catullust Ne vestrum scabra tangat rubigine nomen Haec atque illa dies,ati alia,atque alia.

Vergilius:

Aren deos,ati astra vocat crudelia mater. Idem: Atq; hinc atq; illinc humeros ad vulnera durat. Idemet

Atq; Getae,atq; Hebrus,ati Actias Orithya.

, Qui bonique facio, id est in bonam η i partem accipio: certum modum esse loquendi non rationem nemo negast α- re potest. Terentius in Andita: Csterum equide isthue Chreme aequi bonit facio. Τ.Liuius ab Vrbe condita:Ne serpat Latinis contagio eius mali,nos aequi bonit facimus. Cicero Attico et Tranquillissimus autem mismus meus,qui totum istud aequi bonit facit.

EXimere, apud veteres illos authores praester alia significata est, quod extrahere,es. der eruere. Cato De te Rusticassicos & oleas altero modo inserit. Quod genus aut ficum,aut oleam esse voles, inde librum scalpro eximito. Ibidem:In amphoram mustu indito,& eoruem oppicato,demittito in piscinam,post xxx diem eximito,totum annum mustum erit. Ibide:Ossam statuito cum aqua, ubi occipiet seruere,paulisper demittito unum maniPul ν

195쪽

feruere desistet.Postea occipiet seruere, paulisi per demittito, usque admodum dum suinque

numeres,tum eximito.

Vitruvius:Sequitur ordo de lapidicinis explicare:de quibus 8c quadrata saxa,& csmentorsi ad aedificia eximuntur copiae & comparantur. Ibidei Cum aedificandu fuerit ante bienniu, ea saxa,non hyeme,sed aestate eximantur. Ibidem:Sed haec omnia,qus mollia sunt inaehabent utilitate,quod ex iis saxa cum sunt exespia in opere facillime tractantur. Alphaenus de Pub.l.Caesar:Cum in suis Crestae Cotorias locaret,legem ita dixerat:Ne quis Praeter redemptorem post Idus Martias cotemo insula Creta fodito,nεve eximito,nEve aueis lito.& subdit:Conssilebaturnum contra legem post Idus Martias ex insula Creta cotes exemaptae viderentur. AEs ALIENVΜ, TUUM, MEV Μ,

patris, filii. ' S alienum id certe est,quod dicimus' fg 'debitu. Sed modum dicendi antiquuI notare debemus,quo dicebat, ali est innu tuum, res aliensi meum,aes alienupatris,ss alienu filii. us si bene inspexerimus, contraria esse verba significato reperiemus, &tamen dicendi talem esse modum,non ratione ullam fateri cogemur.Nam si ps alienum,quo modo meum Si meum,quomodo alienum

Cic.Attico:Si quid aeri alieno meo superabit Idem in Philippicis: Etenim quae res egesta ti,& aeri aIieno tuo praeter morte Caesaris sub uenire potuisseis .

196쪽

DE ΜODIS LAT. Lo . 89 Vlpian. De iure Dotui,leg Prosectitia: Sed suum ps alienum susceptum dum filius amilias esset, paterfamilius factus exonerauit. Iabolenus De statvliberis,l.Stichum: Stichus liber esto,quando aes alienum meum solutum, creditoribusve meis satisfactum fuerit. Cicero Attico: Ais alienum faciendum puto.

Idem pro Publio Sylla: Publii Cincia pridijs

Vendicis,aes alienum eiusdem dissoluisti. Ibidem: Cuius aes alienum videmus iudices, non libidine,sed negotii geredi studio esse constractum.

Idem in Philippicis: Patri persuasit,ne aes asIienum filis dissolueret.

Idem Mario: Maximum autem aes alienum amplissimorum virorum.

Paulus De in rem verso,t. Filius milias:Fu,nus filo,aes alienum patris est. Pompotitus de Poculio,lege,Peculium Si frealieno dominico exhauriatur peculium serui. Iabolenus De priuilegiis Creditorum, l. Pa terfamilias: In omnigre alieno quod aut patris, aut filis fuerit. Titus Liuius ab Urbe condita: Cum Publius ob aes alienum patcrnum nexum dedisset.

FAC ESSE, FAC POTUISSE, fac velle.

FAc esse fac potuisse, fac velle,& facite,ac eiusmodi, modus est loquendi veterum iis loru: id 3 significat,quod illiterati dicunt: Ponamus quod ita sit, ponamus quod ita fieri potueri ponamus quod ita velis. Aut ut aliquiue elegantius dicere putant:Posito quod ita sit,

197쪽

MADRIANVS CARDINALI saut dato quod ita sit,uel ponamus ita esse.quo quid est vulgarius,aut rudius Hsc ergo barba

ries omnino excludenda est, introducendaque vera Latinitas per hos veros,propriosi dicen di modoS.

Cicero in Philippicis: Fac potuisse, quod est

aliud beneficium latronum Ibidem et Homine perditissimum, sed fac ita non esse,num Latine scit In secunda Philippica: Eum tu occideres sacpotuisse. Idem in Philippica xiiifficite hoc meu conν

stium legiones nouas non improbare. Idem Attico: Me fac posse tuto, multi enim hortantur,num etiam honestes Eidem: Nam liberalibus quis potuit in sena tum non venire s fac id potuisse aliquo modo, num etiam cum v nemus , libere potuimus sententiam dicere In Tusculanis:Fac totum dolere corpuS. Ibidem: sed fac ut isti volun animoS non re manere post mortem. Ibidem:Fac animum sic interire ut corpus. Idem De diuinat.Fac dare deos,quod absur dum est,quid refert, si accipere non possimussIn Verrem:Fac ita est tamen hoc ferendum nullo modo est. De oratore: Sed fac esse,nihil superest. Idem De natura deoru:Fac esse distentu estu.

Cleantes in quibusdam pulcherrimis carmi nibus, illo felici saeculo in Latinum versis:Du cor parens,celsi 1 dominator Poli, quocunque Placuit, nulla parendi mora est. Adsum impi'

198쪽

DE MODIS LA T. ' L O cI. 9oger,fac nolle,comitabor gemens, malusque motiar quod licuit bono: Ducunt volentem fata,

nolentem trahunt. FERRE AD CAEL M.

FErre ad caelii, modus est loquendi Roma,

no more, scilicet tantum aliquid laudare, ut laudibus quasi ad caelum feratur. Cicero in Verrem: Iuuant me haec praeclara nomina artificum,quae isti ad caelum ferunt. Idem Furuio: Propterea festinatio abducet a tantis laudibus, quibus te omnes in caelum ius re dc vere ferunt. Idem De oratore: Quae tu verbis ad caelum extulisti. Idem Attico:Scribis enim in caelum ferti. Idem ad equites Ro.Que virtutis gloria cum summa laude extulit ad caelum.

Horatius: Quae vos ad caelum fertis rumore secundo. F E R R E in oculis,habitare in oculis.

FExre, re esse in oculis, modus est loquendi, quo valde diligere & diligi significetur.

Habitare autem in oculis, per transsatiosnem est ita frequente & assiduum esse,ut quai si in oculis habitetur. Cice. ad Quin tu fratre: Balbu in oculis fero. Idem De responsis Aruspicum: Ferebant in oculis hominem. Idem Tironi: Nam isti duo vix sunt digni, quibus alteri Cesenam,alteri Cossutianarum tabernarum fundamenta credas , te ut dixi se

ro in oculis.

Idem in Antonium: Nam Trebellium valde

199쪽

HADRIANVS CARDINALI siam diligit,oderat cum ille tabulis nouis aduersabatur,tam fert in oculis. Terentius verbum Fero dimisit in Eunucho: Rex te ergo in oculis e Cicero ad Atticum Ital publicanis in oculis sumus.Gratis inquis vitis,sensimus. Cicero pro Planco et Feci ut postea quotidie Praesentem me viderent,habitaui in oculis. Ide Attico:Visum est hoc mihi ad multa qua drare,praesente me videren habitaui in oculis.

FRugi a fruge dicitur , quod indeclinabile

est: compositum tame cum Bono antiqui quandoque ponebant,ut utrunque dicerent, di seruus frugi,& seruus bonae frugi. Plautus in Pseudolo: Cupis me esse nequam, tamen ero frugi bonae. Ulpianus ad legem Aquiliam,leghInde Ne ratiust Sed si bonae frugi seruus intra annum mutatis moribus occisus sit. Idem de quibus rebus ad eundem iudice eas rur,lege,Si quis seruum.Interesse fiuctuatii vis detur bonae frugi seruum esse.

INfiniti pene dicendi modi a veteribus illis

Latinitatis conditoribus a verbo Facio doducti sunt.Quorum etsi aliqui multa nota uerint, nos longe plurima collegimus , quae in usum publicum facere iudicauimus.

FACERE DELICIAS.

Plautus in Menechmis: Eia,delicias facias FACERE DAMNUM, PRO Eo in vo Ddicimus,damnum pati.

Plautus in Mercatore: Non miror si quid daa

200쪽

DE MODIS LAT. Lo . 91 ni facis,aut flagitu. Cicero in Bruto:Damnum enim illius immaturo interitu res Romanae Latinasque literae fecerunt. Idem in Verrem: Quid si docebo iudices eos, qui cccc. millia mod .lucrifaciunt,damnum is cturos fuisse FACERE FACINvS, ET S C E L V S. Plautus in Bacchidibus t Attidae duo fratres dicuntur fecisse facinus maximum. Titus Liuius ab Urbe conditat Qui alienis manibus pessimum facinus facere. Cicero De oratore:Scelus eos nefarium faces re dicunt. FACERE IRATUM. Cicero De oratorer Cum iratum adueriario iudicem facere vellet. FACERE FLAGITIVM. Plautus in Mereatore:Ait flagitium de dam. num fecisse.

PAc RRE STIPENDIA.Τitus Liuius ab Urbe condita:Centurimus sine armis stipendia facerent. Ibidem: Qui stipendia pedibus propter pausPertatem fecisset.

Caesar in Commentariis et Paruulis equestimbus praeliss ad aquam factis.

FACERE SACRIFICIUM ET SAc RA.

Cicero in Bru.Licet aliquid etia de M.Popi. lii ingenio suspicati,qui in eosul esset,e Emmtempore sacrificium publicu cum lena faceret. Titus Liuius ab Urbe condita: Quidnam tu