De pugna cannensi ..

11쪽

c iis. Initium proelii factum est i a levi armatura: deinde Iberi Gallique Romanorum dextros equites gravi proelio vincunt, victos praeter flumen insequentes trucidant. Simul legiones medios Iberos Gallosque aggressae facile

vertunt mox acrius premente tantum prorumpunt, ut inter Afros mediaetenerentur.

c. II 6. Paullus, qui a dextro cornu ad Servilium confugerat, hortabatur Romanos item Afros IIannibal Interim IIasdrubal cum Iberis Gallisque fugitivis paene omnibus extinctis a laeva parte Numidis parum validis in equites Socios auxilio venit. Quibus conspectis socii in fugam seconisiiunt. Tum asdrubal valde prudenter hos quidem omittit Numidis ad persequendum eximie idoneis legiones ultro a tergo invadit i Quo facto Romani undique clausi omnes cum ipsis ducibus interierunt. c. II versatur in enumerando, quot Romani et Carthaginienses mortui, quot capti, quot elapsi sint. Et in numeris Romanorum occisorum elapSorumque non eum quam

Polybio habere consueverimus fidem inesse ad Livi caput d docebo Nunc quod ipsum sibi non satis convenit accuratius tractandum St.

Ac primum quidem conStat, quem c. I id, Polybius copiarum numerum fuiSse significet, eum ad ipsam aciem falso referri, sed decem milibus quae in castris relicta erant additis expleri. Quod eo facilius commisit, quod hujus demum capitis . l mentionem eorum fecit. oeperspecto dubitari non potest, quin decem illa milia in β 2 d item falso comprehendantur. Succurrit illud . o non levi laborare corruptela Ossendunt quae in codicibus leguntur ἐκ δε των πεζῶν μαχόμενοι με ἐάλιῶσα ει tυριουσ, ο δ' ἐκτο οντε τij μά- χησ, ἐξ ἀντον δε του κινδυνον τριcχίλιοι κονον ισω - διεφυIOν. Nam si verbo μαχομενοι μέν opponi κιο οντε τῆσΛιαχησputas, recte quidem id fit quando qui in castris relicti erant proelium sane inierunt, pugnae tamen experte erant. Sed quid o d sibi velit quaero. Respondes partem τῶν μαχομενων Sse, scilicet octo milia hominum qui de praesi-1 τὰ μεν eχά. αυτων των υβώνων πισo 5. 6 κίνδυνoe codd.Piο πισο indortius et iση , uitschius et isor . Mallem totum sustulissent neque enim post Xμα δε quicquam ei respondet. Simillimus esset Iocus II 8.s: αυτoc κατὰ τoν 6 poν νειστηκε κίνδυνo . 2 Quo modo, in manibus est: namque equites praeter flumen insecutus ultro post hostium terga devenit, mox usque ad socios equites processit. Eos cum solo adventu fugasset, vertit se in legiones. Non profecto opus fuit aciem utramque circumvehi, id quod Uaggio Jahns 'b. Bd id p. 18i placere videtur.

12쪽

dio illo superfuerint. Dummodo essent qui praeter eos capti esse viderentur. Tenetur enim hoc crimine Polybius, quod mortuos id duo milia hic in captivorum numero habuerit. Etenim totas in pugna legiones ceubuisse eni6,ii; VI e. 8,. , capto autem omnes (οὶ ζωγρηθεντεσ) ἐκτο γενεσθαι του κινδυνου lli, j oon 3Sus est. Quocirca hane opinionem tueri non possumus. Censuit Perottus dieienda esse verba δ εκτο οντε τῆ μάχησ. Sed non opponi

POSSunt μαχόμενοι /tE et eαυτου δε οξκινόννου. Requirit otium . Villa verba Manifestum enim est, praeSertim Si IIuitschii praeclaram conjecturam κατα τινα τοιαυτην ααίαν probamus, explicari hae sequentibusque paragraphis quomodo extra pugnam fuisse decem illa milia dictum sit, sicut . io sqq. quomodo άλωσαν Satisfacit, ni fallor, loco D d εκτο οντε τῆ μάχη Neque vero ubitat in Zfuerit Corruptum, quemadmodum Eκτο pro Eνιο irrepere potuerit, obscurum est Restat in enumeratione tria paene milia hominum deesse.

Nam duo milia equitum secundum . I capta neque qui legit divinare potest neque Polybius si in animo habuisset O λοὶποι παντε scripsisset Sed hoc crimine ipsum Polybium liberare non POSSUmUS.

Narrat igitur haec:

IIaee S pugna CannenSis, quae optimos viros habuit tam Vietos quam victores id quod ipso eventu patefactum est. Nam de sex milibus equitum septuaginta Cum Varrone Venusiam elapsi sunt trecenti fere sparsa fuga in oppida evaserunt. X peditibus autem proeliantes quidem eapti sunt ad decem milia, extra ipsam tamen pugnam X ipso autem periculo tria tantum milia in oppida circumsita effugerunt. Reliqui omnes ad septuaginta milia fortiter dimi- Cantes oecubuerunt maximo ad umento facto Carthaginiensibus ex multitudine equitum itaque comprobatum est ad discrimina belli praestare dimidium peditum eum superanti equitatu conjunctum, quam omnes opias hosti pares habere. Ex exercitu autem annibalis oeciderunt Gallorum quattuor milia, Iberi atque Afri mille quingenti, equites ducenti Captivi autem illi Romani extra ipsam pugnam

suerunt tali ex ausa. Paullus in castris suis deeem milia reliquerat, ut, siruannibal omnes educeret copias, caStris hostium potirentur, in satis praesidii relinqueret, ipse exiguitate adversariorum adjuvaretur. Capti autem si sunt.

Relicta idonea ab annibale manu Romani, dum pugna exardescit, impetum in castra faciunt. Dubi jam eventu IIannibal, ubi primum victoriam adeptus est, praesidio

auxilium seri, Romanos ipsorum in castris claudit Deinde

13쪽

duobus milibus interfectis ceteros omnes in deditionem aecepit. Similiter qui in oea munita ejus regionis Confugerant, circumsessos Numidae reduxerunt ad duo milia equitum in fugam conVETSorum. Haec Polybius. Jam priusquam ad alteram de scriptorum Iantur partem aeCedamus, videamus oportet de dis-Sengione quadam hominum doctorum. Quam non fastidio Se aut contemptim, sed quo liquidius aequabiliusque rem deduceremus hil usque seposuimus. Settieet aliis aliter visum est, utra in ripa Aufidi dimicatum esse vel Polybius tradiderit vel ipsi statuant neque enim distinguant utrumque necne, semper facile dispexeris. Et ea quae oatrae contraria StSententia, profecta est a Ninhurnio l. l), recepta a Nie-

p. log sqq. e Polybio rem mihi narravisse videtur, arbitratus ille quidem a solo Uaggio se desciscere Questus est idem non immerito, qualem unde Haggius sibi pugnae imaginem effinxerit, non penitus perspici POSSE.Sed hoc mihi demonstrasse videor, qui laevam in ripam pugnam transferant, disCrepare cum Polybio e cujus narratione elusio majora castra fuisse in laeva ripa Aufidi, minora trans flumen in orientem versus intermannibalis prope Cannas castra et majora Romanorum media fere interposita, ut ab Hannibale paullo plus decem stadia abessent itaque proelium eadem in regione a Cannis in occidentem verSusESSE ODSertum. Hae credo ut a Polybio relata, ita reacta esse. Sed decrevit chilibachius nullum ea in ripa pugnae locum esse, licet ipse nil nisi colles humiliores j ibi agnorit Cedamus ne loco An licebit acquiescere in rerum gestarum te3timonio Nam si IIannibal primum aciem direxit hae, postridie illa in parte, quid magis apertum Stquam utrimque proelium fieri potuisse Sed quid secutus

Varro meridionalem ripam sibi elegit Hoc enim magnopere Commovit doetos Arridebant ei fortasse magis ealoen non ex omni alto plana. Sive avebat homo incautus, neruannibalem devietum castra ex suga exciperent, nisi trans flumen eum elicuisset castraque interim expugnaSSet similia, quae enumerare supersedeo. Omitto item, quod plerique excogitandum Sse duxerunt, quibus quisque intine-

14쪽

ribus dextra a ripra Venu3iam aut Cannusium effugere potuerit Plus tribuendum est in loco proelio designando narrationi cuidam Livi et Appiani, quam p. 2 cum Polybio

convenire demonstrabo Fugisse igitur Cannas videntur non mixti ex omnibus copiis milites passim per agro Vagati, Sed magna pars equitum laevo de cornu. Id si verum CSt, non mimimum confirmat quam o Polybio eruimus de

loco pugnae opinionem. Attulerunt chilibachius et eis-Senbornius locos complures e Silio Italico In quos tantum dico: Silius si maxime aliquam proelii imaginem sibi effinxit, tamen eam ut a Polybio toto coelo distet. Secundum IX2I IIannibal aciem, o Eorum Consili curvis accommodat ordine ripis. Id est collocat aciem propter flumen narrat poeta v. 22d sqq., qui duces quibus eum populis laevo in cornu constiterint, item V 22 Sqq. qui Parte in dextra, sinuat qua flexibus undam Aufidus et curvo circumerrat gurgite ripaS. Secundum v. 23 IIannibal ipse medium enit. Tum

addit v. 23i:

, Sed qua se fluvius retro labentibus undis Eripit et nullo cuneos munimine Allat ,hturrita moles rum, id est elephanti ponuntur. Verba fluvius se eripitrum idem fere 35e, quod ex oculis aufertur recte monuit Rupertius ad J. Quaeritur quanam parte fluvium se eripere statuerit. Si versum 22i respicimus, non dubium est, quin laeva Quid igitur Nonne patet fluvium Silio auctore primum dextrum cornu et tergum praeterfluere, deinde e conspectu auferri. Sed non convenit cum Polybi narratione, praesertim e Ilo,, niSi forte Aufidus ab oriente in occidentem versus fluere cogitur. Ceterum ad pugnam flexus illi no apud Silium quidem quicquam momenti faciunt. Quae Ninburnius disputavit de seriptorum Sententia, PerluStrare non opus est is enim ut regionibus describendis dilucidus, ita scriptorum tractandorum non Satis est perituS. Sed affert idem accolarum ejus regionis testimonium. Nam po3tquam decertatum esse in septentrionali ripa conjecit, sic pergit: The cene os actio is markedout o posterily

certi inest in verbo the scene rum Neque vero in iis quae in L Italia, digionario corografico Milano vol. II sub vocen Cannerum leguntur: Uno campo presso le ovine di Canne Chiamat anche oggidi Campe di sangue. Sed adjicitSWinburnius: Theseasanis hewed us Some Spur an d

15쪽

us, hors eload os armour and weapons ad been a different times carriod o homo ience. Etiam ho thene ambiguum posuit. Quid est Cur non elegantius Cur sero hoc testimonium attulit Sio intellegendunt esse arbitror. Nempe quo maxime loco reliquiae illae inventae 3Sent, ut in hominibus agrestibus, praesertim cum non in ipso illo peZgo di sangue famam illam perciperet, edoceri nequibat Id probe scientem hominem cautum puduit quicquam pro certo proferre. Satis igitur habuit With mora certainty- sententiam suam dicere malit itque re judicata afferre, quod ad insistendum nimis lubricum esse videret ReStat ut ego quoque meam opinionem ad locorum naturam Ceommodem. Cogit equidem de ea parte, qua Sisinburnius l. l. p. t HS convenienter eum tabula geographica quam iEgi annoni publici juris fecit for murmiles rum inde a ponte Canusino sic fluere Aufidum testatur: MSometime running due eaSt, at ther rathe to the ouili, but in genera inclining due north-east. - Talem enim cursum Polybi narratio requirit, ut et minora castra transflumen ita in orientem vergere et Romani dextrum cornu flumini apponere potuerint Neque ea pars fluminis a Cannis nimium abesse videtur: siquidem Ninburnius inter pontem ei Cannas si miles interesse dicit Denique siquis quando cum locorum it Polybii narrationem non satis Convenire edoeuerit, id tamen tenendum erit in caeli citius

regionibus designandis Q. IIa, , aut in locorum intervallis definiendis c. IIo, io peccatum est quam in Statuendo, utra in ripa pugna constiterit. II.

Jam T. Livium, de eo enim maxime secundo loco dis- SertUrum me QSSe promisi, omnes qui diligentius de eo quaesiverunt ConSentiunt totum pendere ab iis scriptoribus, quos quoque loco in usum vocaverit. is autem Eapitibus cum omphires Sine dubio exeripserit, existit quaestio, quibus fontibus ea hauserit. Et hac in re nihil prius quaerendum est, quam utrum Polybio usus Sit necne. De quare quoniam homines docti tum in ceteris libris decadis tertiao, tum in XXI et XXII valde dissentiunt, pauca in universum disputanda sunt.

Bolli Punici secundi aequales extiterant Scriptores et apud Romanos et apud Graecos vel Carthaginienses. Utriusque partis auctoribus Sus Et Polybiu ret apud Romanos

16쪽

Coelius Solis, quod quidem nos scimus, Romani poSteriores annalium scriptores ). Quae autem in Livi XXI et XXII permanarunt ex Carthaginiensium vel annibalis

scriptoribus et si quae iis Romano ex scriptore pretius Eoagmentata Sunt, eorum nonnulla ei suppeditasse Coelium certissimum est non Polybium, num omnia ambigitur Tantus enim interdum cum in rebus tum in verbis consensus Livicum Polybio est, quantum nisi alter alterum exoripsisset fieri potuisse nonnulli negant Pertinent autem ea imprimis ad pugnas accuratius narratas. Et in singulo quoque o Cosi quaeritur, utrum Polybio an Coelio Livius usus sit duo habemus certa indistin, quae Coelium auctorem produnt: Unum, si aliquanto uberior rerum Livius quam Polybius invenitur i): alterum, si Hannibalis res eum Romanis alio

apud utrumque ordine compoSitae sunt, Eonstituo. Utrum

que cadit in Livi de pugna Cannensi capita A. Livi XXII. c. et di non e Polybio , sed e Coelio

depromptR. Polybius annibalem postquam contionatum eSSe et castra mutavisse, die sequenti pugnam paraViSSe narravit, res alienas ab annalibus Romanis quaeque omnino non inveniuntur apud Livium, tertio aciem direxisse tradit, sed Paullo detrectante pugnam in astra OStremo opiRS ECQ-pisse solis Numidis trans flumen in aquatores immissis iubi usque ad ipsa astra minora vesiti sunt, τε σίοσμαλλον παρωξυνετο τά τε αλτiθη ρμὴν ἐχ Eadem Livius inde refert Sed insuper comperimus pro eursationem Numidarum directa statim acie factam, altercationem inde in consilio consulum seditionemque militum ortam ASe, quae lucem commode asserunt verbis Polybi παρωξυνετο etὰρ aqv εαε. Utriusque igitur narratio e romano scriptore oriunda Sed altera ab altera aliena 8Se videtur.

1 Etiam Coelio eos usos esse non est, cur negemuS A Valerio Antiate Polybium posterioribus in partibus belli Punici secundi neque tamen in iis quae secuntur excriptum esSe contendit Nitgschius Rom. Annal. p. iij. Cujus tamen rei prioribus In partibus nullum inesso vestigium concedit.

17쪽

Annodii Polybiuss. 6, i urbem totam metu et expectatione erectam, prodigia et Carmina in vulgu pervagata, haud set a Marciana illa quae apud Liviun XXV . 2 oecurrunt. Patet hune Polybi locum item romano auctori, sed vix eidem deberi. e. II3, i , redit Polybius ad Communem illum cum Livio fontem narratque Romanorum trangitum et acie instructionem. Eadem Livius refert, sed praeterea peditum quoque laevom ornu sociorum fuisSe ), dextrum legionum.

Addit Livius jam hic partitionem imperii. At Polybius hoc quidem Carthaginiensium rebus inserendum reServavit, adjecit numerum Romanorum eumque, ut p. s docui,

parum re tum.

Sequitur apud Livium e. 6 di, apud Polybium cni3,.sqq. deScriptio aciei unieae, quae ex socio quodamiannibalis originem dueere videtur, et eodem ex sonte narratio pugnae. Cui Livius Volturni venti mentionem, Polybius o. ild, ducum Romanorum intulit. Praeterea Livius quamquam Ceteris multo brevior, nonnullis tamen additamentis plenior est iisque ob ipsam exiguitatem vix aliunde repetitis neque vero ultro ementitis. Sunt ejus modi additamenta: . I ut quosque traduxerat, ita locabat; . 6 super umbilicum praelongi sine mucronibus, brevitate habiles et eum ueronibus, capitis vero di tota . . Aperte pugnant cum Polybio quae leguntur e di, diu ae saepe connisi D. 8 clausere et ab tergo hostes. Oravius est, quod e d6,i annoni Polybiano Maharbalem substitutum videmus. Sentimus scriptorem fabulam illam do Maharbalo,praesecto equitum Liv. c. hi Coeli Antipatri segm. 2bed. II Peter Frgm ist Rom. narraturum. Atqui minime Liviana illa providentia est. IIabes igitur Livium ut plerumque Polybio aretiorem, ita

nonnullis rebus uberiorem, eundem ex duobus, Polybium e tribus scriptoribus compositum, eos denique ipsos apud illum alternis mixtos, apud Livium, si eximis Volturnio ad, repetitam mentionem, alterum ab altero exceptum. Quare firmissimo argumento Concludimus esse hunc Livi locum a Polybio alienum. Dicemusne igitur scriptorem illum annibali applicatum ab ipso Livio esse inspectum Minime vero. Nam ex iis locis quos ex eo fluxisse verisimile est non adeo

multis unum XXI c. 22,, ex Cie de div. I, 2 , , scimus per Coelium Livio exhibitum fuisse, reliqui ade, cum Ro-

18쪽

manorum scriptorum partibus mixti sunt, ut ab ipso Liviolis junctos esse nemo credat, praesertim eum Livium Graecae linguae non peritissimum fuisse constet. Itaque aut Polybio aut Coelio os deberi omnes consentiunt ij. Ne

XXVI db, quidem quin Siloni nomen aliunde aequisitum sit quisquam dubitat. Quare hoe quoque loco, quoniam a

Polybi alienus est, Coelium transscriptum eSSe jure ta-

At fieri potuit, ut hanc a Sileno profectam parte sive ab alio quodamiannibalis scriptore neque enim ho insto, de nomine e Coelio eligeret', cetera ex ipso illo belli Punici scriptore repeteret. Potuit sane, quamvis non verisimile

sit. Est enim non cum ceteris coagmentata, Sed paene bSO-luta Sed corruit hae ratio, si animadvertimus Livium tot locis dubitationibus veri vexatum nusquam tota terita decade aequalem uotorem appellare nisi Cincium XXI, 8, et Fabium XXII, , i. Et de Cincio omnia fere dubia sunt. Id tamen affirmari potest neque Polybio neque Livio 2 primarios inter fontes eum fuisse. De Fabiores magis fortasse dubia cuipiam videbitur. Nam quae in pugna ad Trasumennum lacum a Polybi et a Livio descripta Romanam originem prae se ferunt Pol. III e. 82,,-μ'), Liv. XXII c. 3,i ii Pol C. 83, i, LiV. e. q,i; Ol. C. d,a-is, LiV. C. d, - C. Eodem ex Scriptore Profecta esse certissimum, ex Fabio verisimillimum est. Nam quindestim milia illa in acie caesorum a Fabio memorata Liv. e. i,, eadem esse eum iis, quae Polybius

C. d, καταθον αυλωνα cecidisse narraverit, quin arbitremur fieri non potest. Ceterum pertinuis Se eum numerum

ad eos tantum, qui in vallos pugnavissent h), de ceteris a Fabio nihil traditum suisse suadet Polybii testimonium, pati

videtur ipsa res praesertim si in ipso aditu novissimum tantum agmen deprehensum est, legionum vis tota vallem jam ingreSSa erat. Quare quindecim illa milia a Polybio non aliunde repetita, sed suo loe cum ceteris rebus a Fa-I cf. Nitetsch N. Rhein Mus XXIII. p. o sqq. C. Boticher I. l. p. 35i, M. Peter Fr. H. R. I. CCXX Sqq.2 cf. Peter I. I. p. XIII. 3 g. 8 fortasse ex alio scriptore aut ejusdem alio ex Ioco.d Polybio vim attulit, pellectus ni fallor a Livio, Nissenius N. Rhein.

Mus XXII. p. 565 sqq.), cum in campum praeter acum porrectum pugnam retulit. f. praesertim Q. 83, nete Tocs is litῆκ O. πλευeαψ qq. Referre oportet descriptionem loci non ad Romanorum, postquam in hostes se converterint, cujus ipsius rei nulla mentio extat, conspectum, sed ad

Hannibalis per vallem agentis. Cum Polybio Nissenti opinionem pugnare recte sensiti. Peterus I. l. p. CCXXVII sed issenio et Livio plus tribuit quam Polybio. 5 Vestigium fortasse ejus rei est verbum in acie .

19쪽

bio recepta esse videntur. Quid igitur Adhibuitne Livius ad pugnae narrationem a Polybio certe non depromptam es Bottolle l. l. dii ipsum Fabium irritam

faciunt hanc opinionem partes X Hannibalis scriptore ubique admixtae, immo a Coelio totam narrationem assumptam esse declarant Quoeirca, nisi e i, rem nomenque item transscripsit, quo ego inelinο, gustaVit tamen magis quam

combibit sontem illum. Eodem modo res se haberet XXV c. Ilia et XXI c. id, (qitibus in locis nititur, Peteriis l. l. p. LXXXXIII), si propior vel proximus memoriae

rerum magis quam aequalis Fabius fuisset. Sed non de Fabio sed de alio quodam annalista agitur, fortasse de Acilio. Quae cum ita sint, jure negatur aequalem ullum scriptorem Livius X eripSisSe.

Objicias fortasse vitam Scipionis, quam et a Polybio et Livio scribendis libris adhibitam esse demonstrare studuit Friodorsdor rus. De Livio et Polybi Scipionis rerum eriptoribus Gotting 186θ. Sed ut res Scipionis commentariis

sive Laeli sive alius cujusdam contentas fuisse libenter ei constesseris, ita quominus publici juris eos factos Livioque in manibus fuisse eredas, impedit Ciceronis ceterorum de iis altum silentium. Non fugisse videtur id Friedlanderum, cum in exitu dumtaxat elucubrationis nonnihil infirmans opinionem propositam adderet fortasse vitam illam jam cum annalibus quibusdam conjunctam fuisse. Vellem non in finem quaestionis hane sententiam detrusisset. Invenisset fortasse a Coelio maxime res Seipionis Livium esse mu

tuatum.

Ergo nulla relinquitur dubitatio, d ,.-di esse Coeliana,

quibuScum conjungere neceSSE SCO da,i-, Eodem enim ex lante, ex quo sequentia, fluxit. Ne hi quidem IIannibalis res Romanis inspersae sunt, ut apud Polybium. Immo praetermissa est non solum,annibalis contio astrorumque translatio, sed etiam dies insequens Rursus, quae leguntur ra. 2, 3, a Polybi omissa sunt, ut quamvis non inutilia i)tamen ad intellegendum non neCESSIriR. Demonstratum igitur est capitibus d di Coeli narra

tionem esse expreSSam. 1 nisi cum Boiicher i. I. p. das ripam ulteriorem eam dictam esse

putas, quae minoribus castris contraria fuerit.

20쪽

B Caput do,s,i item Coelianum.

Continet . 6 eam, quam e d , repetit EaStrorum partitionem: quod magno doeumento est eundem utrimque latere fontem. Nam quod nihil inest, quo Verba eodem ferme intervallo quo ad Gereonium spectent, id ut apud Livium offensionen non habet. Castra igitur consules faciunt, ut nova minora SSent propius Uannibal Pm, in veteribus major pars et omne robur virium esset: - Geminum Servilium in minoribus castris legioni Romanae et ostium peditum equitumque duobus milibus praeficiunt. rum Nomini Spero in mentem Venturum esse alias praeter Servilianas ibi fuisse copias. Nusquam enim saetum est his quidem saeculis, ut parti alicui exeroitus mixtis Romanis sociisque quisquam praeficeretur, nisi in pugna aut in expeditionem: ut totis castris, neCessario SerVilio Rutem prorogatum erat imperium in annum c. d, i). Itaque vix quasi privatus )aliquis neque tamen collega Oonsulibus adesse poterat Sua igitur castra habuit. Ceterum valde dolendum est, quod Livius eam rem attigit magis quam explieavit. Ossendunt in . : Hannibal quamquam parte dimidia auctas hostium opias cernebat rum: quae verba, etsi alium Livius ab hac paragragrapho capeSSit Scriptorem, tamen Proximis egregari non possunt. Neque enim in eapite 36 talem ullius seriptoris sententiam attulit Livius, ex qua dimidi auctas esse copias effieeretur. Explicatur res haeratiocinatione. Ad Aufidum teste Polybio c. IIo, io minora

castra tertia Romanorum pars tenuit. ano castrorum divisionem eundem uetorem secutus Livius vel Coelius eundem in modum saetam esse scribit atque apud Gereonium. Sequitur ut ibi quoque tertia pars exercitus minoribus in castris fuerit. abes dimidiam partem, quam ameetam exercitui non comperitiannibal sed oculis cernit; . At refellunt o proxima Livi verba Contra est. Sunt enim duc illa milia omni non serenda Equitum quidem quantulum in iis numerum fuisse credamus Porro cur major pars saeti intellectu, cur omne robur virium in majoribus castris fuisse dicatur, non item. Quid enim Utrum legi una ceteris tanto debilior erat, ut ejus inertia Servilianum exercitum attenuaret An sociorum virtus tantopere Romanis excellebat ut eorum multitudo majoribus