장음표시 사용
11쪽
nescit,aliena umbra legi non vult, suo lumine dei ctatur,cum servili ignavoq; hominum genere commercium non habet, solis liberis & speculantibus praesto est. Hec igitur dilectissimi iuuenes cumo innis scientiae ut finis, ad quem artificum , professo-xuniq; omnium studia c6tendunt,cum ciuilis disciplinae unus si scopus, in quem collina a re omnes debetis, ita vos ad sui amplexum trahat,sic ab omni fluxarum rerum cura dimoueat, eius gratia candido proboque esse animo studeatis, ab omni affectu libero,ab omni cupiditate alieno : ita fiet, ut Sc recte speculari incipiatis, speculandoque ad ipsam versetatem qua nafacillime peruenistis. Dis,plinae quam sibi quisiiue elegerit, totis v rdus incumbendum, t mea excellere possit. Cap. II.
Ex veterum monumentis quantum per otium vagari licuit neminem memoria repetimus in diuersis facultatibus excelluisse, summumq; ac perfectum scientiae gradu attigi si e: nisi sorte opponat alim in libeo M. Catonem Portiae familiae primit,quem tri- vij. c. xxvj. plici dote insignem usq; ad summu fuisse proditum est: summum scilicet oratorem, summum Iuli sconsultum,ac deniq; summum Imperatorem. Uerum,si cum peritis sui temporis,aut paulo iunioribus conferamus, aliter sentiemus. Fuit enim M. Cato in legibus Gallo Aquilio longe inferior, in orando M. Tullium non aequauit,in re bellica C. Caesari mini-mὸco parandus. Nullum naturalibus Philosophia
Aristoteli parem inuenit: in moribus tamen Socratem,in diuinis Platone, in re medica Hippocratem longe praestantiores. Unum singulis erat animi propolitum, una intentio in ea,quam profitebantur disciplina praecollere. Sed,ut a nostris exempla peta- .mis,nullum legalis sa cultas Bariolo conserendum .i tulit, in caeteris disciplinis plurimis inferiori. Quid
itaὶ Nulla unquam illi alterius rei quam legum cogitatio
12쪽
ς;tario fuit: liuo omne studium, ingeniumq; contulerat ,hinc P tus pendebat: tanta eli solicitudinis, ac Pertinaciae vis, ut nihil eis ab arte , nihil afortuna neget. Qualem vero nobis Iumicos ultum nostra te-Pora peperiiset ii coeptis perititisset Politus ille Se- Pothis se nensis, quem ante exactum quartu aetatis suae lustrii, nensis. locos plus mille Iuris in controuersiam reuocante, totidemq; paradoxa, liti ino quodam ingenio, sun inaq; elegantia publice desendente uniuersa Italiae gyni nasia demirata sunt3 aliati tam de sumino atque optimo Iurisco ni illo spem non frui ira concepisse- mus,si ad maturam aetatem peruenisset Lancellotus Lancent ille Gali aula,qui in prima iuuenta subtractiis ii Nor Galmula. tale sibi nomen ingenii viribus comparauit λ Tulit, fateor,aetas haec nostra viros & legibus dc eloquentia claros,quos t si quantum ad leges, nemo ad Iasonis aut Decii eruditionem: quantii ad eloquetiam, ad Politiani aut Longotii stilli , dixerit peruenisse. Fuerunt quippe illi in eo, quo versabantur genere sua tepellate excellentes: cu aliud nihil cogitarent,
nulla in realia occuparentur Ita enim natura com
paratu elf,ut singulis causis singuli fines praestri, ntur singulisq; indiuiduis singula ornameta sufficiat,& quae pluribus facere satis possunt, in unu minime
conserantur.Quanto igitur uni ex re aliqua per naturam magi, accedit, tanto ex alia eidem detrahi
necelle eit. Quo fit, ut si immum eruditionis gradum in diuersis iacultatibus quisquam assequi non
possit,& in multiplici genere precellere seu ira coit
tendat. Vnius rei studuim totum hominem poscit, a .I. ii &vbi quisque intenderit, eius ingenium valet. Si- .cut enim stomachus variis eduliis sustertiis , diuer- lsisque potionibus natans concoquere nihil potest, sic ingenium ad diuersa dii ractum optimam sui vi- I
goris partem amittit . Audiui laepe pro soceri in . . torrmeum, Petrum a Barroe, Medicorum notirae N partis
13쪽
tis facile principem, virum cum animi liberrimi, tum spectatae probitatis,qiloties ei aliquid elegans, aut elaboratum incerto autore offerri contingeret, ita dicentem: opifex hic quisquis est,haud alibi vacat. Nolim tamen quenquam sacilὸ existimare, variae lectioni s studium a me ita damnari, ut una electa disciplina,reliquas omnino reijciam: cii in plusquam manifestum sit,aliam alij ornam Ao esse: nec me lateat campum versicolore gramine vestitum, diuersoq; flosculorii genere variatu pulchrius arridere.Verum sententiam nostram sic temperari vo- Iumus, caeteras disciplinas c praeter eam in qua quis , -- excellere contendit Hoto ac principat i studio non esse tractandas: sed quantum per otium licet: per otium vero licere putamus, ut principali studio nihil omnino, vel igeni j, vel necessarij temporis subtrahatur. Proinde clarissimi iuuenes ) ita legibus
operam date,ut nullus extraneus actus vestra studia
Intemampat,nulla alterius disciplinae libido nisi rex creationis gratia vestrum ingenium distrahat: inueniat nox Iurisconsultorum monumentis inuigilantes, diurna lux in eisdem lucubrantes deprehendat: ita fiet,vinsi modo Iasones,aut Decios aequare,sed di ipsam iuris lucerna Bariolum excellere valeatis. Omnem disciplinamgenerabiam constare praeceptis, qε
Pos TE A quam& recto animo, δὲ summa cum deliberatione ad artem disciplinamve aliqua suum a l. 1. dem 'uispiam studium applicauerit,in primis eum consirigau.Li. si cerare oportet unicuiq; scientiae nunc esse praescri- p' L ptum ordinem, ut ab his, quae generalia sunt, ac inmig x uniuersum tradita, successive ad specialia singulaniti&iue. maq; deicendatur. ' Sic rerum Omnium finitiones, b Arist. vi. primum ex genere,deinde ex disserent ijs costituuntopi. & vij. tum disic in sensibus hominum contingere plerunq;
- phys videmus. Quoties enim aliquid longe distas,ac remotum
14쪽
motum conspicimus, haud statim cognoscimus, sed primum ex motu, animal iudicamus, incerti adhue rationis capax,expers ne sit: tum propinquiores sa-cti, animal rationale deprehendimus : demum certiori iudicio Titium,non Sempronium, esse discernimus. Omnis Rigitur disciplinae progressus,a generalibus pret ceptis recte deducitur,quet veluti cuiusq; artis sundamenta ad omnium specierum, atq; indiuiduorum cognitionem ita necessaria sunt,ut neque ignorari,neque in dubium reuocari debeant. Plane ignorari uniuersalia non possunt, sine quibus ad particularium notitiam minime peruenitur.hReuocari in dubium non debent,cum vel ipsa sint luce es riora,vel notius supra se habeant nihil. Male censebimus Arithmeticum quem lateat totu qualibet parte maius esse: & si a pari numero par dematur, aequalem numerum remanere λ Qualem Rhetorem qui triplex esse dicendi genus,deliberatiuu, demonstrativum, & iudiciale non nouerit Qualem Ge graphum qui centrum ab omni circunferentiae pat te aequaliter distare contendat ξ Qualem physicum qui nesciat ex nihilo nihil fieri, uniusq; generationem ex alterius corruptione deduci item omnem priuationem habitum praenotare Qualem med cum qui non didicerit contraria contrarijs curari, extremisq; morbis extrema remedia adhiberi Qualem Astronomum qui non intelligat superiora corpora inferioribus dominari, maxime vero omnium lunam ob propinquitatem Qitalem Theologum qui de mundi creatione plurimum disserat,fidei vero quae theologiae fundamentum est virtute ignoret Habet quoq; disciplina legalis sua de moribus
rudimenta, in quibus omnia tum commutati uetum
distributiuὸ Iustitiae praecepta concluduntur . Est enim ars boni d & aequi, per quam a malo arcemur,& ad bonum inuitamur. At vero quis taa d. f his
15쪽
iudicii,tam impudentis animi inuenietur,qui se iurisconsultu profiteri audeat qui de iure palam consulere vel respondere praesumat, cui vel haec paucula iuris praecepta non constent λAEs v v Dv M intellectu ab omni dispositione reij-ciendum. l.nam absurdum. de bo.liberi.l. .f.unde quaeritur.de publica. Ab omni vi atque iniuria penitus abstinendum.ld. g.j.quod vi aut clam. Actum dubium in meliorem partem accipiendum.
Ad impossibile neminem obligari. l. si quis in graui .ad Syllan. Alterius factum,alteri non obesse.l de pupillo. s. si
Alieno odio neminem praegrauari. l. si quis in suo.
6.legis. C.dei nos teis. Aliis non nocere quod inter alios actum est. l.quia non debet. de itire tu. Arte non concedi quod naturaliter denegatur.l.ubi
repugnantia .f.j.de reg. iur. Autoritatem maiorum etiam in illicitis excusare. c.dixit. xiiii. quaest. V.
Autoritate propria neminem ius sibi dicere posse.l. J.6-J.quo legato. l. vni.C. ne quis in se. cau. Beneficium propter aliquem concessum in eundem minime retorquendum.l. si iudex.in s.demino. Bonam voluntatem plerunq; pro facto reputari.l.siquis in testamento.& l .uter. in fi.de conditio. in- sit .l .cum haeres. versi seruire.de statu. lib. Cavcndum ne respectu nocentis innocens patiat. l.f. in s. C.de his qui latro. l. praegnantis. de poen. Certa pro incertis relinquenda non esse. l. cogi. g. idem quaerit.cum glos ad trebell. Contra ius aut bonos mores conuentiones hominu non valere.l .pacta quae contra. C. de pact.. Contra
16쪽
Contra vim atque iniuriam, licitam esse defensi
nem. l .ut vim .de iv. l. scientiam .f. oui cum .
Contra proprium factum neminem venire permi ti. l. post mortem. de adoptio. Cu alterius detrimento nemini consulendi i m. t. nec auo s. C.de emanci p. liber. c. primum. x xli.q. 1j. Cum alterius iactura neminem locupletari debere. l. nam hoc natura. de cond. inde. νDeceptis non deci pientibus subueniendum.l. & primo. 6.verba ad Uelleia. Dolis ac fraudibus omnibus occurredum.l.j. de dolo. c. sedes. de rescrip. Discordiarum occasiones penitus remouendas. l. aequissimum. de usustuct. l. cum patet. g. dulcissi mi s. de legat. ij. De minimis considerationem non habedam. l.scio. de in integ. resti.
Eadem vel simili ratione suadente idem ius statuen. dam. l. illud. ad i. aquil . Effectus in consequentiam prodeuntes n5 attendi.
l.j.deauto. tui. Errantes & ignorantes consentire non videri. I si verrorem .de iurisd.ona n. iud. Aequitatem rigori praeserendam .l. placuit.C. de tu. Ex causa non unq; a comunibus regulis recedendu . l. ita vulneratus. ad i. aquil. l. utilitatem. de confir.
tuto.& l. si domum .g. qui constetur. de leg. j. Executione non iacienda iuris ordine piermisso. I. si cum nulla. de re iudi c. l.j. C. de execut. rei iudic. Factum procuratum non prodesse.l. si seruus. 6.1. de Facilius tolli ius speciale quam commune. l. eius .g. a.de milit. testam.
Facibus amitti ius quaerendum quam quaesiti m. l. fin.C. de acquir. postsFacilius
17쪽
Facilius dari exceptionem quam actionem. l. j.6. cui damus,de supersic. Facilius remitti sperata quam possessa. l. cum hi. de
transa. l. v num . . si rem . de leg. io. Fidem violanti,fidem non seruandam. l. clim proponas. C. de transact. Finalem causam diligenter inspiciendam. l. verum de surt. Generalibus semper specialia derogare. l. in toto. de re iud. Grauius in committendo quam in omittendo delinqui .l. metrodorum . de poeta. , Honorem lucro, imo etiam vitae praeserendum. l. isti quidem.quod met. causa. Honestatis ius ab omni debito excipiedum. l. quod' ex libera. C. de operi lib. In alienis rebus gerendis bonam fidem desiderari. l. i.de sol tition. In alieno facto ignorantia sacile tolerari. l. f. p suo. In dubio a verborum proprietate non recedendum. l.non aliteri de legat. iij. Inducta ad unum finem contrarium effectum non operari .l. legata. inutiliter.de adimen. leg. In malis ouod minus est eligendum. c. iurauit. & c. . non solum.xxiij. q. iis . In necessitatibus leges non seruari .l. ut gradatim .s.j. de muner.& hono . In obscuris secundu magis verisimilia iudicandum. l. in obscuris.de regii l. iur.
In pari causa damno magis quam lucro consulendum .l.fi. licentia. C. de tu. delib. l. at si quis. g. sed etsi . de religio. In re dubia benigniorem semper fieri' interpretationem .l. proxime. de his quae in test. delen. In Vno grauatum , in alio releuandum. l. eum qui. de iurei
18쪽
Iusta petenti facile asse tui edum.l. ij. de his qui senesu .l.& Attilicinus. de seruit.rustic. praedio. Ius speciale in consequentiam non trahendum. I. quod vero contra. de legi. Leges non verbis, sed rebus impositas esse.l. ij. C. commv. de lega. Leges non ex verbis, sed ex mente intelligendas.I. scire leges. de legi. Leges ignorare nemini P missum .l. leges. C.de legi. . Legibus no exeptis iudicadu. l. nemo. C. de sentet. Legitime facto poenam non deberi .l. Graechus. C. de ad uir. Legis imperio voluntatem non factum coerceri l.j. C. . ad i. Cornel. de sica. Liciti praetextu illicitum non permitti. l.ij. de e
Licitum coarctari ut illicitum euitetur. l. tutor. g.j. de suspec. tutor. Maiorum praecepta iusta, vel iniusta non contem
Maioribus periculis diligentius occurrendum. I.j.6. sed & si quis.de carb. edict.bialeficiis minimὸ indulgendum.l. infundo. de rei
Mediam viam in perplexitatibus eligendam.l.si paterfamilias. de haere. instit. l. antiqui. si pars lia
Multa ex postfacto tolerari quae ab initio prohibetur. l. patre. de his qui sunt lv. vel alien. ivr.l. circa. de inossi c.test. l.j.f. biduum. quando appellan.sit. Multa in consequentiam permitti, quae principaliter denegantur. I J.de aut . tui. Neminem ex suo dolo, vel calliditate releuari. l.r rum .g.tempus. pro socio. Neminem multiplici onere praegrauandum latauis.
S. cum aute adl.rhod. de iaci Neminear
19쪽
NATTH. I 8 Neminem ex suo bene iacto in periculum trahi .l.nee, liberalitate. de re iudi ς' e a ς- Nemini officium suum damno verti debere. l. sed des qui s. quemadm.testa.aper. l. si seruus. f. quod vero . de surtis. - Nemini iniuriam facere qui iure suo viatim L pro- culus.& l .fluminum. in fine.de damno inieci. Nemini casum sed culpam imputari. l. v ex plagiis.
Non stadium, sed faciendi causam inspiciendam. l ve Non cupiditatibus sed iustis affectionibus indulgedum .l. llud.de manum s. vlnd. Non negligentibus sed impotentibus succurrendu. l. non enim . ex quib.caui m - , Nobiliores pret sumptiones seni per in dubiis eligendas. l. merito. pro socio, i Nullum violentum perpetuo toleradum. l. i J. ce ni Suui sunt tui . . Odia restringi, satiores ampliari debere. l. cum qui dam. de lib.& posthum. Omnem actum ab agentis intentione iudicandum. l. i. C. adleg. Corn. de sica. Omne commodum cum suo onere pertrantire. I. cum fisco. ad Syllan. Omne incommodum aliquo comodo compentandum. l.3.f. fila de aqua plu.arc. Paria delicta mutuo compe piari.l .uiro. in fin. lolui.
Plura specialia ad idem minime cumulanda.
de dot. promisi ..., misProdesse alteri nemines m coeti sed latum obelle V tari. l .in summa. f. item Variis.de aqua plu. arcen. t s. g. diui quoque marciis .de publica. Publicam utilitatem prauato lim commodis pr. IC Iendam.authent. rcs quae . .commv.
20쪽
iuuar ab initio sunt voluntatis, ex postsacto esse necessitatis.l. sicut. C. de action.&obligat. Quod nemini nooet & alicui prodest, pacile coneedendum. l.ij.6.j.de aqua. Plu. arc. rescripta. C.deprecib. impe.osse. Quod quis in se approbat, in alio reprobare non
Quod qui iuris in alium statuerit,ipsum quoque eodem uti debere.l.j.quod quisque tu.
Rationes naturales pro legibus amplectendas . l. cum ratio. de bo n. damn. Res magis intuendas quam verba. l. promittendo. de iur.dot. Satis esse si cui vel in modico amici opera consul tur.l.tutori. C.de negot. gest. satius esse nocentem absolvi,quam insontem dam- nari.l. absentem. de poen. Sine culpa poena non infligi .l .sancimus. C.de poen. .. 3Tristes euentus non facile considerandos. l.inter. g. sacram. de stipulat. 'Turpia vel contraria allegantes meritb repelli. l.j.C.de surt. transa. C. de transa. Vbicunque aequitas suadet, subueniendum. l.diuus. de in integr. restit. Volenti neq: vim neq; iniuriam fieri. s. cum donationis. C.de transa.l.j. ver filii. de iniit. Voluntate sublata omnem actum parem esse. l. scedistiniam. C. de adult. Ultima prioribus derogare. l. pacta nouissima. C. depact. usu er rationes in omni disciplina ditio uter pervestigandas. Cap. IIII. V DARs haec non unum caput tantum, sed iustum , t --,,οῦ evolumen desiderat: nulla enim legum prosessoribus priri 'd:ῖ- aeque utilis occurrit: ideo diligentius pertractanda beratio. Ie- erit. Nempe cum omnis ars,seu disciplina ad veri B tatis