장음표시 사용
31쪽
Italia, si omnis Res b.loqueretur M. quid agis ea, quaesecluuntur. an m etiam in easem oratione cum Catilina loquent scit eleganti oratione, cuius initium est, Nudum iam tot ono facinus extitit, nis per te: nullum flagitium fine te. Fecit in Zucanus eandem cum Iulio Caesare loquentem, pri quam ille Rubiconem fluuium,qui dirimit Galliam ab Italia, transiret. Vt ventum est parvi Rubiconis ad undas Ingens visa duci patriae trepidantis imago, Clara per obseuram vultu moestissima noctem:
Turrigero canos effundens vertice crines Caesarie lacera,nudisque astare lacertis:
Et gemitu permixta loqui. Quo tanditis ultra, Quo fertis mea signa viri8si iure venitis, Si ciues:hucusque licet. Quae sint ad amplificandum adhibenda.
Rhium .su mirubilia,quas ot ex quibus milibusique attendas ad- ό. 'L μπη - mltasuppetunt. Vsu habentur magna,quae viabo Mi aut prodesse,aut obesse vehemetius:quom
M. imε sunt genera ad amplificandu tria. Nam aut charitate mo-somiti., uentur homino, ut Dei, utpatriae, viparentu aut amore, id uis. ω mi tmηtrium,ut liberorum, visamibarissi aut honestate,ut virtutum, maximέque earum, sius,ad Commuhominuin nionem hominum, ' liberalitatem mala. his γ eohor-
32쪽
tatione umutur ad ea retinenda, min eos a quibus ea violat unt,odia incitentur, in miseratio nascitur:proprius locus agendi in his rebus, aut amissis, aut euitandi periculo. uuamuis enim neque adprobandum,neque ad amplificandum adhiberi quicquam potest, quod ex locis petitum nosttamen ea ipse quaepetuntur e locis ad amplificandum, ma- ina ei ego esse debent.Sisfecit Citan Catil. cum ait, Quapropter sit in ' de summasalute vestra in pop. Rom. P. C. de vestris coniugibus,ac liberis,de aris,ac foris,de fanis ac teptis, de totius urbis tectis,assedibus e imperis,de bbertate,deflute Italiae,iaque GniuersaRep.decernite di etesivi instituistis ac fortiter. Pleraque omniasumpta sunt e loco ab adiunctis, sedsunt usu magna ergilius etia cum Iuli, Caesaris deplorat mortem a rebus natura magnis,quas ad locos supra dictos referre tamen possis,ampli cationem duxit. Ille etiam extincto miseratus Caesare Romam, Cum caput obscura nitidum serrugine texit: Impiaque,aeternam timuerunt ocula noctem Pu et que ad libri finem elegantissimeprosequitur. Quid in amplificatione seruandum. Cap' s. Ibit in amplificatione nimis enucleandum est. Mum' gentia. ta est enim omnis Aligentia,hic aut e locus grandia re
augendirin illis enim caus, quae ad delectatione exornatur exornatio-j loci tractandi sunt,qui mouere possunt expectationem, In eohorta admirationem, voluptatem. In cohortationibus autem bo- bis.. a' ianorum ac malorum enumerationes, exempla valent plurimum. In iudiciis accusatori fere quae ad iracundiam, reo plerunque quae ad miserationempertinent. Nonnunquam ctanda est.
Georg. . Minuta est omnis dili-
33쪽
tis demonstrativi. De Orat. 2.3.Aα .
tamen accusator misericordiam mouerepotest, defen ser
Cur quaedam inuentionis praecepta ad causarum genera dentur accommodata:&de dignitate exornationis. Cap. 42. Laui gene T TF exsupra Acthfontibus omnis ad omnem orationε
.manat inuentis , tamen meteres oratores de generibus
causaru si disientium minueret labore seorsum praecepta
QViux ii tradiderunt. De yraeceptis autem exornationis imprimis. A-cendum est.Nam in latum genus est saneque varium, etiquod ad laudandos claros viros,'ad improbos vitupera dos suscipiatum ad aliorum etiam vel animalium, vel carentium anima laudem,vel vituperationem adhibetur: ut Cicero laudes Pomper in Oratione pro lege Manilia, Siciliae in actionibus in Verrem diorum vero humanitatis in oratione pro Archia poeta exornauit.Accedit etiam ad eius commendationem,quod nustu estgenus orationis, quod aut uberius ad dicendum,aut utilius ciuitatibus esse positi, a tin quo maris orator in comitione virtutu vitiori7que ver-
tus lenii et ietur. Conicitur autem genus cictionis ad animi motus, o ri, leniter tractandos, agis quam ad id faciendam,aut co-A si. mandam accomoda Proprium enim laudis est res aman. 2 ii' poscare, in ornare. uam ob causam Aristoteles, postea
eap.x. Cic. in Quintilianus idoneam maxime inter omnia genera
stiis h)i. Ex tempore praeterito quomodo laus ducatur.
iiint. li. 3 Cap. 43. Laus homi π Aunominu, cuius comita praecepta se de ad res alias
transferentur, diuiditur in tempora quodque ante eos
34쪽
fuit,quoque ipsi vixerunt, In his autem qui vis uncti Quint ii s. sunt, etiam quod est insecutum. Ante hominem patria , 4c Dii iesiet par res, maiore que erunt, quorum duplex tractatus est: 'Iaut enim re ponat se nobilitatipulchrum erit aut humilius ρμη δ' ς genus nobilitasse factis.Illa quoq; interim ex eo, quod ante sunt./psum fuit, tempore trahentur, quae re pon*,vel oraculis, vel ignissuturam claritatem promiserint, ut in Diuo Ioanne Baptista,multrique aliis miris sanctifimis. De tempore quo vixit is, qui laudatur.
Cap. 4 IPFus laus hominis exanimo corpore, in extrapositis peti debet. Externasunt,ut educatio,ves, diuitiae, pro- :μμ' hq ipisqu/,amici stotentia,gratia,cateiaque huiusimo I.In cor mo, corpo-pore verosunt haec forma, vires, valetudo, his ilia. elieiti ρε
cui haec habuerit, audabitur,quod bene idis fit usu si non Γ ho
habuerit quo sapienter carueriti amiseri quod modera- iὸ ori tulerit. Et quanuis in corporis, infortuna,quae dicatur bona in se verum laudem non habeant,quae deleri virtuti uni putatur, tamen quod ipsa virtus in earum rerum usu, is evr
ac moderatione maxIme cernitur, troada etiam in lauda
tionibus haec sunt.In quibus estsumma laus non extulis se Done ma- in potestate,nonfuisse insolentem in pecunia,no epraetu- tui. 8' ''lisse albis propter abundantiam fortunae: ut opes in copiae, non juperbiae videantur, ac libidim,sed bonitati,ac moderationi facultatem,ac materiam dedisse. Inter corporis ve- In P m. H bonaforma , qua virtutem ignificat facile laudatur, eorpori, quod elegantisime Latinus poeta his verbis igni cauit. ' Tutatur favor Euryalum, lachrymaeque decorae, β' Gratior de pulchro veniens in corpore Virtus,
35쪽
, Sed horum omniu leuior,at animi semper vera est laus,quae quoniam a virtuteproficiscitur,de ista nunc dicendum est. De animi bonis,& virtute quae in scientia
cernitur. Cap. 4 F. V Irtutis duplex estvis:aut enim in siletia cernitur viri' aut in actione. Naqueerud rem,quaeque grauisono nominesapientia appellatur.haecscietia pollet una,quae vero moderandis cupiditatibus, regia que animi motibusLudatur,eius est munus in agendo. Prudentia est rerum e GP η4ς xi tendarum,fugiendarumque cientia.Sapientia autem vi Ossic. tutum omnia princeps, est diuinarum humanarumque rerum scientia. Sunt autem alia quas ministrae, comi que δ' sapientiae quarum altera,quae dialectica dicitur,quaesint in Dialecti.& distula δε vera,atque1 alsa distinguit, in iudicat: altera est iis; oratoria. Dhil enim est aliud eloquetia, nisi copiose loques 2' 'sapientis,quae ex eodem hausta genere,quo illa in distulan-liemiae Ε- do est,atque latior, ad motus animorum, vulsi- M.A, que sensus accommodationStudia etiam omnium bonarum M E. s. ' artium ad hunc locum pertinent. De virtute, quae in actione consistit. Cap. c.
V Irtus, quae in actione posta est, tres habet partes, Iu-
tutis in a- V stitia, Fortiminem, Tems erantia.Iustitiae' imiae ostitia tus,quae in hominu societate tuenda, tribuendoquesuu cui-oEe: que, in rerum contractarum e versatur. Ista erga Deum y''' ' religio, erga parentes pietas, vulgo autem bonitas, credi-
In P tu in rebus fides , in moderationeanimaduertendi lenitas,
quid M. amicitia in beneuolentia nominatur. Portitudo est con-
: r.essi. Horatas ericulorum susceptio, in laborum perpesso , cu- - 'μ in iis est liberalitas in Uupecuniae. Temperantia est ratis-
36쪽
RHETORICA LIB. I. IJ nis in libidinem,atque in alios no rectos impetus animi irma, in moderata dominatio. Custos verὸ virtutum om- '
nium,dedecusfugiens,laudemque maximὸ consinuens ve- 'i R. R recundia est. I omnium.
Quomodo laus ab hoc loco sit ducenda. 'Cap. AT ET POηiam fmgularum virtutum sunt certa quaedam si 'oficia, ac munera,'sua cuique virtuti laus propria ' ί debetur erat explicandum in laude iustitiae, quid cum fide, si ,' quid cum aequabilitate, quid cum huiusimoi aliquo ossi is tap 2' is,qui laudabitur,fecerat. Huc 'ectat ilia Ser. Sulpiti, laus apud Ciceronem. Nec vero flebitur admirabilis quaedam, .
in incredibilis, pene diuina eius in legibus. interpretandis,aequitate, explicandis cientia. Omnes,qui ex omni aetate ac in ciuitate intelligentiam iuris habuerunt, si unum in locum conferuntur,cum Ser. Sulpitio non sunt comparadi. Phi' '
Neque enim itu magis iurisio ultus, quam iustitiaefuit. Itaque quaeproficiscebantur a legibus, in a iure ciui --
per ad facilitatem, aequitatemque referebat: neque constia R gςst tuere litium actiones malebat, quam controuersas toltire. Itemque in caeteris res gestae ad cui que virtutis genus, vim, nomen accommodabuntur. Gratissma autem laus *μφ--μ
eorum factorum habetur,quaesiuscepta videtur a viris for
tibus ne emolumento,acpraemior quae vero etiam cum la- Quae vim
bore, in periculo ipsorum, haec habent uberrimam copiam tirriti sic ait laudandum,quod dici ornatissimὸpossunt, audiri facillime. Ea enim denique virtus esse videtur praestantis vir quae e ructuose alii is autem laboriosa, aut peri-D Hy
37쪽
culosa,aut certe gratuita. Hinc Seruium Sulpitium miri--e Cicero laudat quod difficillimo Reip.tempore, auile riculo siq; morbo afectus auctoritatem Senatus salutemq;.'. ' P ' pop.Rom. vitaesuae praeposiverit, contrque vim grauitate tibi. i iii 'morbi contenderit, ut ad castra Antoni , quo Sanatus e sui sapie cum miserat perueniret. Magna etiam illa laus,'admi-ώ, rabilis Cissem flet, tulisse casus sepienter aduersos: nofractsi esse fortuna retinuisse in rebus seris dignitate.Sic Cic. Milonis in graui,ac difficili tempore vultum sempereundem vocem, ' orationem stabilem ac non mutatam comm -- . . dat. cius Infractum, excelsium animum extollit.
laudatione menda autem res erunt aut magnitudine praestabiles: aut
r'' 'M ' novitates rimae auigenere Effingulares. Eiusmodi reruplenaesunt orationes Ciceronis pro lege Manilia, pro M. Marcello, in quarum altera Cn. Pompeium,in altera Iulia Caesarem laudat: neque en paruae neque ustatae, neque vulgares admiratione,aut omnino laude dignae ideriselm i AEnci. etiam O caeterispraestantibus viris comparatio in laudatione praeclara. Sic apud Vergilium Augustus Caesar cum 'his coparatur,quorum erant illustres victoriae. Nec vero Alcides tantum telluris obivit, Fixerit aeripidem ceruam licet aut Erymanthi. Placarit nemora,& Lernam tremefecerit arcu.
Nec qui pampineis victor iuga flectit habenis, et
Liber agens celso Nisae de vertice tigres. Et Cicero in philippicis M. Antonium cum Tarquiniosuperbo coparat: D Bruti,qui regnare non patiebatur Antonium , beneficia in Remp. maiora esse docet, quam L. Bruti, i quo Tarquinius expulsus est.
38쪽
EC mors eorum, quorum vita laudabitur, sllentisi praeremi debebit: fi modo quid erit animaduertessum
aut in imo genere mortis,aut in iis rebus, quae mortem erutconsecutae. In tepore aut siquod fine hominis insequitur, m- ' , mumst mori chonores,decreta virtutispraemia, res gestae iudicus nominum comprobatae. Asserunt eis laudem ι riparentibus,vrbesco litoribus,leges latoribus,artes Ἀ- p quorum 1 7 Anecnon instituta quoque autoribus. Hinc est ι lud Ciceronis de Seruio Sulpitio. Quaquam nudum mom- metum darius Ser. lpitius relinquerepotueri quam es hς- ς amo, se Tm irtutis,constantiae, pietatis, hin: Isbu cuius luctus aut hoc honore vestro, nudo Gio 'leuari test Et in alia oratione Romulu,qui hanc Crbem T . . condidi ad deos immortarei leneuolent a fam ue Luse, bmus. Omni ordosupradictus in tit veruttione constabit in diuersum,i. quod in orationibus Ciceronis Vn Pisonem,in Vatinium n M. Antonium,maximeque exsecunda Philippica animaduertere licet. De laude urbium. Cap. 49. F Audatur urbes ibter atque homines. Nam propa- vibra simi ne te estost ton, in multu auctonitatis errin virtute ac vitia Gmares gestas , ea iamque in ' 'I apropria,quae ex loci positione,ac munitione sunt. Ciues ς p 7 sitis mi hominibus liber decori. Ad hunc Acupertinet istud Vm l.de urbe Roma.
En huius, nat auspiciis illa inclyta Roma, Imperium terris,animos aequabit ψhmpo. Ω
39쪽
Septemque una sibi muro circundabit arces Foelix prole virum. Idem etiam poeti Italiae laudes elegantissem celebrauit ex his locis,in secundo libro Georgicon. De deliberatione. Cap. 49 QVAE tradita hunt exornationis praecepta, multu au
-- νυ is Dbrumaue eademta multum conserunt ad deliberationem
emiam dichilam valent: quia plerumque eadem 4 de x e- illic laudari, hissuaderi flent. In deliberando sinuata ἰ . est dignitas, ad queeti omnia referuntur in confii Gosententique dicenda. Sunt autem in mΡadendo em di '' suadendo tria primum spectanda, quid fit de quo de ioere et zρῶ - tur qui ncqui deliberent quifr,quis dedi
De re, de qua deliberatur. Cap. Jo
REm, de qua deliberatur, aut certum estposse fleri, aut
Q incertum.Si incerium haec erit quaestio fla, utpotentissima. pe enim accidit Ctprius dicamus, Fposit quidem fieri, sesciressu, deindefleri non posse. cum autem de hoc auaeritur c una est,ut An Rex Emanuel terras υ
tra Occeanum' inuent ins.Sic ait Cic. Pacem cum M.
Antonio esse nolo,quia turpis est,quia periculosa, quia esse P ς se nypote' uuae tria diligetissime in oratione explicat. si ae
se in fistuna es credibile est,si aut alio te'
40쪽
dissicilia sun perinde habenda sun ac f effici non possint.
Et cum de necessitate attendemus,'s aliquid no necessa- 2zy is rium videbitur,videndu tum eri qu sit magnum. Ouod enim permagni intersero necessariosepe habetur. Est a- ii xv pud T Liuiumpraeclara P.Scipionis oratio,in qua posse 'Ann balem in Africa vinci demonstrat: in ad dignitatem populi Romani famamque apud regessimissique externas pertiner non ad defendendam modo Italiam cita ad inferenda etiam Africae arma, videri Romanis animum esse: in inprimis esse utile requiescere aliquando diu vexatam Italiam,viri popularique inuicem Africam.
De his qui deliberant. Cap. I. I Deruunt deliberantium animi: me consultent plures iue guli, in utrisue disserentia est. Quia i
in in pluribus multum interest senatus',an populus Ro- Multum inmani,an Histant,an Galli: infingulis, Cato, an Cicero, delibere 'Caesar, an Pompeius deliberet. Proinde intuenda sexus dignita aetassed morespraecipue disicrimen dabunt. Duo e- ς '.qv
nimJunt Dominum genera,alterum indoctum, oe agreste, in P xx quod antefert semper utilitatem honestati alterum expolitum,quod rebus omnibus dignitatem anteponit.
De prima parte suadendi. Cap. 12. SI bonestatis pulchritudo cerni oculis posse mirabiles sivi δε agna est
amores excitaret. Sed quoniam genus hominum ad ho- pulatu uu-nestate natum malo cutis,praus que opinionibus corruptu iis id 'f'
est, Aligenti cohortatione opus est. Et bonem quidem apud honestos suadere facillimu si vero apud turpes recta obli pud i onς
nere conabitur,ne videamur exprobrare diuersim vitae se- re. ctam,cauendum est. Et animus deliberantis nonsolavim