장음표시 사용
31쪽
recipiat intellectus: quorum tamen potissimus h betur qui maioris dubitationis ansam tollere videa a Abba. in tur. Perquisita autem dubitationis causa,& iambos cu in liure-legis parte intellecta,tu causam definitionis, seu j x xx β' ' rationem Vt Vocao decidendi sacilius assequemur. οὐ Des Haec vero totius legis radix est, haec omnem cotro- in i .l oties uersiam sopit: per hanc veritas elucescit, legislatoride sermo. comprobatur,legentis desiderium expletur, inuen- in si dς ς- ta causa animus conquiescit. causae cognitio persemcta scientia est.Sed ut res exemplo liqueat,sume acutissimi Papiniani responsum.
Adlis..is Verbis ciuilibus subnitutionem post deci-Hin I. 1 mquartum aetatis armum siustra feri com
iii. 4. i. g. siit qui naue. de exercit. actio. Ad IK cinn
d=αν demouenit. ctc. In hoc responso dubium iaciebat illa iuris regula:mentem testatoris obseruandam esse, etiam verborum proprietate reiecta. Proinde non omnino
inutilem sore substitutionem licet verborum directorum proprietas refragetur quae saltem in vim fideicommissi valere possit. Uerum dubitatione postea tollit potior causa definitionis alii regulae inlimrens , In re dubia a verborum proprietate minimErecedendum. 4 Tunc enim mentem disponentis reiectis verbis obseruandam,cum de illa liquide constaret:in proposita vero specie de mente testatoris non liquere, volueritne substitutum directo vel exi fideicommisso succedere:quae mentis obscuritas verborum proprietati iacile cedit.Occurrit aliud eiusdem Papiniani exemplum:
. Cum auus inquit filium ac nepotem ex altoro filio haeredes instituisset, a ne te petῆt, visi
intra annum trigesimum moreretur , haeredita tem palmo suo restitueretrii os relictis liberis,
intra aetatem supra Mamina docessi dei m
32쪽
sp conditionem coiniectura pietatis restondi
defecisse : quod minus scriptum quam dictum
fuerat inueniretur. eo diuinum ingeniunt,o iudicium irreprehensibi Papimea . Iel Quem tibi Papiniane excellentissime) homi- commm. Num coseremus is mortalium in tam viridi gi te ad sapientiae,sortitudinis, prudentiae,temperatis, aequitatis,ac iustitiae tuae gradum peruenit Quis te . unquam dicendi grauitate,iuris peritia,igenii acrimo nia superauit,vel aequauit Ex te omnes clarissi- mi iurisconsulti velut Graeci quondam proceres ex , . .
equo Palladio prodiere.Tuae celsitudinis iubar Cae
sares omnes attestantur, quum nomen tuum nun
quam sine maximo honoris titulo, ac solenni pro fatione delibant.R Te bonorum Imperatorum per- a l. euaeu. Petuum moderatorem:te Patrem patris non imme- ti limi &Lxi id appellatu,in septimo aetatis tuae lustro nephandissi ini Bassiani immanitas obtruncavit. Quantus iii. C.deae fuisses, si ad Iaboleni aut Pomponii caniciem per- quirε. poci uenisses Sortem tuam deflet posteritas,imo suam generali. iacturam dolet,perfidissimi tyranni facinus detesta- Catur.Te unum, Papiniane,omnes iuris studiosi virtu
ctrinae speculum contemplantur, ad tui imaginem pro. Dite ingenia ac studia omnium excitantur. Sed ut iam a storum. diuerticulo redeamus,in eo elegantissimo Papiniani responso dubium iaciebat iuris tegula. icquid sub conditione relictum est, impleta coditione dς berta. heri. ς Cum igitur nepoti intra annum trigesimum c l. uni. 6 decedenti patruus substitutus suisset, isq; nepos in- sinaute ali-tra eam aetatem decessisset, proculdubio haereditatem patruo deberi quisque sacile existimasset. Ve- vim alia nobilior definiendi ratio diuinum Papiniani ingenium excitauit, quod non sub unica tan-' in testa. de tum conditione quae egenit , at sub alia quoq; co condi.isti. ditione
33쪽
ditione quae desecit,substitutio facta videretur. Nec obesse qubd ea conditio in testamento scripta non . . . esset, siquidem tanta esset paternae pietatis in pro- d. . in L sobolem coniectura,*ut non iudicio testato quod mei. m. neglecta, sed potius tabellionis errore omissa cau. crederetur. Q Tunc enim relictu sub conditione de-b l.quoties beri,quoties omnis conditio vel expressa vel tacitἡ in proposita veroquetiti . Li ah, ne ex du bus conditionibus adiectis alteram des redi. de eois ciste, His plane mediis iurisconsultorum responsaditio. insti. diligenter examinantur, vera legum sensa persectὸ - . eliciuntu hinc nΘn ex verbis,sed ex mente cui Cel. a. u. se qmQHuiccertissima scientia comparatur. Poreb. ''s lex una per huiusmodi causas probe intellecta, ad mille legum intelligentiam aditum quamsacillima
praebet. Hunc disputandi morem a maioribus no-Itris plerunq; obseritatum comperiet,qui eorum digesta percurret,praesertim Iulii Pauli,qui praemissis . Gubitandi rationibus quaestiones ut plurimum dem demino .i nire solebat.' Proinde, ornatissimi iuuenes, hune Nesennius. Vobis studiisq; vestris ordine praescribite,ut nullam denN.gest. legem praetereatis, tum dubitandi, tum de idendi L rationibus,verissimum sensum perceperitis:ita fiet, di .h Mi solum perfectam iuris scientiam exiguo I non licet. bore comparetis,Verum in ipso quoq; labore voluptatem penὸ incredibilem sentiatis.
Percontrariamo positiones veritatem mel - , im quiri. Cap. v r.
s. 'Calta' est Baldo adagium, Ferro aperire
Fube. Viam,qui per contraria transit: nimirum cognoscenti,quanta ad eruedam veritatem facilitas utilitasq;e Arist. iij. ς ς xi ars colligatur.Enimuero opposita ut Phi- eioriem losophus inquit racta collatione clarescunt:gscve itum. ram cuiusq; rei desinitionem tutius assequemur, si omnia quae oppositu suadere videantur, in medium
attulerimus: quibus subtili ingenio dilutis, veritas
34쪽
ipsa tertius apparebit. Nanq; dubitatorum solutio secundum Philosophum veritatis est inquisitio.
Locus hic praecedenti tractatui de causis dubitandi,ita cohaeret,ut eiusdem pene rationis esse videat.
Verum longe diuersus inuenietur, si eius origo &essicacia cognoscantur. Nempὸ ratio dubitandi ex qualibet generali regula quae vel parum ad rem cere videatur suscipi potest. h Leuior enim esse debet dubitationis causa,cum a genere sumatur,quam dissicultas ex opposita specie suscitata. Contraria vero in eade, vel omnino simili specie annotari pa-um est.ς Vnde maiorem ad oppugnandum vim habent,& nisi subtili interpretatione per minimas sa-cti differentias tollerentur,omnem iuris definitione lacile impugnarent. 4 Quod, ut clarius fiat,non abs re fuerit exemplis ostendere. Extat responsum Papiniani,compendiosam substitutionem a milite factam,post pubertatem & aditam haereditatem,directo valere Dubitandi ratio ex generali regula suscipi tuti nullam directam substitutionem ultra pubertatem,& aditam haereditatem protendi. ς Veru hac rationem facile euitabit, qui regulam non in militisus,sed in paganis tantum procedere didicerit. Solis etenim militibus,non etiam paganis, translatiuam substitutione directo facere,ex priuilegio con
cessum est. Contrarium vero ex alio Caesarum re
sponso gin eadem specie colligitur: ubi Diui C C.
compendiosam a milite factam post pubertate non directo quidem,sed fideicomissi iure valere responderunt. Quae sane difficultas, cum in eadem specie contingat, nisi ex aliqua facti varietate tolleretur, utiq; Caesares Papiniano contradixisse viderentur. Proinde nonnulli h verborum differentiam notant, quod hic communibus, ibi directis verbis testator Hibstituit: quem nos,ut verissimum sensum,in repetitionibus nostris amplexi sumus, 3c nouis rationibus
sic. occurret bat. de castren . Pecu.
pos. l. iii. g. si .si cui pluc
narium. C. de vete. iuris eunucl.
35쪽
a ut Aeeur. bus eomprobauimus. Alii δ quod hic suberat mater, ut Bal. impuberis,ibi nequaquam.Alii,h quod hic iure c6c ut Casti- muni,ibi speciali testari voluit. Alii . aliter pro inrui' .au, quisque suo. In contrariis igitur interpretii triri; irili, nerui laborant, Doctorum sudant ingenia, variiqued Arist. ii . varia diuinare coguntur, quae tamen ubi semel me metaphy. rint rectὸ conciliata , solida persectamq; scientiam Ad ἰ.ui. kr veritatis inducul.d Accedat aliud Pauli resp6s D mittenda, sessionem inquit Paulus) solo animo amitti posse, ri licet sine corpore acquiri non possit. Ideo & si ma-ν xime in lando sis,animum vero possidendi non ha--1 ατι beas:statim te amittere possessionem: quod &VI- Iicet.C. eo. planus&Caesares confirmarunt. ς Dubitandi ratios l. put. de ex generali regula colligi potest. Omnes res, per silux.c.i de quem modum contractae sunt,percotrarium disHγldi, ' ' ui. Uerum ea ratio facile euitabitur, si regulam ine hostia. his,quae ab unius tantum voluntate dependent,locis .de testa. non habere intelligamus. g Cotrarium vero & qui-h in I.que- dem difficillimum ex alio eiusdem Pauli responso Rdmodum. hin eadem specie suscitatur, ubi manifeste inquit, nullam possessione solo animo amitti posse, quem- Mithrida' admodum solo animo acquiri non potest. ici an-k sit oste quam corruptam omnino legem semper existim dimus dees- uimus,quae alteri eiusdem iurisconsulti responso ex ςg-xiWi: diametro repugnaret:vt nostris in Paradoxis latissi-
Dduεai s ς mprobauimus λ: idq; ita esse, vel ex eo facilὰ quem apud constat, quod nulla distinctione contrarium illudi Ueonsul conciliari potest,nisi ridiculis doctoru ineptiis subtus. I. non scribamus: praesertim cuiusdam ut dicunt licentia-Quemadmo , cuius nomen modeste reticeo, qui sine corpore dum dς tu' possessionem amitti non posse ideo contendebat,
enim. de ae temper animus esset in corpore. Sed , ut adquir. possi institutum reuertamur, hunc progrediendi morem Fcidicula se per contraria & oppofitiones, antiqui legum in-ιutio. terpretes diligenter obseruarunt: eaque ratione
illorum glossemata maximὸ commendantur quoa
36쪽
το πλεις ον Opponendo procedant. Quos etiam
secuti sunt Dynus,Cynus, Bartolus,Baldus, Salicetus & alii complures: ut iam apud omnes in cofesso sit,nullam ad aperiendas leges methodum breuiore utiliorem inueniri, quam per contraria & oppositiones discutere veritatem. Hunc igitur studiosi
iuuenes morem vobis imitandum proponimus, ut . cum legem aliquam per causas dubit adi & decidendi trutinaueritis,statim ad glossemata vos conseratis, contraria & oppositiones suscitatas diligenter inspectu rimec eas tantu, quae in proposita lege mouebutur, verum etiam quas in legibus relatis inter-Pretes cumulauerint. Omnes enim ad unum finem conspirant,& ad principalem locum utiliter reseruntur,atq; ita p omnia glossemata successive transeudum es ,donec ultra nihil inueniatur. Nec Cnim facile putandum est, iuris interpretes aliquid ignorasse, qui omne vitae tempus in solis legibus consumpsere,quum nulla adhuc glossemata, vel Doctiarum commentaria prostarent, quibus ob singulare doctrinam 3c eruditionem leges interpretari,ex priuilegio concessum fuit. Hic autem studendi modus omnes alios superat. Hoc est iuuenes ac iitissi in i
isupremum illud & arcanum mytterium, quod praeceptores discipulis non aperiunt, ut semper aliquid amplius secundum Iustinianum habete videantur. , s*Μe autem testis est Deus charitas nihil retinere lici i prode permittit. Vellem profecto quicquia mihi vel inge Digestoru . nil est,uel doctrinae etsi perexiguum est primo congressu in pios probosque auditores transcribere. Is tande boni praeceptoris est fructus,ea felicitas,ope- .ram fiant in bene merentibus discipulis recte collocasse. Delectat labor agricolam,cum videt agros delemente feliciter respondere. Sed ut iter coeptum
relegamus, cum vobis dilecti iuuenes omnia per
interpretes contraria , oppositionesq; abunde con-C stiterint,
37쪽
callimach . de stipulat.b L.quoniaindignu. C. de tess.l. ii.
consti .pec. sto. in rub. in sortia.
stiterint,de eonciliatione cogitandum erit: conciliationes autom vel ab eisdem, vel a Bariolo si illi desint mutuo accipietis. Quod si nec interpretum, nee Barioli iudieium placebit, vestro ipsi ingenio facti varietates,& rationu differentias subtilius excogitabitis.Quam methodum si diligenter seruaueritis,non modo praesentaneam utilitatem,sed & immortalem vobis gloriam apud omnes coparabitis. R. urnm 6.m quam maxime meessarium esse. Cap. VII. C v M Leges & prudentum Responsa,ob eorum numerositatena, nonnunquam etiam prolixitatem, non facile possint memoria retineri plerunq; enim uniuersam facti speciem vel longissimam' narrant, cuius retentio ingeni v mafiis fatigat quam erudit maioribus nostris visum est ex toto legum contextu regulas quabreuissimas colligere, quales habentur in titulo Regularum iuris, & latissime in nostro tractatu,quem Axiomata iuris inscripsimus: quae nihil sane aliud sunt quam breues & compendiosae sententiae ex peruagatis definitionibus perstrictae, quo& minori labore discantur,&facilius diutiusq;. memoria teneantur Aurisconsulti regulas octores summas, Dialectici theses seu positioncs, Medici Aphorismos, aliqui epitomas, nonnulli enuntiata sue axiomata vocant. Quauis subtilius inuestigantes praedictas voces nonnihil inter se distare. putarint, nos vero huiusmodi subtilitates no moramur, eu tenues verborum differentias: leges nostrae reisectant,' & nuda vocum disputatio solis pertinacibus relinquatur. Haru vero regularum seu axiomatuvius quam necessarius sit ex multis iacile eonstat. Primum i ingenium sui breuitate delectant, sim moriam non onerant,ad scientia celerius perducut, caeterum linguam quam maxime erudiunt. Nanque
per regulas & elegantes formulas longe clarius ae promptius
38쪽
promptius mentis conceptum explicamus:sdq; --xissimum esse quotidiana experientia edocemur. IEqui huiusmodi regulas non callent, per inutiles verborum circuitus& inextricabiles perissologias vagari circa ea coguntii quae duobus verbis comm dissime exprimi possent. Plane ex regulis componimus syllogismos,persectissimum disputandi genus, duo nullum ad veritatem eruenda,ad detegendam salsitatem aptius aut propinquius iuenitur . Etenim propositis' duabus regulis, necessarib concluditur quicquid probatum volumus. Huc morem asseruanse maiores nostros comperiet,quicunq: Dyni, Ci-nt,oldradi,Signorolli,Batetoli, Baldi & alioru complurium commentaria diligenter euoluerit: quod ut manifestius fiat, hunicum subiiciemus exemplum. Si probare contendam, re tantum & verbis tantum coniunctos pari iure c6currere,quam absonum suerit per ambiguas legum induistiones, quae in varios
sensus distrahi possunt, siue per ineptas sint litudines disputandi ordine praetermisse,niti Illud persuadere λ Quod duabus tantum regulis longe explicatius concludetur,in hunc sere modum: Ius accrescendi ex praesumpta voluntate dependet, i sed voluntas non minus re quam verbis ostenditur: ς ergo retantum ,& verbis tantum coniuncti pariter admittuntur. Vel sic,Ρaritas vinculi, paritatem iuris inducit: fsed re tantum,& verbis tantum coniuncti, pari vinculo nituntur e g ergo pari iure concurrere
debent. & sic de singulis. Nunc disputandi modum omnium, tum facillim uni, tum elegantissimum, studiosi iuuenes assequentur, si ex legibus positiones, seu regulas colligere studeant ex quibus breues syllogismos cona ponant. Qii Od quidem argumenti genus, ita ad veritatis cognitionem necessarium videtiir, ut sine eo, nec scholasticus proficere,nec Doctor iura in expretari,nec aduocatus cau
s L. reconiuncti. da Ieg. iij.
39쪽
sam defendere, nec iudex controuersias definire recte posse existimentur.Quomodo autem ex legibus regulae colligantur sequenti capite ostendemus.
Reudas tum ex verbis,tum ex mente lex Mneolligendas. Cap. VIII.
TANTA eii praesentis tractatus utilitas,ut legum professoribus ad summum eruditionis gradum con- aequendum sola sufficere videatur. Tota enim ab ingenii viribus dependet, tota in subtilitate vers tumhic studiosus iuuenis & mentis acumen, & ingenii sui perspicaciam iaci se probat. Nec dubitadum erit, eum in legibus quam maxime profecisse, Qui
ex earum mente regulas,sive axiomata colligere didicerit.Regulas autem, tum ex verbis,tum ex mente colligi planum est. Ex verbis quidem,cum legislatoris formulam sequimur, nihil sere penitus immutantes, quales sunt omnes sub titulo de reg. i ris , quibus nihil addimus vel detrahimus, qua Iesile ex prudentum aut Caesarum responsis ad verbum decerpere licet : veluti, 'EX CONsτANT1No . Nihil est quod magis hominibus debeatur,quam libertas supremae volunt
iis.l.j.C.de sac.san. eccle. Vitae vilitas, legum obseruatione digna non esta quae adulterium.C.de adult. lEx Leone. Quae contra leges fiunt, pro insectis habeda sunt.l. iubemus.f. praedia. C.de sac. in.eces. Desideria morientium, ex arbitrio viventium colliguntur.l.quoniam. C. denat.lib. . Ex Antonino Pio.Quae ex improuiso casu accidui, sato,non noxae imputant.l. . C.iat cor. de sic Parentum necessitatibus liberos succurrere tultum est. I. . C. de alen. lib. Ex Vero .Desua,non de aliena eonscientia quisque est interrogandus. l. fin. C.de accusationibus. Alienatio est omnis actus , per quem dominium it transfertur.
40쪽
transferturil.1. C.de fund. dot. Ex Theodotio. Ad regimina & dignitates , non pretium,vel ambitio,sed probata vita proueheredebet.l.fin.C.ad i. tui. repetun. Mendax precator caret penitus impetratis.l. penuLC.s contra ius vel uti. pub.
Ex Alexandro. N ihil tam proprium imperii est, si
legibus vivere.l.iij. C.de testamen. Quod legitime factum est,nullam poenam meretur. l.gracchus. C.de adul.
Ex Gordiano.Defensor propriet salutis in nullo peccare videtur.l.iis. C.ad l.cori de sica. Resoluto testamento,neque legata, neq; fideicommissa debentur. l.eum duobus. C.de inoff. test. Ex Gratiano.Iniuriarum occasio inde nasci n5 d bet,unde iura nascunt. l. meminerint. C.unde vi. In criminalibus non oportet emendicatis uti suffragiis.l. singuli. C. de accusatio. Ex Archadio.Ibi poena ee debet,ubi noxia esta.suis
Necessariorum praetermissio nocet, non abundans cautela. l.testamentum. C. de testamen. Ex Diocletiano. Uolenti dolus non insertur. l. cum donationis. C. de transact. Beneficia principum in alterius iniuriam non tria buuntur. l.nec avus. C. de emancipa. libero. Ex Zenone. Nephandorum holum arrogantia, m dis Oibus opprimi debet.l .vni. C de priua. cari
Ex Honorio. Eadem seueritate voluntas sceleris, qua effectus punienda est. l. quisquis. C. ad i.Iubmaiest. Iudici pecuniam mutuans, una cum iudice relegatur. l. quisquis. C. si cert. pet. Ex Valentiniano. Culpa similis est tam prohibita discere,quam docere.l.pen. C. de malen. seniores propinqui minoru errores corrigere de-