장음표시 사용
1쪽
Emmanuel Aluarras orietatis Nominis IE S V, ad Lectorem.
ELOp is qμicμηθμe par accendere mentes, Dulcque Nestorea fundere voce melos. Perlege non auro mιidum, edpondere rerum Praediues,lauperfit bret auto opus. Emicat bla sophiaeprinceps,hὶcfulminat ore Tullius,his monstrat Quintilianus iter. Michael Venegas eiusdem Societatis, ad eundem. Puos Arabes, Perseque legunt Oriente illos, Omnes una manus f tibi forte daret, Et quos gemmiferipraeceps alit uoris unda: Et quos terra grauiparturit alma sinu: Nonne libens bilari caperes data munera vultu, Et tantas nolles sterneresanus opesὶ En tibi Rhetorices Gnus liber explicat omnes Thesauros: gens suos reperire labor: Ne te pomiteat lectas hinchumere gemmas, Attica quas tellus,quasique Latina tulit. Has virtute,velu uiuos cinxeris auro, Aurea gemmato vox tibi corde fluet.
2쪽
' UNC E prosecto melius, atque prudentius studiis sim et- ὸ dint , vi optimos auctores in omni disciplinarum genere legendo, , sibi, atque imitandos proponunt, quam qui his neglectis, delectu
in omni, ac discrimine remoto , qu6iuis cupidissime sequuntur. Quod si quis vetera paulo altius repetere voluerit, quocunque se animo dicogitatione eonuertet, hoc ita esse comperiet. Vt enim alios omittam . um in. Ο --- UmPCM . v L enirn alios omittam . qm in bonarum artiu studiis liberalissimis sunt, doctrinisque versati,satis constat Pi tonem ingenio, doctrina,& copia dicendi longὰ omnibus imperioribus praesti-
Due. Ergo ex eius diiciplina quor viri,quata scientia, quantaque in suis stu iis varietate,& copia,quam admirabiles extiteriit ZAtque,ut alios sileam, quorum scripta temporum iniuria perierunt,illi Sc Aristotelem summum philosophumae Demosthene omnium oratorii sacile principem pm l dubio debemus. Sidui de Aristotcles totos viginti annos Platone audiuit: Demosthenes vero indem n5 solum audiuit, sed etiam lectitauit. Quid Ciceronem ad tantu in philosophia,& eloquelaa decus evexit An non Platonis, Aristotelis Demosthenis imitatio. Finis n5 sic, si velim eos numerare, ut ex Aristotelis disciplina in omni doctrinae & ingeni j laude praestantes prodierunt. Tanti reser que imiteris,que admireris. Hoc intelligeti res nostrae Societatis Nominas Iesu preceptores,ex eo tempore quo timetute, virtute,& literis, di informant,eos auctores discipulis exponsti qui priter tems in suo genere floruerunt. Qua de causa molestius etiam serebant nullum esse librum veterum scripωrumiui adolescentibus distendi cupidis primum aditum ad eisquentiam aperi t. Non quod doctrina dicendi parum Latinis literis fit illastrata,nam de Quintilianus de ea diligentissime simul Se doctissimὸ scripsit.& in libris Ciceronis tantum est curae, tantum suauitati s , elegantiae, atque doctrinae,ut ne apud Graecos quidem aut pluribus, aut meliosibus praeceptis orationis sacultas sit exornata: sed quod ad primam tyronsi institutione eorum scripta minos sint accommodata. Quid enim discipulis ad haee studia ingredientibus explicaret Quintiliani libros uul
illi quide It di x summa diligentia singulati iudicio,summa etiam eruditio-
ne conscripti: at ita sunt longi, se nonnunqua obscuri, ut maius otiu,& acriusi aes derent. Partitiones oratorias : at ita sunt breues,& concisae, t muliudicium, tas& magnificas eloquentiae opes constructas,& recciditas nimis anguste coarctet Libros de oratore ad Quintii FratreZat in dialogo sunt scripti. Pr cipuas aute in illis partes habent L. Crassus,& M. Antonius homines ut dignitate,sic
eloquetia in Romana Repub. maximi qui minora illa,sed diseetib n primis necessatiaeeleriter transigunt,quae vero sunt a vulgari intelligetia magis remo
ta,ea, non facile dixerim ornatius ne an eopiosius prosequantur. Huc accedi quod dum Crassus perfectu, Antonius communem insormat oratore magnis
3쪽
altercationibus,qui Aialogoru est mos in contrarias partes a riui quo g me. diocriter quidem eruditis, qui iudicii iam ab uid baiant,non solum magna &ingenua delectatione, sed mirabilis etiam utilitatis fructum affert. Wronibustio item.qui disputationis vim atque incitationc aspicium Vestigia, in tellumque vix intuetur. Duos de Inuentione libros puero ubi inchoatos,& rudes Cici exeiqi se affirmat propterea quia ithe orationis expolie & cohsoriti adit ra tionem docent nec itineti landi fontes ab Aristotele demonstratos steriinu. itaque multa in eis pixcψta init, quae edixi, libri idem Cicero uri bauit, Libri vero ad Herenniu quocunque illi sint scripti, similem in uetuedi. iam demonstrant quc iam de statu, multa de Verborum sentcriinim concinent ornamentis diuelia ab his quae Cicero. α Quintilianus eisdem de rebus tradiderunt. Topicorum liber tantummodo declarat vim ab Aristotele inuentam ad reperiendum in omni ratione argumentum : & 'uomam ad Trebatium 1 risconsultum scriptus est,exempla Eabet ex intima iuris scientia desumpta,quetvsque eo mediis ilia,ut sua obscuritate multos ab eius librilemonoe ieiiciat, In oratore vero ad Brutum quae sit optima species, & quasi figura dicendi Cicero disertissime exponit. Sed cum ad Brutum scriberet vulgaria praecepta pe
multa ciuae discenai studiosis vehemeter conducuns,breuiter perciunt,vel pena praeterit auae vero de orationis numero mirabili reet praeci uit,ut adeuntibus ad
eloquentiam utilia sunt, ordinem alium δε eXemplorum lumen desiderant. , His de causs cupiebant nostri praeceptorcs, Ut omnes eloquentiae partes C plicate definitionibus exemplis illustratae ex Aristotelis sententia, Ciceronis elon Quintiliani non sententia solum, sed Plerunque eciam verbis aliquo libro vir& ordine comprehenderentur. Futurum enim existimabant, si id sie. ret, ut discipuli simul cum vulgaribus Rhetoricae Praeceptis Illa magis recondi. inde Metumentorum locis , de amplificatione, de orationis forma denumero Derciperent. uam e o prouinciam cum eorum Voluntate suscepissem, quibus libenter vite meae rationes commisi, his tribus libris dicendi praeceura , quantum exiguae instenti mei vires efficere &consequi potuerunt, complexus sum, ut iuuarem ad escentes adlegendos Aristotelis,Ciceroni SI Quintiliam do. ditissimos libros, quibus eloquentiae sontes continentur. Neque Vero agnoro
multa horum a veteribus sunt tradita,ab his a quibus defendi aequius erat, editis etiam libris oppugnari. Sed cita multis ciui kngulari doctrina sent pyditi eadem desenta sint,mihi consilium suit,de his, quae tot doctissimorum seculorum approbauit consensus,mbit sine ratione mutare. Imo vero te,Christiane lector vehementer oro atque obsecio, Vt hanc libidinem temere contradi- cedi veteribus scriptoribus de animo tuo penitus euellas ne ad eius perniciem lonetius deinde serpat Nam simul atque cupiditas haec ad insenium, tanquam tax ad ruateriam adhaesit, incredibile dictu est,quae continuo excitet incendia. Illud etiam tibi persuadeas velim,nos nihil magis cupere, quam ut Virtute, Mittetis maxime sis ornatus, ut Christo Iesu, qui est parens R Ialus vitae nostra gratus sis & iucundus.
4쪽
Rhetorica, Auctoris Prooemium. i d
i Ationis, & orationis tanta est similitudo, uti Gretci,qui no intelligedi solu,sed loque ii etiaprincipatum tenuerunt,utio Vtranci vocabulo,ta lini Gr coru prudentiae aemuli eodem pene nomi narint. Est enini. oratio quasi rationis imago quaedam. Rationem in mete, Luiregnum totius animi
tributu est, Deus Opt. Max. posuit.orationis sed Eide summus opifex in celsissima,ac nobilissima corporis pari: collocaui uratio est sicuti lux qu da, lumenq; itae: oratio est rationis decus, & ornametur ratio regit ac modenitur propriu animu. oratio flectit etia aliqpos: rationis est species admirabilis, ea tame intus latente orationis pylchritudo declarat. Ita quod lumen est Soli principi, ac moderatori lumipii reliquorti,id est oratio rationi dominae, ac rdginae rerum omnium. Hinc nimirum fit,ut summi illius rectoris mundi huius bonitate,sapientia,vim Srotestatem suspicienda,admirandamque homi-mu generi ut rationis,sic orationis vis, & natura cogat confiteri. Quid enim admirabilius esse potest,
quam cogitationes tam multas, tam excellentes,, tam varias,atque multiplices orationi commendari λ Orationem vero,exceptam aere,quassi vehiculo , incredibili celeritate, brquissimo temporis sp tio ad quam plurinios per lenire ac postrem d per tenuissimos auriuarie rus singulari opere, artificioque perfectos,in alienos animos introire atq;in eis
5쪽
tam persecte, tam insigniterimprimere specie sua,
Vt moerentes consoletur,torpentes excitet,affictos
erigat,inani laetitia elatos cohibeat, & in quem uis denique motum auditorem impellat)Qubd si or
tionis tanta praestantia est, non potest non maxima esse dignitas Rhetoricae,qua omandae orationis doctrina continetur. Eadem enim hominis ratio, quae caeteras artes inuenit, dicedi quoque artificiu illustrauit. Na primo terra peruagata, non modo eius formam,situm, foecunditatem,sed eoru etiam quae in ea gignuntur, varietatem,usum naturaq; cognouit. Tum mare ingressa profundum & immensum quos genera quamq; dii paria degentium in eo belluarum inuestigauit Ex in siderum ornatu'pulchritudine admitas, cognito prius aere,& his, quae ex eo generatur, in coelum usq; penetrauit. In quiabus rebus tam multis,tam variis,tam disiuctis, tam abditis,atque obscuris inuestigandis,si tanta fuit rationis sagacitas,& solertia in expolienda oratione, quae eius comes,& interpres est, no minori Psecto fuit cura. Hic est eloquentit ore,l c nobilitas,hςccu ratione colunctio.Qua de causa vehementervigilandu est iis,qui sapientiae flagrant studio, enitedumque omni cura,ac diligentia,ut Rhetorica ,dialecticςq; praeceptis optime cognitis, ad reliquatum artium fastigium contendant. Quam via hicunda, facilem, breuem,& quasi compendiariam,non modo non asperam, atq; arduam,aut longam esse comperient. Quod ut facilius cosequantur, hi tres libri artificium dicendi a veteribus traditu breuiter ex-
6쪽
plicabunt. Et in primo quidem libro,qui de inuentione est, sedecim argumentorii loci sunt explicati simul cuhis,quq ad permovendos animos, ex eisdelocis eruuntur. Praecepta etiam quaedam sunt exposta ad exornationem, & deliberationem accomodata. In secudo vero, qui dispositionis praecepta co-tinet,de orationis partibus, de statu,iudicatione,&ca cotrouersia, quae ex interptatione scripti existit: praeterea de ratiocinatione,enthymemate, indu fhione & exemplo agitur. Et quonia frequens mentio facta est ab aliquis auctoribus:Epicherematis,Soritis,& Dilemmatis,eorum vis explanatur. Tertius denique liber docet orationis ornatu,qui est in verbis vel simplicibus, vel colunctis. Itaque de verbis nouis, de inusitatis, de tropis,de luminibus verborum,& sententiarum,de origine,caus natura,& Vsu or tionis aptae, ac numerosae, tum ad extremum de memoria, &inuciatione in eo disseritur. Sed quo maior utilitas ex eloquentia percipi possit, Christianis
praeceptis diligeter ea purganda est. Ut enim bonus agricola vitem, quae sylvescit, & in onnes partes nimia funditur, serro coercens, tu fructu lςtiore tum aspectu pulchriore redditi sic eloquentia s amputetur errorii inanitas, in quos delapsa est vitio hominu diuinas leges ignorantiu, sua admirabile speciem recuperabit. Excidatur igitur mentiendi licetia, qua seuere diuinis praeceptis interdicta oratori. Quint.& antiqui rhetores cocedunt amputetur P cacitas,
di vitium illud teterrimum lacerandi alios probris,
7쪽
comtriclijs, maledictis, cui utinane Dentosthenes:&Cipero tantopere indulsissent, reueretur arrogantia,& inanis laudis appetitus,qui aciem animi perfringit: intelligatur iniquu esse tenebras auditoribus offundere, ne veru perspiciat, & suffragiit,atq; sententia dicendo corrupere, quod a Graecis, de Romanis oratoribus est factitatu. Hic tot, tantis': de
ictis maculis, cotinuis existet illa diuina, & coelestis Christianae elautumae pulchritudo, vae tanto erit pr clara magis eximia, quato diligentius ad onuntu hominii utilitate coferc & ad laudes celebra das Dei Opt. Max. qui sermone homini dedit,ad so
cietate dc coiuctione cu hominibus tueta. Haec est
illa Christiana eloquetia,quq Gregorius & Basilius nobilissimu par amicitiet, doctrinae,sanctitatis, plurimu praestiterui, de Iuliani amentissimi,& Rctig
Iissimi hostis religionis impetus oes fregerat: nacexcessuit Athanasius vir sanctissimus, que nec fe-uissima periculoru tepestas, nec humanoru comodorum aura potuit via qua de suo cursu dimouere,
quin Arrij impiu, & cosceleratum coprimeret rore:hac floruerunt Chrysostomi, Ambrosij, Augustini, Hieronymi,Cipriani,qui Christianet Reip.
fuerunt lumen longe clarissimis. Vt alios qua plurimos omitta,quorum cst copia digna Christianii nominis gloria. Hos tales ac latos viros qui volet imitari, colat Christiana eloquetia, quς ex diuina ru rem cura, dc conteplatione, ex Christi Iesu amore, ex maximarum deniq; artiu studijs efforescit.
8쪽
Quid sit Rhetorica, quod eius officium& finis. Cap. I.
Hetorica est vel ars, vel doctrina dice- inlid sit aradi. Ars est,quae dat rationes certas, bii .sφ' 'praecept aciendi aliquid, quae habent: ordine, quasdam errare in faciendo
non patientes via3.Esse aute eloquen- Rhetoiteat tiae artem perstimum V Xum enim re De ossie 1 rum minima sine arte nuda fit, hominum estparu confiderate iudicantium,ci edere maximarum reru nullam esse artem. Dicere est,ornat grauiter in copiose loqui. Rhetoricae o scium est,ssicere apposite adpersuasionem: 'isper
De utilitate, dignitateque Rhetoricae. Cap. L. 'μ' ' δ' Dunitas eloquenti quel ex eo intedigi potest, quod in Eloquε si, omni libero populo,maximeque in pacatis, traquillis S que ciuitatibuspraecipue semperfloruit,semperque dominata est. Quid enim aut tam iucundu cognitu, atque audi tu,quam sapietibus sententiis,grauibusique verbis ornata oratio, in perpolita aut tam potens, tamque magnificum, quam hominu animos unius oratione conuerti 3 uuid admirabilius quam res Hie lore ita irata mei Oratoris θ om,
est in dando consilio de maximis rebus cum dignItate explI- inter priua
9쪽
magna catasententia, eiusdem in languentis populi incitatio, litauisu strenati moderatio. Eadem facultate fraus hominum ad
perniciem,m integritas adflutem vocatur. uuis cohortari ad mirtutem ardentius) quis a vitiis acrius re caret quis vituperare improbos a ferius 3 quis laudare bonos omnatiusὶ quis cupiditatem vehementius frangere accusando
potest' quis maerorem leuare mitius consendo' Ac ne plura quae senipene innumerabili dicantur, breui statuendum est oerfecti oratoris moderatione. sapientia,non solum
Eloquetia ipsius dignitatem, fled cor priuatorumplurimorum,stvis iubιεdi niuerse Reipub. Jalutem maxime contineri.Quo maior igitur est eloquentiae vis, hoc est magis probitati iungenda, siumm ueprudentia quarum virtutum expertibus si dicendi copiam tradiderimus,non eos quidem oratores fecerimus,sed furentibus quaedam arma ὰederimus. De materia Rhetoricae. Cap. 3. Quid alii, A Riis materia est, in qua omnis ars m ea facultas, De iuueni II quae conficitur ex arte versatur: ut fi medicinaex materiam dicamus morbos ac vulnera, quod in his omnis medicina versetur. Item quibus in rebus versatur ars infacultas oratori eas res materiam artis Rhetoricae nomita namus. Sed hoc interest inter alias artes in eloquentiam, ter rum M nam caete fere artesse ipse per se tuentur gulae: beneia in dicere autem,quod est scienterlerite, ornate dicere,non L habet definita aliquam regionem, cuius terminis septa teneatur. Omnia quaecunque in hominu disceptatione cadematella est repossun bene sunt ei di da, qui hocsep eprofiteatur,' aut eloquotiae nomen relinquendiι est: materia enim orato
ri ad dicendum subiecta,quaestio est.
10쪽
RHETORICA LIB. I. 2De quaestione. Cap. q. QV stionum duo sunt genera, alterum infinitum, quod Graeci The , Cicero propostum vocat: alte- : 'iis drrum certu in definitu, quod b orbem, illi Latini
vel causam, vel controuersam solent appeltare. Proposu Proposixa est on quo aliquidgeneratim quaeritur hoc modo: expetes s De orato. inest eloquentia ' Causa est,quae certis personis,locis,t --ciporibus, actionibus, negotisque cernitur hoc modo , An P:: Socrates iurefuerit ab Athenien in damnatus Propo- Propositisti duo suntgenera, cognitionis altera, cuius scientia, sp- '' finis, ut an holis magnitudine multis partibus terra supe- τιρὰ trireturialterum actionis,quod refertur ad efficiendum qui . . vis quaeratur quibus ossciis amicitia colendast. Causa- Quint. lib. rum tria sunt genera iudit, deliberationis, exornationis, 'uiarum
si x quia in laudationes maxime confertur proprium ba '' bet ex eo nomen laudationis. De exornatione,Deliberatione, &
IN exornatione duae sunt partes, laus vituperatio. Tempus tumpraesens, tum praeteritum Spectat aut 'm 6
orator bonestatem,praecipue clim laudat turpitudinem,du tempus,&' vituperat mouetque auditores ad delectatione. Delibera- par. Dein-tio continet in se suasionem in dissuasionem, tempus vero R, . E. futurum. Finis,que bi proponit orator in suadendo est δ'ῆς '
gnita mouetque diliberatem adstem maxime in dissua- Deliberadendo contra indignitatem flectat, in in reformidatisne tes, lepus, pertrahi Iudicium habet infe accusationem, in defenso- ν' i. nem eius nis iustorum in iniustorum quaestione continetur, γ adseuitiam,aut clementiam iudex est incitanduT. zὼ 'PR