Principia systematis chirurgiae hodiernae in usum publicum et privatum adornata

31쪽

Impeditiis Circvittis. IV. Morbosarum quarumcunque adsectionum frincipium in resistentia morbosa consistit, quae vel in fluido traiiciendo, errore loci, consistentia vel copia

Peccante, Vel in vasis transmittentibus excessu aut defectu cohaerentiae a naturae norma aberrantibu S,

vel in his simul iunctis subsistit. V. Quae in traiieiendis resistentiam morbosam

inducere valent causae, sunt moles nimium aucta; eohoegio iusto maior, a quiete, Calore, motu ue, tenuiora dissante, residua condensante, frigore cet. ret error loci (IV) uniuersalis siue partialis. Partes trnnsmutentes fluidorum transitui obstant, quoties capacitas vel dilatabilitius earum minuitur, vel contractilitas augetur, inde vasorum irritatio, inertia, debilitas , spasinus, angustia, rigiditas, compressio, nimia elongatio, tunicarum crassities aucta; vires fiuida propellentes excessu, desectu Peccantes, et motus flexi atque enormes hoc rhspectu obstructio. nem inducunt.

VI. Impediti vel suppressi transtus effectus granerales pro diuersia mali magnitudine, impulsus vehementia, fluidique inclusi aut solidi obstructi, tum

quoque causae remotae natura differunt. In uniuersum quaevis obstructio morbosa permanens, fluidum sagnans condensat, impingit, subtiliora exprimit, adunat crassiora, vasa, ductus, receptacula extendit, dilatat, attenuat, vel tunicarum drastitiem auget; functiones libero circuitu orituras tollit, cRpacitatem

vasorum minui , copiam liquidi velocitatemque per A a libera

32쪽

Iti editus Circuitus. Iibera vasa auget, haec allongat, errorem loci, fingularumque secretionum, excretionumve Ebolitionem . diminutionem inducit, adeoque omnia, quae inde pendere possunt, mala infert.

VII. Essectus Deciales obstructionis ad indolem

partium adfectarum diuersissimi sunt. V orum sanguiferorum obiriuctiones incon letae, grauiores, subitaneae, cum valido humorum impulsu stimulant.

morbosque inserunt varios, ab irritamento oriundos,

(T. I. g. CCCXII) expositos. Lentiores sanguinis ad

vila sanguifera congestiones, post diuturnam obstaculorum pressionem, expandunt vasorum parietes, debilitant , oscula dilatant, cohaesionem laedunt, effusiones, retentiones , multaque mala inducunt , quae inde fluunt. Completet arteriae obo ructio transitum omnem per locum obturatum supprimit, canalis obstructus deinde coalescit, paucillo sanguine ad locum obturatum remanente, illo nempe, quem rami laterales recipere nequeunt. De nique pars arteriosa obstructa, cui vel nullus velin- lassiciens, anastomos eos ministerio, suppeditatur sanguis arteriosus, recte nutriri non potest; unde debilitas, marcor, necrosis. O ructionem Vena-rtim notabilem sequuntur sanguinis infra obstaculum accumulatio, tumor, oedema, dolor, inflammatio, gangraena. Vasori in lyn halicorum et glandulartim obtructio gignit respectivam negotii secretionis laesionem , varios tumores glandulosos, calidos, frigidos, et quae ex his sequuntur m la. Omnis alia

33쪽

alia liquidi secernendi vel excernendi retardatio aut retentio, pro diuersissima eius natura et dignitate, multiplicem cum fluidis tum solidis infert noxam, varias vitae insidias struentem: omnium autem nulla adeo instantanea adeoque periculosa et horrenda mala secum vehit, quam laesus Dis nerueae in xus, unde sensus, motusque et vitae respectiva diminutio abolitio, exstinctio; quemadmodum impedita et atris in- et exstratio. unde suffocationes. Omnium harum obstructionum signa petuntur ab effectibus

generalibus (UI , specialibus (UII), scrupulosissimo

examine indagandis, moxquq iam uberius pertra,

dandis VIII Generalis obstructionum thervias ad racsam laedentem cognitam (U siue in partibus solidis haereat, siue in fluidis , vel B ad essectus sequentes, vel ad ambos simul I) adornetur.

IX. Quo ad Ditia contentortim obstructionem inducentia; nimia humorum moles variis remediis euacuantibus (I. CLIX) minuitur; motus pimis rapidus temperantibus, refrigerantibus, euacuantibus, sedantibus reprimitur; spissitudo, pro causarum diversitate venaesectione vel alia humorum euacuatione, exercitio modico, frictione, internis diluentibus , incidentibus, aquosis, salinis, seponaceis, mercurialibus externis, aquosis tepidis, halitu, fotu, A et balneo

34쪽

Impeditus Circulitis.

balneo admotis, electricitate corrigitur. Fluidia lentius motis opponuntur, si ictiones ad lenem cutis rubedinem protractae, reiteratae; salia volatilia, aromatica, b Alneum electricum; mole culas humo-xum a frigore natas thera pia sI. DCXXIV. exposita solvit. S. X. Partium solidarum obstruentium vitia, vasorum nempe irritatio , inertiae, debilitas, spasmus, rigiditas therapiam requirunt, in chirurgia morborum a rigiditate partium solidarum

et inflammationis (I. CCCCXLII) expositam. Uehementia impulsus fluidorum, tempestiua, sussiciente euacuatione (I. CLIX), derivatione d. CLX), revulsi e (I. CLXd, indicationi adornata infringitur. In lenta et perseuerante congestione eadem quidem iuuant, ita tamen adhibita, ut humores iugiter reuocent, qua virtute vicera artificialia reliquis euacuantibus palmam praeripiunt. Obstructiones a caussa mechanica premente inductae haud, nisi corporis prementis ablatione tempestiua, debita, in antecessum peracta, sanationem admittunt. XI. Essectisns ob irrinionis primitivis, conseq-titiis ad eorum indolem occurritur, quod ex huius classis morborum pertractatione speciali uberius patebit. Impacta et effusa resolutionem non ad mittentia, aut partes solidae adeo degeneratae, ut in statum naturalem redigi amplius nequeant, suppurationes

35쪽

tione, incisione, paracentes, exstirpatione vel alia operatione chirurgica commoda curentur, ausem Iantur XII. Quum autem multiplex sit morborum ex impedito vel occluso traiectu oriundorum et iam exponendorum numerus, vasta haec morborum

classis commode in sex ordines distingui poterit;

quorum

a) primus Tumores frigidos h) secundus Marcore se tertius Retentiones d) quartus Resolutiones e) quintus Corruptiones D sextus Suffocationes continet, qui iam sigillatim veniunt exponendi.

36쪽

Ttimores frigidi.

Tu mores frigidi eorumque chirnrgia

umores in genere stilii morbosum voluminis

augmentuem in parte animali. Huius materiam sistita) fluidum omne cum natuIale tum praeternam turale, congestum, compactum, coagulatum, concretum . iuduratUm, vel, in canali, ductu, cellula, solliculo, receptaculo haerens, vel per has partes inter vicinas 'ffusum bH Partes solidae etiam sua interdum ad mEteriam tumoris osterunt. Namque in multis tumotibus, sub eorum incremento, vasa ipsa varie euoluuntur, elongantur. incras santur 1 pec pdium ad ipsum tumorem conseiυnt

Subtemini vereo esse potest quaelibet pars cauo naturali praedita, seu possibilitatem caui praeternaturalis admittens. Diet inde, omnem thmorem esse morbum compositum, quippe in quo fluida contenta vix a Datura S Porma aberrare potuissent, nisi ab eadem simul recessissent partes continentes. XIV. Commune omnis tumoris principium est excessus virium in partibus contentis suprE contractabili-

37쪽

bilitatem et resistentiam continentium. Vnde liquet ad caussas remotas pertinere quodcumque vel fluidi adfluxum, et impulsum supra solitam continentium resistentiam augere, vel receptaculorum Vim re agentem solito fluidorum impulsui ferendo, imparem redi derq valet.

M. Omnis tumor esta) vel idi athlatis a nulla alia adsectione

penden S,

B vel simplomaticipi alius morbi effectus et

XVI Alia perinde notabilis atque utilis notetur distinctio tumrium; in calidos et frigidos.. tumores calidi a fluidorum orgasino, calorem phlogistic uni secum vehente, nomen habentes, inflammationis, irritationis sequerilae, individui comites omptomatici sunt.b) frigidi vero tumores, absque fluidorum impulsu ada acto, successue ex insuffciente

continentium reactione ortum trahenteS, nullis loci adfecti insigni irritamento, inflammatione necessaria, nec calore stipari solent. Etenim si vasorum, membranarum, receptaculorum resistentia minuitur, nec crescit fluidorum huc accedentium vis trusiua; imo licet minuatur, sed in minori proportione, minor erit reactio mutua, ac proinde minor calor.

38쪽

io rimores frigidi. Neque tamen obstat, tumores posse fieri mixtos, id est, natura sua quidem frigidos, ob accedens irritamentum qualecumque in inflammatorios simul et calidos mutari. Hos sub chirurgia morborum ab

irritamento (I. CCCXII) exposuimus. Frigidi ita. que tumores soli heic veniunt perlustrandi. XVII. Numerosa tumorum frigidorum familia commodissime in quatuor distribuitur Phalanges, a) Hydroses nempe,

B Phymata glandulosa.. rides, et

ab Excrescentius.

GENUS I.

39쪽

Hydroses XVIII. IIydrops in genere dicitur morbosa seri, seu liqui di sero analogi, in parte saua collectio (XIll) Haec

obtinere potest in omni corporis habitu, inque singulari qualibet eius paste, thimores diuersa ratione modificante. Praecipuae autem hydropum Decieroptime disponuntur iuxta Variam, quam occupant, sedem. Etenim fluidum collactum a) aut haeret in sub tantia cellato b communi, vel adiposa, qui flatus Oedem a vocatur. h) aut accumulatur in una vel alia equitatimnathrotium maiorum , qui morbus Hydrops proprie dicitur. c aut in catio praeter naturali colligitur, qui status Hydrops saccatus audit. Omnes iam sigillatim veniunt exponendi O e d e m et XIX. Oedema in uniuersum est tumor frigidus ab effusione liquidi heterogenei, ut plurimum serosii in cellulosa exortus.

40쪽

β quoad materiam contentam, quae aquosa.serosa, lymphatica, mucosa, gelatinosa.

aerea, purulenta, urinosa variae tenacitatis esse potest. b) quoad sedem, quam praebent, tunica cel Iulosa communis, receptacula adiposa, Aut magis c qinpacta denique substantia cellulo. se, fibras tendineas ligamentosas iungens. e) quoad mobilitatem oedema est, aut limitatum ad certam corporis partem nec ultra eam excurrens , aut illimitatum a situ partis adsectae mutabilis, inferiores partes Pontissimum pete*S. Q quoad exten Sonem tumor oede malosus est vel uniu*rsalis, totum telae cellulosae communis ambitum occupans, qui status Ana-

sarca salutari solet, vel localis, Oedema Fricte dictum ad certas partes resti ictus, pedibus, scroto, membro virili, umbilico, palpebris cet. infestus, et deniqueo quoad indolem pedem a vel est idiopathicum vel omptomaticum . illud hic maxime attingimus, hoc potius ad aliorum morborum pertractationem pertinet

XXI oad dictas (XM disserentias Oede.ma generaliter diuidi potest in

c) genuinum, materiam tenuem serolam saepissime continens, et