Morborum omnium qui corpus humanum affligunt, vt decet, & ex arte curandorum, accurata, & plenissima methodus. Auctore Demetrio Caneuario philosopho, et medico..

101쪽

ni, certus conditionis terminus in sit ε, prosecto eo tandem nos homines deuenire est operaepretium, quo ueluti nostri tecte conformata conditio, sic co. stitutio recte perducta, ouiescat, laec ultro profici scatur,ut per ipsam convitentia actu virilitatis elatem uidere est, qua tota cum matura, floridaque

constanter omnia sint, suique sere ubique similia, , ad senium usque, fit ut tunc iampridem adepta , quae desiderabatur, nostri constitutio, una cum . exacta caloris copia, iuste cor i stat,palamque sple-descat , Atqui deinceps sensim omnibus gradatim deficientibus, ex quo scilicet nobis pabulum suo. cessive deficiat, nec usquam semper aequc instauretur, id ed euenit, ut paulatim etiam iusta nostrimnstitutio, deficientibus quoque viribus, depra- tatur, de ad ultimum senium usque, quod uitam claudat, illa marcescat. Ergo de naturae uiribus, siue potentia, Medicus inter praesagiendu ex ca sis iudicaturus, parentes quidem,patriam, dc educationem consuetam; ex quibus hominis constituistio, cum uirium robore, pendet,diligenter exqui- .rct, eX his attamen,non nisi qtate examinata,asseueranter de re ipsa decernet; Quandoquidem si bonam, S temperatam consti tutionem, ex paren tibus, patria, uel solita educatione, inductam, peretatem adolescentiae obseruari contigerit, nulli dubium quin ut ad uirilitatena usque illa perpetuomcllor, atque persectior fit, ita naturae robur magis ac magis augeatur a Contra uaro, per senij ςt .

te ma

102쪽

rem, robur decresau, etiam si temperata,& bona sit constitutio, tunc quippc continuo imperfectior atque dcteriar illa euadat ; verum cum per uitilitatem constitutio ipsa flore scat,atque consistat,omnindideo tunc uirium robur storidum , dc ualid si est censendum;etsi quidem magis desinente adolescentia, quam mox scnio accessuro, credendum uideatur. Quamobrem si sorte sortuna inaequalis, de praeternaturam undecunque inducta constitutio aliqua sit, ad quam non nisi uirium imbecillitas subliquatur, sit autem ea in adolus centia, dubio procul minor aderit imbecillitas, quam si fuerit in i io ; in supcretiam minor in tiirilitate, dc ea praesertim parte , qua adolescentiae propinquior opinabitur : Quoniam ut aetate ualidior . robur facile stat, aetatc autem debiliori, imbecillitas, ita aetate ualidiori, imbecillutas minor poliabilis est, debiliori

autem, maior. Atque de natu rae potentia ex cauis sis, hac ratione . inquiren dum . est.

103쪽

Eiusdem nature robur ex proprijs aliquot operibus, 3c effectis colligatur.

, E ipsius autem in attine ii tribus exitu is effechis iam iudicandum. EG go ut naturae sumana faculta tegni ultet sunt, quibus a conditore' sunt mo mirifice illa donata est,

ita . certe naturae eiusdem multa

sim topera, , facultatibus ipsis, tanquam effectus ex Causis,pcrpetuo emananti', quibus prosi quendis allidue a leo per uitani, bc neces ario incumbimus, quod sine his iure nec homines esse, nec saltem uiuere ualcamus: in nos quippe inde beneficia tanta prosciscantur,quanta homini integre seruando belle susciant. Ex operibus his itaque, uel u ti ex hu m an ae n a tu rae effecti s , d e et u se e m natura: potentia, roboreq; Medicus iudicaturus, Omnia illa inprimis ita diligenter recognoscet, ut cu' passim meliora, & deteriora passim , pro faculta tis operantis eonditione,conspiciantur, conseque-ter ex his qualis, quantave sir i Psa facultatum, siue naturς potentia, clare splendescat. Sun t porro opera haec in duplici differentia, ex quo natura duplici potissimum fine operetur: Alia enim

104쪽

εhim lunt hominis persectiva : dc alia eiusdem c Λ serii aliua sun t. Persectiva operi d icimus,quocunque cx certis facultatibus emanantia, eo taloriosequun tur fine, ut perfectum horninem reddant,talem uidelicet,qui humanae conditioni apte

respond eat, quae in eo prae serti m po si ta est, u i interanimantia illud unum sit, quod mente intelligat , medio tamen sensu ; moueatur in si per ad li-Ditum , & sibi simile facere aptum natum s C: ita

ut opera eadem trium merito specierum ccnsean- . tur; Cognitivarum nempe, quibus tum mente, tu

sensu, homo cognoscit : Loco motiuarum,quibus progressiue ad motum ille mouetur; Et dei imGenititiarum, quibus cum caeteris animantibus, sibi simile procreat. Conseruatiua opera nuncupamus, quaecunque ex proprijs facultatibus edita, ad desideratam corporis humani uiuentis n- - , seruationem primo diriguntur,queclinque in qua illud mei perpetuae alterationi, dissolutioniq; o rio1ium, assidue impraeseruant, restituunt, instau- .

rantque,ut si fieri possit,illud semper sibi & ubiq;

sit nile stet. 'Verum enim vero,ut duo sunt ea,quorum summopcre conseruatio in nobis expetitur, quorum sciicet beneficio uita hominis durat; Nempe,temperamentum, caloris praesertim e corde influxi relicuas qualitates de necessitate propter uitam ex

calentis, & inquam ipso pateti, ac libero aeris per ratis, qui multiplici tum pectoris, tum arteri

105쪽

rum moria fit, qui sane post idoneam spirimu it staurationem , calori seruando desideratur 1, Prae-rerea, habitus corpora s,hoc est substantia, seti mos es ipsus, cuius beneficio organa actionibus Consecrata rite conformata cum fuerint, operationi bus apte deserui di, Hic vero per de Di tam pastus celcbratam attractionem , eiusdem retentionum, oc coctionem as nilantem,post assequutam excrementorum expulsionem, ut suo loco dicemus ; Merito hinc duarii in specierum opera eadeConseruatiua aestimanda sunt,ex his scilicet sumpta d likrentia, quorum inprimis conseruatio de

siderabilis est .

Raec ipsa autem omnia, persectiva puta,& coII seruatiua naturae opera, quandocunque iis similia snt, quae naturaliter da nobis esse consueuerunt, semper naturae robur signiscabunt; quandocunque vero dissimilia, imoecillitate arguent , Quaquam de naturae potentia ex operibus his iudica rurus Medicus, nunquam ab lolute pronuntiabit, sed illorum tantummodo praecognita dignitate, qualitateve, inlii per 3c dissimi imidinis, vel smilitudinis imagnitudine, & demu numero, ut iam antea suppossimus. Etenim conseruantia opera digniora sunt, & praestantiora perfectivis, utpotἡ quae uita: prs caeteris siueant,morbisque inpriinis aduersari certum sit; Atqui inter eadem primas tenen i, quae in situm calorem sident, atque mellis ur; in calore quoniam vita sere contineatur , Mi licet

106쪽

ileerpet spirituum instaurationem eator sustent tur, urgentius nihiloni inus per veritationem hoc est aeras perspiratu conseruatur, Namque sine spirituum restauratione ille longius durat, spe uentilationε autem dissicile, vel breuissimo etiam tepore mit : adeo quod etiam motus, qui persectiva. operatio est, quatenus saltem ad ipsam uentilati ' nem concurrit, fauetque, mediis musculis,dilata-.tioni, dc constrictioni Thoracis,eodem gradu estimandus cst. Secundo loco habentur opera, quae corpus uni uersit in instauratione fouent, atque tuentur, alia menti ies licet attractione,retentione,concoctione,

6c excretorum expulsione, quibus sane quamuis . insitum calidum lpirituum nutritione tueatur, si ne qua deficerent illi, & ipsum euolaret,cum eoq; uita decederet et attamen proprie magis ex his cor potis moles instauratur, simulatm morbo, dc causis eius, acriter aduersatur, quod profecto magnitquid est, ad uirium robur, minus tamen quam sit illud, quod operibus prio i loco positis fit. . Ultimum locum opera persectiva tenent, quod ni inus caeteris illa robori naturae faueant: ea quandoquidem stactu excepto, qui percipiendis qualia talibus plurimum inseruit, veluti quodammodo ipse gustus 1 illud agere solum videantur, quod

calidum in litum , sussicienti xercitio, ad sui co seruationem potenter ex su sesten t, interim tamen ne idem nimio exercitio, dissipatis spiritibus, destrua

107쪽

in stliutationis ocelisione, laseida necessario qui e naint i Ah his recipitur incnurilia scilicet ratiotae per T racem respirationi deser uit, cili us certo illlis & qu ge m sunt ma , a tqu e po rennis necem σὲς est, licet ille etia imbecillussapisti scint, quasi tillic uirtus' et sita se con serat , id solutis a tendensv c imaxime necessi, lim oeitaque insine clualitas operum Hstimanda est i c . t ru m n tr m ern s facile con stat id eoqhic quan to ex his plura secia viri naturam sint, tantΗ magis im natura ualet : Conrea luanto pauci a secundures purlini eran , tanto imbecilliot eadem natura

108쪽

siue illa integra seruetur, sive Jςdantur; Sed me te percipiuntur ex ellectis,qui uarij diuersiq; sun i,

pro uarietate Dperum S quare, ut eorundem ope rum qualitas, numerus, , quantitas,ad assequendum robur Virium pra noscatur, effoetus eorumdem seos hiles in unum colligendi sunt, x hisque de Operibus mel te iudicandu est. Atque ab opere con seruan ii ; quod calidum pra ventilati em, ex aeris i lupi ratione, Sc respiratione ruetur exordieates, sane principio illud sensibili motu dilatati nis, & constriction is Thoracis procurari; demum ver cordis si stole, diastoleque prosequi, suppo-n en dum e st; Quando primum oris perspiratu,

aer in pulmones, Thoracis ope.ut disponatur, aut- de protrahatur' , Subinde verbisse, rdis,& arteriarum si stole, diastoleque, ex pulmonibus, in propria,ad desideratam uentilationem,libere per ducatur, Vm de hi motus ubi hdan tur,pro maiori. vel mi uori issione sussicientem magis, minus Uc semper docent fieri ventilationem, ex qua Ut c loris copia in corde seruatur, sic etia robur virium ubique propagaturi, Veram aprimis i ditur Thoracis motus, ut aliud quod uis opus, quadrupliciter, ablato, diminute, aucte, Oc deprauate; Ausertur sere interdum, quia insensibilis sit, sed raro, manente nihilo minus uita, etsi breuissimo temporis I patio duratura, quad tunc illa longius seruari nullo modo queat, tuncque ideo ut id quid ex se grauissimu est, calori cordi implantato pro

109쪽

sus aduersum,ita etiam summet tabecillitatis unia uersicetium est argumentum; Imminuitur au-lcm ut lςdat raro quamquam imminutione laedit, quia motus admodii paruus ipsi Thoracissius ficiat) cum paucus ille, Sc lenis . plus nimis euaserit, ut scilicet libero perspiratui non sufficiat ; Vnde quo minor ac lenior, eo maiovem semper cal ris arguit angorem,viriumque imbecillitatem inis dicat; Augetur vltro quam par sit,cum supra pr . priam magnitudine,& vehementia maior suerit,qub certὸ easu calori aecessitas inest multa, quippe ille praeter naturam sorte excandescens, quasiciissipaturus, insueta tunc vetitatione seruarid siderat,vnde quo magis ille talis apparet,eo magis languorem & laborem ostendit. Deprauatur vltimo Thoracis motus, si propriam sermam pulsationis amittit,quia puta,vel tardus nimis,& rarus, vel contra, celer, frequensque nimis est: atque ut modus prior imbecillitatem iam praesentem ostendit, ita posterior necessitatem ventilationis calorissemmam,cum labore, autumat; idque magis,mianusve, pro maiori, aut minori motus prauitate: Post Thoracis motum debitae ventilationi caloris insiti inseruientem, pulsatio cordis, & arteriarum sequitur, quae vel saltein tangenti manifesta est, quae inquam, posito Thoracis beneficio, summὸ adeo necessaria est, vi praeter hanc calor ipse innaaturi cordi implantatus, nequeat,vel temporis m

dico conseruari, quare etiam illa, post Thoracis

110쪽

motum, iure contemplabitur: si quidem quatenus pulsatio haec extrinsecus parens fuerit, eat nus uentilatio cordis, ac uniuersi, ad caloris tutelam primo celebrabitur, & qualis hinc demum caloris tutela fuerit, talis etiam erit caloris copia, &virium robur. Ergo patentium arteriarum pulsus quadrupliciter a naturali decedit, ab late, diminute, aucte, atque corrupte; Aufertur pulsus interdum , sit non omnino, adeo attamen, quod tunc vix sensu percipiatur, tuncque aut uita, ob imbecillitatem, in summo discrimine stat, aut mox salte euolabit. Sed diminuitur pulsus, quandocunque a propria mediocritate decedat: Dece dit autem bifariam, aut cum infra consueta magnitudinem,aut validitatem ille subsistit: Pulsus enim motus cordis est , e arteriarum, utque motus certo spatio sit, per illudque certo impetu celebratur, sic pulsus certam inprimis arteriarum magnitudinem, ad quamuis dimensionem,occupat, certumque demum impetum semper habet annexum 8, quanto igitur in pulsu minor consueto fuerit ad quamuis dimensionem extensio, tanto etiam mi Mulsus aestimabitur;quanto insuper minor eiusdem fuerit pulsationis impetus, tanto minor quoque eiusdem validitas lualcabi . tur, quod equidem fit multipliciter, tum si ictus tactum minus seriat, immo ex tactu facile opprimatur; tum cum ictus uix sensu percipiatur, aut dum ferit, quasi recurrat,& saltet,nec firmus stet, ita