De imaginatione disquisitio ex Aristotelis libris repetita [microform]

31쪽

natiuae ratione, quam Vis imaginandi equitur, satis plane X-plicata, Videamu nunc utrum Omnia, quibus nos sontisendi facultas, animantia habeant etiam imaginationem necne. Quum imaginationem eam esse animae actionem XpOSuerim VS, qua imagine nobis XSistant e. Num SenSuum instrumentorum assectiones non vi mentis adhibita sinieli mi B0wussissein in aliquod intellegibile vertantur ae menti ipsi tamquam imagineS rerum obieetarum praebeantur, primum quaerendum esse idetur, num omnibus animantibus sentiendi facultate praeditis eae, quibus illud fieri possit conditi0nus adha0reant. Ex Aristotelis libris de anima elucet omnia animalia, ne uno quidem XC0pto, etSi non omne SenSUS eum certe Sensum habere opus esse quo re obieeta contreetent ac sentiant. ληβὶ Qua si non ita sese haberent, animal, quippe quod, ut Vitam Suam OnSerVet, praecipue Suum pSiu corpii tactu sentire posse debeat, neque cibum apprehendere neque ea, quae ii noxia atque inimica sunt fugere posset Accedit, quod animalibus etiam guStum, tamquam genu qu0ddam tactu sentiendi, inesse necesso si Iam vero X Aristoteli Scriptis lucet ex ius iudicio sensuum instrumentorum assectione aere, qui in nos οι Sit, indeque Sanguine qui in Veni circumfluat ad cor vel simile, ληβ quo nullum animal prorsu carere OSSit perduei Non omnes autem asseeti0nes quasi imagine usque ad menteni penetrare, Sed eas tantum, quae 'ati Vehementer rebus obiectis sint exuitutae, iam Supra XΡ0Suimus, itemque non VeriSimile esse assectiones illas in s0nsuum instrumentis ipsis permunere. ληλὶ Sed quaeritur omnibusno in animalibu Sensuum instrumentorum quaedam assectiones imagine fiant, etiamsi nonnullae magi tenue assectiones quasi in imaginus non mutentur. Illii l

luain obScura, tibi OStra in diSquiSiti in accuratius perluStrata atquo in-VeStigata, et Spicua erunt, inpriniis qui fieri 90SSit, ut αἰ- i mr volimagine Segregatini tibi Dianoant.

πάντων δισπερ ειροται ἐν τοῖς περὶ αἰσθησεως τεινουσι προς τρὶ καρῖαν, τοῖς δε μῆ χονοι καοδέαν προς ο ἀνάλογον.

- ii suri 0stis si Aristoteles ipso, qui docet, nullum appetitum Sine imaginibus inveniri. Quum vero omnibus animalibus illum quidem appetitum inesse pus Sit, quo et cibum apprehendant et inimica noxiaque fugiant, iis etiam imaginus et cibi et inimicorum noxiorumque tribuendae Sunt, niSi forte quisquam putet animalia omnibus rebus inimicis, quae impendeant, Carere atque ab omnibus partibus copi0Se et semper cibo circumdata esse, ita ut tangendi et gustandi sensus per se ad Vitam eorum OnServandam Sufficere possint ληβ Ρra0t0r0a Aristotel0sir λ)explanavit in omnibit animalissimis V tas sensitivam imaginationem, φαντασίαν αι G 'ητικὴν inesse; in te officitur, iis locis λ 'ist tibiis non munia animalia imminutionem habere contenditur, illam alteram imaginationem βουλιυrικὴν vel νοητικὴν ab Aristotele dici. Quibus opposita esse videntur quae supra diSSeruimus: Sensuum instrumentorum asseetiones nullo alio modo quam vi intollectuali adhibita imagin0s fieri posse, ita ut, quibu animalibus imaginatio insessot, iis etiam intelloetum aliquem, Sicut

hominibu νουν Ποιγὶτικον, tribuendum SSe opus esSet. Non tamen arbitrari debemus eam animalium vim intell0ctualem, qua iis imagines XSistant, eandem esse ae νουν ποινὶ τικὴν lominum, sed illud dumtaxat iure contendi posse videtur, animalium quoque animae in quandam Superiorem et quasi intellectualem ineSSe, euiu actione imagine unimalibus XSistant. Iam Si ea, quae Supra XplicaVimus, perSpeXeri perSUIS Um hab0bis ex Aristotelis sentωti omnibus animalibus φανrασίαν iueSS αἰσθητικὴν ab eaque φανrασίαν λογιστικὴν ii e IOD-λευτικὴν discrimine esurari de am 433' 29 ψανrασία diri ἄσα ν λογισrικὰ si αισ1' ι τικί . Itaque quae a Froudenthalio i i)dicuntur , Au dem amen cyανrασι λογιστικὴ de liουλευrικὴ

32쪽

ορεξις, quae motum moderatur, proficiscitur Quare factum est, ut φαντασι λογισrικη et αἰσδ ικὴ dirimeretur Illa rationes, quae tamquam computatione ducuntur, sive grata Sive odiosa

specio induit, ut facilius aut ad Xpetendum aut ad fugiendum impellant; haec, quae a Sensibus tradita accepit, qua Si propria facit, ut rurSu ad agendum incitare possint. Quare si ab uno impersectorum animalium Sensu cupido jXcitari poteSt, quaeritur, an in his ipsis imperfectis imaginatio statui possit. ictit indefinito et incerto modo moventur, ita et eorum imaginatio utpote motus causa indefinita iudicanda est in universum recte dicuntur; at φαντασία βουλευτικὴ et φανrασία αἰσ1

acute, altera ab altera, egregantur. Una enim genere quidem esti δῆν vis Iανrασίας ob νον rικῆς et Ἀωδητικῆς, modi lautem imaginandi Vel φαντασματων genera diverSa recte habentur. Nam si ea assecti0ne materiae corporiS, SiVe Sanguinem v sus Sensuum instrumenti SuScitatum SiVe erVOS putaS, quae

foris affectiones, ita rebit obiectis non praesentibus, Sed absen- tibiis i. e. SenStis aliqua percotione αρι modo aut iam pridem accepi excitant tr in intellectuale versae, adhibita vi aliqua animae, tumst tam rei lim imagines menti tuae praebentiu ea imα-

S. λογιστικὴν iis quos attulimus locis non dico adumbratum sed disertis verbis Xplicatun esse invenias. Sed aliis quoque et 130rmultis locis illud discrimen factum etsi primis tantum quasi lineis designatum Ss vides. i. 'iSed quum μνήμας et φανrύσματα quaedam quodammodo inter se cohaerere intellegas, ita ut intor illa nullum sero discrimen inVeniatur, quaerendum St, quid interSit inter μνημονευμα Ο φώνrras ira Aristotoles yy 0X ponit memoriam Semper eum

33쪽

tempore QSSe coniunetani ita, ut, si titit in memori uni revoearo

velis, simul in mentem tibi venire oporteat tu temp0ris, quo illud cuius seministi, vidisti vel audisti, iis quod fiseri non posse intellegaS nisi una cum illa singulari imagine. cuius meministi. illae qu0que imagin0s rorum tibi ad mentem accedunt, quae illius unius aut pro tempore aut pro loco similes Vel Vicinae erant. - Iam luteritur, utrum rei ipsius obiectae, an eius imagini memin0ris in dubio imaginem tantum rei obiectae in memoriam tibi reducis, non rem obiectam pSam, quippe cuiu per Se memini Sse non possis Non inim aemobiectam per e, Sed imaginem tantum eius Sentiendo quondam accepiSti, cui u nunc rursus in mentem tibi v0nit Atquo imaginem in memoriam tibi revocans rei obiecta ipsius oministi Quam rem non recto Fr0udunthalius δη hae in 'uaeStione etiam atque etiani hanc quaestionem redire dicit, quo modo fieri possit, ut φύνrαρο α , Si ad rem obiectam referatur, non φώνrασμα, Sed potiti s νημ γνευμα tibi videatur. Non enim, quid in memoriam tibi ieducis, unius quasi singularis imaginis seministi, sed Simul complurium imaginum, quas Omne ad re Obiectus aut uno tempore aut uno Vel Vi-ein loco mensuum instrumenti qu0ndam pereepta uelariS, qua in re simul certi semporis in sent0m tibi v0nit Quam

ob rem ab Aristotele summo iure ii Solum animantibu μνiis attribuitur, quae φαντασίαν βουλε υνικι ν habent i is homini diis et superioribus animalibus./yi' - Quibus repugnare vid0ntur quae de mena. 450' 12 N μνή/GD καὶ Vi Ἀων νο/irων ουκ

δόξαν ἡ φρονγὶσιν - leguntur, quo OCO Verbi καὶ τοῖς χουσι ete.

videtur. Verum etiamsi AriSt0tele ceteroquin animalibus quibusdam sari μην quidem largitUS St, οβαν auten nusquam concessit, ita ut in repugnantiam inuidisse videatur, λε in tumqueam repugnantiam apud AriSt0telem numquam disertis verbis pronuntiatana inVeni RS. Qua Fr0udenthalius de iis quae apud Aristotelem inveniuntur generibus imaginum Vel φαντασιας eXposuit laudamus Ersch0inungestir den Sinii: losse Sehein odor puckerschein-ung Vorstelliing); qua in re omnia iis quae reii denthalius -Spucherseheinungen interpretatu est φαντάσμασιν inserta osse videntur. Τεi Rationem autem qua e Aristotelis sententia somnia oriuntur . . non curamuS, quippe quae e iis quae Supra dicta Sunt, Satis clare elueeat. Sed 0stquam primum imaginationem definitione explicavimus. oinde natura rationem inaginati On S ireumferipsimus ac postremo modo imaginationi enumeraVimia S, Vidennui nune

quam vim imaginatio habeat in appetitum, quippe quem apud homines saltem et animalia Superiora ab imaginibus proficisci soler Arist0teles ipse docet.

Quo octo neri possit, ut ρεξις ad imaginations

suseitata regatur.

Appetitus et a sensuum perceptionibus,3 εἶ quatenus ad mentem perVeniunt, αἰσθ/ὶμασιν et ab intellectu ips0, ad quoni

140 cf. p. 10 sq. 141 Freudonth. l. c. p. 4 Sq.

34쪽

memorii μν, μη et Spes ἐλπίς accedunt Φεδ prosei se possunt, ita tamen, ut illi ia ιδυμια imprimis animalibus, λεβ hi μοι - γησις hominibus tantum tribuantur. λεβ Uterque autem in corde Vel analog Sentienti, μεσο rur αισθητικῆ, effieitur, εἶ), quoniam motu quiSque Voluntarius intellectu aliquo et appetitu oritur. λεβὶ Quod Aristoteles appetitum ρεξιν cum iudicandi aliqua actionero καταφάναι ἡ ποφάναι i i comparat, ita ut iucundas quidem imagines easque et re σθηματα a rebus obiecti praeSentibus profecta et φανrώσματα ex intima anima repetita animae iudicanti probari, iniucundas autem et molestas ab illa negari et quasi refutari putet, id de hominibus tantum dictum esse putamus ελ quippe qui soli mente praediti esse videantur. Imaginandi enim facultas, quam omnibus animalibus, Scilicet illam φαμτασιαν αίσδηrικὴν inesse loci Aristotelici docent, per se non dum quod iudicium est, Sed menti imagines, quaSi materiam Vel instrumenta praebet, e quibu coniuncti interque se comparatis iudicium redundet. Manifestum igitur est animam, ut

147 do an III, 10 433 10 πολλὰ γαρ παρὰ ἐν ἐπιστήμην κολου-

iudicium in comparatione aliqua Versari imaginum, non enim tam re obieetas per Se pSa Sensibus Vel animo exciperet OSSi quam earum Specie - iam Supra Xpositum est. i isti Quod si imagines inter Se comparas, eam comparationem unueademque mensura a mente repetita aut Veritatis vel ossicii

aut utilitatis vel voluptatis lacias oportet, ita ut rem vel potius eius imaginem alteram altera aut meliorem sSe, si Sentientis animae appetitum Spectas, aut, Si cogitanti animae respicis Appetitum βουλησιν, alteram verum alteram salsam esse iudices Illa quidem voluptatis mensura et animalia et homine utuntur, eum autem veritatis soli homines adhibere possunt. Nam homines c0nelusionibus et ratiocinationibus uti solere Videntur, neque in intellectus tantuni eti0nibus sed etiam in voluntariis corporis motibus; β' ad utrumque enim genus agendi aliqua Voluptas tamquam finis agendi accedere videtur. Intellectus id quod coneludendo assoquimur sibi tamquam contemplandum reServat, neque umquam illud adipisci studeret, nisi aliqua Voluptas sive iucunditus aut in re ipsa contemplanda aut in re petenda erSaretur, Sive Voluptatem intellectus in eo esse putaS, qu0d intellectus, postquam magnam dissicultatum labore Suo SuStulit, prop0Situm assecutus Valetudine Virium montis ad dimouitat0m tollundam idonearum gaudeat, Sive in eo, qu0d intellectus X agendo ipso, quatenus apte ire Sua adhibeat,

35쪽

admoduni magmim Voluptatem capere possit. ΦΦi Quem tandem alium putas finem intellectus agentis, niSi aut voluptatem volutilitatum aut metum in his omnibus autem aut aliquam Voluptatem inesse aut ea, ut de utilitate loqui possim, ad aliquam Voluptatem adipiscendam idonea SSe invenias. Atquestiam in omni officio aliquod dulce itum SS Videtur, neque minus in eo, quod id ei ficere dissicit ac molestum est. Quid autem est, quod tibi aliquod ossicium faciendum esse credas 3 Certe quod neglecto ceterorum quidem omnium hominum iudicio, metum a te laetum tibi ipsi probatum iri ac tuam ipsius conscientiam factum laudaturam esse existimas. Sed quid est, cur probes, nisi illud e tua quidem sententia pro recto et honesto habendum est Recte igitur agere et honeste tibi Iacet quod autem placet, in eo quaedam Voluptas aut inest aut ex eo redundat. Quidquid igitur appetis, Semper aliquid boni assequi studor videris. βη Nulla autem res obiecta

et per Se et Semper et Omnibus aeque bona esse Videtur, i β.)quoniam omni reS, eum alia comparata, aliqua ratione dignior haberi p0test, quae concupiScatur, ita ut, quamcumque 1 tetuleri S Semper rem alter in genere meliorem alter in genere peiorem legeris. βε Quam ob rem imagineS, quatenu animae

154 Nam si qua re per Se prorsus bona et anteferenda SSes, eiuS-niodi ro seudom te noc0SSitate cogor et, qua natus pondus in libra laneo

tua prasest Sunt, inter Se Ompare oportet, ita tamen, ut quae res melior Vel pro ossicio rectior ac propterea anteferenda sit iudices. In quan comparationem a iudicium ex ea profectum ut qualitatem imaginum et quantitatem maximam vim habere perSpicuum St. Nam quae re revera melior et dignior sit quae cupiatur, id e celeriu ac clarius tibi patebit, quo clariores et quo plures imagine ab animo repetitas ad conclusiones tuus se ad iudieium faciendum adhibueris Quum igitur rem

meliorem et anteferendam ac naturae tuae et mentis et co poris aecommodatam in Veneri S , Si cirαφήσ9, appete eam, Si autem peiorem naturaeque tuae minime aecommodatam, si

ianocri sari Vitabis, nisi id qu0d infra investigabimus, aliquod

Haec quidem de ea re, quae magi eoncupiscenda et ante-laronda est Minor labor auten minusque Studium animo adhibendum est, ut, qua re concupiscenda sit, n0n illa diligentia se comparatione cum aliis robus adhibita, luceat. Si in officinam, ut ita dicam, imaginationis 'Vorstollungsthaligkoit desc0ndoris, omni sensuum inStrumentorum assectione ad ιεo Ora rα suntl0ntum uetu alias ibi et similos assectiones suscitari videbis. Quas assectiones, si satis vehementer Sunt essectae, aliqua vi anima intell0etuali illi ibita, re Priasi in intoll0gibile vorti iam Supra demonstrat uni est. 3s' ' Quare imago quaeque alius imagines ex intimo animo quasi reVodat, quibuScum e coniungere intor asque o uian potor a tenere studui. i δὴ Iam si qua perceptio iucundia est, iucundum leo inserioribus animalibus id quod iusmodi animalis orpori accommodatum St,i '' superi-

36쪽

oribus autem animalibus et hominibus praeterea id quod aliqua comparatione imaginum, nam in superioribus animalibus tin hominibus imago altera alteram celenim et quasi illis in-Seiis suseitat, ut iucundum manat, plus auxilii in associatione sua in locoque petendo a ceteris imaginibus impetrabit quam iniucunda perceptio. Iucundae enim perceptiones facilius

a tenaciuS, quoniam naturae et animali et tominis accommodatiores sunt, in animo haerere identur, quam quae iniucundae

ac molesta sunt In omni igitur imagine aliquod studium

esse videtur, quo alia imagine reVOean maiorem petat e spicuitatem quam e maiorem SSe intellegaS, quo plure eaeque clariores imagines ad comparandum adhibentur Quum autem ισο ηματα maiorem reliquis imaginibus perspicuitatem habere Goleant I rασμα enim aristotelex αι si λησιν si 'ενῆ nominat is hi anima cupit, ut prima illa Sensuum assectio eaque

tueunda red0at, i. e. rem obiectam appetit. Ergo imaginandi actionem et, quae e illa evadit, imaginum perspicuitatem, in originem appetitu maximam vim labore manifestum est. Etiam

missa huc de appetitu rigine dissicili quaestione, quam Vim imaginatio in rappetitum lab0at, laetio invenias investigans, quid isti quod aliquam rem appetas emque quod e re

appotita aliquam iucunditatem tibi evasuram esse aut non ignoras aut spem habes. Scientia aut0m ac sp0s non posita sunt nisi in imaginibus. λδ ' - Neque tamen omnem appetitum equitur

actio, quae ad rem platam adipiScendam spectat. Ut actio

Sequatur, ante Omnia puS St, Dam affectionem, per quam

appetitus Xcitatus est, mai0re assecti0ne neque diminui neque dolori: id quod in Omnia animalia, aeque in infima atque in hominus cadit; deinde rem Optabilem eam Videri, quae apprehendi possit ab ipso qui appulit id quod in animalia uberius instructa β' et in homine cadere VideS; OStremo, nihil Superius νουν animae cupienti, quum rem appetit, repugnare id qu0d hominibus tantum proprium est. λβ in Itaqu0 in illis infimis

animalibus Omnem Sensuum instrumentorum assectionen Statini

motus ad 0m aut petendam aut fugiendam equi Solet, quippe in quibus nulla imaginum comparatio fiat, sive locis Aristot0licis assentiens eiusmodi animalia non habere nisi φανrασίαν αἰσθητι eri Sive iis imaginandi facultatem omnino non esse putas. Cetera auten animalia Superiora iam aliqua imaginum comparatione uti videntur, cuius rui tibi animalium historia satis multa exempla praebet. Sed multo magis complicatam imaginum inter Se comparationem homo, propter imaginum cogitationumque copiam tempore procedente aequisitam, ad aetiones suas adhibet vel adhibere potest. Quamvis enim aliquam rem tamquam meliorem reliquis quaSappetere et aSSequi possit rebus anteferendam esse intellegat, in μη)tamen non prius sibi illiam rom appetendum sibique omninongendum SSe putat, quam inVeStiga Verit, quod aut bonum aut noxium, et sibi ipsi et aliis hominibus, sequeretur, Si egiSSet illamque rem appetitam revera assecutus esset./βδὶ Quam ob rem culpa actionum voluntate eius Motarum in hominem ipsum derivanda eique imputanda ost. λβε Illud autem honustum

37쪽

Vel turpe, quod aliquam actionem sequi p08Sit, homo cogitians nisi ex imaginandi actione intellegere non potest quae imagines quo clariu homini ea quae, Si ageret, Sequerentur demon- Strant vel demonstrare possimi, eo aut melior et honestior aut turpi0 eius actio habenda osse vid0tur. Itaque Aristoteles si bi pravitatem κακιαν 'Schlechtighei in anima intellectualis, non Sentientis corruptione posuit. Quibus pervestigatis facile intellegas imaginandi actio summam Vim in appetitum quemque habeat oportere. Sed haec hactenu S.

Quam vim imaginatio in sensus adeat.

Hac in quae8tione primum, Si Sensu Spectas, Sentiendi actionem, quam Sen Suum instrumentis mei vidus, i μὴ ab is quae Aristoteles re o δημαr dicere solet, issi ac deinde, si vim imaginandi respicis, imaginandi action0m ipsam ab imaginibus discernor debes. 3βη Quaerendum est igitur primum, quid Sit, quod vim in Sensus habeat, imaginandine actio ipSa an imagineS. Non actionem imaginandi ad actionem percipiendi sensuum instrumenti per o vim habere saeit inde intell0gas, quod muginatio tum demum agere poteSt, Si SenSu per Se OSpiciS, quum en Suum impressione perlaeta sunt; βη nam imaginatio ea Si animae actio, qua imagines aliqua vi intelluctuali adhibita nobis exsiStunt l. e. ea, quae SenSuum in Strumenti Recepta Sunt, i animae intellectuali, non tamen mente rectrice adhibita quasi in imagines vertuntur. ii λὶ Unde equitur imagines Vorstollungen, non imaginandi actionem, sive eas iam

in animo una praesentes SSe, Sive aliqua perceptione ullam 165 Eth. Nic. VII, 7. 1150 1 sqq. ib. II, 4. 110bt 31 Sqq.

imaginem Xoitatam alias celerrim Suseitare vel pro reare putas, iii ad res obiectas pereipiendas Vim aliquam eamque maXimam habere. Duo autem sunt modi, quibus imagines ad pedicipisendi actionem vim hab0ro possunt aut Sensuum in Strumenta imaginibus adhibitis minus Vel plus percipiunt quam sine illis, aut sensuum perceptiones, dum imagines in eas vim habent, lariore et maiore perspieuitate praeditae i. e. maiore cum V essectae, Vel minus clarue, ad mentem aecedunt. Sen Suum in-Strumenti minorem numerum rerum obieetarum 9Sque non ad-

modium clare percipi. Si imagines ab animo repetitae ad ea vim habeant, manifeStum St, quoniam imagines, qua animUS erVOlVit, sicillim animi attontionsem a rebus obiecti abdueunt. Sen- Suum inStrumenta auten per Se uno eodemque tempore non maiorem, quamvis adhibitis imaginibus, eruam obieetarum multitudinem excip0re posse X 0eis Aristotelicis satis elucet. Nam neque unum idemque sensuum instrumentum una vi et actione tu quam unam pereeptionem habere duas autem reSobioetas percipit, si illa miscentur i. e. in unam pereeptionem, quasi in unitatem Oierunt ita, ut sonu eunt Ono Color eum Color mi Seeatur, neque uno eodemque tempore plus quam una SonSUum instrumentorum pereepti ad ment0m pervenire potest. Mult0 autem minus uno eodemque tempore eomplurium pereeptionum, quae di Versis Sensuum instrum sentis 'Meia sunt, tibi conscius fieri possis. λλ' Quae quum ita sint, rogi sensuum ni Strorum minima esse debet. Attamen uno eodemque tempore Ut nolit os, p. 32 Sqq.

38쪽

SenSulum instrumento aut compluribus serplures res obiectas abs te percipi atque cognosci vides Complures inim re ceptione uno eodemque tempore et uno Sensuum inStrumento Vel pluribus habere potes easque per accidens an si mel Vides, λλ' colorem tantum gilvum mellis vides, non eius dulcedinem, quam culi percipere omnino non poteris mel duleeeSSe id igitur, quamquam tibi persuasum est rem ita Se habere, neque Vidisti neque etiam nunc sensisti, Sed priore temp0re gustu dulcedinem percepisti eamque per e, olorem autem tuniquaSi per accidenS, ita ut nunc, ubi colorem mellis vides etiam

eius dulc0dinis in montem tibi veniat. am gilvi mollis coloris eiusque dulcedinis imagines vel notiones in animo tu ita inter Se coniunctae Gunt, ut imago huius livi coloris ex recenti Visus assectione profecta illam qu0que mollis dulcedinis imaginem excitet; Ru0 qui fieri possit iam supra demonstrare

conati sumus. Itaque omne Sen Suum pereeptioneS, qua nune per accidens habeS qu0ndam per Se acceperis oportet. EOS

autem, qui Virili aetate 0rent, pr0pterea qu0d plus experti

Sunt, multo plurima Sen Suum pereeptione per accidens recipere inter omne constat quoniam in illis Sensu aliqua e cepti eo plures imagines, Vel qualitatum eius perceptionis Vel omnino rerum, in animo suscitare potest, quo Saepius aliqua res Obiecta in Suum instrumentis percepta Si quoque plurium rerum imagines omnino prioribus semporibus in animum Sunt

receptae. iraeterea sine illis quae per accidens accipiuntur SenSuum porceptionibus Vel potius imaginibus ex animo repotitis ruditionem generis humani dissicillimam futuram esse neque quidquam ratione et Via cogitari possessaeil intell0gas. Quam ob rem imaginatio Vel potius imagines maXimam im et ad omnes litteras et ad artes aliusque res quae mentis actione nituntur, habere videtur Sed animi quoque attentionem imaginatione excitari, ita ut sensuum inStrumenti res obieetae 1aiore perspicuitate atque diligentia percipiantur, manifestum est Animi enim attentio ex aliqua Voluntate pr0ficiscitur, quae te impellit,

ut aliquam rem obiectum sensuum inStrumenti accuratius per- Spectam in animum recipiaS. Volunta autem Si aliquod genus appetendi, atque appetitum non aliter niSi imaginibus oriri e spicuum st. Τε Nam si quid appeti S imaginem certe appetita rei in animo tuo SSe neceSSe St. SenSuum aut ei pereeptionibu αισχ', s ασιν alia quoque in animo imagines suscitari et qui fiat, ut illa cum his coniungantur, iam Supra adumbra

Nunc paucis Xponere liceat, quo modo imaginatio artes ingenuus moderetur. Etsi qua Aristoteles de origine a cultu artium protulit in libris sui perpauca eaque diSperSa Sunt, tamen fieri potest, ut X eis depromas et colligaS, quae Ari Stoteles de artibus senserit eaque cum Sententiis a recentibus ea de re propositis plane conVenire videntur. Persaepe enim in libris Aristot0licis artes ingenuas, Xceptis igitur ei artibus quae appellantur artes utiles vel necessaria sui archit0etura tibi et liet oriea isi arte), natura opera sequi imitarique iii Xphi-174 cf. p. 56 sq.

39쪽

natum est. Si autem, qui artem Olit, naturae opera imitari Vult illa, quae imitaturus est, eum SenSuum inStrumenti se cepisse et diligenter contemplatum Sse noeeSse est, ' hi priuS- quam imitetur. Num in imitandis rebus animi attentionem oculosque in eam adverti materiam, quam ad imitandam n turam elegisti, ita ut etiamsi res quas imitati trus e ante Oeulo tuos VerSantur, tamen neglectis omnibus ceteris nisi imagines quaSi X animo deprompta non imiteris. Quae quum ita sint, imagines, Si rationem arti colendae SpeetnS, Sum mnm vim in artes praecipue in ingenuas exercenda habere pol spicuum eSt. Quo clariores enim et pulchriores rerum obieetarum

imagines in ipso anini tuo habueris, eo clariora et pulchriora Dre ea, quae finge Vel pinges, bello int0lleges. X quibus ossicitur eum, qui artem colit, in imitu 1ido maiorem partem iis

rebus moderari, quae eum circumdant quas nim PS a Qu-

rutiSsime a Saepissime contemplatus eris Vel contemplari O-tes, eas tiam accuratiSSime fingendo, ingendo, imitari poteris. - Ubicumque igitur imaginatio nihil habet, e quo quaSin utrimentum cupiat, ibi etiam artos certe a ingenuae locum

liabere non OsSunt Unde equitur arte ingenua maXima X parto imaginandi actione r0gi. - Quare iniuginandi actionem in Simulacra . . in speciem et formam de0rum iisque imili uni animantium adumbrandam Sumnium in habere noeesse esse uolt intollogas nam illa singulta es filiae adhibentur Summae eisectionis imagines an inio tuo informatu esse d0bent, priusquam ea inter se coniunetas ad unum simulacrum

fing0ndum vel pingendum adhibere possis. Quales igitur singulares Summae perfectioni Specie Si V imagines an inio informatae sunt, talia opera Vel Simuli1era ex iis proficiscentur.

Restat, ut pauca dicamus de lingua, quatenus vi imaginandi adhibita ria sit. Si accuratius in lingua origi non inquisiveris,oani in imaginandi actione neque oriri neque ortam adhiberi neque etiam Xeoli potuisse persuasum habebis. Primum nini initium lingua, nisi forte eam a Do hominibus 901 10ctum dono datam esse putaS, cepit, imitatione X eaque consuetudine, i ')qua homines iudieant alia quoque animantiu similia, si in ademe in sitione sint, aeque aut Similiter de certa re OnSultura esse; quom ad modum otium hodie liberi alios homines ex seipsis uesti muro solent. Antiquissimis certe illis temporibus homo non udnio dum Onipo sermoni et in eius quasi rudi montis tunium Versatus, Si quid alii, cuius consuetudine titubatur,lio mini significaturus erat, manibus gestum euntque aut minantena aut invitantem egisse videtur. λη' Sed paullatim 8i homo sonos, ut vieini aliquid significar0t, adllibuit ita, ut quani reni OXplanaturus erat, eius rei Sonunt imitar tur, ut Xomlahimasseram, si de aliqua ve Vel aliquo lis mine loqui vol0bat, iusv000 utebatur, id quod illiini non Detur uni fuisse ivtunius, nisi in alio quoquo simili unimanti a dona sonesuum insta umiri i-

40쪽

tortini assectione eandem vel ori similem imaginum me non ignorasset Jllii autem in eum quoque Sermonem quo OS- me ipsi utimur cadit neque enim umquam fieri OSSet, ut homine' quidquam inter se statuerent, nisi unaquae tu VOX eandem vel similem imaginem et notionem, atque eam quani homo alter Vel potius magna pars hominum cum illa Voce On- IunXit, in altero quoque qui audivit homine excitaret Quem ad 0dum in arte colenda eius rei quam pingere vi forma et imago in te ipso Sit p0rtet, antequam pingas, ita, Si aliquam rem Sermone δ' eXplicaturus es, eas tantum Oee SiV SODOS adhibebis, qui cum illis imaginibus, quae pauli ante Xplicationem animo tuo obv0rsabantur apud multos vel apud Omplure certe homine coniuncti sunt, si ea, quae dicis, intellegi Velis. ληδὶ Qui autem factum sit, ii sermo p0 tempora imaginandi actione mutaretur et Xcoleretur, quo modo vis et imaginandi ut cogitandi sermonis subsidio vicissim crescere possit, 'ε aequantam vim imaginatio etiam in int0lluctum ipsum habeat, ea alio loco accuratius Xponere liceat.

IN DE X.

b quid sit imaginati s Arist0tolis iudicio lc. quodnain idori possit vitium osso ofinitionis Aristot0l a 22 23

d. 0finitio quam consequi videmus e accuratu rei consideratione ',-34l imaginandi actio ad materiam adneXa S .... 24-262 imaginatio raobet imagines et raoSontiun o absontium rerum T3 eae imagino non in imagination intor o copulantur 74 imaginatio non solum Singularos imaginus praebui S