Gerardi Io. Vossy et aliorum Dissertationes de studiis bene instituendis

21쪽

io GER. IOAN. Vos s II quando, ut sedeant ad clavum Rei p. Quales , imprimis etiam in religionis negotio, non alienis modo , sed suis etiam oculis vi dere par est. Scripturas igitur sedulo legant , de ut ante dicebam , antiquis in rer- pretibus, sociare discant novos, novis eistiam antiquos. Exposuimus hactenus duo ista, quae&quatenus sunt discenda. Tertium rei ar , qua ratione facillime tam vasta rerum noritia paretur Pene ab incunabilis ordiendum: non rerricaxatione sed suavi,& quasi lusitando. Sane' pueriles animi mire capiuntur narratiunculis,& picturis. Quare quandrienni etiam vel minori, interdum& antequam legere discat, mater, vel paedagogus librum proponat, qui pictas exhibeat historias omnes veteris, & Novi . Testamenti. Figurae singulae monstrentur,

'explicentur. Ita breviculo spatio puer hiastoriam biblicam sciet., Exemplis etiam subjicere licear salutaria praece pra,quae lΠ-

de colliguntur. Sic metus Numinis,& verent ia instillabitur. Etiam sylvam vocum χ Iatinarum occasione eadem addiscere lice-ν bit, Exempli gratia, in prima pictura,quae 4 creationis historiam proponit, videre erit.' Solem, Lunam, Stellas, Virum, Feminam, arborem, serpentem, pomum,leonem,bo vem, Cuniculum,Pavonem, alia; in quibus Puer

22쪽

jam nominare discet. Ac pat ratio fuerit in carteris picturis. Μox consequetur, ves etiam sectabitur Grammatistice , sive legendi, 3c scribendi scientia Interae lissi ndo Variae discuntur. Inter alios modos, si sphaeruli s i nsoriis. v terae alphabeti fingulae e char 1 aggluti nentur , nee alias puero liceat obtinere , quam in quibus literarum scriptarum nomina sciat et quarum oblitus erit , etiam

sphaerulas deperdat. Quod si si hascula

erit pueri pro aetatula manus, possit non a legendo, sed a seribendo ordiri. Nam dum discit literas formare , eadem discet eas noscere. Utile autem incipere ab al phabeto Italicarum literarum sive, ut vocant. currentium. Nam si calet puer sex, septem figuras,nullo negotio discet universas quia reliquae inde formantur. Exempli gratia noscit ex e e: ex i. novit n, m, ur ex quibus de paucis reliquis facile erit judicare. 'Hinc jam tempus vulgaria discere para- digmata nominum M verborum, sed in nominibus sine illis, ut voeant, articuli s. In

verbis, ut unum si Imperativi tempus. Primae personae expers: citra etiam modum optativum, qui Subjunctivo continetur. Haec addita cIrra fluctum puero diffi-αultatem audent. - Μox hauriet praecepta

23쪽

IE GER. IOAN. VOs SI Iartis Grammaticae: quae adeo iunt pauca,

ut pagellis viginti liceat complecti. Quod& In Graecis locum habeat : imo ea quaternione, ut vocanr, unico soleo comprehendere. Vulgo multa inferciunt Grammati- eae planε Philosophica,quaeque a tenera a late intelligi nequeant. Et haec vere carnificina: non quasi 8c ista non aliquando di cenda sint. sed & aetate inque studiis aliquantum provectis. ut sermonis et la naturam, Sc causas intelligant. Quare istorum loco puer praecipuarum rerum vocabula petat ex Nomenclatura Iunii. Sylvula haec vocum ex facilibus, quos dixi, canonibus cognitis, vel fabellae AEsopicae, vel paucula poterunt ex Erasmo , Corderio , aliove, colloquia proponi, ut ita usus canonum melius appareat. Sed mog scriptores ad veterea veniendum. Ex quibus conducet Terentius ad sermonem familiarem,&epistolicum. Propter quem Sc elegantiores aliquot Cycerqvis epistolae elegantur. ob metricam vero rationem post enarratam prosodiam, a Catonis distichis ordiri lice-hir. Vel selectis quibusdam ex Marone, Ovidio,Horatio, atq; aliis. Quo pacto puer in omni versuum genere illustre habebit exemplum. Atque haec nunc dicimus -lum, ut liqueat, quomodo optime conse, quamur intelligentiam canonum, de sera

, Π, - ν

24쪽

Qui vero potissimum sunt legendi propter stylum, & ut praeter leolonem requiratur

usus,sive styli exercitatur, postremo a nobis loco exponetur. Etiam jam i mimo multo etiam ante,puta sexenni,vel septen

ni utiIiter censos datum iri chartas tres, . quar uox geographicas: ut inde distinguere discat rres continen tesM in Prima Asiam, Africam, & Europam. In singulis harum nobiliores regiones, dc rqrminos, Primaria'; urbes, velut Romam. Carthaginem, Athenas, S parta. Constantinopolim, Hierosolvma.&c ostendatur ubi Chri lius natus, passus: ubi imperator Germanicus dominetur, ubiTurcicus. ubi cassiliae Rex,ubi Lusitaniae: ubi Rex Gallus, Britannus, DanuS,Polonus,Suecus: ubi pontifex Romanus, ubi sita tellus, arq : urbs,quam ipsi incolimus: & sic in caeteris. Puero scire haec, monstrareq; postea aliis, voluptatem adserer honesta, ac multum lucis in historia, sacra,externa,vereri,nova. Earum sacra

peratur e Sulpitio Severo Romana e FIO-ro. S radii opera elustrato,de caesaribus Sex. Aurelii Vitioris. Externa e J ustino hauria 3ntur. Snppleatur in his caetera ε Buchol-cero,aut Calvisio,vel simili. Ubi vero ad-

epti sumus generalem remporum Omnium

notitiam, ad quod etiam tabulae quaedam

25쪽

34 GER. JOAN. V ossi fchronologicae conserent: adeundi qui su-sus Oninia tractarunt ante alios Livius et qui praeterquam quod pure adeo & perspicue seribat, quoque praecepta, & exempla adseret,quae Dei prouidentiam doCeanr: a

prudentiam augeant moralem,aC Civilem retiam orationes habet in vario admodum argumento profuturas plurimum eloquentiae studiosis. Qui vero fuse de singularum pene gentium imperiis scripserint, alia quadam diatriba persequi myr: unde peti malo, ne sit, quod dici solet Δήβη N, ias cHistoriam excipit Mathesis ac Logice :hinc partim philosophia , tam naturalia, quam civilis , partim eloquentia. Sed qui

doctores vel primi, vel felicius aliis tractarunt, ae curare exponimus libris descien-riarum omnium natura , usu, 8c scriptoribus praecipuis: quos propediem puto lucem visuros. Ouae hactenus diximus ea pertinent ad intelligentiam verborum,& rerum. Praeterea vero opus est, ut sciamus loqui, &scribere pure & perspicue, tum copiose orna- idque. Dixeris, si quis intelligit sermonem Romanum, & loquuturum hunc &scripturum. Sed tape linguam intelligimus . qua loqui nescimus, quia usus abest. Nec si

pure sciamus loqui, eo atque perspicue , atque

26쪽

DE RAT. STUDIOR. IIamue adeo copiose, ornateque id praestare fumus idonei. Haec vero duobus consequi. mur: optimos legendo, & quos legimus imitari . Videndum igitur nunc,sul sint imitandi, Se quomodo imirandi. Ecquis fit imitandus , vocari in dubium non debet e

Quippe, ut dictum, nullus jam populus

el ,qui loquatur latine. Quare veterum Opus lectione qui sermone Romano praestiterum . Sed duo hic alte adere convenit: prius pertinet ad proprietatem votum simplicium, & conjunctarum. Haec ex u

no quopiam disci nequir. Ut falluntur qui

putant haud aliis utendum esse verbis, quam C lcerori ist cum non de omnibus rebus seripserit Cicero : eoque si de re rustica, mili rari, architectonica,aliisque tacendum propterea non fit, alios cogamur adire scriptoresν Nempe Ciceronis imitati nem non ponimus in verbis, sed lineamentis,ia tora orationis forma. Nec quia Cice ronem nomino, eo praescripsero omnibus lectione Tullit,ut unici ducis. Nihil enim invita faciendum Minerva. Suum inremquemque ingenium ad aliud, atque aliud dicendi genus trahit.Sed utcunque diversi sint modi, quibus stylo etiam inveniamus laudem non tamen in iis est iste, si multos imitemur quomodo dictio nunquam sui

27쪽

r6 GE R. Io A N. Vos a IFra est aequabilis,& constans. Unu igitur aliquis imirandus, isque optimus. Nam a

bonum imitemur, non optimum,haud facile evademus boni,quia raro adaequamus, quem nobis aemulandum proposuimas. Meliores autem dare non possumuS,quam

qui vixere Julii ac Augusti remporibus, quales ex profanisTullius, Caesar,Livius: mox M. Seneca, Vellejus, Curtius,Fabius. Unum Autem imitari expedit: vel si quem addere vesimus . is esto quam simillimus, ut si Tullio Fabium addamus. In eo aure, quem imitamur. aliquantulum Aldui esse

debemus: neque ad proprietatem modos Πgularum vocum attendendum: sed etiam conjunctarum: ur quae nomina his illis verbis: Quae verba his vel istis comini-

bus socientur. Urrumque horum sedulo exponit in Thesauro suo Rob. Stephanu S. claudicar vero hac parre toties recoctus Calepinus. ConsiZerandus etiam particu larum usus; de quo Tui sellinus,se Ste* Chius. PerutiIa vero, si, ut in Nomenclato re tuo Iunius voces singulas retulit, atque resolvit ad certas classes : ira etiam faciamus in conjunctis: veluti quae formulae dicendi obtineant jure forensi , quae in mili- rari, quae in rustica,& nautica,aliisque. Ad haec dispiciendum in scriptore, quem uo-

' bis proposuimus, praecipue in Tullio λ

28쪽

D E RAT. STUDIOR. 17. quomodo sententiam ordiarur, continuerii claudata. quo pacto narret, ad aliud trans . Ear,interroget, ratiocinetur : qua ratione exemplis illustret, vel aliena verba proponar, firmet,aut refellat. Atque utile etiam in codice quopiam, summa in pagina tit Iis hujusmodi annotaris , subdere inserius, i qcias formulas invenimus legendo: easque varias, ut major in i mirando copia suppe-xat, neC eadem semper chorda oberrando Pauperrarem nostram prodamus. Et ra

men in formulis ejusmodi, Sephrasi unis versa videndum,a suo, ubi, quando,de qua occasione, quidque dicatur. Nam variat stylus pro genio tum dicentis, turn rem rum,quae dicuntur: aliterque loquimur laepistola, vel sermone familiari, aliter in diti Putationibus aut artibus tradendis e aliter in texenda historia, aliter in concirato,serventique dicendi genere, ut fere in causis forensibus. Imo ne par quidem ratio est in ordinatione. verborum. In epistola senim nisi sorte ob gravitarem argumenti; a Surgere debeamus haud multum solliciti sumus , ne multae concurrant vocales ne multae consonan res asperae, ne multa grandia, aut exilia multa: urcumque ea satius sit misceri . verum subinde aliquis talium neglectus commendat, ideoque ipsa cura est incuria. At in oratione studiota

29쪽

ea sunt observanda : ac praeterea curandum,ut periodica: ac numerosa sit oratio:

adsuescendaeque aures. ur de soni diversitere judicium ferre valeant. Negligi hoc om. 'cium a paedatribis multis solet: sed miras lvenerea addit orarioni, ita ut pro his observatis, aut neglectis eadem oratio haud

eadem videatur. Ex uno Tullio haec optime hauriri diximus superius,cum de Rhetoricosermonis ornatu ageremus. Puei 'autem pΘst selectiores in omni argumento. epistolas. legendae etiam orationes facillores, quales Catilinariae, M ad Caesarem ductae: Postea accedet omnium persecti Γ- ma, pro Milone. 'Etiam ex philosophicis ejus virI quaedam delibanda: ut Laelius, ει lCato: Quosseuuuntur mox aurei meto rum libri. Nam sic eadem opera stylus m.-gna capiet incrementa, & bona pars discem rur philoBphiae moralis: fine cujus nori-rianon constat eloquentia : ur quae philo 'mphiae practicae, ut diximus, sit instru

mentum,

Quos scri plores ad facultatem bene dicendi comparandam imprimis legere Conveniar, satis mihi videor exposuisse. Venio nunc ad alterum capur,quod est de imita- rione, sive exercitatione styli, quae facundiam perficit, imo pene sola arrificem facit. Est vero alia pueris convenientior, alia

30쪽

DE RAT. S T U D I O R, I9 alia maiores exigit vires. Prior est duplex: una, si aliqua ex Tullio, aliove reddas ver-daeula lingua: post aliquod vero dies, modo bene sino expressa de quo, si opus, do-

ctor prius judicium iacter, eadem a puero

lat ine reddantur. Denique ex Tulliano-j rum collatione judicium tiar, quae ama- i, gno illo dicendi magi stro melius dicta sint. quo pacto futurum, ut puer,quasi sub ipso - , Cicerone praesenti proficiat. Posterior exerciratio est, quando puer epistolam , vel historiolam sumit, non disconvenientem

multum suis rebusharque eam muratis aliquibus, suo accommodet instituto. E. G. Cicero varios in epistolis consolatur : ex harum una , vel plutibus consolaturo fas erit sua excerpere , etiam verba tim periodos totas. Sic ex Tullio melius distet lineamenta sermonis Romani, & formare ipsum orationis corpus At majoribus jam viribus est opus, quando in argumento multum diverso imitatio fit,eaque instituitur,ut non alteri pene omnia,sed multa etiam nobis debeantur: 8e uuae ex altero desumpta, ea etiam nostra plane videan rur, quia, ut artificiosi fures solent, iis novam plane sormam tribuimus. Caeterum eum initio quia in hoc exercetur, satius est pauca scribere, & tardis: non vero accipe-ie, quae statim se offerunt: sed quaerere