장음표시 사용
41쪽
pulat saga se posse interpellare, quod ea una morte non omni rerum curSus interrumpitur sed si omnia homine intercedente, laborent, tum salum inevitabile esse. De at autem et fortuna promiscue adhibilis, mox disseremus. Suti perspicuum eSt, hanc Opinionem parum cum philosophia convenire illa mors enim unius hominis, ita ut alia omnia, causis antecedentibus determinata est: Sed poeta parum curat subtilitates philosophiae, nihil scit de causis principalibus et adiuvantibus , sed audacter sibi singit esse sata maiora' et minora.''Sed etiam alibi de lato quasi mutabili agit. Narrat
Pompeium, cum in eo esset ut Caesaris milites fugaret, Subito Suas copia reVocasSe, quod Summa Vehementia poeta dolet, quia omni serie rerum mutata suisset, si proelium commisisset felix ac libera Roma laret, nee Calo sibi mortem consciviSSet, Sed hultimus esse dies potuit tibi, Roma, malorum
exire e mediis potuit Pharsalia satis ' l. Hic quoque igitur, poeta vehementi desiderio libertatis et Pompeii victoriae commotus, philosophia destituta, sibi singit Pharsalicam pugnam quasi e media Serie rerum, a lato constituta, eripi sive eximi potuisse quod tam
mirum videtur, ut nonnulli homines docti aliqua coniectura, Vocabatum fatis' sanante, philosophiae Lucani Suecurrere Voluerint, Sed Sine ulla necessitato, ut nobis videtur. Num igitur Lucanus revera credit pugnam
Pharsalicam, cauSi ex aeternitate cauSi nexiS, non
insevitabilem fuisse Admodum dubitamus, num id putaverit, Sed PharSal memorata, Semper in tale exclamationes rhetorica prorumpit. . .. ζ. 0 xkη P0eta aulei persuaSum habere videtur hominem posso
morari fata nam Pompeium haec de Mithridate a se sugato, affirmantem inducit:
1 Phars VI 312-3 Schradem coniecit: siexcidere e mediis potuit Pharsalia fastis . Ex codicibus oss. 1 habet exciri VOSS. 2 excire.
isIdem ego per Scythici profugum divortia Ponti
indomitum regem, Romanaque sata morantem ad mortem, Sulla elicior, ire coegi. V )p0Ste autem mulio minus gloriabundus dicit . claduas sectuS
. . . . ni Ulira sata morabor.' a)quibus iisdem verbis Caesar, longa oratione apud milites ante pugnam Pharsalicam inuam habita, utitur ). Massilia autem Caesarem excludente, atque belli cursum impediente, triumphans exclamat Oeta
. . . . Quantum St quod sata tenentur.' ε)ES alius locus, ubi amor tener Ompeuirga maritam Corneliam, tam pulchre a poeta per totum carmen depictus, aliquot versibus summa humanitate plenis, mi Serationem nostram movet. Decreverat enim Pompeius coniugem procul a Se in locum tutum mittere, sed ultima nocte dubium et trepidum amor eum fecerat, et diibuat cum cara uxore OnSilium Suum communicare,
destituunt, blandaeque iuvat ventura trahentem indulgere morae, et tempus subducere satis' β). Non modo agit poeta de satis quae relinentur ), sed etiam lutat sata poSSe arceSSi, praecipitari, feStinari, rumpi, impelli, rapi omnibus his locis autem salum non proprio Sensu philosophic accipiendum Videtur, sed potius satum significat rerum discrimen Vel curSum, aut vitam humanam ). Quin uno loco Pompeium, sic alloquentem CaeSarem,
inducit is rabies miseranda ducis Cum sata Camillis
42쪽
te, Caesar, magniSque Velint miseere Molollis, ad Cinnas Mariosque venis. V )Et iactanter homini potestatem sal evertendi tribuit, philosophos Indos laudanS, qui vivi rogo ardente con-
Scendant: Pro quanta est gloria genti
iniecisse manum satis, itaque repletos quod Superest, OnaSse deis ' ). Pompeius ex Italia evadit, quamquam
His omnibus perspectis, non dubitandum videtur quin Lucanus, ut iam multi poetae inde ab Homero, non Semper et ubicumque satum inexorabile sibi in sol mavorii. Nequin mirum, nam salo omnia regente, hominibus quaSi leurospasti Sive nervis alienis ductis, 'ola vitaliumana magno lumini, homines frustra obluctantes au serenti, similis videtur poesi opica autem evanescit. Quam ob rem necesse est ut poeta, etiam si castra Stoicorum petat, hominibus maiorem libertatem moralem tribuat, quam cum doctrina de sat conveniat. Sod cum hac quaestione arctissime cohaeret ratio, qua satum a deis pendeat quod nunc nobi conSiderandum St.
'uomodo iiiiini Hic Statim maXimum diScrimen inter sententiam antiquorum et recentiorum temporum conspici poteSt. Nobis enim noli sati negare et removere videtur Deum perSonalem, homine curantem atque diligentem Stoici autem quodammodo satum et deum assimilant, quod nullo modo clarius, quam Senecae ipsius verbis probari potest; qui sic scripsit: Quid enim aliud est natura, quam Deus et divina ratio, tot mundo et partibus eius
inSerla.... hunc eundem Si salum dixeris non mentieris.
1 Phars II 544.2 III: 241-3 quod superest se vitae remittunt igitur homines aliquam partem vitae ibi debitae; cf. Aeneid. v 4l9. 3 Phars. II: 701.
Nam cum salum nihil aliud sit quam serios implexa
causarum, ille S prima omnium CaUSa, e qua celeraepondent V ). Et paullo poSl: Νaturam Oea illum, se. Deum fatum, fortunam omnia eiusdem Dei nomina sunt vario lentis sua potestate ' ). Quae orba alibi soroiterat: Vis illum se Deum satum vocare Non serra
Neque Seneca tantummodo, Sed ipse en hanc sententiam exprimit, si Τertuliano idem adhibemus, diesenti , Iunc enim Sc λάγου Zeno determina saeti talorom, qui cuncta in dispositione formaverit, undo in t salum' vocari et Deum et animum Iovis et necessitatem omnium rorum '). Alibi autem Seneca etiam apertius ostendis, quomodo deum et satum inter se cohaerere sibi singat Illo omnium conditor ac rector SeripSi quidem sata, Sed equitur Semper paret, semel iussit. V . Alibi rursus' magis dubitanter, aliquo modo salum et Deum inlor so Opponere videtur Id actum est, mihi crede, ab illo quisquis formator niversi fuit, sive illo Deus si potens
omnium . . . SiVe fatum et in mulabilis causarum inter socoli aerentium series. V )Poeta noster autem oliam hac in re in coriam opinionem exprimit. Illo loco inim, iam Supra laudato, ubi de riguae oraculi Pythici quaserit, sic dixit:
Quis terram caeli patitur deus, Omnia cursus aeterni secreta tenens mundique suturi ConSeiuS, ac populi SeSe proferre paratuS, conlactusque serens hominum magnuSque potenSque
43쪽
sive canit satum, seu quod iubet illi canendo sit satum.' i Quibus verbis nihil clarius potest Ostendere poetae dubitationem, mum satum e me pendeat. Ἀlibi contra, doctrina Stoica et Epicurea de mundi administrationse
inter Se OppOSitiS, perSuaSum habere Videtur, Deum si vo rerum conditorem, etiam satum ipsum ordinaSSe, nam sic alteram ex duabus alternationibus exprimit HSiVe paren rerum, cum primum informia regna materiemque rudem flamma cedente recepit, fixit in aeternum cauSaS, qua cuncta coercet Se quoque lege tenenS, et saecula iussa serentem satorum immoto divisit limite mundum.' 2 Satis notabile hos versu prorsu conVenire Cum erbis Senecae, ex primo dialogo supra laudatis. Etiam aliis locis salum Deo sive Iovi subicere videtur. Nam silius Pompeii, tristi morte patri narrata, aperte deos ob satum iniustum culpando putat.
abstulit hos artus, superis haec crimina dono. V )Nisi mutem mei satum ordinant, quomodo iis irasci potest homo Et pathetice poeta hessaliam rogat
laesisti superos, ut te tot mortibus unam, tot Scelerum satis premerent 'V )Εx aliis versibus sere efficeremus, deos poteStalem satimulandi habere; nam domitis Caesar remeabat Hiberis, victrices aquilas alium laturus in Orbem cum prope salorum tanto per proSpera curSuSaVertere dei. V )Ε Caesar contumeliose suos milites seditiosos sic monet 1 Phars V D88 Sq.2 - II PSq.
Se premit ut vestrae morti, vestraeque saluti sala vacent, Vo)ex quo equitur, sata e cura deorum pendere. Alibi commemorat XV viros libris sibyllinis inspiciundis qui sata deum Secretaque carmina Servant.' p)eliam apud Vergilium sala nonnumquam sunt folia, in quibuS 0r cuiuSque est notata; hoc loco illa sala a seis scripta identur. Quoad ex his l0cis igitur iudicare licet, Lucanus censuisse videtur salum a deo sive deis constitutum et ordinatum SSe, quae Sententia in Summi cum Stoicis convenit . Si autem satum est lex, qua dei mundum regant, ingenio poetico multo acilius est Sibi ingere deos nonnumquam ab ea lege discedere, ei homines quoque aliquid in rebus constituendi valere. Naturam ipsam de lege aeterna recedere affirmat poeta: Segnior Oceano quam ex aeterna vocaballuctificus ita numquam magi aethera contra egit equos. V )Fato autem a deo constituto, lucet quare poeta etiam salum hominibus tam insensum credat quippe dei irati
saeva et crudelia in homines OnStituunt. Obiter dictum Sit, eandem quaeStionem, Um fatum Senteus in Io-
inevitabile lib0rum arbitrium hominum tollat, num dei satum ordinent an contra ipsi sat pareant, etiam apud IIomerum oriri. Saepius occurri vocabulum πέρμορον, sed sere semper hoc vel illud contra fatum accidisset, nisi aliquid actum esset, non accidit igitur β). Sed uno loco chaei revera contra satum Victoriam reportant.
1 Phars V 340 cf. etiam V 536 IV 194 Aliis locis dei et satum uita commemorantur cf. V:482 VII: 705 VIII 486. 2 Phars I 599. 3 Ipse poeta nonnumquam vocabulum legis de lato adhibet; cf. M 200 VIII 568 VII 1. 4 Phars VII l. 5 Cf. Iliad. 2:155, 20:29, 20:335, 2 544.
44쪽
Aegisthus autem contra salum Clytae uanaestram petiit p). sed diserte addit poeta, eum poena dignas dedisse homo igitur peccare quidem poteS in lati decreta, sed poenas evitare nequit Eliam homines Homorici igitur vix credere poterant se nihil SSe nisi caecum instrumentum, decreta fati perficientes. Ex multis locis autem apparet iam Homerum, plane ut Stoicos, qui vero, ut iam antea Vidimus, mullis in robus se fidei populari accommodare Studebant, Voluntalom Iovis et satum assimilasse deos autem iussa sati consi- cientes sibi finxisse. δ)Sed multis locis satum alio sensu in Pharsalia Occurrit quas significationes, ne quidquam mittatur, nunc ad
Fatum idem a Vocabulum fati iam, quod poetae tam in deliciis est, cum renitivo aut pronomine OSSeSSiVO Coniunctum, Saepissime eadem Significatione atque apud OS Surpatur, nempe pro rebus geSti aut casibus alicuius hominis aulgentis Pompeius . . dicit -Sed cuncta revolvens vitae sala meae, Semper venerabilis illa
orbis parte fui. V )Vulteius autem nescit quod exemplum magnum elmomorabile satis suis Fortuna parat ' ). Fatum igitur nihil aliud est quam sors. Sic enalus se Magno satum patriaeque Suumque imposuit.' ο)
Caesar milites his verbis reprehendit: Vadite, meque meis ad bella relinquit satis.' )Tum salum aliquotiens ix significatione adhibetur, aiunt significare
quae omnino ab ipsa notione abhorrere videtur, pro CaSuaut sorte Coniurati in animo habentos Caesarem in domo Cleopatrae et Ptolomaei occidere, dubitant; nam G,metuunt belli trepidos in nocte tumulius, ne caede confusa manu permissaque fatis te, Ptolemaee, trahat tanta est fiducia serri. V )In castris Caesaris magna confusio Si oCalcatisque ruunt castris stant ordine nullo arte ducis nulla permittunt omnia fatis. V )Quin poeta bis de alea fati' agit, quibus vocabuliS nihil inter se repugnantius SSe VidetUr. Porro satum in Pharsalia, ut in tota Latinitate, pro F tum pro Morie. morte surpatur. Sic ille homo, qui corpii Pompei inhumati cremat, precatUr: Si quid sensus post sala relictum St, cedis et ipsa rogo.' β)Ε milites qui Vulteio adhortante, mori poliu quam hostibus se tradere statuunt, mutua sata pacti cadunt. β)Sed haec significatio magis vulgaris St, quam Ut neceSSe Sit omnes locos singulos asserre. )P0eta illud vocabulum tam in ore habebat, ut etiam Aliue significa
ulla res, quae nihil cum lato commune habere videntur, Per satum' denotet. Pompeius fugiens poSt cladem Pharsalicam,1 Phars V 325. Sic M. S. S. Sed verba non admodum perspicua. Quid sibi vult illud ad bella.' Legendum videtur ac bella. 2 Phars X 426. 3 Phars VII 333.1 is VI T VI 603. Etiam apud Tacitum vocabulum hac
significatione invenitur: s. Annal. VI 46: mox incertu animi, seSSO corpore conSilium, cui impar erat, fato permisit.''
45쪽
. luam vi Summo de culmine lapsus
nondum vile sui pretium Scit Sanguini eSSe, Seque memor sati, tantae mercedis habere' etc. )ubi fatum significat dignitatem SiVe locunt, Iuem ante bellum civile habebat. Cleopatra autem a Caesare auxilium implorat iis verbis: Si tua restituat veleri me dextera fato, complector regina pedes' a Quid aliud quam dignitatem hoc loco significat vetuS satum 'De Alexandro Magno sic loquitur poeta hQui Secum invidia, qua totum ceperat Orbem abstulit imperium, nulloque herede relicto totius fati, lacerandas praebuit urbes.' δ)Fatum aperte idem est quod imperium nec aliquem, pr fali legentem regni , a Sententia aberrare credi
AegSptum poeta Vocat tellurem noxiam civili sato , ubi in animo habet: bellum civile ' ); alibi rursu aSSeverat se salum miserabile belli in pedites incubuisse'' δ)satum igitur est difficillima et maxime periculoSa pugnae parS. Nonnumquam salum pro successu aut fortuna Ponitur, quamquam hic etiam inest notio alicuius rei praedestinatae. β)His et aliis locis igitur, e nexu et verbis cohaerentibuS semper significatio sati essicienda est.
Fatum quasi ae Denique operae pretium est animadvertere, ut mire
latum, quaSi aes 'actui et visui subiecta, inducatur. Comparatione inter Sibyllam Cumanam et Pythiam instituta, dicit poeta: ἡΤalis in Euboico vales Cumana receSSU, indignata suum multis servire furoremi Phars VIII 8.
gentibus, ex tanta satorum Strage Superba excerpsit Romana manu. Sic plena laborat Phemonoe Phoebo, dum te, consultor operti Castalia tellur dei, vix invenit, Appi, inter sata diu quaerens tam magna talentem.' i)Nonne potius putaremus illas feminas quasi rostro aliquam Stragem Sive illuviem perscrutari, aliqua Scruta quaerentes Satis riget illo locus. Et notandum est discrimen, quod hoc loco inter salum Romanorum et barbarorum poeta facit. Quae sententia Omnino non convenit cum opinione Stoicorum, qui omnes homineSOmnium gentium paene ut fratres esse putent. Ipse poeta invocat alibi Concordiam, et sacrum Orbi S
ab hominibus praenosci possit Arctissime cohaeret Stoicorum doctrina de divinatione cum eorum sententia delato, et in Pharsalia omina et divinatio tam magni O- menti Sunt, ut malimus alio capite, dedita opera, his de rebus disserere, quam hoc loco obiter attingere. Quid igitur Lucanus de lato sensit ' Ex loci laudati Cotielusio. apparet eum Stoicum agentem summam vim fato tribu-iSSe et credidisse, et in rebus vulgaribus et in interitu Pompei reipublicaeque liberae, satum omnia valere. Sed Simul sententia vulgaris et postulata artis poeticae philosophiam ita superat et detrudit, ut saepius illud satum quasi deum agentem, nonnumquam OnSilium Suum Ulantem, ab hominibus Oppugnatum et retentum, inducat, sine dubio eo modo opinione Vulgari XpreSSa. His satis igitur eliciter peractis, nunc OStram fortunam in Fortuna tentemus l
46쪽
duid Lucanus de Fortuna senserit. )Fatuna et fortuna iuxta conamemorantur. - Fortuna dea Romana. - Omine inter fatum et fortunam non SemperdiStinguunt. - Fortuna vulgo dea casus. - Fortuna prima parte agit. - Fortuna imprimis Caesari favet. Poeta saepissime Fortunae conviciatur. - Fortuna erudelis et maligna. - Homines saepissime Fortunam compellant. - Fortuna dea personalis. - Fortuna in Pharsalia consilia sua mutat, non per se autem inconStanS.
Aliquot locis Fortuna res providet. - Fortuna praeSagia dat. - Perpaucis locis Fortuna pro casu adhibetur. Fatum et Fortuna non inter se opponuntur. - Sententia Nisardi mirabilis. - Fortuna idem ac satum significat. - Sententia Heillandit. -- Quomodo Fortuna et satum inter se cohaereant. - Fortuna quasi ancilla fati. - Qualis igitur Fortuna in Pharsalia depingatur. Quam ob rem Fortuna sic inducatur. - Etiam alii poetae fatum et Fortunam assimilaverunt. - Num dei Fortunam constituant. - Aliae significationes Fortunae. - Fortuna quaSi genius, homines comitanS.
. . . i: - ilariuna, quid inter Se repugnantius at suo
memorantur inimiciu singi potest ' Quae notiones magis inter se diScrepant, quam Ordo et Serie causarum, te aeterna mundi, ab inconstantia caeca sortis Vald mirabile igitur, quod in Pharsalia poeta iuxta salum, cuncta regenS, sere ducenties Fortunam commemorat, eique Ummam potestatem tribuit, ita ut eclo perturbatus frustra quaerat, quae Vis, fatum an fortuna, plurimum 1 Inevitabile fuit hoc capite plures l0cos iam supra laudatoS
valeat. Ut hoc expediamus, qua ratione tandem poetasatum et ortunam inter Se cohaerere mXerit, primo init uirendum qualis fortuna in Pharsalia appareat.
Iam a primis saeculis Fortuna ut ea a Romani CO-Fortuna dea Ro-lebatur et adorabatur, ita ut υχι, a Graecis. Servius ''''Tullius, qui diu serva auxilio fortunae ad regnum perveniSSe videbatur, primus in Mont Capitolino templum Fortunae Xstruxisse dicitur, cognomine Primigeniae, quod homini cuique statim ab ortu suam fortunam sive destinationem det.
Iam ex hoc cognomine quodammodo palet, homine Homines inter non Semper distinxisse inter notione sali et fortunae, In noti seni per
D in ceria ortuna, unicuique ab ortu tribula, quo modo ' μ' 'μ' a salo disserat, non ita claro apparet; sed aliqua e parte patet, cur hae notiones confusae sint. Homo ignarus enim, quid quoVis puncto temporis i accidere possit timmineat, quasi in monte flammas evomente habitans, vulgo aliquam vim occultam et supranaturalem, Suam vitam et omnia lium an rogeniem, desiderat, quam Vim satum aut sortunam appellat. Quamquam illa notiones ipSa rei natura prorsus inter se oppositae Sunt essectuStamen hominibus vulgaribus similes videbantur, ita ut in usu quotidian vocabula paene coalescerent, Utro JUe pro suturo ignoto aut caeca vi dominante adhibito, et homine Sine magno aut ullo discrimine de suo sat aut de Sua ortuna agerent. Sed sine dubio Fortuna magis ut ea personalis, aliam ut vis impersonalis a vulgo fulgebatur. Fortuna aulem dea inconstantiae habebatur, ut iam Fortuna ulgo Cicer0, negan Se Scire, quae divinitas in seis, qualos in ' ς' μ' Concordia et Honos insit, his verbis testatur: Quo in genere vel maxime est Fortuna adnumeranda, quam nemo ab inconstantia et temeritate seiungit, quae digna certe non sunt deo. VJ Plinius Maior quoque dilucide ostendit, quo modo homines Fortunam sibi informaverint, his
47쪽
Verbi usus: Tolo quippse mundo et omnibus locis, omnibusque horis omnium vocibus Ortuna Sola Vocatur ac nominatur, Una accuSatur, una agitur ea, una cogitatur, Sola laudatur, Sola arguitur et cum conviciis colitur, Volubilis, a plerisque Ver et caeca XiStimata Vaga, in ConStanS, incerta, varia, indignorumque autrix huic Omnia XpenSa, huic omnia feruntur accepta, et in totai'alione Ortalium sola utramque paginam facit, adeoque ObnOXiae Sumus Sortis, ut Sors ipSa pro de Sit, qua dehi probatur incertus.' i)Constat autem cultum deae Fortunae sub ultima lempora liberae reipublica atque initium principatu magi magisque crevisse neque mirum, Si temporibu tam graVibu et turbulentis caede cruenta, seditionibu Omnique pravitate repletis, homines vulgares magi deae mulabili cuncta tuo se libidine facienti quam deis OlSmpicis
credere incipiebant. Fufiuna prima, Sine Ubi haec Opini de potestate Fortuno etiam p'y ς' 'g nostrum poetam adduxit, ut eam deam prima Parie8dgentem in carmine adhiberet, perraro tamen Significatione Vulgari, nempe casus et sortiS. SaepiSSime, cum more Lucani satum intercedens exspectarem US, Subito Fortuna in scaenam prodit, de Romani insenSiSSima, CaeSari avens, Pompeium opprimens. Loco notabili acerrime plorat poeta cladem Pharsalicam, Iuod ab eo tempore iugum servitulis Romanis impositum Sit ea Pugna non modo aequalibus, sed etiam OSteriS, ServiSi detiS, quaerit quo modo Romani sui temporis talem Sortem meriti sint, num pavidi fuerint in proeliis. Tum Vehementer reSpondet alieni poena timoris in OSira cervice sedet post proelia natis Si dominum, Fortuna dabas et bella dedisses. 's)Fortuna igitur non modo principatum adduxit. Sed etiam suo arbitrio bella dare potuiSSet. 1 Plin. II: TQ 22.2 Phars VII 644.
Incolae rimini queruntur de filii suae urbis nam quotiens Fortuna Romam lacessit, hac est iter bellis, et
semeliuS, Fortuna, dedisses orbe sub Eoo sedem' etc. )Et Cato acerrime militibus obicit, quod e triumviris Pompeio et Crasso occisis, non amplius bellum in Cae-
Sarem gerere Velint, nam . . . . Unum Fortuna reliquitiam tribus e dominis.' p)Alibi sociis post Pompeii mortem dilabentibus, Calo
si nunquam pacate Cilix iterumne rapinas vadis in aequoreas Magnum Fortuna removit: iam pelago pirata redis. ' δ)Disori affirmat PompeiuS: is Res mihi Romanas dederas, Fortuna, regendas.' ε)Sed etiam persuasum habet suas clades ei tribuendas QSSe, nam DS pugnam Pharsalicam intrepidus, atques 3rtis Marii memor, qui proscriptus et eXSul. tamen conSul mortuus est, indignabundus quaerit: se me reSSum leviore manu Fortuna tenobit' ' )Sed 0riens, non dubitat, qui eum peSSumdet, nam
ab Aegyptiis in insidias inductus
involvit vultus atque indignata apertum Fortunae praestare caput, tunc lumina reSSit, continuitque animam' etc. )Paullo post corpores lacer, Pompeii 4 misericordi homine quodam in arenis humato, triste rogat poeta:
. . . . Plaeet hoc, Fortuna, Sepulcrum
48쪽
Pere Patrocmalur, ei Semper auXili Venit, eumque quaSi meretrix suas delicias ludit; sed Caesar minimo de eius lavore dubitat. Etiam cum milites Afranii se legalisCaeSaris tradunt, est Fortuna, quae ii is hoc quoque SecuriSOneris remisit,' ' quod victorem colere debeant. Milites seditiosos Capsar non dubitat demitt0re, sic eo allocutus .,II Venient haec arma manuS, ObiSque repulSiS, tot reddet Fortuna viros, quot tela vacabunt. V )Fere risum movet illo locus, ubi Caesar, in maximis periculis, in procella vehemento verSatuS, Fortunam, quaSi concubinam Suam, Sic compellat se Nee ciet hoc quisquam, niSi tu, quae Sola meorumconSeia Votorum es, me, quamvis plenia honorum et dictator eam Stygias se consul ad umbraS, priValum, Fortuna, mori. V d)In mispania Fortuna tum ieri iocum paene clade allecerat, Sed nihilo minus eum tuetur, nam
parVO Fortuna viri contenta pavore
plena redit. V )CaeSar ipse autem insolenter asseverat se Fortunam tunc male de Se mereri, cum post vota venerit.' δ)Quin ipsa, quasi de Olympie in Scaenam prodienS, Caesarem Alexandria ab Aegyptiis circumventum tuetur: ,,m Urique Vicem Fortuna tuetur. V )Poeia aepissime Per totUm Carmen poeta non lassatur in Fortunam
Sed etiam calamitatibus delectatur malosque defendit:
- Servat multo Fortuna nocentes. V )1 Phars IV 399 ra Phars V 327. 3 Phars V 665. 4 IV 121. 5 Phars V 582. is Verba sequentia ad piscatorem dicta, qui eum in Italiam transvehit:
. ,quaerit pelagi caelique tumultu
quid praestet Fortuna mihi. 6 Phars x 485. 7 Phars VP 448. s. V 697.
et Pompeium Caesaremque ad bellum incital nequo illos
contentos vult, quo Mariu et tilia conlenti suserint Ilo alio, Fortuna, vocas. V )nompo ad maiora facinora. Domitio, duce Pompeianorum Caesari tradito, sed incolit mi demisso, Lucanus illam clementiam Domitio et Romae summo dedecori ducit, Fortunam obiurgans: Heu quanto meliuS, Vel caede peracta, parcere Roman potuit Fortuna pudori.' )Quin etiam sanguine et caede Fortuna delectatur, nam Fortuna ruitelis R0mani pugna cruenta ab Iuba victis, naisnon tam laeta tulit victor Spectacula Maurus, quam Fortuna dabat fluvios non illo cruoris membrorumque videt lapsum. V )Pompeianos autem, pugnam PharSalicam commiSSurOS,
in miseram Fortuna necem. ' 'Ne cadaver quidem, a maga richthon ad suturum praedicendum resuScitatum, de Fortunae malignital dubitat, sic homine monenS se Europam, miSeri, LibSamque Siamque timete, distribuit lumulos vestris Fortuna triumpius. V )Εt sola causa, quod Pompeiu non Sub ortuna oictu' velit lare, Si ConiUnX. Prorsus ut hodie Imperatores putant, se imprimis Deo cordi esse, et vicissim eodem bello suas victorias Deo tribuunt, quasi SSet e. g. Deu Gallicus et Deus Germanicus, Sic etiam Pompeiu et CaeSar Suae propriae For- lunae credere videntur. Nam etiam PompeiuS, homo miSer, tempore praeterito semper Heliciae Fortunae habilia erat, quam ob rem Cicero eum ad pugnam committendam sic adhortatur: Hoc pro tot erili S0him te, Magne precatur uti se Fortuna velis.' ο)1 Phars II 230.
49쪽
Sed heii, Pompei, ,,laSSala triumphis destituit Fortuna tuis. V i)Quam Caesar autem Fortunae sidat iam supra demon
Sed non semper est de Saeva Militibus enim Catonis, per deserta Africae iter acientibus, post maxima pericula opem sert o Vix miseri Serum tanto lassata periclo auxilium Fortuna dedit. V )et occiso Achilla, qui Tompeium nefarie interfecerat, delectari videtur, nam sic dixit poeta se altera Magne, tui iam victima millitur umbris;
nec satis hoc Fortuna putat. V )Fortuna igitur prorSus ut homo, assectibu commovetur.
ebωνεis,ui Unam Ut meam terSonalem minxisSe quod saepissimo aut ipse eam alloquitur, aut aliquem eam compellantem inducit, sere Semper Verbi deprecantibuS.
Morte Pompeii audita, irata Cornelia ergo indigna sui, dixit, Fortuna, marito
Poeta ipse, post Pharsalicam cladem, libertatem antiquam detestatus, optat ut Roma numquam regibus liberata fuerit: sede Brutis, Fortuna, queror.' .)Et a Caesare in hessalia victus, sic Ompetu pathetice Fortunam assatur: Civiline parum S bello, Si meque meOSque obruis ixiguae clades sumus Orbe remoto 'omnia quid laceras quid perdere cuncta laboras' iam nihil est, Fortuna, meum.' β)
Ex omnibus locis igitur, adhuc laudatiS, Sati patet, Fortuna dea per-F0rtunam in Pharsalia ut eam omnipotentem a posela '' 'informari, eaSilemque parteS, quo deo apud Homerum et Vergilium, agere. Fortuna bellum civile attulit, malo ex Summi periculi Servat, bono Summa crudelitate Opprimu odi otamore, ira et miSericordia commovetur, ipsaque ab hominibus compellatur atque incuSatur plane eaSilem parteSigitur, qua satum, agit, Sed Sine dubio, multo maiorevi dramatica depingitur: est quasi semina improba tambitiosa, quae Vicissim lavet, et ludit et pessumdat,
quo Velit. Ν0n sieri potost, ut iis locis poeta in animo habeat Fortuna in hardeam caecae sortiS, Omnia caSu perficientem Fortuna in .utat 'phs PharSalia n0n ea per se inconstans et levis idolui ',' 'φ'' '' sed Hex cogitans. humani assectibu praedita. quae hominum erroribus irritata, audacia conciliala, pro rebus et temporibuS, ratione quadam consilia Sua mulet ac se
Ne satum quidem poeta semper inmutabile sibi uixit, ut ali capite vidimus multo minus mirabile igitur, quod
dea perSonali nonnumquam Sententiam mulat. Nonne
etiam homo probus et firmus saepius alias alia sentit' qui autem eum idcirco levitatis accusaret Ea ipsa de causa Fortuna multo magis vivida et pollens quam notio sati in Pharsalia videtur, quod multo maiorem libertatem actionibus humanis tribuit. Ut ominae omnibus temporibus et Omnibus terri S, etiam Fortuna conciliatur ab hominibus audacibus et Strenuis, et init ut rerum cursu ab iis aliqua ex parte conStituatur. Caesar, homo Strenuus et impiger, Optime intellegit eius favore statim utendum Sse, quam ob rem
50쪽
Prolimis hostili statuit succederes vallo, dum Fortuna calet.' i)Pompeius contra, Fortuna multo dignior sed semporliaeSitans, Semper Suam ecaSion m praetermillens, landem a Fortuna lassata deseritur: longi poena Fortuna favoris exigit a misero. ' γFortuna igitur non ut caeca sors, Sed ut semina, sa-vorem et consilia Sua mutat; alibi autem Fortuna ros providere videtur. ro, Pompeio enim ex Italia cedente, poeta, loco puletior-rimo et humanitati pleno, putat deo non illi commoto eum sepulchro in terra patria privaturos eSSO, Sed isParcitu HeSperiae procul hoc ut in orbe remolo abscondat Fortuna nefas Romanaque tellus immaculata ui Servetur Sanguine Magni.' )Fortuna iam diu ante nomini Romano prospicit num quid igitur cum casu commune habet' Sed alio loco. iam Iupra claudato, illam rapertius significatio et vis Fortunae patet arichtho, illa maga Thessalo ab Appio de futuro conSulla, QSpondet, Se artibus magici salum unius hominis quidem posse mutaro seat Simul a prima descendit origine mundi CRUSarum SerieS, atque Omnia sata laborant Si quicquam mutare velis, unoque Sub ictu Stat genus humanum tum Thessala turba fatemur plus Fortuna potest. V )Substituas hoc loco casum nonne Sententia perridicula oritur' Series causarum. lex aeterna aliquid assert, tum maga confitetur Se nihil OSSe, Sed - casum dominarii Alibi rursus tristis rogat poeta cur Apollo suturum celet
CL de Fortuna infida VII 685. 4 Phars VP 611.
Vindicis an gladii acinus poenasque suroris regnaque ad ultores iterum redeuntia Brutos ut peragat Fortuna, taces '' i)Fortuna igitur iam multis annis ante destinaverat, ut urutus et Cassius, 'Tranno occiso, rempublicam ulciscerentur Quid autem ortuiti in sali Fortuna' Denique omnis dubitatio, qua ratione poeta fortunam Fortuna prae a Sibi sinxerit, tollitur, cum logimus ain fortunam mih ' 'bile dictu, praesagia dedisse, resque suturas per signa aperuisse. Nam die, quo pugna Pharsalica committoroturisnon tamen abstinuit Venturo prodere casus per Varia Fortuna notas.' t)et paullo post exclamat poeta
Erat dogma Stoicorum, rebus ab origino iniversi constitutis homines quosdam signis sutura posso cognoscere. Fortuna autem, dea inconstantiae, in horam se mulans, casibus repentinis laetans, quo modo sutura
mutaret Quis nisi iocans, non concederet hanc notio
omi bus his locis esse vim occultam e lege aeterna omnia constituentem, nihil aliud, ut uno v bo totam
certe talis c0nfusio est unius vocabuli, sed in carmine nat' non miranda it iam Supra demonstravimus etiam Silui' potest ex perraro usu alicuius vocabuli non in i significationem illius verbi essici posse. a Phari. V:206. etiam VII 8 15 4,quocumque Fortuna