장음표시 사용
21쪽
illo continetur nisi hoc eum qui probare velit recusare posse iusiurandum; at quo iure quis dicat, hanc ipsam recusandi facultatem nihil esse nisi eam de qua agimus
probationem pro exoneranda conscientia, equidem intelligere quum nequeam cuique integro diiudicandum linquo. Vera tamen erroris ausa est haec, quod fere
iisdem verbis Italici ΙCti recusationem iurisiurandi significant, quibus hodie nos ad definiendam istam probationem utimur, scilicet verbis defendere conscientiam probationibus, defensio conscientiae*, quo eodem nomine diversis rebus adhibito decepti iam antea scriptores praesertim Saxonici putaverunt . Clis Italicis probationem de qua agitur notam fuisse. Quaerendum igitur probatio pro exoneranda O scientia unde ducenda sit. Quod quo dilucidius fiat, ad ius Romanum nobis revertendum erit. q. . Quum ut supra demonstravi iuramentum iure Romano scilicet posterioris aetatis eam vim haberet, ut
sententia iudicis indo penderet, facile potest colligi,
saepe a litigantibus appellatum esse contra eam e tentiam, qua alteri iuramentum delatum esset. Qua appelIatione quum sententiae vis in suspenso relinqueretur, facile fiebat, ut eo cui impositum erat iusiurandum interea morte functo magna perturbati nasceretur, ut ipsas lites valde eo tractas esse taceam. Itaque I
stinianuari. I C. t. . . constituit ), quibus condiationibus appellatio permitteretur, quo modo procedendum esset, quando rem ipsam suspenderet appellatio. Quae constitutio quamquam hodie nullam amplius dubitationem moveat, praebuit tamen maioris causam erroris commentatoribus, quorum nonnulli existimarunt ea con- 1 os Donellus ad Ood. VII. p. 547, cuius quidem interpre
tationem non ubique sequor. 2.
22쪽
stitutum esse, ut iusiurandum ab adversario delatum recusari liceret. Qui error eo gravior est, quum ex hoc tantummodo lex quaedam iuris ontificii recte intelligi possit, qua usque adhuc ni fallor omnino non consis derata, mehercle ab inerudito perverse adhibita omnis iuramenti litis decisorii doctrina labefactetur Extat illa capite est X de iureiur. 2. 24. Quas duas leges diligentius considerare liceat.
Iustinianus in istius constitutionis param h Secunda his verbis usus est Sin autem is uicia amentumeat illatum vel a parte vel a iudice, hoc subire minime noluerit, licentiam quidem habeat acramentum recu8are. Praeterea addit, litem eo non suspendi ac sententiai finitiva prolata de causis cur recusarit ab iudice ad quem lis provocata sit esse diiudicandum. Haec posteriora sequi quidam quum non animadverterent, sola ista verba respicientes putaverunt ab Iustiniano id statutum esse, ut iusiurandum delatum recusari liceret. Quam interpretationem, quae e sola constitutione omnino elici non potest, docti viri eo consilio affectarunt, ut capiti ulti X. Supra commemorat fundamentum certum redderent, quippe vehementer hoc egenti. Ea ratione perducti alii l. 12 C. iuris emendandi causa pronuntiatam 8Seputabant, quamvis ipsius legis verbis refutati alii censebant l. 12 rationem continere istarum causarum, quae, scilicet praeter edicti praeceptum, iam dudum in usu fuissent, hanc tamen rationem capite ultimo X. mut tam eoque constitutum esse, ut iusiurandum recusari Ιiceret. Ac plurimi quidem rectam interpretationem sequebantur, attamen iste error non levis et, quod qui dissentiunt auctores nominatim non appellantur θ, praecipue usu quodam forensi nisus duisse mihi vi-
1 os Sichardus redivivus Frn. 1613 p. 279. - Donellus ad i. i. i. c. p. 30 sq. Bariolus com cit. p. 33 sq. Alberici de os a te Bergam comm. i. cod. Venet. 1586 ad h. leg. 12.
23쪽
detur. Itaque ut qua sententia vera sit exploremus, caput ult est diligentius considerabimus. Verba
iuramentum a te parti delatum nisi iusta de ausa non potuit eouaarti Quamvis quod in iudicio a parte parti defertur recusari possit licite, ac referri Talem verborum ordinem et interpunctionem secutus primo aspectu nemo dubitabit, quin recusare an referre mallet partis arbitrio concessum fuerit. Cui interpretationi patrocinatur etiam glossa, auxilium haud contemnendum, quippe quae disertis verbis disiungit in hunc modum licite posse partem et recusare et refeTre. Nihilo minus tamen hoc obtinendum puto, contrariam iuri Romano doctrinam illo capite non contineri. Nam commentatores quamvis ubicunque de capite agitur commemoraverint, esse qui aliquid novi eo statutum esse crederent, iidem tamen omnes ibi persuasum habent )falsam esse istam sententiam, simulque arbitrariam recusandi facultatem aut disertia verbis condemnant, aut pluribus recusandi causis enumeratis' unum contemdunt idque solum inter ius Romanum et ontificium ho esse discrimen, quod in illo recusandi causae apud iudicem ad quem appelletur exponendae sint, dum iure Pontificio cautum ait, ne apud iudicem inferiorem proferantur.
Immo vero ex ipso capite citato, dummodo intempunctionem commutemus, idoneam interpretationem depromere possumus. Nam quod glossa illa adversatur, eo quidem minus movemur, quoniam antiquissimi scriptores
1 Citatis addendi sunt: Jason ad 1 38 D. t. - Done 1 lua l. c. ad 1 9 C. p. 30. - Gongale Telle ad decret cit. p. 615.2 Bartolus e. p. 572. - Baldus 1 e sol. 262. Mason l. e. sol. 1244'. 7. - de Mi sol. 1114'. M. Duarena. o. cap. 4. Donellus l. o. p. 525.
24쪽
vel falsam esse eam declaraverunt vel omnino neglex runt. Fingamus igitur causam diiudicandam fuisse hanc: Actor quidam, qui nondum probavit, praesumtionem prae se tulit, qua inductus iudex iusiurandum purgR-torium eo imposuit. 8 tamen praestare noΙuit, quo- nin actore non probante eum obtinere etsi nihi1 ipse praestitisset ius fasque esse apud omnes O staret. Itaque iudex papam interrogat , qui in uno modum decernit Quod iuramentum ab altera parte tu petiisti, sine iusta causa non potest recusari Pra terea addit papa, iusiurandum ab alterutra parte dei tum ab altera recusari et referri posse, nisi forte aliqua de causa hoc ius ei ademptum sit. - prae ceteri quidem hoc notandum est, primariam decreti causam sine dubio in ea quastione inesse, utrum iure iudex iusiurandum necessarium postulaverit nec ne nec tamen hoc uno argumento contineri, quod ad quaestionem illam diiudicandam faciat, sed fortuito generalia quaedam adiuncta esse, quae id quod iam ex nuntiatorum conformatione apparet, ad ipsam quaestionem non attianeant ideoque accuratam interpretationem recusent. Deinde decreti verba recte se habere ad rem iuste definiendam dummodo neque interpunctionem valde respiciendam puto illa in hunc modum mutentur Te-ousari ac referriμ, ad quam mendationem adoptandam eo faciliores sumus, quum tam testimoniis mutiorum hominum doctorum quam ipsa ratione sustineatur. Itaque hoc constat, capite ult nihil novi esse i troductum; manet igitur doctrina antea proΙata haec:
1 potuit consueto more ad tempus ortae rogationis refertur. 2 Sic ason l. o. ad 1.38 D. t. et sic, inquit, textus ibi dum diei recusari a referri, capitur pro eodem. Donellus i. o. P. 530. nihil verius dictum et magis onvenienter iuri civili. - Gon gale Telle l. c. p. 615 Aliam sententiam defendunt Ago, l. c. sol. 62. - Petrus de Ferr. l. c. p. 100 n'. 3. - Pacian, l. c. I. Mis'. 7.
25쪽
manifestae turpitudinis est nolle nec iurare nec referre iusiurandum; cuius tamen regulae christiana religione plures quam de quibus supra in iure Romano excutiendo
notum est exceptione conditae sunt, eae tamen parum nocurate descriptae, ut, sicut antea indicavi, omne eius temporis de quo agitur scriptores commemoraverint, dubitatum esse, utrum qui probaturus sit iusiurandum reeusare posset ne ne Simul et earum mentionum eam
vidimus esse indolem, ut appareat de re usitata agi tunc vero iuris praecepto sancienda, et ipsos scriptores ad unum omnes, si quidem dictum istud agonis omittimus, probationem permittendam negasse, quamvis in usu permissa esse videatur. Cuius opinionis gravissumum inveni auctorem aranta, qui certiores nos reddit, in foro mercatorum Italico commune illud praeceptum
de iuramento necessario praeStando minime aluisSe. Artis peritorum sententiis, testibus, sorte diiudicari quaestiones, ad iusiurandum confugere lege vetitum Sse. Neque causam eius usus, quem maxime laudat aranta, desideramus.
Iam ut mercatores Italici illis temporibus summa in diversissimis regionibus celebritate florebant, ita usum forensem ab iis receptum mox alii videntur imitati esse, quo factum est, ut ICti studiose inquirerent, tali usus utrum iure sancitus esset nec ne uuae quidem eius usus propagatio in altera parte saeculi sexti decimi )facta est; eodemque fere tempore idem usus in Saxonicum mercatorum forum receptus est 3.1 Duarenus ao. 1509 natus negat iure sancitum esse usum; contra Faber 1557 1624 non addubitatum esse in Francogalli- eis iudieiis docet. s. Η esster i. e. p. 279. - Strippe Imann
n- t 1576 sub voce Geuissensueriretunide sola recusatione agitos andr fol. 60. - etrus Helgius com cit. p. 454, 21. Schnoide in l. o.
26쪽
q. . Germani, qui strenui animis Deum, dum in humanis viribus auxilium esset, implorare nolebant, O portunam sibi istam recusationem contingere ut an qua latiorem iuramentorum usum coercerent Praetexenquum actor eo beneficio frueretur, ut iusiurandum an
probationem mallet ipse eligeret, iniquum videbatur, tu iurandum si ille elegisset, reum adeo constringi, ut ne contrarii quidem probatio ei pateret Paria ad utrumque commoda, ea quae rebus fit probatione recepta, debebant redundare, itaque utrique concedebatur, utravia Saxonica a Romana uti vellet sua voluntate decis deaee. Verum electam viam sequi debebat; sicut enim actori ante contestatam litem quidem licebat, utra via iureiurando an probatione agere vellet eligere, OSten vero electione facta inde recedere non poterat; ita reo quoque litis principio licebat constituere utrum iurare vellet, an iureiurando recusato probationibus se dese dere. Atqui hac recusandi facultate, qua niu commodum reo allatum esse nemo facile dicet, quo melius
uti posset, necesse erat averi, ut iuSiurandum recus tione facta ne prorsus caderet; quod quamvis recte et
sine damno fieri posset, ubi sicut in foro mercatorum quaevia quaestio ex arbitrio boni viri discerneretur, magnum tamen periculum ibi afferebat, ubi litigandi modus certis regulis adstrictus est. Quam ob rem postea ut totum ius Romanum receptum hanc quoque recusandi facultatem ab Italis acceptam iuri Saxonico ita praeferri sinebant, ut subsidii loco etiam ius Saxonicum valeret litigantibusque daretur a probatione adiuramentum refugere, si in ipsa probatione suscepta iusiurandum sibi reservassent. Is Vero usus forensis postea lege sancitus est, constitutione electorali anno
27쪽
Attamen quae hac in re singularia legibus Saxonicis statuta sint, ea describere a nostro paei posito alienum videtur δὶ, a quo diutius me aberrasse mihi velim indulgeas. Neque magis explicare hic licet, quo modo haec probatio ex iure Saxonico in ius commune translata sit in hoc solum erat demonstrandum, totam istam probationem ex usu forensi Saxonico esse ducendam, quamvis primordia a foro Italico profecta sint 'i.
liken naoh den Eidnoelimat schworen kann. mirandum est, hane constitutionem a plerisque ignoratam esse ideoque procedendi ordinem emendatum, o 1622, Primam de ea re legem esse existimari. Quod rie teten, qui extrema eius saeculi parte librum illum a bni scriptum edidit, conscientiae defensionem omni o non appellat, ignorantiae eius tribuendum scilicet e cusandae, quum per longum tempus peregre suisset. 1 C1L: Sach s. ro c. u. Ger ordn. 1622 tit. 19. - emend. ad hi Dresd. 172 p. 115 sq. - lingemvon Ste in a W, drecht.Lpzg. 1572 ad 1 6 sol. 60. - Teuber, Instructio de ger Prog.Lpg. 1623 c. 8 sol. 137. - Carpgo V, ef sor cit des. 18, processus iur. XII. 3. p. 418. - Volchmannus emend. cur.
Beyer Lips. 1721 p. 208. - Coccei ius controv. Lips 1799 P. 159. - eysari Deut Reichsprog. Hal. 1738 p. 418. - ori, Theor. d. achs Prog. Jena 1822 p. 25. luch, Comment. XII. 1 p. 330 sq. Suevus, diss. cit Lips. 1702 append. ad
Gott. 1827. - Goldschmidi, versch. Abhandign. a. d. ivilproc. Fres 1818 p. 79. - Strippe Imann l. c. II. 10.2 Eo tempore, quo in iure Saxonico iam in usu erat probatio, de iure communi dubitabatur: utrum qui probare paratus
sit iuramentum recusare posset nec ne cf. artini com.
for Gost. 169 p. 828 Anton Pere et te. p. 2174'. 20.3 Falso stor Deutfeh. Reichsproc. p. 190 censet concepto ord iud eam. o. 1613 probationem illam introductam esse etenim ipsi paragrapho quod vidimus ne mentio quidem huius rei inest neque . 5 ibid. de probatione . exon. c. intelligi
P. 262. Ceterum miramur, quod Strippei mann II p. 307n'. 33 videlicet auctoris nomine omisso eandem Paragraphum allegavit.
28쪽
His ambagibus, quibus ad via quae delato iureiurando patent describendas opus erat, finitia iam transeo ad quaestionem nostram, qua de periuri in iureiurando delato conditione agitur. q. . Priore tempore quo admitterentur litigantes ad iusiurandum deferendum non raro requirebatur, ut ipsi fidem haberent iurandique facultatem. Itaque ubi et
quatenus fides partium expetenda sit, Opus est accur lius perscrutRTi. Atque hoc quidem existimamus vix memorandnmescte, neque eiusmodi facta, quibus iure nulla vis tria buatur, ullius ad eam rem momenti esse, neque eo ndelatione prohiberi, quibus secundum plebis opinionem macula quaedam adhaereat, quosque fidei expertes esse fortasse sacerdotes sibi persuasum habeant ). iusmodi res non spectantur nisi ab eo, qui nescio quo errore captus iuris scientiam putet ad singulorum hominum vel mores vel dignitates vel munera esse res rendam. Neque vero iudex certiorem se fieri iubet abiuraturo, quid de iureiurando cogitet ille, dummodo neve leviori animo sit vel salsa iurisiurandi notione utatur, cohortando prohibeat, atque ab iureiurando eum removent, qui iuramenta se contemnere manifesto demonstraverit. Deinde non solum difficile sed paene periculosum esset iudicis munus, si de eiusmodi factis,
quae non cum iure, Sed cum conscientia tantum coniuncta sunt, iudicandum esset quod ne poterit quidem a iudice postulari, nisi ipso iure eiusmodi facta aco rate definiantur, h. e. ipsa sententia ab iudice lata alicui fides abrogata sit. Quibus cognitis nonnulli animum eo induxerunt, ut quicunque iudicis sententia infamis esset redditus, eum ab iureiurando deferendo
29쪽
prohibendum esse censerent, scilicet quia infamia periturio irroganda non amplius indignabundus periurium non esset repudiaturus, simulque is, cui iusiurandum ab infami delatum esset, facultate privaretur referendi, quum nisi manifesto periurii periculo referri non posset t. Quorum tamen argumentorum prius quidem facillime profligatur etenim quamvis id quod non poteris, periurum nisi infamia non puniri demonstraveris, nondum tamen inde sequitur, ut infamis, quia sentire Poenam nequeat, idcirco ab iureiurando repellendus sit.
Quid enim in iudiciis publicis faciendum, quum delicta
nemo committere po88it, quorum poenas non sentiat 3
Quod autem praeterea ad fulciendam istam doctrinam afferunt infamem tam corruptum esse, ut nihi nisi dolus eius, mendacium, immo periurium expectar po sit 3, id non eiusmodi esse apparet, quod refutari debeat. Indo efficitur, neque facti neque iuris infamiam talem esse, qua quisquam ab iureiurando deferendo merito intercludatur; quaeritur iam, quid de periuro statue dum videatur. Ad iusiurandum praestandum eum amplius non posse admitti et ex ipsa rei natura consequitur et legibus cautum est illud tamen etiamnunc restat ut eXploremus, quaenam periuri in deferendo iureiurando
Sunt qui periuro deferendi facultatem adimant, quoniam is cui defertur, priusquam ad iusiurandum
praestandum cogatur, calumniae iuramentum ab adve
sario iure expetere possit quo iure propter adversarii fidem privetur atque ob id ipsum quod a calumnia non tutus sit damnum sentiat. Atqui diligentius iuvat illorum verba ipsa examinasse iam omnium videmus hanc esse sententiam: dicere quidem ei, cui iusiurandum
1 cf. usendors observat. 2.2 Sic Berge l. c. p. 23 neque enim, inquit, is qui infamiam incurrit statim est contemtor nominis divini praesertim cum poenitentiam egerit.
30쪽
defertur, calumniae iuramentum postesare, cogi tamen eum illud facere nemo ut vidi asseverare usu mi. Itaque altera pars hoc ius praetermittere potest, quum iureiurando sibi delato accepto simpliciter iuret ). ra terea qui hanc doctrinam sequuntur, leviore argumentatione neque utrique parti aequa usi sunt quam enim legem de universa re statuunt, eam manifestum est unam tantummodo rei conditionem spectare hanc, quum
is cui delatum est calumniae iusiurandum flagitet. Quod id aeque permittitur ve simpliciter iurare veΙ
referre vel probationibus se defendere, id prorsus glexerunt Iidem tamen de sententia sua iam propterea dubitare debebant, quod iure Romano autum est, ne
in certo quodam causarum genere, ubi ne pietas osse deretur periculum esset, calumniae iusiurandum p
Ex aliorum sententia propterea periurus deferre iusiurandum nequit, quia ei referri nequeat, unde a versari damnum nascatur ). Quam doctrinam quippe
iuris vel accipiendi vel conscientiam defendendi Iane
immemorem pari atque priorem iniquitate esse nemo non videt. Enimvero utrum relatione quia uti possit nec he, ibi tantum quaeritur, ubi de iureiurando referendo agitur, neque tum quum deferendum est id quod quum aliunde tum inde evincitur, quod a Romanis in quibusdam causis relatio lege praeclu8a est, neque t me delatio'). Eandem ob causam partes a iureiurando deferendo non sunt praecludendae, quum is cui defertur peieravit. At rogari dicunt eum cui defertur ut iuret, neque R-1 Donellus l. c. ad i. 9 C. t. ait: Non videtur per aetο- rem stare, quo minus de calumnia iuret, si hoc iusiurandum ab eo non postulatur Hoc non considerat Berge l. c. p. 23. 2 messier l. o. p. 278.3 Berger l. o. tum quia uerum eae aῖter non consequitur, cui non potest referri iusiurandum, is nec idem deferre illud potest.