Gerardi Io. Vossy et aliorum Dissertationes de studiis bene instituendis

311쪽

ons ru D. IUR. DISSERTA T. Sed spes susten rabar, & ordine sucecdebant, qui sic adscripti: ut hodie in bene fictorum collatione Principes quidam usurpant. Athenaeus denique hujus donationis a Principe etiam meminit: ubi ait 'Pancratem quemdam poetam , ingeniose Hadriano adulatum de Antinoo fluo : atque ille,

tiuncula , cibum in Mus eo illi gratificatuου ess. Atque haec Strabo aliique super loco & in

stituto : licet addere, non vacuam Omnino

aut otiolam ibi vitam vixisse s qui possent viri bono publico nati p) sed aut scripsisse,

aut disseruiste recitasse. Ita Spartianus tradit , Hadrianum Alexandria in Mus eo

multa3 qussiones Prosessoribu3 proposwse , aut proposit as d/ssoluisse. Adde Suetonium,

in Claudio l: qui de Mus eum hoc, altero addito , adauxit: at certi libri ibi quo rannis recitarentur. Desino. DUX ILLUST R IS SI M E. S te e mapnis . ad omniam a Ena natum, horror viam hanc verae lauin

dis porto insiliere, de libris litterisque

propa vandis aeternitati tuum nomen cou secrare.

312쪽

266 HERMANNI VULT EII

ST UDIO JURIS

DISSERTATIO.

scientiarum 8e disciplinarum , .it & jurisprudentiae vis Omnis atque studium in duobus illis positum est, incognitione nimirum , e jusdemque usu: de quibus illa ingenii potissimum est , hic judicii : tametsi uirumque illud simul M ingenium & judiciam . suo tamen quodque modo desiderer. Codnitio autem cum sit comem plationi , in generali 3, arque, ut ita dicam, in abstracto h. e. io rebus a gerendo remotis , . artiumque , quae tractata tur, praeceptis Dccupara est: Usus vero

cum efficientiae aliculus sit , in specialibus atque, ur ita dicam , in concreto, hoe est. id rebus perendis maxime spectatur. Atque illa cum sola sit, usus is est . qui res incognitiane positas rebus in actio ast versentibus accommodat , de coniungendo istas quomodo illae ad has affectae sint, demonstrat. Cui consequens illud est, ut ii cognitio te usus conjuncta sint, is qui

313쪽

STUD. IUR. DIssERTA T. 267 utrumque habet, scientiae istius sive disci plinae sit 8e dicatur arti sex. Cognitio enim ut sine usu aliqua esse possit, vix ramen est , ut cuiquam nisi illi, qui rei cynitionem habet, utilis sit : at usus sine cognitione incertus, dixerim fere etiam nullus.

Sed cognitio quidem , ut habeatur, prior est ; usus vero cognitionem illam excipit, at in applicando cognitio est usu posterior. Quo retpexerunt iurisconsulti, cum dixerunt ex facto jus sumi ', hoc est, tum demum, quid juris sit, aut de jure Jurisconsul rum respondere, si de eo , quod factum e ste dicitur, de de cujus jure quaeritur , legiri me apparear. Tum enim id, quod in generali juris cognitione sive idea est, ad speciem accommodatur, de jus quod cognitione te natura sua est generale, in usu de ex accidenti fit speciale. Quod cum in omnibus scientiis disciplinis, ut ab initio dictum est, illas docentibus de discentibus sit obvium , tum vero in ea arte quae est de jure 8e aequitate, est manifestissimum. Ut enim finem juris prudentiae propositum sine cognitione quis assequatur fieri nequit , ut Vero quis jurisprudentiae cognitionem habeat, nec tamen istam ad finem M E arti

314쪽

168 HERMAMNI VULT EI Iarti illi propositum a commodet, vix est ut is Iurisconsulti nomen mereatur '. Na rura ubi finem suum assecuta est , per feehaelle dicitur : ita juri rudentia rum demum perfecta suerit in eo , si quae in illius co nitione squar posita ad communem Reipubl. utilit, rem, sive publice id sat si ave privatim, reserat. Iuri larudentiae enim finis est aequiras, & justitiae in communi vitae societate conservario, quem illi, qui solis sibi sapiunt, non attingunt. At que haec jurisprudentiam revera nobis colastituunt unicam ; tametsi ex eo, quod essent, atque etiamnum snt, qui usu ne-

glecto cognitionem praeseranr, se vicissim qui cognitione postpostra usum sectentur neutri sane felices satis, aut jurisconsultorum nomine digni factum sir,ut jurisprudentia illorum theorica . cujus studiosi Theorici dicuntur horum practica, ex qPapracticorum de pragmaticorum appella. aio, quamvis illa magis sit eorum, qui cognitionem & usum simul conjunxerunt) appellata fuerir. Verum illi sibi solis fortasse profuerint, quamvis ne hoc quidem

cie. r. de orae iuristonsultum his verbis in persona Mntonii desinite Si quareretur , inquit quisinam

jurisico tali in υere nominaretur, cum dicerem qui

Legum se consuetudinis ejus, qua priυati in rivi Iate uterentur . se ad respondendum 9 ad agendum se ad cavendum periιus egre.

315쪽

D F S T U D. Iu R. Di s s E R T A r . 269dem satis plenezhi non sibi sed aliis,atque aliis etiam illis casu magis . quam judicio. Quorum autem studium in utraq. illa est .

hi demum sunt te dicuntur revela Iuril- consulti. Theoricorum an PragmaticorumqUalitatem illis addas, nihil in rei est. Tam enim aequiras di iustitia , ex earum rerum numero sunr , quae referuntur ad aliud, ut

eleganter docuit Aristoteles ' , Se post eum Ulpianus noster h. Ulpinu move securus Justinianus imperator '', iuris prudentiam non sola justi atq; injusti icientia definiens, sed praeterea ei notitiam rerum divinarum arque humnarum tribuens , mulioq; accurarius Ulpianus idem a Iibi 4 amrmans, Iurisconsultos non ilum boni& aequi notitiam profiteri, verum etiam licitum ab illicito d scernere , oesuum ab iniquo separare, veramque philosophiam sid est, quae cum publice tum privatim hu- V .Α, .manae societati commoda asserat, non simulatam, hoc est, quae in nuda & sola contemplario ne consistat, arque Ierum inanium & subtilium magis, quam utilium disputationes persequatur, a me stare. Hanc ob causam Ars juris sive aequi, non tam juris scientiae, quae rerum est universalium

316쪽

α7o HERMAMMI VULT EI I& in contemplatione posita, quam jg se

Prudentiae, quae rerum est sin Eularium . de in usu agendoque consistens, nomen sortita est, utpote quod actionu magis singulares respiciat, quam rerum universalium Cognitionem , quae in se quidem hominis , in quo est animum perfi ziar , aliis vero sit inutilis. Atque inde etiam illud est . ut qui artem illam profitentur , praeterquam quod appellantur juris autores ' , juris conditores . . juris interpretes . juris in-rerpretatos 4, juris periti ', in quibus tamen adpellationibus usus etiam aliquis, quamvis non ille, quem nos desideramus,

id est ) dicantur etiam jurisconsulti L, jurisprudentes , g viri prudentes h , 8e absolute prudentes. ' Unde tam a cognitione , quam ab usu iuris-recte desinimus juris consultum virum bonum legum atque morum ad respondendum atque interpre-

317쪽

gnitionis magis est, respondere usus : quihus duobus capitibus omne omnino juris. tonsulti ossicium absolvitur. Ira duae nobis studii juris partes con stituunrur , quarum prior ad juris cognitionem pertinet, posterior ad ejusdem usum : ex qua utraque

simul conjuncta studium illud rotum con flatur, ut si alterutra illa sola sit, studium de quo agimus , imperfectum esse exinde

liquido appareat. Porro iuris eo nitio ea juris historia repetenda est, historta aurem illa bona sui parre arte est comprehensa: ars vero praecepta comices, de cujus di ficultate conque stio vetus quidem est, sed si artem ipsam inruearis, minus vera, si ho mines, qui artem illam tractarunt non aristificiose, serissima. Quod enim natura sua erat facile , id vicio hominum factum est dissicile, qua de re dicendi locus eri r alius. Praecepta arris iuris scripta narrim sunt . parrim non scripta. Scripra illis libris con . tinenturi, quOS vulgo Corpus iuris vocamus , de quod in libros illos mutra arque varia relasa si ur, quae si per se cori siderentur, sint tanquam membra, si conjunctim, corpus constituant ex diversis illis membris tanquam compositum. Hi s. additae sunt postea. Con sti turiones Imper. Ro-- M ia, in para ne juru

318쪽

272 HERMANNI VuLT EJIman. in comitiis pro occasione, necessitate ira postulante Promulgarae. Atque haec praecepta ita artis. sunt proprie. Non scripta in consuetudinibus & aequitare Iconsithun r, quae minus proprie, de non nisi significatione latiori artis nomine

comprehenduntur. L bra juris non fuerunt omni tempore uni uim odi. Fuerunt enim

alii ante Iustiniani. Imper. tempora, alii illisti uiano compositi , alii denique post eos vel ab Imperatoribus Iustiniano posterioribus , vel a 'poati fidibus Romanis consecti. In hoc tamen priores illi ornaes ab Imperatoribus facti conveniunr, ut sint de jure civili, posteriores vero a Pontifici.

bus facti de jure Canoaleo. Ex quo duplices juris libri profecti sunt, juris nimirum Civilis , Se juris Canonici, de quibus utrisque sigillatim nunc dicendum est. Libris juris Civilis continetur ius civile, id e ih. jus illud , quo civitas Romana vel alta

quando usa est , vel etiamnum utitur'. Cujus capita multa sunt , partim ab ipso populo Romano primum inventa de introductλ, partim a natura dictata, a Ro- m ni S autem approbata, informata, &ad usum Rei puri Romanae accommodata. Intelligitur autem civitas ROmὶna, non , quae moenibus, sed quia ejus imperio con-

319쪽

'DC STUD. Iun. DISSERTA T. 2 7 tineatur, quae ab initio fuit ad gustior ' , mox 8c successu temporis, D Eo ita ordinante , amplior , ut universum sere terraiarum orbem, atq; in hoc etiam Germaniam, complecteretur. Mus Iuris origine de progressum Pomponius t , vel, ut nonnullis videtur. Tribonianus sub nomine Pomponii attigit magis, quam exposuit. Quod Omne ex triplici illo Imperii Romani statu, qui dum illud stetir, lair, dijudicandum esse arbitror, quorum Primus fuit regius , alter popularis, & tertius Caesareus si ve Imperatorius. REGI Us status annis duravit ccx L Iv. t sub regibus septem, de cujus jure etsi nillil in libris nostris ex rer, hoc tamen ex priaci p. leg. 2. is de orig. juris app/rer, initio ad arbitrium Romuli regis primi, a quo urba ortum suum habuit, omnia gubernata, Se postmodum tam ab ipso Romulo , quam ipsum insequentibus resibus leges latas suisse, quas Sext. Papirius in librum quendam retulerir, ex quo jus illud jus civile VP IMANUM, Dimirum no ab autore ejus, sed a collectore dictum fueriti cum regibus exactis exacta etiam sunt leges ipsorum , annisque viginti. Romani iterum incerto de no stri o jure

320쪽

usi sunt, quae res cum simultates de discor dias maximas , attestante Id Dionysio Halicarnasseo , ceterisque antiquitarum Romanarum scriptoribus, excitaret, decretum factum est, de Decemviris in Graeciam ablegandis , inde & maxime: Athenis atque Lacedaemone ' , quarum urbium Respublicae omnium opinione virorum leprudentia & fortitudine,eo tempore erant florentissimae , petitum jura atque leges . quae statui rei Romanae viderentur esse convenientissimae. Haec jura atque has le-. ges inde allatas Decemviri decem tabulis concluserunt quibus de isto jure , quod Romani ipsi constituissent, additae sunt duae aliae, ataue ita facta Xi I , quae fecundum quidem jus ciste post Papirianum illud constituunt, verum ex numero illo satque adeo ex accidenti peculiari voce dicebantur LEGES XII. TABULARUM,& distinctionis causa interpretationes Sedisputationes jurisconsultorum ad tabulas illas factae speciali nomine jus Civit Eappellabantur 1, quod ita videtur fuisse

quasi Tertium. ACCESSERUNT ad eas rem poris successu senatusconsulta. plebi

scita & Magistratuum edicta, quibus quod legi XII. tabul. deerat supplebatur , aut quid