장음표시 사용
61쪽
Roma, utS, per quem numquam iurare pudebitet quem, Si Steteri umquam cervice Soluta, nunc olim actura deum.
Quid igitur Catone depingitur ut Stoicus gregarius 'Minime, Sed ille Vir, de plenuS, quem tacita mente gerebat , poetae tam XcelSu videtur, tanto Superior hominibu Vulgaribus, ut oracula, quibus dubii et timidi egent, ille reSpuere possit Pulat illum virum, qui iam per se virtutem amet honestumque colat, indicia deorum
reicientem, etiam magis ceteris hominibus praestare videri, eiuSque Virtutem e modo etiam magis oculi incurrere. Haec igitur cauSa esse videtur, cur Lucanus
illam opinionem de oraculis Catoni attribuerit eumque a sua ipsius doctrina dissentientem induxerit. Hac in re certe poetae non obiciendum, quod de oraculis sibi non
Sed praeter prodigia, omina oracula lue, quae Omnia etiam in Pharsalia commemorantur, Stoici, Vulgo SSentientes, putabant Somnii quoque sutura posse praenosci. JQuod sine dubio Lucanum adduxit ut Omnium, OS futura Significans, narrationi intexeret; sed imprimis
hoc loco ingenium Hispanum, horrida atque inaudita
Pompeius enim Italia decedens et in Epirum fugiens,
oculis in patriam fixiS, quam numquam rurSu aSpecturuSeSSet, paullatim Somno Soporifero opprimitur. Τum Iulia, silia Caesaris priorque uxor, ex inferi Surgere ViSa, Ut assera rinSs maritum verbis minacibus terret campis Elysiis ad Stygias tenebras tracta, enumerat, quae terribilia in inferis viderit, monet eius ortunam tori eSSe mutatam, et verbis, Iulia omnino indignis, ei maligne obicienS,
1 Phars. IX 601 Sq. 2 Cic. de Divin Ι:6:12. I: 57:129 Aristoteles, quin etiam Plinius Maior vim satidicam somniorum agnoverunt. s. Fried-lander Sittengeschichte III g. 32-38, qui multa valde notanda
quod pellex Cornelia, lato semper damnata maritos in cladem detrahere. prius quam Caesari nupSerat, uerat
uxor CraSSi, torum Occupet, Sic imprecatur is haereat illa tuis per bella per aequora Signi S, dum non securos liceat mihi rumpere OmnOS, et nullum vestro vacuum si templa amori, Sed teneat Caesarque dies et Iulia noctes.' in)Tum, Omnibus mali praedictiS, evaneScit imago. Nonne statim in mentem veniunt verba Didonis, cum moriens Aeneae minatur isOmnibus umbra locis adero. Quamquam non negandum ea viSione optime SSedepictam invidiam et aemulationem uxoriS, etiam OSi mortem amantis, tamen totus locus admodum displicet, semina nobili in maritum infelicem urente, idque Sermone magis alicui meretrici reiectae e Suburra accommodato, quam matronae Romanae, etiamsi inseris recepta est lΑ hist0ria ipsa docet illud somnium, a Lucano sictum, quo animus Pompeii turbatus et poenitentia praeteriti temporis optime significatur, maXime cum probabilitate convenire. Nam statim recordamur illiu visioniS, qua Iosephina misera ux0 repudiata Napoleontis primi. ultima nocte ante proelium apud aterio commiSSum, marito in Somno apparere, eique praeterita obicienS, exitum unestum praedicere videbatur uirum ut haec
Somnia, alierum Saeculo primo, alierum Saecul Unde- ViceSimo narratum, inter se congruant δ)Denique aliud genus divinationi a Lucano comme Neeyomantia in
moratur, nempe necSomanlia, longiSSima digressioneptii quam quadringentorum Versuum de artibus magicis sagae cuiusdam Thessalae inSerta. Sextus enim, nefariuS
1 Phars III 24-27 , cf. 1-35. 2 Vergil. en IV 386.3 Etiam aliud somnium Pompeii in Pharsalia occurrit, fortasse unus e pulcherrimis locis totius carminis Sed nulla re praedicta, nihil cum argumento nostro c0mmune habet cf. VII: 7-44. Etiam rerum script0res h00 50mnium c0mmem0rantis Plut V Pomp. c. 68.
62쪽
filius Pompeii, omnibus modis divinationis legitimis Sprelis, magam Erichthonem, quae vim deis sacere possit, adit, ut sutura sibi aperiat Multis et mirificis sed parum venusti de Saga narratis, Erichtho respondit se facile hominem mortuum ab inseri excitaturam eSSe, qui suturaS
Aliquod cadaver eligit, per Scopulim in antrum Suum trahit, pectora mortui Sanguine Supplet, large ViruS lunare ministrat, multi alii rebi IS. Spuma canum, visceribus lyncis, Diodulla cervi mixtis, deosque diro excantat, ita ut mortuus paulatim sed invitus in vitam redeat, et a Saga iuSSu sutura Significare, Singulatim narret qua in inferis viderit; suturis rebus praedictis,
Quid iam poetae propositum his rebus narrandis erat 'Suamne ipsius sententiam de inferis promit Illa necSomantia certe non cum doctrina Stoicorum, qui hac de re nihil docebant, Sed cum opinione vulgari cohaeret nam Satis constat sub Imperatoribus saepissime illam dolestabilem sex inseris evocationem secreto factam SSe i Iulii homines, imprimis servi et parvi liberi am ob rem necati esse dicebantur, quod ars magica plurimum in eos valeret, in qui violenta aut matura morte perierant. Prorsus ut hodie nonnulli e praestigiis hominum quorundam, qui Simulent se commercium habere cum umbris mortuolum , Summam delectationem percipiunt, etiam Romani libenter talibus arcanis diris et exsecrabilibus
credebant. Suetonius narrat Neronem, Sacro per Mago facto, matri mane eVocare et XOrare temptasse etiam ex
aliis locis apparet eum, ab Tiridate initiatum, Summa libidine se artibus magicis dedisse. Doctissimus Friod-1 Cf. de Erichthone VI 5294 , 556-61 705-10, exaudite preces, Si quiS, cum VeStris caput extaque lancibus, infans, imposuit,
laeniterias ' eam ob rem putat Lucanum totum hunc excursum ad odium in Neronem constandum inseruiSSO, expositis illis Sacris, quibus constabat Imperatorem Summopere delectari. Nobis quidem, digressione diligentius perlecta, haec Suspicio Satis longe petita esse, et res longe aliter se habere videtur. Nam ut iam supra dictum est, deis miracula acientibus abrogalis, poeta aliis mirificis sibi opus SSe intellexit, ut lectorem Romanum, talibus assuetum, delectaret hoc consilio et illas convulsiones et rabiem Pythiae, ab Appio consuliae, et has dira artes magicas Erichthonis, horrorem incutientes, et illum mirabilem mortem Scaeva centurionis tam mulii VersibuS depinxit. Ex illa narration igitur de anima ex inferis eVocala, non putamus quidquam de Lucani ipsius sententia posse emici; nam est amplificatio poetica.
Quae igitur poetae sententia de divinatione est ' Per uitul Lu anus dui tum carmen prodigia, omina, oracula, uno loco soni eta' nium, commemorat, neque umquam ea in dubitationem vocat Lucanus igitur scientiam rerum futurarum efficacitatemque divinationis et oraculorum sine dubio agn0Scit, omnino etiam hac in re cum Stoici convenienS, qui Specie opinionibus vulgaribu Se accommodanteS, revera re ipsa aliter accipiebant.1 . Sittengeschichte III g. 10 sq. et locos ab eo laudat0s.
63쪽
duid Lucanus de morte, de rerum line, de inferis senserit.
Mors aenigma vitae mortalis. - Sententia Stoicorum de morte. - Senecae et aliorum sententia. - Lucanus cuni vulgo convenire videtur. - Saepissime poeta de manibus de umbris agit. Insormationem vulgarem de inseris saepius commemorat. - Sententia poetae de fine rerum. Nonnumquam Lucanus de vita post mortem dubitat. Migratio animae ompeii. - Saepius mors Summum bonum videtur. - Lucani sententia de mortis felicitate. Poetae sententia de morte Voluntaria. - ConcluSio.
Quid Lucanus de rebus divinis et humanis Senserit.
Constat etiam antiquis, ut nobis quoque tam multis Saeculi postea viventibuS, maXimum aenigma fuiSSe noStrae vitae mortalis, quis Sit Statuihominum post mortem. Et multi homines, o di in diem viventes, quamquam fere quotidie aliquis cognatus aut amicus aut familiari a Saeva morte eripitur, hanc quaestionem tam praeSentem parum curare videntur: immo stomachantur alicui hanc rem proponenti, Sententiam Horatii probantes: quid cras suturum sit, suge quaerere. Etiam Lucani aequales, miseria et Saevilia temporum obruti, leviter statum post mortem contemplati esse videntur, teste acito, Plinio, Suetonio aliisque; nam ratiocinabantur aut post mortem nihil eSSe, quod, Si ila SSet, quies malorum iis videbatur, aut vitam futuram certe
non miSeriorem esse quam hanc terreStrem.
sententia stoi Stoici ipSi hac de re tam gravi inter se dissensisse ς' μ 'n' vidonii ii, Est quidem dogma Stoicum hunc mundum ei
totum universum aliquando igni periturum Sse Iovem
tantummodo, id est animam mundi esse immortalem, i)putabant autem anima mortuorum, quippe quae parSanimae mundi SSent, Sque ad illam ,ἐκπύρωσιν ' durare Sed ipsis nescientibus, quot Saeculis post illa conflagratio sutura Sset, fere idem erat, ac si hominibus timidis immortalitatem pollicerentur ' Alii rursus censebant modo sapientis animam OS corpori mortem Vivere, reliquorum animi Statim exStinctis, alii denique omnino mortuis vitam abiudicabant, hac in re cum atheis
sentienteS. Seneca imprimis ibi non constat, multis locis immor Senecae et alii sitatem credere videtur et affirmat hoc corpus non ' domum, Sed hospitium et breve quidem hospitium esse, Vodiem Xtremum SSe aeterni natalem, V neque his verbis clarius Senientiam exprimere possit: Cum venerit dies
ille, qui me mixtum divini humanique Secernat, OrpUS hic, ubi inveni, relinquam, ipse me Di reddam, per has mortalis vitae moras illi meliori vita longiorique prohiditur; V ne Christianus quidem matrem dolentem verbi magis excelsis conSolari posset, quam Seneca Marciam de filio amisso lugentem: Imago dumtaxat filii
tui periit, ipse quidem aeternus meliorisque nunc StaluSeSt, deSpoliatus oneribus alienis et ibi relictus, excessit filius tuus terminos, intra quo Servitur, X cepit illum magna et aeterna pax. V )1 Seneca Dial. VI 26:6. Cum tempus advenerit, quo emundus renovaturus exstinguat, viribus ista se suis caedent, et sidera sideribus incurrent et omni flagrante materia uno igne quidquid nunc ex disposito lucet ardebit. Nat. Quaest. III 13 4. 2 CL Cic. usc. :31:77 Stoici autem usuram Sc vitae nobis largiuntur tamquam cornicibus diu mansuros aiunt anim0S,
HelV. 11 7. Cons. ad Marc. 24:5, 19:6. Notabile est iam Senecam, plane ut ChriStianos, Summo cum contemptu corpus appellare carnem , quo anima immortalis multo pluris habenda sit.
64쪽
Valdo mirum igitii r. ii ad idem litiosoplius aliis locis lolidoni verbis immortalitatuiti negat. Nam in sabula Troadum, fere ab omnibus doctis Senecae adscripta, versibus gravibus it pulchris, Summam iubilationem
is Quic pud Sol oriens quicquid ut occidens novit, caeruleis Oceanus relis quicquid bis veniens bis sugien lavat,aeta pegaSe conripiet gradu.post mortem nihil est ipsaque mors nihil, Spem ponant avidi, sollicili moturn. )Ν0 Lucretius quidem sortius et apertius vitam suturam negat, quin pSa Verba conveniunt mors mihi est. )Etiam verba clarissima Caesaris, quibu probare conatur Catilinarios sextremo Supplicio non assiciendOS SSe, quod mor Sit quieS, non poena δ), Satis ostendunt ut haec opinio tristis homines eius temporis incesserit. Eo magiS autem his versibus magnificis Manili vehementer commovemur, qui mirabili modo cum Spiritu poetarum recentiorum conspirans. homini aliquis divinum atque
immortale arrogat o An dubium est, labitare deum sub pectore OStro in coelumque redire animas, coeloque venire' Quid mirum, OScere mundum
Si possunt homines, quibus est et mundus in ipsis, exemphimque dei quisque S in imagine parva'l Cf. Sen. Troad edit. Peiper. m. 391-4 406-8. LegenduSest chorus 380-418.2 Lucret. III: 797 sq. 830. mprimis Plinius Maior VII 188 191 hac de re legendus nullus atheos hodie fortius immortalitatem negare possit. Alii rursus rem in medio ponunt, ut ille tristis Stoicus, Tacitus, Sic Agricolam mortuum allocutus: Si quis piorum manibus locus, Si, ut Sapientibus placet, non cum c0π0re XStinguuntur magnae animae, placide quiescaSV, etc.
aut cuiquam genitos, nisi coelo, credere las est esse homines τ' etc. )Lucani aequalibus igitur irorsus inter Se de morte Lueanus eum dissentientibus, poeta quoque plane dubitar villotur z: uri ''' '' iuxta sententiam philoSophicam Saepissime opinione vulgari prolata etiam hac in re apparet Annaeum, tam mussa nova ingentem, lamen non eo audaciae perVeniSSe, ut omnia ilia rila et obsoleta de inferis e modio tollorol. Permuliis locis enim de morte, de manibus, de inseris agit, pr0rSuS S primu quiSque homo e plebe. Nam quoad ex aliis auctoribus et imprimi ex inscriptionibus epitaphiis, nobis invidia temporum relictis ossicere licet. philosophia picuri, vitam DS mortem neganS, apud plebem certe parum valuit. At ali probabile videtur ut etiam nostra aetate modo pauci homines doctrina occlosiae Christianae imbuti sunt, alii pauci se his se
rebus omnino neSeire assii mant, Sed mulio maxima pars hominum, quibu cogitare moleSlum St, Satis Securi opinionibus parentum Se accommodant, Sic etiam prosa num Vulgus' Romanorum, etiarn Si de dei dubitarent, sententiam maiorum de morte probaSSe. Sed J0c0 ips0 inspiciamuS. saepissime poeta Cornelia, a marit LeSbum Secedere iussa, ut procul I .i ''
belli pericul sit, rapud Pompeium manere mavult,
te sequar ad maneS. Poeta autem mortem Iuliae, siliae Caesaris et Pompoli
UXOriS, Sic commemorat . . . . . pignora iuncti
sanguinis et diro serales omine taedas abstulit ad manos Parcarum Iulia saeva intercepta manu. V )
65쪽
Putat igitur Lucanus homines post mortem in inferis vivere; sed alibi rursus manes in tumulo aut in aliqua terra degentes singuntur Cleopatrae aula . . a Pompeianis manibus habitatur et corpore Pompei truncato in arenis Aegypti sepulto, exclamat poeta:
Sati O nimiumque beatus, si mihi contingat manes tranSserre reVOlSOS Ausoniam .'
Quin itiam hanes ab aratore turbantur, iam Sic Thessaliam alloquitur poeta: Quo non Romanos violabis vomere manes.' λ)Quod cum notione antiquissimorum hominum convenit, mortuos in tumulo ipso aetatem degere, ut permultis inscriptionibus et moribus Romanorum probatur. )Saepius etiam aliud vocabulum, nempe UmbraS, adhibet poeta, sed sine ullo discrimine et Saepius mane elumbrae una commemorantur; δ in his omnibus igitur Lucanu plane cum Sententia vulgari congruit. Insormationem Neque eius insormatio inferorum a tritis notionibus
seris saepius enm- recedit rimago e. g. Iuliae Pompeium dormientem his
isSedibus lSsiis campoque expulSa piorum ad Stygias, inquit, tenebra manesque nocenteSp0st bellum civile trahor.' )Tum sequitur alis descriptio, quas res in inferis viderit, qualem apud Vergilium expectaremus; sed etiam in illa longa digressione de necyomantia omnia illa obsoleta, umenideS, StTx, Cerberus, Charon, Hecate, Tisiphone aliaque
1 Phars X:73, VIII 844, VII 852, cs. VIII 834. 795.2 Inde illud Sit tibi terra levis. s. . . . I: 1108 de
tumulo: domus aeterna, ubi aevum degunt.' Inde etiam mos mortuos praeter vias sepeliendi, ut sepulti praetervehentes viderent et alloquerentur.
trita adhibentur sed satis probabile est in hoc excursu narrationem Aeneae, patrem in inseri adeuntis, poetae ante oculos obversatam eSSe, quam aliquo modo imitatur, minime autem eius ipsius Sententiam hoc loco expressam esse in Nam non modo tota narratio artificiosa, tenuisito annexa, riget, Sed Satis multis locis opinionem philosophicam, longe recedentem ab illi Vulgaribus, promit. Fido nim inseris et omnibus illi triti rabiudicata, Sententia poetae
philosophum agit et bis illud dogma Stoicorum conflagrationis mundi universi commemorat, his verbis sine reipublicae cum sine tolius mundi comparato Sic, Cum compage Soluta saecula tot mundi suprema coegerit hora, antiquum repetent iterum chaos omnia mixtis sidera sideribus concurrent ignea pontum astra petent tellus extendere litora nolet excutietque fretum totaque discors machina divolsi turbabit Medera mundi.' p)Αlibi acerbissime Caesari obicit, quod OS pugnam Pharsalicam Pompeianis occisis sepulchrum honestum denegaVerit, quae res autem a Veritate historica recedere videtur. His verbis admodum notandis alloquitur inimicum poeta: -Nil agis hac ira tabesne cadavera Solvata rogus, haud resert placido natura receptat cuncta Sinu sinemque sui Sibi corpora debent.bOS, Caesar, populo Si nunc non USSerit ignis, uret cum terris, uret cum gurgite ponti. communis mundo Superest rogus SSibus astra mixturus capit omnia tellus, qua genuit.' δ)His locis certe, ubi poeta ipse loquitur, animarum non mentionem facit, Sed cum e Sententia Stoicorum
66쪽
anima hominis modo pars animi mundi esset, putabant
eam quoque cum mundo perituram SSe.
Etiam apud Christianos haec noti permansiSS Videtur, quippe qui supremo iudicio ultimi diei malos etiam terrere bonoSque conSolari Olent, quo die, teste apostolo
Petro, , coeli cum Stridore praeteribuni, elementa calore solventur, terra autem et quae in ea Sunt opera X-
urentur. V Quae Verba, parum a Lucano diScrepantia, argumento SSe OSSunt, multis in rebus Stoicos fuisse praecursore ChriStianorum. At etiam maximum discrimen inter utrosque notandum ille dies, quo Stoici cum omni materia etiam anima perituras SSe credebant, Christianis est die resurrectionis; quod ab eodem apostolo, Deo Supra laudato, Sic Xprimitur: Sed coelOS
Νιhhuthii. Hi loci igitur Lucanu cum Stoicis immortalitatem hortio im ad certe negat quin nonnumquam Omnino de ulla vita p0st mortem dubitare videtur; nam Pompeio imagine primae uxoris in Somno territo haec verba tribuit:. quid, ait, an terremur imagine visus' aut nihil est sensus animi a morte relictum, aut mors ipsa nihil. Quam sententiam totidem verbi iam Seneca expres-Serat , poSt mortem nihil St, pSaque mors nihil. V )Ε opera pretium Si haec Verba cum Homero comparare anima Patrocli in Somno apparente Achilli, eumque adhortante, ut amicum Sepeliat, ille heros longe aliter ac Pompeius, non exclamat hanc ViSionem tantum-
I Petr Epist. I x 10 et Satis multi locis in scriptis sacris de mundi fine agitur. De hoc dogmate Stoicorum imprimis legendi
sunt versus notabiles fabulae, quae Senecae attribuitur, Hercul. Oet. 1105-1131: iamiam legibus obrutis mundo cum veniet dies, coeli regia concidens ortu atque obitus trahet, atque omnes pariter deos perdet mors aliqua et chaos.' et Seq. 2 Phars III 38 Sen. Troad 406.
modo lusum videri, sed contra ei est argumentum animam post mortem manere.
Etiam Cornelia mariti dubitatione assecta videtur, nam
Pompeium occisum acerbissime deplorans, subito addit: iam nunc te per inane chaOS per artara, coniunX, si sunt ulla, sequar. )Ε ipse poeta uno loco aperte declarat post mortem nullum Sensum esse hominibus, unde miram atque diram exsecrationem in hominem quendam detorquet. Crastinus enim primus in Pharsalica pugna telum in parentes et propinquo iaculatus erat, quam ob rem Annaeus ei non mortem imprecatur, quae omni SenSuamiSSO, poena hominibus paratur, Sed etiam maiorem poenam ei exoptat, nempe SenSum post mortem, Ut conscientia culpae in se admiSSae, eum etiam mortuum cruciel. Perraro autem apud antiquos illam notionem, mortem SSe poenam, inVenies, ' sed contra imprimis Stoici eam summum esse bonum putabant de qua re paullo OSt.
Alio loco rursus, omni dubitatione remota, Corpore irratio nimae
Pompeii truncato in Aegypto a Cordo cremato, aliquot pulcherrimis versibus eius animae migrationem in astra depingit, neque acile clarior Vitae futurae imago apud auctorem antiquum invenietur. Anima Pompeii enim, e corpore lacerato evolans, petit coelum immensum
1 Il. 23 103. Neque Aeneas dubitat de Hectoris praesentia in Somniis ei apparentis Aen. II 272 sq. 2 Phars. X 101-2. Cf. Verba Cordi, Pompeium mortuum compellantis: da veniam, Si quid sensus post fata relictum est.'' VIII 749. 3 Phars VII 470 sq. 4 CL Hasking. g. 250, qui Senec. Dies XII 13 2 affert, Si ultimum diem n0 quasi poenam sed quasi naturae legem adspicis , etc. s. hars VIII 395: tua Sors levior, quoniam mors ultima
67쪽
sequaque patet erra inter lunaeque meatus, somido manes habitant, quos ignea virtus
innocuos vita patientis aetheris imilacit et aeternos animam collegit in Orbes. non illuc auro positi nec ture sepulli perveniunt illic postquam Se Limino vero implevit, stellasque Vagas miratur et astra siXa polis, vidit quanta sub nocte iaceret nostra dies, risitque sui ludibria trunci. V )Mirum quam haec sententia, Sine dubio e doctrina Senecae sumpta, recedit ab imagine Vilae suturae, qualem Homerus, maximus poeta, sibi insormat Achillona enim depingit in inseris acerrime de Sua sorte querentem et exclamantem e multo praeferre esse famulium alicuius domini pauperis in terra, Si iterum vivere liceret, quam
omnibus umbris in Hade degentibus imperare. Quanto nobiliorem imaginem noster poeta nobis ante oculos ponit Pompeii. in coelo lumine impleti, V studia
humana sordida atque viles curas despicientis mi verbis utriusque poetae comparati in Oculo incurrit, quomodo philosophia quasi caliginem ab hominum animis dispulerit. Fuere qui fortasse a MicFlo commoti, putarent lolam hanc imaginem se Platonica doctrina de immortalitatoeSSe Sumptam, β neque negare possumus illa verba lumine vero implevit ' Platonem sonare. V Fortasse etiam Vergilius, qui de morte tam sollemniter agit, aliquid valuit. Sed ab alia parte constat multos Stoicos
docuisse animas bonorum corpus mortale relinquentes Statim aerem sive coelum petere, ε atque sub una ha-
1 Phars. IX 6-14. Lectio satis incerta Priscian. et Cod. Ashburnh. habent quodque.' Gronovius autem Observ. Iig. 13ὶ coniecit Vrs 6 pro patet: patens , accusativo pendente ab habitant,'' satis feliciter.
2 Odyss. 11 488. 3 CL Haskin ad hunc locum. 4 Cic. Tusc. Ι: 18:42 Lactant VII 20 Tertuli de an. 54.
bitare, et Manilius quoque, poeta sine dubio philosophia Stoicorum imbutus, eandem doctrinam de vita futura profitetur. InquiSitione de via, quae lactea dicitur, in- Stilula, quaerit ille poeta:
isAn sortes animae dignataque numina coelo corporibus resoluta Suis terraque remiSSahuc migrant ex orbe V
Et paullo post respondet: si Illa deum sedes, haec illis proxima, divum qui virtute sua Similes vestigia tangunt. V )Probabile igitur Lucanum hanc migrationem e Sententia Stoicorum insormaSSe. Num igitur Annaeus rmiter persuasum habebat animas Omnium bonorum via recta in regiones lunares migrare Admodum id dubitamus sed homine ampliSSimo, quo nobiliorem nullum Sibi ingere OleSt, miSere eS-Sumdato, Oeta a notione, talem hominem tali morte in aeternum eSSe exstinctum, refugit. Et salis probabile videtur, honorem divinum, quo imperatore mortui assiciebantur, eum adduXisse, ut etiam Pompeium in numerum deorum referret, non Sordidis hominum adulationibus divum factum, sed suo iure domum beatorum petentem Lucanus poeta, non Lucanus philosophus eos VerSus Scripsit, ita ut ex illa Pompeii apotheos eius certa sententia effici non possit, ut nobis quidem Videtur. Sed identidem in Pharsalia doctrina Stoica mortem Saepin mors QSSe Summum bonum Summopero petendum, in medium nr '' 'prosertur. Sunt multi, imprimis ii qui nulla opera in Studium temporis praeteriti data, sibi firmissimum iudicium de rebus hodiernis arrogant qui putent illud odium et taedium vitae, quod etiam hodie tam multos
ad mortem voluntariam adducit, esse proprium et peculiare nostrae aetatis; quin Galli lepide haec omnia, ut Signa culturae labantis, statim simi saeculi' tribuunt.
68쪽
Sed multi scriptores vetere probant etiam temporibus antiquissimis homines, philosophia quidem eruditoS, vitam mortalem, curis et laboribus, inimicitiis et spe laustrata refertam, nihil aliud esse nisi onus, pleriSque certe animantium, putaMe. Iam Herodotus, lepida fabula de Cleobi et Bitone narrata, affirmat deum illis iuvenibus praemium pietatis mortem dedisse, ut maximum donum, quod deus homini dare posset, Menander autem dicit, quem di diligant, iuvenem mori. Sed imprimis cum opinionibus ethicis Stoicorum Romanorum convenit illud desiderium vehemens mortis, ut liberationis et perfugii omnium calamitatum, quod praeSertim Senecae Scripta notat. - DolemuSquod locus et argumentum nobis non sinit disserere de Sententiis antiquorum imprimis Stoicorum, de morte Volimtaria et quatenus a nostris opinionibus recedant: δὶ at Videamus quo modo Lucanus aequalium opinione hiS
iate a SeptimIO CtUS, Orien Secum loquitur: mutantur IOSpera vitae:
1 Herod. I: 31 Cic. usc. I: 47:113 cf. Mimnerm. m. 2., αυτίκα τεθναμιεναι βέλτιον ἡ βίοτοe V2 Sen. Epist. XXIV LXX LVIII. Cons. ad Marc. XX. de Ira III 15. 3 Sed cf. . E. H. Lechy Hist os Europea Morals.' Lond. 1869; imprimis legendum g 223-238, ubi etiam multos alios locos affert. Cf. ipsius: Manducatio ad Stoicam Philosophiam , i III diss. 22, 23. Cf. M. M. Baum haver: de Morte Voluntaria.' Traieci ad Rhen 1843, qui pg. 219-256 dat tabulam chronologicam 455 scrip torum recentiorum de morte voluntaria O hominem miserum, qui e0 Omnes perlegeris l4 Phars VIII 631.
Putat igitur res secundas et prospera quidem huius vitae miserae SSe mutabileS, mortem autem Summum bonum, quod huic instabilitati sine laciat. Pythia autem, ab Appio conSulta, SSeVerat neminem deorum nisi mortem posse efficere ut malis vacet. Neque ille locus communis apud Lucanum desideratur, neminem ante moriem Sse elicem, nam fortuna priores dedecori, nisi summa dies cum sine bonorum adsuit. Homo enim numquam ortunae potest fidere, ita ut se felicem praedicare non possit, nisi Ortuna usque ad ultimum diem vitae permanserit. Mors fere ut liberalio videtur periculorum . quibus Fortuna hominibus minatur. Alibi rursus poeta mortem laudat, quae Omne diS- crimen inter homines tollit nam , libera sortianae OrSest.' λ Ille miles ex inseris revocatus magicis artibus TheSSalae Sagae, non gaudet, quod rurSu Vita fruatur, sed contra maeStu homine adhortatur ut mori pro- Perent, maneSque Romanorum deorum calconi V Elpostquam sata peregit, mortem reposcit. Manes deorum Romanorum autem, qui sunt Salis liquot poetam Imperatore in animo habere, in quos tam acerbe invehitur. Sed ille miles est aequalis Caesaris, mortuus et reVOealUS multis annis ante Imperatores Non videmus quo modo poetam hoc loco gravi temporiilapsu absolvere pOSSimuS.
Cum igitur Lucanus omnino cum CaeSare OnVenire Poetae sententia Videatur, in luctu atque miseriis mortem aerumnarum : ' '' ''μ' eSSe requiem, non crucem V non mirum, si eo laudibus rassi coelum tollit, qui sibi mortem consciscere audeant. More Indorum narrato, qui vivi rogos calentes conscendant, exclamat cum admiratione Pro quanta St gloria genti iniecisse manum satis, vitaque repletos quod Superest, donasse deis.' )1 Phars. V:229, VIII 29 VII 818 cf. VIII 395 verba Lentuli: mors ultima poena nec metuenda viris.'
69쪽
Quin Cato oratione funebri pro Pompeio habita, diserte
affirmat, mortem esse petendam, hi verbis Sus: Seire mori Sor prima viris, Sed proxima cogi.' )Vulteius autem, dux navis ab hostibus interceptae, milites suos adhortatur ut se ipsi interficiant, mire deis conViciatus, qui homines celant selix esse mori, V p ne omnes scilicet morte ibi finem aerumnarunt parenti Neque frustra dux militibus mortem voluntariam probat, nam Summo gaudio Se mori appropinquanti osserunt, quam Sentire iuvat. Utinam poeta ipse, Sua ipsius moi te hanc sententiam probasset Sed coniurationis Pisonianae accusatu S, teSte Suetonio, ad humillimas preces devolutus, matrem quoque innoxiam inter socios nominavit,' ut Neronis Veniam Xpeteret. Caveamus autem, ne Severius de Lucano iudicemus, nam qui homines Optimos et Suae immortalitatis beatitudinisque suturae certissimo non novit, qui in periculo versantes aut morbo assecti summopere Vitam producere Studuerint ' Immo ipse populos quos despicit Arctos', beatos praedicat, quo ille maXimu timorum, leti metus, haud urget.' δ Optime igitur
Sciebat poeta non omnes homines mortem ita contemnere ut Stoicos, neque omnibus eam vitam inter Stellas, lumine impl0tam' iucundam viderit tiam apud
ΠOStrum poetam natura plus quam doctrina valuisse videtUr. Quae iam est Lucani sententia de sine rerum et de morte ' Non magis quam noStra aetas, quidquam certum Scire aut pro certo affirmare videtur. Commemorat quidem
1 Phars. IX 211.2 si IV 519. f. totam Vultei orationem milites ad mortem incitantis IV ATT-520.3 Phars. Ι:458sq. Doctissimus Nisardius II g. b), hoc loco
laudato, exclamat: Ille, qui h0 Scripserat, matrem delaturus erat. Vae generi humano, si Sequatur ut omnes, qui mortem metuant, etiam suas matres criminis accusenti
campos lSSios et artara, mane et UmbraS, Omniaque
illa trita et obsoleta, quibus vulgus fidem adhibebat,
Sed cum Suam pSiu sententiam promit, sine dubio Stoicum agit, nam putat aliquando mundum utilVersum periturum esse imprimis de morte voluntaria, opinionibus Senecae et aequalium imbutus, StoisSare videtur. Quid igitur e confusione et permiXtione et colliga-Quid poeta detione ' versuum Pharsaliae de sententia Lucani de rebus huz: Σήa divinis et humanis efficere possumus Deo esSe Sine dubio poeta agnoscit, Sed plerumque Sunt magi notiones philosophicae quam dei personales, nulla re iis attributa nisi ira vehementi in Romanos. Vis autem ipsa in
Scaenam prodiens, Omnia humana gubernanS eSt satum, quod Saepe sere ut deus personalis et cogitans in poemate incedit. Sed necessitate poetica coactus, poeta fato aSSi mdat Fortunam, quae personaliter depicta fere parteS deorum omeri agit Permultis locis autem poeta sibi non constat et salum Fortunamque rursus alio SenSuadhibet, carmine sine dubio nimis estinanter confecto, ut iam ante doctor doctissimus, omniumque LucaniSSimVSV, de lectionibus Pharsalia agens his verbis affirmavii seLucanum On Stat mox persectum meque expolitum carmen Suum reliquisse fSeptem reliqui libri sestinanter in chartam coniecti, paSSim iam ante On- sectum carmen aliquam retractationem a properante Poetae manu Xperti Sint necesse est. ' )Omnibus rebus a fato constitutis, maximam fidem adhibet Lucanus oraculis et portentis de morte autem admodum dubitat. In universum poeta, doctrina Stoica tinctus, his in rebus opinionibus hominum aequalium, aliquo m0d excussorum, convenire Videtur, Orem qui-1 CL clar C. M. Francken Mnem. 1890 g. 19.
70쪽
dem, qui neque homine plebei, neque philosophi erant. Sed non raro postulatis artis poeticae obsecutus philOSO-phia deserta, novam et peculiarem opinionem, imprimis de ira deorum, promit. His rigitur peractis, raperamus fore ut tuo candidelector, addas: non nimis in liciter i)
1 Hoc loco pauca addere volumus de duobus libellis, iam g. commemoratis, qu0 Sero in n0Stras manu delatus, n0 prius afferre potuimus. Primus est Fr Otti. Lucans philosophische ellan-schauung', et originem Germanam ratione Scribendi accurata et praestantissima prodit. t paginis tredecim vix summas res attingere potuit sed gaudemus quod ille qu0que Lucanum plerumque Stoissare putat. Aliis Septem paginis agit de sententia poetae de rebus ethicis. Alter libellus est aemulus nostri, nempe thesis a M. Souria proposita, quae inscribitur: de deorum ministeriis in harsalia'' et Sua venustate audaciaque originem Gallicam demonstrat. Sed eheu lquam multum homines duo eadem de re dissentire possunt Dolemus enim quod doctissimus So a n0Vam philosophiam Romanam excogitavit, aut potius misero Senecae inventionem tribuit, cf. ouriaupg. 85 Societatem monstru0Sam' inter Epicureos et Stoicos pangens Admodum dubitamus, num ullus Romanus tale minuta doctrinarum philosophicarum professus sit Sententia, quae iam pg. 28 Sq. refutare conati sumus, probata, accusat adversarius Gallicus poetam, ubicunque per punctum temporis, castris Stoicorum desertis, Suam
ipsius viam ingreditur, quod castra Epicurea petiverit Et dum quaeStionem, quam vim fatum et Fortuna in Pharsalia habeat, vix una pagina attingit, permulta disseruit de Catone, et de quaestione, num etronius in animo habuerit illis trecentis versibus in Sat3
con Lucanum imitari an reprehendere. Quae quaesti cum adnOStrum argumentum non necessaria sit, lectores nostros ad librum ipsum perelegantem amandamuS.
Tacit. Anii. VI M: Non enim Tiberium . . . tempuSprece Salia mitigabant, quin incerta vel abolita pro gravissimi et recentibus puniret, V leg. Oblita.
Tacit. Ann XV 51: Epicharis quaedam accendere et
arguere coniuratOS, V leg. acuere. VVΙ. Lucanus magis in principatum quam in Neronem in vehitur.