장음표시 사용
2쪽
Quae in hoc primo opusculo continentur,
DE CONSCIENTIA DUBIA, ET SCRUPULOSA.
QUAESTIO PRIMA.Αn , & quale peccatum sit cum conscientia dubia op rari P rART. r. mid, ct quotvlex sit Conscientia aART. II. id, o quoiuplex sit Conscientia dubia Z ηART. LII. - cum conscientia dubia liceat operari ART. IV. An peccet, qui eum conscientia perplexa opera tu I OART. v. Asaia peccatum sit eum conscientia pramee d bia operari 23 ART ULT. Utrum dubiam dicatur possivum, an negatrivum , quando utrinque sunt aquales rationes cina
ca factum Z rs I AEST IO ILAn in dubio praevaleat possessio in materia iustitiare ag
3쪽
quutum sit Z 37ART. ULT. Plurima relabres euotiones ex dictis res
Utrum in dubio praevaleat possessio etiam in materia aliarum virtutum a Jultitiae sART. I. An in omni materia potior fit in dabis eanditio Possidentis P ibid.ART. II. Traduntur regula ad dignoscendum , pro φησ pane flet in dubiis posset n
De Conscientia dubia in materia Legis, aut Praecepti.
λRT. t. Num teneamur obedire in dubis, an extet Lex e si ART. II. Enodantur nonnulla ad Epichejam spectantia .
ART. ID. Teneamur ne pberire in dubio , an res praeceis
R . IV. An etiam Rel io .s obedire teneatur , in P bis , an res pracepta potestatem pracipientis emeerit Z ' . . D
4쪽
MT. vi. Teneamurn obedire , s probabile sit , rem prae tam esse illicitam ART. D. An teneatur subdituι obedire , quando dubium est de regitima potesate Superioris ART. ULT. Expediuntur, qua supersunt in 'eadem mate-
U AESTIO V. -- De Conscientia dubia in materia Dispensationum, & Privilegiorum. ART. I. Strictene, an late in dubio interpretanda μ dispensiis , ct potesas dispensan iὶ . . ibid.ΑRT. Ir. In dubio, Nam dispensatio fit vatio, quid Getae Mum Z ' ' ART. I r. mundane fit irrita dispensatis , I depr-m
datur, Pνalarum non potu se dispen re 86ART. I v. aeuomodo Privi Iegium in dubio interpretandum
QUAESTIO VI. De Conscientia dubia in materia Voti , aut Iuramenti. 'I
ART. I. Utrum in dubio voti, iuramenti, o promissisnti detur obligatio ea adimplendi ibid.
ART. II. Utrum teneatur vovens ponere unam partem rei
promissa , si non potes alteram , in dubio , num stramque voverit copulative, an divi e t fg A . m. Utrum in dubio , an votum ante pubertatem
5쪽
De Conscientia dubia in materia Sacramentorum , &Censurarum. IO3 ART. I. De dubiis ia Sacramenta pertinentibus. ibid.ART. II. De dubiis ad Censuras, ct Irregularitatem spe
De conscientia Scrupulosa. IIIART. r. id, ct quos actus involvat scrupatus ibid.
6쪽
De Conscientia Dubia, & Scrupulosa.
plurima paucis perpendantur ad universam Theologiam .m N ΜOralem spectantia, explanabimus, quae ad Conscientiam dubiam pertinent ; ubi summatim delibabimus , quae de conscientia scrupulosa passim Doctores disputant . Omittimus tamen de Conscientia universim as ere , ne in suantionibus de probabili , in quibus nunc ingenia desudant , ut fere accidit, haereamus . Post definitionem itaque conscientiae quaeremus, Primo, qualiter peccetur operando cum dubia conscientia λ Deinde, Dum in dubio praevaleat possessio in materia iustitiae Z Tertio, num etiam in materia aliarum virtutum melior fit in dubio conditio Possidentis P Quod deinceps in materia praecipuarum virtutum in Particulari examinabimus , inquirentes praesertim , quid licitum sit
in dubio legis P Quid in dubio Dispensationis, ac Privilegii ρ Quid in dubio Votist Quid in dubiis ad Sacramenta spectantibus Quid
in dubietate circa Censeras, & Irregularitatem Ac demum inquiremus quae syectant ad Conscientiam Scrupulosam i In quibus Gmnibus uberrima disceptandi seges exundat.
An, & quale peccatum sit cum Conscientia dubia Operari P
PRaemittimus quae ad definitionem . ac divisionem tum Conscientiae univerasim, tum etiam conscientiae dubiae in specie pertinent; ut deinde ad duplex quaesitum propositim descendamus.
7쪽
s uastio I. Articulus I. ARTICULUS T. Quid, & quomplex fit conscientia
quid facundum , ct quid 'giem dum D; ct ideo es proxima reguin
II. In quo disert a Syniberes 3 III. Triplex es conscientia actus ; sed praecipuus, sitne aliquid faciendum,
necne λIV. In quinque membra conscientia dia viditur , in Rectam , Erroneam, Probabilem , Dubiam, oe Scrupul
V. QMid fit conscientia speculativa γid practica λ Et quomodo circa idem spe discordent. VI. Quomodo possit conscientia tutior diaca minus probab/lis, ima or improbabilis . pra cst scientia minus tuta' Ι. I nominis etymolosiam spera ctemus, Conscientia est, quus Cordis scientia ; quod indicavit H ratius , dicens, Hic murus ahenos esto, Fit conscire Mi, nulla pauescere culpa. Definitur tamen a Sancti. lib. I. cap.
s. quod sit Iudicium, quo aliquid honum , aut malum esse judicamus, seu est Actus intellectus practici dictantis aliquid hic, & nunc esse faciendum ,
utpote bonum, ac honestum, aut esse iugicndum, utpote mesum. ac lati ne itum. Unde quamvis lex , sive naturalis, sive divin , . siri humana sit regula remota nostrarum Operationum, proxima Iauacia Tegula , ac veluti prun ae regulae buccina est dictamen x tionis, seu judicium conscientiae, prinponens voluntati objectum , vel tamquam honestum , & prosequendum. vel tanquam turpe , oc fugiendum scum enim voluntas fit potentia Meca, ut libere operetur, indiget hoc praevio rationis judicio repraesentante limnestatem, aut inhonestatem operati
nis ; & ideo hujusimodi dictamen dicis
tur proxima regula humanarum operationum. Ex quo fit, Operantem contra illud semper peccare; per hoc enim, quod operetur contra proximam regulam humanae actionis , operatur contra legem aeternam Dei, cujus illa
II. Differt conscientia a syntheresi. quod haec versatur circa prima principia Practica, v. g. Quoci tibi non vis. alteri ne feceris, Pedurium est inli nestum &c. Conscientia vero est cir ca conclusiones particulares, dictans V. g. Periurium hic, & nunc esse illicitum t Sicut enim in speculabilibus is praeter habitum, qui dicitur Intellectus. qui est habitus primorum principiorum. v. g. Non poteit idem esse, & non es.se. datur habitus, qui dicitur Scientia.
quae versetur circa conciusiones ex Priamis principiis deductas; ita in agibiliabus, seu in intellectu practico . praeter syntheresim . datur conscientia, quae versetur circa conclusiones practico . per reflexionem ad principia illa tuin versalia, quae spectant ad syntheresim III. Triplex est conscientiae actus ex D. Th. I. a. q. 79. art. I . PrimuS, quo judicamus aliquid secisse, aut non fecisse , juxta illud Eccles T. Sst con sc crura tua. quia re tu crebro malediis xisti aliis; hinc si spectemus talem Dctum, conscientia dicitur testificari, ut ad Rom. p. 9 s--ι- - 'eia δε εσconscientia mea in Spiritu Sancto: -- de illud effatum, Conscientia mille te stes. Secundus est, judicare, rectene, an secus aliquid secerimus p qui actus, cum accuset, aut excuset, redarguat, Wmordeat, dici potest conscientiae ex-atanatio. Tertius est judicare, sit ne aliquid faciendum, necne p Secundum quem actum dicitur conscientia ligure, vel mitigare . cum non possit citra culpam voluntas adversus hoc disctamen divertere S in quo sensit dicis
8쪽
tur ad Rom. Iq. Omne quod non es ex fide, peccatum es et Seu , quoi non est secundum dictamen conscientiae , sive ex credulitate, quod liceat, est pe catum ; ut exponit Glossa communiter a Sanctis Patribus recepta . De hoc ultimo conscientiae actu presentes quaestiones instituuntur . IV. Porro iuxta hanc acceptionem communiter in quinque membra dividitur Conscientia, videlicet in Rectam, seu Certam. Erroneam, Probabilem, seu opinativam, Dubiam, atque Scrupulosam. Et ratio divisionis est, quia
iudicium practicum dictans hic , &nunc esse aliquid faciendum, aut omi tendum, deductum per modum conclusionis ex primis principiis *ntherescos , vel est certum, vel errat, vel Pinatur . vel dubitat, vel scrupulis angitur, quia scilicet assentitur uni particum sormidine, & anxietate orta ex levibus causis, non ex ulla ratione Pr habili : Scrupulosi enim ibi trepidant timore, ubi non est timor . Merollacum aliis ad conscientiam dubiam reis ducit suspicantem , per quam intellectus in alteram contradictionis partem inclinat, sed neutri assentitur: Conscientia vero temeraria ad certam videtur reduci, si sit consormis objecto, ad erroneam vero , si difformis r Ad du-hiam etiam reducitur conscientia perplexa ; quando scilicet intellectus ain
Prehendit utramque Partem contracti-ctionis esse peccatum.
V. Subdividitur conscientia in Speculativam, & Practicam . Speculativa dicitur, quando dictat, seu judicat , liquid secundum se spectatum. & praesemdendo a circumstantiis esse licitum. vel illicitum, v. g. si dicat, depositum esse restituendum domino . Practica vero dicitur , quae dictat aliquid spectatis omnibus circumstantiis esse licurum, Rut non, v. g gladium non e se restituendum domino hirtoso. Nos
de hujusmodi conscientia practica in praesenti agimus, iniae simpliciter, &complete practica est: Nam quae d ctat
honestam, vel inhonestam esse aliquam operationem ut sic, v. g. mendacium esse turpe, licet possit etiam dici practica , tamen non est complete talis ,& ideo dici solet speculativa; quae vero complete est practica , dici solet vel practice practica, vel practice a solute ; & haec est proxima regula humanorum actuum. Dicitur etiam coim
scientia speculativa, quae judicat de v,
lore actus, videlicet de valore Contra- S. sacramenti &c., v. g. quae dicit Absolutionem datam moribundo cum signis dubiis conficere validum Sacra mentum ; Practica autem dicitur , quae
dictae hujusmodi absolutionem hic, &nune in casu necessitatis licite conferri posse. Ex quibus constat. conscientiam speculativam saepe a practica dio cordare; ut si speculativa dictet illic
tum esse rapere rem alienam , quia scilicet consideratur objectum depura tum a circumstantiis Practica vero
dictet, licitum esse m1hi hic, &nunc rapere rem alienam, quia scilicet extreme illa indigeo; nam quod in communi reputatur illicitum, ut est occudere Innocentem , potest ex aliqua circumstantia non solum esse licitum. sed etiam praeceptum, ut fuit Abrahae praecepta occisio filii innocentis. Subdividitur etiam conscientia in se mittentem, & obligantem. Illa dictati sine peccato poni posse, aut omitti Perationem, v. g. ambulationem; Ista obligat ad operationem aliquam P
nendam , aut omittendam ; unde conscientia obligans iterum subdividitur in Praecipientem. & Prohibentem. VI. Rursus Conscientia alia dicimr
Tuta, seu tutior, alia Minus tuta. Est autem conscientia tuta, quae nullatenus est cxposita periculo peccandi , ne materialiter quidem, ut quae dictat, contritionem esse adhibendam in S, cramento Poenitentiae, vel re stitue ndam Λ a cile Dio
9쪽
η . I Articulas II. - esse rem, quae possidetur . in dubio ,
an sit aliena. Minus tuta est, quae est exposita periculo peccandi materies, ter, gi quae dictat, Attritionem licute adhiberi in Sacramento Poenitentiae: & posse licite retineri rem po sessam in dubio, an sit aliena. Ex quo Latet , conscientiam tutam posse huere minorem probabilitatem , quam habeat minus tuta , imo posse esse simpliciter improbabilem: Contra vero conscientiam minus tutam posse e se probabiliorem prae tutiori . immo posse esse moraliter certam , ut est conscientia. quae dictat, licite adhiberi
in Sacramento Poenitentiae attritionem supernaturalem ; Quod maxime notandum , ut apte explicetur prima er positio damnata ab Innoc. XI. , ubi dicitur : Non es illicitum in Sacramentis conferendis sequi opinionem probabilem
de valore Sacramenti , retrua tutiore r
pet hoc enim quod illicitum sit sequi
opinionem probabilem de valore S, cramenti , relicta tutiore, non fit, quod
sit illicitum sequi opinionem probabie
insimam. . seu moraliter certam sui est v. g. opinio de licite adhibenda attritione in Sacramento Poenitentiae, aut de licite conserenda absolutione , cum
jurisdictione probabili. relicta tutioreoprosita; qualis est de adhibenda comuitione ex necessitate , de de illicita absolutione absque certa jurisdictione directa; Etenim moraliter certum est, aut fallem probabilissimum, quod habens jurisdictionem probabilem directam habeat certam. reflexam; quatenus incredibile est, nolle Ecclesiam benignissimam parentem silpplere desectum jurisdictionis , si sorte abestet in eo, qui absolvit cum jurisdictione
probabili, hoc exigente bono communi : Sicut in omnium sententia posito errore communi , & titulo colorato
suppletur jurisdictio,. si abestet propter bonum commune . ex leg Barbarius de Ossic. . Eramn Quod autem liceat sequi opinionem probabilissimam, relicta tu tiori . constat ex Prop. 3. damnata ab Alex. VIII., quae dicit : sicei aut opinionem vel inter Probabiles pr stabilissmam. . Demum Conscientia Recta vel est evidens evidentia sive . morali , sive
physica, sive metaphysica; vel est o scura ut si certa sit ex fide divina
vel invincibiliter erronea , vel erro nea vincibiliter, & culpabiliter, vel est. ut diximus, temeraria, quae scilicet te vibus nititur fundamentiS..
Quid, & quotuplex sit Conscientia dubia λL. In quo differant Scientia. . Error, o panis, Dubium, Suspicio, G Scrupulus '
cetur conscientia dubia pIII. Videtur esse infidelis , non sum in in fide es dubius formaliter , se etiam q i objectime , suspendendo
deliberate omnem assensum Explicatur mitialex conscientia du hia divisis.
V. In dubιo facti quid presumendum δVI. Conscientsa - qua est actus intellectu . dicisur bona, vel mala. selum per
denominationem ab ..actu voluntat16.
qui ab ea cretitur. I. T Isterunt in re nostra, quale
I nus conscientiam dividunt ..ut notat Nav. in cap. Si quis de Po nit., Scientia. Error, opinio, Dubium , Suspicio, & Scrupulus: Scientia enim est judicium certum saltem moraliter de rebus agendis, ortum aut ex princiis piis certis, aut ex estectibus . vel aliis signis demonstrativis , unde non sit rudentis tunc dubitare in molestius enim sciri factum dicitur, quando de eo non dubitatur,. ut colligitur e leg Diuiligod by GO le
10쪽
eg. 2 do myua WAυia arcenda. V nde in cap. I. prasentia da sponsat. dicitur constare de morie conjugis , quando unicus testis adiuerit: Error est iudicium de rebus agendis di sirme suo objecto. opinio est assensius uni particum formidine de opposito; nititur enim mediis probabilibus, vel auctoritate alicujus fide digni t Quia tamen saltem radicaliter formidat de pa te opposita, ideo opinio aliquid dubii participare censetur, & vocari solet dubium positivum. Dubium vero a solute dictum, seu dubium negativum est potius suspensio assensius, de dissem sus ; quia intellectus post rationes mirinque perpensas neutra parti assentitur. & m neutram inclinat, sed manet omnino anceps, ac si pensis. Suspicio est paritcr suspensio judicii, sed
cum inclinatione intellectus ad alteram
pariem; di per hoc differt a dubio,
pulus judicio ccreo, vel opinativo asdit formidinem quandam de parte op
osita omnino tenuem, ortam aut ex
vibus fundamentiS, aut ex magnis in specie, sed parum aestimandis ; ut siquis certo , aut probabiliter judicans subjecisse clavibus peccata sua, & suae obligationi satisfecisse , adhuc anxius est, & suspicatur, aut formidat ex levibus motivis . quod non fatisfecerit . II. Ex dictis constat dubium presse sumptum esse potius privationem comstientiae, quam conscientiam : cum conscientia sit judicium practicum intellectus de honestate, vel inhonestate
prationis, & dubium sit suspensito cuisiscumque judicii , tam vilirmativi, quam negativi ; communiter tamen hanc judicii si pensionem conscientiam dubiam appellant; quia quamvis intel- Iectus in tali dubio haereat anceps ci ca Operationis honestatem, vel inii ncitatem , adhuc reflexe solet judicare . se esse in tali dubio . ac siuspemsione judicii directi et quare hujunim
di judicium reflexum appellari optime potest conscientia , & quidem dubia, non formaliter . sed objective . quatenus huiusinodi judicium , quod in se est certum, sertur in illam dubietatem,stu suspensionem judicii directi, tanquam in suum objectum . III. Disputant Doctores, an regulariter in ordine ad praxim eosdem essectus liabeat conscientia sormaliter dubia, quae omne judicium suspendat, de dubia objective, quae scilicet reflexe judicet se tu dubio versati λ Negant SancheZ lib. a. cap. 7. Vasq. Fi Llluc. . putantes. quod solum objective dubius in fide sit infidelis, & haeret, cus; non vero dubius sormaliter : Si enim proposita fidei propositione i tellectus judicet, rem illam non esse certam, procul dubio est haereticus . at si perpensis hic inde rationibus.
stupensus naereat, .non videtur dicendus stricte haereticus , & haereticorum Poenas incurrere. Sed oppositum d cet Suar. dise. 19. de fid. Seci. q. putans ctiam esse proprie haereticum, qui deliberate , & pertinaciter dubitat de robus fidei, suspendendo omnem Gsensium, atque adeo haereticorum PQ
IV. Triplex est Conscientiae Dubiae divisio celebris, videlicet in Positivam,& Negativam. in Speculativam, & Pr incam , in Dubiam dubietate iuris, &Dubietate facti . Positive dubia ha tur , Mando utrinque sunt rationes probabileS, & utrique parti contradictionis potest intellectus probabiliter adhaerere; ut quando ita adhaeret pinando uni parti, ut λrmidet de autera. Conscientia vero dubia negative . de qua in praesenti. est stupensio judicii relate aci operationis honesta tem, vel ob desectum rationum . seu messiorum assentiendi sicut quando dubitamus, utrum astra sint paria λ vel ob mediorum utrinque aequalit,tem ; ut si duo testcntur , conjugem